Mechanizmy obronne

Mechanizmy obronne

są automatyczną indywidualną

odpowiedzią na sytuacje wewnętrznego

lub zewnętrznego stresu;

ich działanie jest zasadniczo

automatyczne i dokonuje się bez

świadomego wysiłku, często także poza

świadomością jednostki;

poszczególne osoby wykazują tendencję

do pewnego rodzaju »specjalizacji«,

polegającej na używaniu tych samych

mechanizmów obronnych w podobnych

sytuacjach

Definicja DSM

mechanizmy obronne są działającymi

automatycznie procesami

psychologicznymi, które chronią jednostkę

przed niepokojem i przed świadomością

tak zewnętrznych, jak i pochodzących z

wewnątrz niebezpieczeństw lub czynników

wywołujących stres;

 jednostka jest często nieświadoma tych

procesów, gdy one działają;

mechanizmy obronne warunkują reakcję

jednostki na konflikty emocjonalne oraz

wewnętrzne lub zewnętrzne źródła stresu;

Po co?

Zadaniem mechanizmów obronnych jest

dostarczenie jednostce iluzji, że

kontroluje ona problematyczną

sytuację, wtedy gdy kontrola

rzeczywista jest z różnych względów

niemożliwa.

Iluzoryczna kontrola daje ten sam wynik,

co kontrola rzeczywista, to jest

zmniejsza niepokój spowodowany

przez stres oraz przywraca jednostce

na nowo równowagę psychiczną.

Zaburzenia nerwicowe

Zachowanie jednostki, która stosuje wiele

mechanizmów obronnych, która nie potrafi

zaakceptować zbyt wielu swoich uczuć i

pragnień, która nie jest w stanie świadomie

się z nimi skomunikować staje się powoli

zaburzone i prowadzi do powstania

zaburzeń nerwicowych. W powstawaniu

zaburzeń nerwicowych zasadniczą rolę

odgrywają myśli i przeżycia zbyt

zagrażające dla jednostki, aby mogła

otwarcie skonfrontować się z nimi.

Dojrzałe mechanizmy obronne

to zwykle świadome i mające

dużą wartość „sposoby”

przystosowania się do

rzeczywistości.

Dojrzałe mechanizmy obronne

Antycypacja – realistyczne

przewidywanie, planowanie

przyszłego dyskomfortu

wewnętrznego. Skierowane na cel

martwienie się, jakby oswajanie się z

nadchodzącą sytuacja stresową.

Obejmuje również antycypacyjną

żałobę.

Dojrzałe mechanizmy obronne

Stłumienie – jednostka półświadomie

odkłada na jakiś czas myślenie o

niepokojących ją problemach,

pragnieniach, uczuciach lub

doświadczeniach. Mechanizm ten

obejmuje również np. szukanie

dobrych stron niekorzystnych

wydarzeń, stoicyzm.

Dojrzałe mechanizmy obronne

Humor – otwarte wyrażanie swoich

uczuć bez własnego dyskomfortu i

przykrego odbioru przez innych.

Humor pozwala konfrontować się z

tym co inaczej byłoby zbyt trudne

do zniesienia. W przeciwieństwie

do żartu, nie powoduje oderwania

uwagi od tego, co jest aktualnym

problemem emocjonalnym.

Dojrzałe mechanizmy obronne

Sublimacja – jednostka realizuje

uczucia lub impulsy potencjalnie

groźne poprzez zachowania

zastępcze, łatwiej dostępne i

akceptowane społecznie. Przez co

zmniejsza przykrość związaną z

utratą dając umiarkowaną

satysfakcję (np. rozładowanie

agresji w uprawianiu sportu).

Neurotyczne, czyli

najbardziej

charakterystyczne dla

zaburzeń nerwicowych,

mechanizmy obronne.

