Dominika Dziadkiewicz semestr I gr. B Technik usług kosmetycznych

Mechanizmy obronne skóry

Skóra jest narządem pokrywającym i osłaniającym ustrój. Ogólna powierzchnia skóry u człowieka wynosi 1,5-2 m², a grubość wynosi 1,5-5 mm. Składa się z trzech warstw: naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej. Naskórek składa się głównie z dojrzewających komórek nabłonkowych, nazywanych keratynocytami i tworzy kilka warstw: podstawną, kolczystą, ziarnistą i rogową. Oprócz keratynocytów w naskórku znajdują się również komórki barwnikowe — melanocyty, komórki odpowiedzialne za reakcje immunologiczne – komórki Langerhansa i komórki układu nerwowego — komórki Merkla. W skórze właściwej utworzonej z tkanki łącznej znajdują się włókna kolagenowe i elastyna oraz elementy komórkowe: fibroblasty, mastocyty i komórki krwi oraz naczynia i nerwy. Tkankę podskórną tworzy tkanka tłuszczowa i łączna. W skórze znajdują się przydatki skóry: gruczoły potowe (gruczoły ekrynowe i apokrynowe), gruczoły łojowe, paznokcie i włosy. Skóra spełnia wiele czynności ochronnych: przed zakażeniem bakteriami, grzybami, wirusami, przed czynnikami mechanicznymi, termicznymi, chemicznymi i promieniowaniem świetlnym, oraz zapewnia niezmienne warunki dla środowiska wewnętrznego organizmu (homeostazę). Poza tym skóra spełnia czynność percepcyjną ciepła, bólu, dotyku, ekspresyjną w wyrażaniu stanów emocjonalnych, resorpcyjną oraz bierze udział w magazynowaniu i przemianie materii. Skóra w okolicy otworów naturalnych (usta, nozdrza, odbyt, pochwa itp.) przechodzi w błony śluzowe. U człowieka najcieńsza jest na powiekach, natomiast najgrubsza jest na pięcie.

Podstawowe funkcje skóry to:

• izolacja środowiska wewnętrznego od zewnętrznego (czynników fizycznych, chemicznych i biologicznych) – mechaniczna osłona i obrona organizmu głównie przed drobnoustrojami chorobotwórczymi (ważny składnik odporności nieswoistej),

• udział w oddychaniu (tylko kręgowce niższe),

• termoregulacja ustroju,

• udział w gospodarce wodno-elektrolitowej (gruczoły potowe),

• percepcja (odbiór) bodźców ze środowiska zewnętrznego (dotyk, ból, ciepło, zimno) poprzez receptory w skórze i naskórku,

• melanogeneza (melanina chroni organizm przed mutagennym promieniowaniem ultrafioletowym),

• wchłanianie niektórych substancji,

• gospodarka tłuszczowa,

• gospodarka witaminowa (synteza witaminy D₃ z 7-dehydrocholesterolu),

• wydzielanie dokrewne i reakcje odpornościowe (skóra zawiera komórki Langerhansa należące do APC).

Skóra składa się z trzech warstw (licząc od zewnątrz):

• naskórek (epidermis) – warstwa zewnętrzna pełniąca funkcję ochronną i rozrodczą, która posiada barwnik – melaninę, nadającą włosom i skórze barwę; naskórek dzieli się na 4 lub 5 warstw w zależności od grubości. Są to (od dołu):

  • warstwa podstawna (łac. stratum basale)

  • warstwa kolczysta (łac. stratum spinosum)

  • warstwa ziarnista (łac. stratum granulosum)

  • warstwa jasna (łac. stratum lucidum) – tylko w miejscach gdzie skóra jest gruba – na podeszwach stóp, zwłaszcza na piętach i wewnętrznej stronie dłoni

  • warstwa rogowa (łac. stratum corneum), która dzieli się na warstwę zbitą (łac. stratum compactum) i warstwę rogowaciejącą (łac. stratum disjunctum)

• skóra właściwa (łac. cutis vera) – warstwa środkowa, zawiera receptory, naczynia krwionośne, nerwy oraz gruczoły, np. potowe, a także korzenie włosów, jest to warstwa odżywcza i wspierająca (ma od 1 do 3 mm grubości)

• tkanka podskórna (łac. hypodermis, tela subcutanea) – warstwa najgłębsza, zbudowana z tkanki łącznej właściwej luźnej; zawiera komórki tłuszczowe, izoluje przed nagłymi zmianami temperatury.

Mechanizmy obronne skóry:

a) pot

b) łój

c) melanina, chroniąca przed promieniowaniem UV

d) zrogowaciały naskórek chroni przed uszkodzeniami mechanicznymi i chemicznymi

ad a) Pot – wydzielina gruczołów potowych. Składa się głównie z wody (~ 99%), soli, tłuszczów, mocznika, kwasu mlekowego, węglowodanów, związków mineralnych (np. potas, wapń, magnez, żelazo). Jego skład zależy od spożywanych pokarmów, warunków klimatycznych, czynników hormonalnych oraz współistniejących schorzeń. Pot ma bardzo specyficzny zapach, według niektórych zawiera feromony, w medycynie jednakże uważa się, że zapach potu zależy od specyficznych bakterii rozkładających pot, żyjących na skórze każdego człowieka. U człowieka głównym celem pocenia się jest regulacja ciepłoty ciała. Zwierzęta stałocieplne, niemające gruczołów potowych, regulują ciepłotę ciała innymi sposobami, np. psy wykorzystują odparowywanie śliny z jęzora podczas dyszenia. Pot wydzielany jest przez gruczoły potowe za pomocą porów potowych, które zaliczamy do przydatków skóry. Zlokalizowane są w obrębie całej skóry (z wyjątkiem żołędzi prącia), lecz najwięcej ich zlokalizowanych jest w skórze dłoni i stóp.

