Znaczenie powłok
ochronnych
Powłoki ochronne stosuje się
najczęściej na powierzchniach
metalicznych aby uchronić je przed
korozją, działaniem silnych kwasów,
zasad i innych związków mogących
uszkodzić strukturę zbiorników i
innych naczyń laboratoryjnych
mających zastosowanie w
przemyśle chemicznym
Dla ochrony stosuje się
powłoki stopowe, metaliczne
powłoki z metali bardziej
szlachetnych niż te, które są
pokrywane, emalie, farby,
lakiery, żywice, inhibitory.
Wszystkie powłoki ochronne
powinny odpowiadać następującym
podstawowym wymaganiom:
Muszą być szczelne
nieprzepuszczalne,
powinny posiadać dobrą
przyczepność do podłoża i zdolność
krycia powierzchni
Podział powłok
ochronnych
Metaliczne – powłoki katodowe
Metaliczne – powłoki anodowe
Niemetaliczne powłoki ochronne
Powłoki galwaniczne
Powłoki stopowe
Powłoki kompozytowe
Inhibitory
Metaliczne – powłoki
katodowe
wykonane z metali bardziej
szlachetnych niż metal chroniony
powłoki z miedzi, niklu, chromu,
cyny i srebra
Działanie powłoki
katodowej
Po utworzeniu szczeliny powstaje
mikroogniwo w którym żelazo jest
anodą i ono ulega rozpuszczeniu, co
przyspiesza korozję, a metal
szlachetny staje się katodą ogniwa.
W rezultacie uszkodzenia powłoki
katodowej szybkość korozji w
miejscu uszkodzenia jest większa niż
w przypadku braku powłoki
katodowej, dlatego tak ważna jest jej
szczelność.
Sposoby nakładania
powłok
Można np.
srebrzyć metale bezprądowo
(chlorek srebra w obecności
winianu potasu i chlorku sodu)
przez gotowanie z tymi samymi
składnikami
srebrzenie z prądem (AgCl i KJ)
Metaliczne – powłoki
anodowe
wykonane z metali o bardziej
ujemnym potencjale
elektrochemicznym (mniej
szlachetnych) niż metal chroniony
cynk i kadm
Metaliczne – powłoki
anodowe
Pokrywanie metali powłokami
anodowymi zapewnia chronionemu
metalowi ochronę katodową, gdyż
powłoka z metalu mniej
szlachetnego działa w charakterze
anody jako protektor
Powłoki te chronią metal
elektrochemicznie, nawet jeżeli są
porowate.
Powłoka katodowa a
anodowa na przykładzie
cyny (Sn)
Cyna jest metalem nietoksycznym,
stanowi powłokę katodową, w
wypadku nieszczelności powłoki
korozji wżerowej ulega więc
podłoże. Odwrotnie jest w wypadku
powłoki cynowej na miedzi, cyna
będąc metalem mniej szlachetnym
stanowi powłokę anodową.
Niemetaliczne powłoki
ochronne
wywoływane są na
powierzchni metali przez
wytworzenie na niej związku
chemicznego w wyniku
zabiegów chemicznych
Sposoby nanoszenia
powłok
utlenianie (oksydowanie) mające
na celu wytworzenie na
chronionym metalu pasywnych
warstewek tlenkowych pasywacja
fosforanowanie za pomocą kwasu
fosforowego (tworzą się trudno
rozpuszczalne fosforany metali)
chromianowanie za pomocą
mieszaniny kwasu chromowego i
siarkowego, pod wpływem których
tworzą się powłoki chromianowe
Inne powłoki
niemetaliczne
-
Emalie są to otrzymane na bazie szkieł
nieorganicznych powłoki na metalowych
podłożach. Emaliowany wyrób jest
materiałem kompozytowym.
Podłoże (metal) nadaje właściwości
mechaniczne i wytrzymałościowe, a
powłoka właściwości ochronne
(zapobieganie korozji elektrochemicznej i
chemicznej).
emalie szkliste
-
dobra odporność na działanie np. kwasów i
rozpuszczalników organicznych oraz na
działanie wysokich temperatur
powłoki cementowe
lakiery
smary
farby
asfalty
smoły
Powłoki galwaniczne
Metodą galwaniczną można
osadzać większość metali zarówno
elektrododatnich, np. Au, Ag, Cu,
jak i elektroujemnych, jak Zn, Sn,
Ni, Cd, Fe w stanie czystym lub w
postaci stopów galwanicznych, np.
Cu-Zn
Powłoki galwaniczne
Do ważniejszych wymagań stawianych powłokom
galwanicznym należą:
- dobra przyczepność (adhezja) powłoki do podłoża,
- szczelność, czyli jak najmniejsza porowatość, co
ma szczególne znaczenie dla powłok katodowych,
- drobnokrystaliczna struktura,
- odpowiednia, minimalna grubość dla danych
warunków użytkowania,
- wygląd zewnętrzny; barwa, gładkość.
