PODSTAWY TURYSTYKI I HOTELARSTWA
1. Zarys dziejów turystyki i hotelarstwa

Krzysztof Łopaciński

Instytut Turystyki
www.intur.com.pl
E-mail: [e-mail]

Ruchliwość przestrzenna,

podróżowanie, turystyka

Turystyka w ujęciu społecznym to
całokształt zjawisk ruchliwości
przestrzennej związanych z dobrowolną,
czasowa zmianą miejsca pobytu, rytmu i
środowiska życia, oraz
z wejściem w styczność osobistą
ze środowiskiem odwiedzanym
(przyrodniczym, kulturowym, bądź
społecznym).

Krzysztof Przecławski, „Turystyka a świat współczesny”

Podróżnicy i wędrowcy



kupcy,



wojskowi,



dyplomaci i szpiedzy,



artyści,



uczeni,



młodzież arystokratyczna i szlachecka,



uczniowie i studenci,



rzemieślnicy,



pielgrzymi.

Opisy podróży, książki, przekazy



Iliada i Odysea,



Wspomnienia z podróży, diariusze

(Ibrahim ibn

Jakub, opis podróży do Ziemi Świętej sir Johna de

Maundeville z 1356 r. Michała Radziwiłła „sierotki”)



Literatura podróżnicza

(Podróże Guliwera,

Przygody Robinsona Crusoe, Byron, Słowacki)



Literatura naukowa

(opisy A. Humboldta, K.

Darwina, Alexisa de Tocquevll’a),



Wykłady

(Johannes D Koehler „O sztuce

właściwego wykorzystania podróży”-XVI w.),



Studia nad podróżami

(Literatur der aelten

Reisebeschreibungen-1807 r.).



Przewodniki

(1839 – pierwszy przeodnik Karla

Baedeckera, lee Merriwether „A tramp Trip: How to

See Europe on Fifty Cents a Day”-1904)

Historia turystyki, podział na okresy



Prehistoria

(podróże i migracje w poszukiwaniu żywności –

polowania)



Podróże handlowe i militarne

(Chińczycy, Fenicjanie, Grecy),



Imperium Rzymskie

(rosnąca grupa mieszkańców

posiadających czas i pieniądze na podróże, jednolity

pieniądz, język, rosnące bezpieczeństwo podróży),



Średniowiecze i Renesans

(pogorszenie warunków podróży,

wojny krzyżowców, podróże Marco Polo, wzrost znaczenia

handlu i podróży dla przyjemności)



1613 – 1785 – era Grand Tour

(podróże arystokratów i

bogatych mieszczan, moda na poznawanie

„cywilizowanego świata” wyjazdy na studia (nauka i

sztuka), wzrost liczby podróży biznesowych),



1800 – 1944 - Era mobilności

(rozwój środków transportu,

prosperity w gospodarce, poprawa swobody podróżowania),



1945 – do dzisiaj – Era współczesna

Noclegi i wyżywienie



Starożytna Grecja, Rzym – schroniska oferujące noclegi
przy świątyniach,



Xenodochium – gospoda dla podróżnych w wiekach
średnich (nakaz soboru w Nicei w 322 roku, o
bezpłatnych noclegach),



W 882 r powstaje w Septimar (Szwajcaria) pierwsze
hospicjum przeznaczone dla rosnącego ruchu
handlowego. Po nim powstają następne na znanych
przełęczach (np. Św. Bernarda)
i skrzyżowaniach dróg.



Rozwój gospód w XIII-XIV w. związany z rozwojem
instytucji targów i jarmarków.



W 1407 r. król Francji Karol VI wprowadza przepisy
meldunkowe.

Hotelarstwo

XVII w. – liczne hotele we Włoszech (Hotel di Londra w Rzymie)

i we Francji

1723 – hotel Zu drei Mohren w Augsburgu dysponuje 36 pokojami,

salą balową, restauracją , ogrodem warzywnym,

1794 – The City Hotel w Nowym Jorku,
1807 – Badischer Hof w Baden w Bawarii wyznaczył nową epokę

w hotelarstwie europejskim

1829 – pierwszy typowy hotel w USA Boston’s Tremont House,
1850 – w Paryżu powstaje przedsiębiorstwo akcyjne prowadzące

hotel Grand,

1874 – w Berlinie towarzystwo akcyjne buduje kilka hoteli, w tym

Keiserhof

1894 – w Szwajcarii funkcjonuje 5909 hoteli.

