RODZAJE PROMIENIOWANIA
DOCIERAJĄCEGO DO ZIEMII

Rodzaj

promieniowania

Zakres długości

fali [nm]

Udział [%]

UV

200-400

około 5

VIS

400-800

39

IR

800-3000

56

Tabela1. Procentowy udział poszczególnych zakresów fal elektromagnetycznych
w świetle słonecznym.

PROMIENIOWANIE UV



Ze względu na

efekty biologiczne

wywołane przez

część krótkofalową światła słonecznego, obszar UV
dzielimy na trzy podzakresy:

UV – A, B i C.

PROMIENIOWANIE UV

UV

200-400 nm

100,0%

UV C

200-285

0,0%

UV B

285-320

0,8%

UV A

320-400

99,2%

Tabela 2. Procentowy udział poszczególnych podzakresów promieniowania
UV w świetle słonecznym docierającym do powierzchni Ziemi.

PROMIENIOWANIE UV C (200-285nm)

Im długość fali promieniowania ultrafioletowego jest

mniejsza, tym wpływ jaki wywiera ona na organizmy

żywe jest większy



krótkofalowe o największej energii



nie dociera do powierzchni Ziemi, gdyż jest pochłaniane na wysokości
35-40 km przez warstwę ozonową atmosfery



wykazuje działanie bakteriobójcze na drobnoustroje – lampy
bakteriobójcze



powoduje destrukcję tkanek – zniszczeniu ulegają białka i kwasy
nukleinowe



pobudza przemiany fotochemiczne w organiźmie(przemiana ergosterolu
w witaminę D2, przemiana 7- dehydrocholesterolu w witaminę D3 )

PROMIENIOWANIE UV B (285-320nm)



UV B to promieniowanie środkowe, zwane parzącym



penetruje powierzchniowe warstwy skóry: naskórek i skórę
właściwą



przyspiesza degenerację tkanki łącznej
(upośledza właściwości kolagenu i elestyny)
nasilając proces starzenia się



posiada silne działanie rumieniotwórcze
odpowiedzialne za oparzenia słoneczne
i stany zapalne (280-320 nm)



powoduje dimeryzację zasad pirymidynowych
w kwasach nukleinowych – czynnik
muta- i kancerogenny

PROMIENIOWANIE UV A (320-400nm)



długofalowe



penetruje głębsze warstwy skóry niż promieniowanie UV B, gdyż

dociera do tkanki podskórnej, uszkadzając naczynia krwionośne i

białka fibrylarne



odpowiada za bezpośredni proces brązowienia skóry



jest główną przyczyną reakcji fototoksycznych – zwiększona

wrażliwość na światło w obecności fotouczulaczy (leki, np.

sulfonamidy, tetracykliny, NLP czy barwniki eozynowe)



odpowiada za procesy fotostarzenia skóry, powstawnie
nowotworów



w normalnych dawkach nie powoduje podrażnień i stanów
zapalnych skóry, jednak większe dawki w połączeniu z UV B
mogą być przyczyną natychmiastowych odczynów rumieniowych

oraz długo utrzymującej się
hiperpigmentacji



jego natężenie jest takie samo przez cały dzień, od rana do

wieczora, niezależnie od pogody oraz pory roku



stosowane jest w solariach i gabinetach kosmetycznych

NATURALNA OBRONA ORGANIZMU PRZED
PROMIENIOWANIEM UV

1. Wytwarzanie barwników – melaniny.

Pigmenty melaninowe
chronią skórę przed
szkodliwym działaniem
promieniowania
długofalowego.

NATURALNA OBRONA ORGANIZMU PRZED
PROMIENIOWANIEM UV

2. Wydzielanie potu. KWAS UROKANINOWY - kwas
biosyntetyzowany z histydyny, pod wpływem promieni
słonecznych zwiększa się jego stężenie w pocie ,
hamuje niekorzystne działanie promieni UV B dzięki
pochłanianiu promieniowania o długości fali 290 nm.