Neurotyczne mechanizmy

obronne

Formacja reaktywna – zastępowanie

własnych nieakceptowanych myśli lub

uczuć (np. w stosunku do jakiejś osoby),

których nie jest w stanie zaakceptować

(z reguły chodzi o nastawienia wrogie lub

negatywne), zachowaniem, myślami lub

uczuciami skrajnie przeciwnymi. Na

przykład przejawia się to opieką nad

kimś, podczas gdy samemu potrzebuje

opieki, nienawidzenie kogoś, kogo

naprawdę się lubi. (reakcja

upozorowana)

Neurotyczne mechanizmy

obronne

Pseudoaltruizm – jednostka poświęca

się zaspokajaniu potrzeb innych osób,

jednak bez czerpania satysfakcji z tego

działania, przeciwnie przeżywa

poczucie krzywdy i wykorzystania ze

strony innych ludzi.

(Ja jestem taki dobry a wszyscy inni źli)

Neurotyczne mechanizmy

obronne

Idealizacja – jednostka przypisuje

sobie lub innym wyolbrzymione

cechy lub właściwości pozytywne.

Odczynianie - jednostka stosuje

słowa lub działania symboliczne,

których celem jest zanegowanie,

naprawienie lub zadośćuczynienie

za poprzednie nieakceptowane

myśli, uczucia lub działania.

Niedojrzałe mechanizmy

obronne

Projekcja - to mylne przypisywanie

innym osobom własnych,

nieakceptowanych myśli, uczuć lub

impulsów, które są źródłem zagrożenia i

których nie rozpoznaje się jako własne.

Projekcja obejmuje silne uprzedzenia,

odrzucanie bliskości poprzez

nieuzasadnioną podejrzliwość,

nadmierna czujność, koncentrację na

doznawanych niesprawiedliwościach.

Niedojrzałe mechanizmy

obronne

Bierna agresja - to agresja wobec innych

jednak wyrażana niebezpośrednio, bo

poprzez bierność. Fasada pozornej

gotowości do współdziałania, udzielenia

pomocy maskuje ukryty opór lub niechęć.

Do zachowań tego typu zaliczają się

choroby, które są bardziej uciążliwe dla

otoczenia niż dla osoby chorej oraz

zachowania głupie lub prowokacyjne,

służące zwróceniu na siebie uwagi.

Niedojrzałe mechanizmy

obronne

Acting out – jest to bezładne,

nieproduktywne i często niekontrolowane

rozładowywanie napięcia. Obejmuje

zachowania impulsywne i wybuchy

wściekłości, które mają na celu unikniecie

uświadomienia sobie własnych uczuć.

Jednostka wyraża w sposób

niekontrolowany uczucia, pragnienia lub

impulsy, nie przejmując się przy tym

możliwymi negatywnymi konsekwencjami

zarówno na poziomie osobistym, jak i

społecznym. Do zakresu zachowań tego

typu zalicza się również stałe używanie

narkotyków, perwersje i samookaleczenia.

Niedojrzałe mechanizmy

obronne

Dysocjacja – to czasowa, ale drastyczna

modyfikacja własnej osoby w celu uniknięcia

emocjonalnego cierpienia. Polega na

czasowym zakłóceniu integracyjnych funkcji

świadomości lub tożsamości; dane uczucie lub

impuls, którego jednostka sobie nie

uświadamia, działa w jej życiu poza jej

świadomością. Dysocjacja obejmuje większość

konwersyjnych reakcji histerycznych,

nieuzasadnione poczucie wyższości lub

zupełną obojętność względem czegoś lub

kogoś i krótkotrwałą odmowę spostrzegania

odpowiedzialności za własne działania. W ten

sposób możliwe jest realizowanie

nieakceptowanych dążeń i pragnień.

Niedojrzałe mechanizmy

obronne

Racjonalizacja – jednostka wynajduje

różnego rodzaju uspokajające ją lub

korzystne dla niej wyjaśnienia w celu

wytłumaczenia własnego zachowania

lub zachowań innych osób;

wyjaśnienia te jednak nie

odpowiadają rzeczywistości.