Rozróżniamy dwa rodzaje gruczołów potowych:

• ekrynowe, zlokalizowane na całej skórze, mające ujście w naskórku;

• apokrynowe, związane z włosem i mające ujście w kanale włosa lub w naskórku – działanie swoje rozpoczynają w fazie dojrzewania płciowego.

ad b) Łój skórny (łac. sebum) to naturalny lubrykant skóry owłosionej i nieowłosionej ssaków, wydzielany przez gruczoły łojowe. Zapewnia miękkość skóry. Tworzy na niej warstwę ochronną antybakteryjną i przeciwgrzybiczą. Jest ważny z punktu widzenia kryminalistyki (daktyloskopii), ponieważ współtworzy ślady linii papilarnych i zapobiega ich przedwczesnemu wysychaniu na miejscu zdarzenia. Łój skórny jest mieszaniną lipidów nabłonkowych, przeciętny skład: wolne kwasy tłuszczowe 5%; glicerydy 50%; woski 20%; skwalen 10%; inne węglowodory 5%; estry cholesterolu 4%; cholesterol 1%; inne sterole 1%; inne substancje 4%.

ad c) Melanina – pigment występujący głównie w skórze właściwej i naskórku, a także w naczyniówce powodując, że promienie świetlne mogą padać do wnętrza oka tylko przez źrenicę. Powstaje pod wpływem enzymu tyrozynazy w procesie enzymatycznym melanogenezy, do której silnie pobudza promieniowanie UV. Melanina pełni funkcje ochronne. Chroni głębsze warstwy skóry przed szkodliwym działaniem promieni ultrafioletowych, które wchodzą w skład promieniowania słonecznego. Pod wpływem tych promieni ilość melaniny się zwiększa, powodując przejściową zmianę zabarwienia skóry (opaleniznę). Od liczby i rodzaju cząsteczek melaniny w cebulce włosa zależy jego kolor. U blondynów zawartość tego składnika jest niska, a cząsteczki mają spiralną strukturę. Melaniny są polimerami, których skład chemiczny zależy przede wszystkim od natury substratu i warunków lokalnych w jakich te substancje powstają. Wyróżnia się trzy rodzaje melanin: eumelanina, feomelanina i neuromelanina. Eumelanina jest barwnikiem czarnobrązowym, feomelanina jest pigmentem o zabarwieniu żółtoczerwonym. Neuromelanina jest melaniną powstałą z dopaminy, która w neuronach powstaje z DOPA pod wpływem enzymu DOPA dekarboksylazy. Noworodki rasy białej nie mają w tęczówce melaniny, dlatego ich oczy są niebieskie. Melanina w tęczówce jest wytwarzana później. U innych ras człowieka melanina pojawia się w tęczówce jeszcze przed narodzeniem.

ad d) Naskórek, epiderma (łac. epidermis) – najbardziej zewnętrzny i jednocześnie najcieńszy nabłonek okrywający powłokę ciała organizmu zwierzęcego, pochodzenia ektodermalnego, u bezkręgowców określany nazwą naskórka, epidermy lub hipodermy (hypodermis) – składa się z jednej warstwy komórek, u kręgowców nazywany jest naskórkiem, rzadziej epidermą, i jest złożony z kilku warstw. Naskórek kręgowców jest zewnętrzną warstwą skóry – ma około 0,5 mm, przy czym grubość ta jest większa (do 1,0 – 1,5 mm) na skórze podeszwy i dłoni. Tradycyjnie uważa się, że naskórek zbudowany jest z wielowarstwowego nabłonka płaskiego rogowaciejącego, w rzeczywistości jednak tylko dwie, trzy warstwy żywych komórek leżących najbardziej powierzchownie są płaskimi. Większość keratynocytów to komórki sześcienne lub walcowate.

W skład naskórka wchodzą komórki układające się w warstwy (6-20), następujących typów:

• nabłonkowe – keratynocyty, stanowią główną masę naskórka;

• komórka Merkla – receptor dotyku;

• melanocyt;

• komórka dendrytyczna;

Warstwa zrogowaciała naskórka (łac. stratum corneum) - najbardziej zewnętrzna, wierzchnia warstwa naskórka, zbudowana z dużych, płaskich, wielościennych martwych, bezjądrzastych komórek wypełnionych keratyną, które przemigrowały z warstwy ziarnistej. Komórki migrują z tej warstwy do stratum disjunctum, warstwy, która uległa złuszczeniu. Na powierzchni tych komórek znajduje się płaszcz hydrolipidowy (wodnotłuszczowy) powstały z glikolipidów.Proszę czekać...