Powłoki galwaniczne
powłoki ochronne - mające za
zadanie wyłącznie ochronę
metalu podłoża przed korozją
powłoki dekoracyjne -
nakładane dla poprawy wyglądu
zewnętrznego powierzchni
(barwa, połysk, gładkość)
powłoki ochronno-dekoracyjne -
stosowane jako ochrona przed
korozją z jednoczesnym nadaniem i
zachowaniem własności
dekoracyjnych powierzchni metalu
podłoża, co jest coraz częściej
używane- np. srebrzenie,
miedziowanie
powłoki techniczne (funkcjonalne) - stosowane
w celu uzyskania określonych własności
fizycznych lub technologicznych powierzchni,
np. zwiększenie odporności na ścieranie,
zmiana współczynnika tarcia, poprawa
własności elektrycznych powierzchni, poprawa
zdolności łączenia przez lutowanie, zmiana
wymiarów pokrywanych części, regeneracja
zużytych powierzchni, uzyskanie
zwiększonego stopnia odbicia i połysku
powierzchni, zabezpieczenie określonych
powierzchni w czasie wykonywania innych
procesów obróbki powierzchniowej oraz
uzyskiwania grubych warstw w
galwanoplastyce
Klasyfikacja z punktu widzenia
dodatkowej obróbki powłok po ich
osadzeniu lub wytworzeniu
powłoki polerowane (mechanicznie,
chemicznie lub elektrochemicznie)
powłoki obłapiane (dotyczy
wyłącznie powłok cynowych)
powłoki barwione
powłoki uszczelniane
powłoki impregnowane
Klasyfikacja z punktu widzenia stanu
powierzchni i struktury powłoki
powłoki błyszczące
powłoki półbłyszczące
powłoki z połyskiem lustrzanym
powłoki mikroporowate
powłoki mikrospękane
powłoki szczelne (bez porów i
spękań)
Klasyfikacja z punktu widzenia sposobów
nakładania lub wytwarzania powłok
powłoki elektrolityczne :
* jednowarstwowe
* wielowarstwowe
powłoki osadzane metodą
chemiczną (chemiczne)
powłoki konwersyjne:
* wytwarzane chemicznie
* wytwarzane elektrochemicznie
Powłoki cynkowe
Powłoki cynkowe w porównaniu z
powłokami z innych metali wykazują
najlepsze własności ochronne na żelazie
i stali pod względem zarówno grubości,
jak i kosztu osadzania. Wartość
ochronna powłok jest proporcjonalna do
ich grubości. W porównaniu z powłokami
kadmowymi, cynk wykazuje gorsze
własności ochronne tylko w środowisku
typowo morskim lub o dużej wilgotności.
Zastosowanie powłok
cynkowych
w przemyśle do pokrywania blach,
taśm, drutów stalowych i drobnicy
środowiska słabo kwaśne i słabo
zasadowe
pokrywanie stali powłoką cynkową
(blachy ocynkowane) – zbiorniki
Zastosowanie powłok
cynowych
blachy na puszki konserwowe
ochrony przed działaniem siarki w
czasie gumowania
jako częściowe zabezpieczenie
powierzchni przed azotowaniem
zabezpieczenie precyzyjnych
drobnych sprężyn przed korozją
podkład pod powłoki organiczne
Zastosowanie powłok
kadmowych
pokrywanie elementów o
skomplikowanych kształtach, np.
wirników i statorów kondensatorów
obrotowych, przedmiotów
tłoczonych o dużych wgłębieniach
itp.
ochrona stali wytrzymałościowych
Zastosowanie powłok
srebrnych
duża odporność chemiczna i
korozyjna - budowa aparatury
chemicznej.
Zastosowanie powłok
niklowych
w przemyśle chemicznym grubymi
powłokami niklowymi pokrywa się
aparaturę chemiczną narażoną na
działanie silnych zasad.
Powłoki żelazne
Elektrolityczne powłoki żelazne są
powłokami technicznymi nakładanymi
w celach regeneracyjnych lub w celu
wykorzystania ich zdolności
pochłaniania i utrzymywania środków
smarujących – większych niż posiada
np. chrom.
pokrywanie aluminiowych tłoków
silników spalinowych.
Powłoki aluminiowe
Aluminiowanie zanurzeniowe polega
na wytwarzaniu powłok aluminiowych
na elementach konstrukcji i urządzeń
wykonanych ze stali, staliwa lub
żeliwa, a narażonych na korozję w
wodzie.
Działanie ochronne powłok
aluminiowych jest wywołane znaczną
odpornością korozyjną
spasywowanego aluminium
Powłoki
stopowe
Elektrolityczne powłoki stopowe
posiadają bardzo specyficzne
własności i są stosowane przy
szczególnych wymaganiach, których
nie mogą spełniać pojedyncze metale,
jak np. duża twardość i żaroodporność
lub specyficzne własności
przeciwcierne czy mały opór przejścia,
bądź duża odporność na ścieranie.