3. Pogrubienie skóry – jest następstwem stymulacji
podziałów komórkowych; efektem tego procesu jest
osłabione przenikanie promieniowania UV przez
pogrubioną, zrogowaciałą warstwę naskórka.

FILTRY PRZECIWSŁONECZNE

Filtry ochronne są zazwyczaj syntetycznymi połączeniami

organicznymi. Mają one zdolność do pochłaniania przede
wszystkim krótkofalowego promieniowania UV B (najbardziej
szkodliwy dla skóry zakres promieniowania ), ale zawierają
również profilaktyczne rozszerzenia absorbujące również UV A (ten
zakres jako fotoaktywny również może działać fotoalergicznie i
fototoksycznie).



Mogą działać poprzez:

•

absorbcję

•

rozproszenie

•

zupełne odbicie promieniowania

PODZIAŁ FILTRÓW UV



Ze względu na zakres pochłanianego ,przez preparaty ochronne
zawierające filtry, światła możemy podzielić je na :

○

filtry UV A

○

filtry UV B

○

absorbujące cały zakres działania promieniowania –
szerokozakresowe

○

absorbujące w sposób selektywny promieniowanie -
wąskozakresowe



Ze względu na mechanizm działania środki ochronne możemy
podzielić na :

○

filtry fizyczne

○

filtry chemiczne.

FILTRY PRZECIWSŁONECZNE UV A



Promieniowanie z zakresu UV A wywołuje efekt opalenizny bez
wcześniejszego zaczerwienienia skóry. Fototoksyczność tego
zakresu promieniowania może się ujawniać jednak w obecności
substancji fotouczulających. Dlatego też zastosowanie filtrów anty
UV A ogranicza się do połączeń z filtrami UV B i ma ono charakter
bardziej profilaktyczny niż ochronny.

Nazwa

R

R

1

Eusolex 8020

H

Parsol DAM

OCH

3

OCH

3

Parsol 1789,

Parsol A

-C(CH

3

)

OCH

3

FILTRY PRZECIWSŁONECZNE UV B



Podczas stosowania tych filtrów najkorzystniejszy efekt ochronny
uzyskuje się w przypadku połączeń wykazujących maksymalną
absorpcję promieniowania w zakresie 305-310 nm.

Ze względu na budowę chemiczną, kosmetyczne filtry UV B

możemy podzielic na wywodzące się z :

○

kwasu 4 – aminobenzoesowego (PABA)

○

kwasu 4 –metoksycynamonowego

○

kwasu salicylowego

○

terpenów

○

połączeń o różnej budowie

POCHODNE PABA

POCHODNE KWASU

4

-

metoksycynamonowego

POCHODNE KWASU SALICYLOWEGO

POCHODNE TERPENOWE

Pochodne benzylidenokamfory

Prosolal S 9

R = H, CH

3

FILTRY SZEROKOZAKRESOWE (UV A+B)



Efekt szerokozakresowego filtru UV A+B osiąga się przy
zastosowaniu mieszaniny filtrów specyficznych dla poszczególnych
podzakresów promieniowania UV, z zachowaniem odpowiedniej
proporcji skłądników. Przykładem takiego filtru jest

Eusolex

8021 –

mieszanina

eusoleksolu 8020 (filtr UV A) i eusoleksolu 6300 (filtr UV B)