Hotelarstwo na ziemiach polskich -

Warszawa

1620 – pierwsza wzmianka o gospodzie (będącej

hotelem) Giełda,

1691 – 1695 – powstaje pierwszy hotel Marywil
1785 - 1787 – powstaje hotel Pod Białym Orłem

(studnia tego hotelu Gruba Kaśka istnieje do
dziś), później przemianowany na Wileński,

1824 – wydano w Królestwie Polskim Zbiór wzorów na

dom zajezdny przy drogach bitych,

1826 - w Warszawie funkcjonuje 9 hoteli i 25

zajazdów,

1844 – w Warszawie funkcjonuje18 hoteli i 28 zajazdów
1855 – 1857 powstaje hotel Europejski.

Hotelarstwo na ziemiach polskich (2)

Poznań

1796 – 1797 – pierwszy reprezentacyjny hotel Hotel de Saxe

(Saski),

1826 – Wiedeński,
1828 – Berliński,
1839 – 1842 –wybudowano istniejący do dziś hotel Bazar

Kraków

1866 – rozpoczęto budowę hotelu Grand,
1910 – otwarto hotel Francuski.

Łódź

1872 – otwarto hotel Polski,
1888 – otwarto hotel Grand.

Lublin

1865-1867 – wybudowano hotel Europa.

Turystyka zorganizowana w Europie w XIX

w.

1839 – Karl Beadecker wydaje swój pierwszy przewodnik
1841 – Thomas Cook organizuje swa pierwszą wycieczkę
1850 – Tomas Bennet organizuje pierwsze usługi „inclusive

tours”

1850 – powstaje American Expres Company
1857 – powstaje Brytyjski Klub Alpejski
1862 - 63 – powstają kluby alpejskie w Austrii, Szwajcarii i we

Włoszech

1869 – powstaje Międzynarodowa Unia Hotelarska (AIH)
1872 – powstaje pierwszy park narodowy – Yellewstone (USA)
1878 – powstaje pierwszy Europe Touring Club w Londynie
1898 – powstaje Międzynarodowa Liga Towarzystw

Turystycznych

Turystyka zorganizowana w Europie w XX

w.

1909 – pierwsze schronisko młodzieżowe, Altona (Niemcy)
1910 – powstaje Międzynarodowa Federacja Automobilowa
1919 – powstaje Międzynarodowe Stowarzyszenie

Turystyczne
(AIT),

1919 – powstaje pierwszy hotel sieci Hilton,
1925 – powstaje Międzynarodowa Organizacja Oficjalnych

Urzędów Propagandy Turystycznej (od 1947 UIOOT,
od 1974 WTO, od 2006 UN WTO)

1929 – powstaje Międzynarodowa Unia Alpinistyczna (UIAA),
1932 – powstaje Międzynarodowa Organizacja Schronisk

Młodzieżowych (IYHA),

Ważniejsze wydarzenia na ziemiach

polskich

do końca XIX wieku

1565 – pierwsza opisana podróż „turystyczna” Beaty Łaskiej

do Zielonego Stawu Kieżmarskiego

1614 – „Pielgrzym polski albo krótkie Rzymu i miast przedniejszych

włoskich opisanie” – pierwszy polski przewodnik

1643 – „Gościniec, albo krótkie opisanie Warszawy” – pierwszy

przewodnik po Warszawie A. Jarzębskiego.

1827 – „Dziennik Podróży Lądowych i Morskich” – pierwsze

czasopismo turystyczne na ziemiach polskich

1873 – powstaje Towarzystwo Tatrzańskie,
1874 – powstaje pierwsze schronisko nad Morskim Okiem, a

potem,

w 1876 w Rostoce, w 1876 w Dolinie 5 Stawów Polskich,

1878 – powstaje Warszawskie Towarzystwo Wioślarskie,
1884 – powstaje Warszawskie Towarzystwo Cyklistów.
1898 – A. Janowski rozpoczyna druk przewodnika Wycieczki po

kraju.

1903 – powstaje sekcja turystyczna TT (początek

zorganizowanego
taternictwa i alpinizmu na ziemiach polskich),

1906 – w Warszawie powstaje Polskie Towarzystwo

Krajoznawcze,

1906 – we Lwowie powstaje Akademicki Klub Turystyczny,
1906 – we Lwowie powstaje Związek Uzdrowisk Polskich,
1907 - powstaje Karpackie Towarzystwo Narciarzy we Lwowie,
1910 – w Zakopanym powstaje Tatrzańskie Ochotnicze

Pogotowie
Ratunkowe.