Powłoki mosiężne i
brązowe
Najczęściej stosowane są mosiądze
o zawartości powyżej 65% Cu, co
oznacza, że są to powłoki
jednofazowe – bardziej odporne na
korozję niż dwufazowe.
górnictwo
Powłoki brązowe
najczęściej jednofazowe stosuje się
w celach technicznych i
dekoracyjnych.
Zastosowanie
w produkcji łożysk ślizgowych
jako ochrona przy azotowaniu
jako warstwa pośrednia przy
osadzaniu innych metali, np.: Ni, Cr,
Au.
Powłoki wolfram-kobalt i
wolfram-nikiel
charakteryzują się dużą twardością,
która nie obniża się do temperatury
około 600°C (twardość na gorąco).
Stosuje się do pokrywania styków w
przekaźnikach i przełącznikach na
dość duże moce.
Powłoki niklowo-
żelazowe
stosowane są w przemyśle
elektronicznym na pokrycia
magnetyczne. Błyszczące powłoki
stosuje się do pokrywania sprzętu
sportowego, okuć meblowych,
narzędzi, armatury łazienkowej,
często z dodatkowym
zabezpieczeniem powłoką
chromową.
Powłoki kompozytowe
Do regeneracji stalowych części
maszyn stosuje się
elektrochemiczne powłoki
kompozytowe, które są
konkurencyjne w porównaniu do
klasycznych powłok
regeneracyjnych chromowych,
żelaznych lub niklowych.
Powłoki
kompozyto
we
Do regeneracji stalowych części
maszyn stosuje się
elektrochemiczne powłoki
kompozytowe, które są
konkurencyjne w porównaniu do
klasycznych powłok
regeneracyjnych chromowych,
żelaznych lub niklowych.
Oznaczenia
Nib – powłoka niklowa błyszcząca
Nid- podwójna lub potrójna
powłoka niklowa,
Cr r - powłoka zwykła o minimalnej
grubości 0,3 μm,
Cr mc – powłoka Cr mikrospękana o
min grubości 0,3 μm,
Cr mp – powłoka Cr mikrospękana
o min. grubości 0,3 μm.
Rodzaj powłoki dobieramy biorąc
pod uwagę wiele czynników. M.in.
są to:
warunki użytkowania (lekkie,
umiarkowane, ciężkie, wyjątkowo
ciężkie)
podłoże (stal nierdzewna, stal
niestopowa)
Inhibitory korozji
Inhibitory powodują powstawanie na
powierzchni materiału warstwy
ochronnej (tzw. proces pasywacji).
Warstwa pasywna narażona jest na
przerwanie w wyniku ruchu wody w
instalacji. Dlatego potrzebna jest
odpowiednia ilość inhibitora, aby taką
uszkodzoną warstwę natychmiast
uzupełnić. Gdy zabraknie preparatu, w
miejscu uszkodzenia powierzchni
pasywnej tworzy się mikroogniwo i
rozpoczyna korozja.
Rury
Rury z powłokami ochronnymi można podzielić
na dwie grupy:
Rury z powłokami ochronnymi:
Metalicznymi (cynkowane lub kryte innymi
metalami)
Niemetalicznymi (lakierowane, emaliowane,
powlekane asfaltem)
Rury z wykładzinami ochronnymi:
Ceramicznymi
Z mas plastycznych (guma, PVC)
Rury platerowane ( nawalcowana warstewka
metalu o odpowiedniej odporności np. ze stali
kwasoodpornej)
Rury emaliowane produkowane są głownie
dla potrzeb przemysłu chemicznego,
natomiast rury z powłokami asfaltowymi to
najcześciej rury o dużych średnicach dla
budowy rurociągów dalekosiężnych wody,
ropy i gazu.
Wykładziny z tworzyw sztucznych i rury
platerowane stosowane są głównie w
przemyśle chemicznym, dla zmniejszenia
zużycia stali odpornych na korozję, obniżki
kosztów instalacji i wydłużenia jej
żywotności.
Sprawdzenie odporności w
komorach solankowych (rzędu
1000 godz. Np.)
Zbiorniki substancji
chemicznych
Ochronne powłoki na bazie
niekurczliwej żywicy winyloestrowej z
ciągłym zbrojeniem z maty z włókna
szklanego stanowią dobrą ochronę
zbiorników z chemikaliami. Są to
zabezpieczenia antykorozyjne o
bardzo wysokiej odporności
chemicznej, termicznej i
mechanicznej.
Przykłady zastosowania powłok emalierskich w
przemyśle galwanicznym i chemicznym. Technologie
opracowano w Katedrze Technologii Szkła i Powłok
Amorficznych.