R = , R

1

= H R = H, CH

3

FILTRY FIZYCZNE



określane jako substancje ekranujące lub ekrany słoneczne



działają poprzez odbicie bądź rozproszenie promieniowania UV A i
B (maksimum absorpcji przy 350 nm)



wykazują dużą stabilność świetlną, dobrą zgodność ze skórą, brak
działania alergizującego i drażniącego



przykładem związków stosowanych w tym charakterze to np .:
ZnO, TiO

2

, Fe

2

O

3

, Fe

3

O

4

FILTRY CHEMICZNE



wnikają w wierzchnie warstwy naskórka



ich działanie polega na pochłanianiu energii światła słonecznego,
w wyniku czego zmienia się struktura chemiczna substancji
organicznej pochłaniającej promieniowanie, powrotowi do formy
wyjściowej towarzyszy emisja energii cieplnej. Pochłaniają wolne
rodniki i działają przeciwutleniająco



wadą filtrów chemicznych jest niezbyt dobra tolerancja przez skórę
i niewielka ilość preparatów pochłaniających promieniowanie UV A



do grupy filtrów chemicznych należą:

○

związki będące filtrami przeciwko UV A

○

związki będące filtrami przeciwko UV B

○

filtry szerokozakresowe

○

TINOSORB S i M

FILTRY CHEMICZNE

○

ALOINA – pochodząca z aloesu substancja czynna

○

WITAMINY A, C, E

○

MELATONINA – jako środek ochronny przed promieniowaniem
słonecznym pełni rolę „filtra chemicznego” neutralizującego
wolne rodniki, w nieznacznym stopniu działa jako „filtr
fizyczny” zapobiegając wnikaniu promieni w głębsze warstwy
skóry. Najlepsze wyniki działania melaniny uzyskuje się w
synergistycznych połączeniach z witaminą E;

melaninę w środkach kosmetycznych stosuje się jako:

- filtry do opalania

- kosmetyki o formule liposomowej do brązowienia

trudno opalającej się skóry

- farby do włosów

FILTRY CHEMICZNE

○

FLAWONOIDY – występują w owocach
cytrusowych, rucie, cebuli, dziurawcu, skrzypie
polnym, głogu, fiołku lekarskim, brzozie,
czarnym bzie, dębie

○

PYKNOGENOLE – występują w pestkach
winogron, aronii

○

KATECHINY – występują w liściach herbaty,
nasionach orzecha, korze kaliny, kwiatach głogu

○

OLEJE -lniany, wiesiołkowy, sezamowy,
orzechowy, arachidowy, z awokado

○

MASŁO KAKAOWE

FAKTOR SPF



SPF – Sun Protection Factor – określa, ile razy dłuższa ekspozycja na
słońce, po zastosowaniu kosmetyku wywołuje rumień słoneczny
porównywalny z rumieniem, jaki powstaje na skórze niechronionej
filtrem



SPF dotyczy tylko filtrów chroniących przed promieniowaniem UV B



SPF w zakresie 2-30



powyżej tej wartości to tzw. BLOKERY promieniowania

1 SPF = ochrona przez 20 min.

SPF = 15

Czas po którym widoczny będzie rumień to 15x20=300

min. (5h)

FAKTOR SPF



Produkt z SPF 2 blokuje 50% promieniowania



SPF 15 (93,3%)



SPF 30 (96,7%)



SPF 50 (98%)



SPF 60 blokuje 98,5%

Między SPF 30 a SPF 60 różnica
ochronna jest niewielka, ale może
mieć znaczenie dla osób szczególnie
wrażliwych na słońce.



SPF: niemieckie LSF francuskie IP

IPD i PPD



IPD lub PPD - to wskaźniki zdolności kosmetyku do
ochrony przed UVA



IPD Immediate Pigmentation Darkening informuje, w
jakim stopniu preparat chroni przed UVA.
Maksymalne osiągalne jest IPD 90 - 90% ochrony



PPD Persistant Pigmentation Darkening informuje, ile
razy zmniejszyła się dawka promieniowania UVA,
absorbowana przez skórę



często na opakowaniach pojawia się tylko informacja:
antyUVA, np. kremy do twarzy z adnotacją SPF
60/UVA 16 lub SPF 45/UVA 15



IPD i PPD kosmetyku określa się za pomocą pomiaru
wywołanej przez promieniowanie UVA opalenizny
natychmiastowej (IPD) lub trwałej (PPD)