Ukrywanie prawdziwych motywów

własnego zachowania, uczuć służy

zachowaniu dobrego samopoczucia .

Niedojrzałe mechanizmy

obronne

Izolacja – oddzielenie myśli od

związanych z nimi uczuć. Powoduje

myślenie oderwane od emocji,

wyklucza elementy emocjonalne ze

swojej świadomości. W wyniku tego

procesu jednostka traci kontakt z

uczuciami związanymi z danym

wydarzeniem (np. wypadkiem lub

innym wydarzeniem traumatycznym),

pozostaje jednak świadoma elementów

poznawczych (np. pewnych

szczegółów opisowych).

Niedojrzałe mechanizmy

obronne

Dewaluacja – przypisywanie sobie lub

innym wyolbrzymione cechy lub

właściwości negatywne.

Przemieszczenie – przenoszenie uczuć

lub reakcji na jakiś obiekt zewnętrzny (np.

na jakąś osobę), postrzegany jako mniej

groźny, negatywne uczucia lub agresywne

zachowania skierowane pierwotnie ku

innemu obiektowi (np. ku innej osobie),

postrzeganemu jako bardziej

niebezpieczny; jednostka jest w pełni

świadoma swoich uczuć i zachowań, nie

jest jednak świadoma faktu ich

przeniesienia z jednego obiektu na drugi.

Niedojrzałe mechanizmy

obronne

Fantazje schizoidalne - charakteryzują

się skłonnością do używania fantazji i

pogrążaniu się w autystyczne wycofanie

w celu rozwiązania konfliktu i uzyskania

gratyfikacji. Fantazje schizoidalne są

związane z generalnym unikaniem

intymności oraz ekscentrycznym

sposobem zachowania, mającym na celu

unikanie intymności i odsuniecie od siebie

innych osób. Osoba stosująca fantazje

usiłuje maskować w ten sposób swoje

agresywne i seksualne impulsy względem

innych osób.

Niedojrzałe mechanizmy

obronne

Zaprzeczanie – jednostka nie

rozpoznaje pewnych aspektów

rzeczywistości zewnętrznej lub

własnego doświadczenia, które dla

innych ludzi są ewidentne. Jest to

forma obrony polegająca na negacji

wypartego przeżycia. W

przeciwieństwie do wyparcia,

zaprzeczenie ma wpływ na

postrzeganie rzeczywistości

zewnętrznej raczej, niż wewnętrznej.

Niedojrzałe mechanizmy

obronne

Somatyzacja to psychogenne
zaburzenie czynności narządów

wewnętrznych. Jest ona skutkiem

zmiany szczególnych (na ogół

nieświadomych) procesów psychicznych

w taki rodzaj funkcji narządu, który

zastępuje procesy psychiczne i

umożliwia ich pośrednia ekspresję.

Niedojrzałe mechanizmy

obronne

Wyparcie – to usuwanie niepokojących

życzeń, myśli lub doświadczeń z pola

świadomości. Jest to sposób rozwiązania

sprzeczności między przeżyciami, które

zostają usunięte ze świadomości,

zahamowane i wygaszone. Może objawiać

się pozornie irracjonalną naiwnością,

lukami pamięciowymi lub ignorowaniem

informacji płynących z narządów zmysłu.

Jednostka nie jest w stanie przypomnieć

sobie niepokojących ją pragnień, doznań,

myśli lub doświadczeń.

Niedojrzałe mechanizmy

obronne

Rozszczepienie – jednostka postrzega

samą siebie lub inne osoby jako

całkowicie złe, bezwartościowe,

nienawistne albo jako całkowicie dobre,

wartościowe, kochające i nie potrafi

zintegrować cech pozytywnych i

negatywnych w spójne wyobrażenia.

Ambiwalentne uczucia nie mogą być

doświadczane jednocześnie.