Ważniejsze wydarzenia na ziemiach

polskich

w pierwszej dekadzie XIX wieku

Ważniejsze wydarzenia w Polsce po I

wojnie

1. budowa państwowości polskiej (łączenie ,
2. dominacja dwóch głównych organizacji: PTT i PTK,
3. początki państwowej administracji turystycznej:
1919 - Referat Turystyki w Ministerstwie Robót

Publicznych,

1924 – referaty turystyki w urzędach wojewódzkich,
4. konflikt między turystyką „ideową” a „pragmatyczną”
5. organizacje o charakterze etnicznym:

- Żydowskie Towarzystwo Krajoznawcze
- Ukraińskie Towarzystwo Krajoznawcze „Płaj”
- Związek Towarzystw Beskidzkich w Polsce

6. Związek Polskich Towarzystw Turystycznych (1927)

Ważniejsze wydarzenia w Polsce po I

wojnie

1919 – Towarzystwo Tatrzańskie zmienia nazwę na Polskie

Towarzystwo Tatrzańskie

1920 - we Lwowie powstaje Polskie Biuro Podróży „Orbis”

(zarejestrowane w 1923),

1922 – powstaje Związek Towarzystw Kolonii Letnich i Kolonie

Urządzających,

1924 – powstaje Polski Związek Żeglarski,
1926 - powołano Fundusz Szkolnych Domów Wycieczkowych,
1926 – powstało Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych

(jako

trzecie w Europie)

1928 – w Warszawie powstają PLL „LOT”
1929 – powstaje Naczelna Organizacja Polskiego Przemysłu

Hotelowego,

1935 – powstaje Liga Popierania Turystyki
1937 – powstaje ST „Gromada”.

Ważniejsze wydarzenia w Polsce po II

wojnie



sytuacja polityczna w Europie:

- układ jałtański - 1945 r.
- podział stref wpływów między mocarstwa



walka o władzę – (1945-48)



centralizm demokratyczny

 przeniesienie na wszystkie sfery życia



brak form aktywności społecznej do 1956 r.



zmiana sytuacji po 1956 r. - tzw. „odwilż”

Ważniejsze wydarzenia w Polsce po II

wojnie

1945 – w Warszawie wznawia działalność PBP „Orbis”,
1945 – w Ministerstwie Komunikacji powstaje Samodzielny Wydział

Turystyki,

1949 – powołanie Funduszu Wczasów Pracowniczych,
1950 – władze zmuszają PTT i PTK do połączenia się, powstaje

PTTK,

1951-70 – powołanie Komitetu do Spraw Turystyki połączonego

w 1960 roku z GKKF w GKKFiT (patrz „Administracja

turystyczna”),

1957 – wznawia działalność OST „Gromada”,
1956-57 – powstają nowe biura podróży (SBT „Turysta”, „Sport

Tourist”, BTiW „Almatur”, BTM „Juventur”, BUT „Harctur”),

1958 – uruchomienie społecznego komitetu AUTO-STOP
1959 – reaktywowane zostaje Polskie Towarzystwo Schronisk

Młodzieżowych,

Ważniejsze wydarzenia w Polsce po II

wojnie

1960 - powstaje Zrzeszenie Polskich Hoteli Turystycznych

(w 1996 przekształcone w Polskie Zrzeszenie Hoteli).

1964 – powstaje Polska Federacja Campingu i Caravaningu
1972 – powołanie Instytutu Turystyki
1990 – powstaje Polska Izba Turystyki oraz sukcesywnie izby

regionalne

1993 – powołanie Polskiej Agencji Rozwoju Turystyki
1996 – Powstaje Polska Federacja Gospodarstw

Agroturystycznych
„Gospodarstwa Gościnne”

1999 – powołano Polską Organizację Turystyczną
2002 – Powstanie Polskiej Izby Hotelarstwa
2003 – powstanie Izby Gospodarczej Polskie Zrzeszenie Hoteli

Administracja turystyczna w latach

1945-2000

1945 – Samodzielny Wydział Turystyki w Ministerstwie Komunikacji
1949 – Biuro Turystyki w Ministerstwie Komunikacji
1950 – Rada Turystyczna – organ doradczy Min. Komunikacji
1952 – Komitet ds. Turystyki jako organ Prezesa RM
1954 – Główny Komitet Kultury Fizycznej nadzoruje Komitet

ds. Turystyki

1960 – Główny Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki
1977 – Centrala Turystyczna „Orbis” nadzoruje turystykę zagraniczną
1978 – Główny Komitet Turystyki
1986 - Główny Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki
1987 – Komitet ds. Młodzieży i Kultury Fizycznej - socjalna i

kwalifikow.
- Ministerstwo Rynku Wewnętrznego – usługi turystyczne

1991 - Urząd Kultury Fizycznej i Turystyki
2000 – Minister Transportu i Gospodarki Morskie ministrem

właściwym ds. turystyki

2000 - Minister Gospodarki ministrem właściwym ds. turystyki

- Polska Organizacja Turystyczna