Wykorzystanie
programu
PowerPoint
w pracy nauczyciela
bibliotekarza

Jerrold E. Kemp: Designing education for the 21 century

DLACZEGO STOSUJEMY WIZUALIZACJĘ?

W jaki sposób docierają do nas informacje?

1% przez smak
1,5% przez dotyk
3,5% przez słuch
83% przez wzrok

JAKIE INFORMACJE NAJLEPIEJ ZAPAMIĘTUJEMY?

11% to, co czytamy
20% to, co słyszymy
30% to, co widzimy i słyszymy
70% to, co sami wypowiadamy
90% to, co mówimy i wykonujemy

Wśród zagadnień obszernego działu współczesnej
pedagogiki, zajmującego się zastosowaniem komputerów
w edukacji, prezentacja multimedialna zajmuje czołowe
miejsce. Należy obecnie do najważniejszych technik
dydaktycznych i jest najlepszym przykładem
przejmowania przez komputer roli dominującego
narzędzia dydaktycznego. Niewielkim nakładem sił i czasu
można przygotować atrakcyjną, animowaną i jeśli trzeba
udźwiękowioną prezentację multimedialną z
wykorzystaniem popularnych aplikacji prezentacyjnych.
Dlatego wydaje się wskazane mówić nauczycielom i
kandydatom na nauczycieli, również nauczycieli
bibliotekarzy, o możliwościach programów
prezentacyjnych i ich walorach edukacyjnych. Przyszli
nauczyciele powinni w ramach zajęć poznać
najpopularniejsze aplikacje prezentacyjne. Powinni poznać
je od strony praktycznej, czyli umieć stworzyć prezentację
i zaprezentować ją słuchaczom.

Niezaprzeczalną zaletą prezentacji multimedialnej, jak
każdego dokumentu elektronicznego, jest możliwość łatwej
i szybkiej edycji, kopiowania i uzupełniania danych. W
każdej chwili autor może dokonać modyfikacji, dodać jakieś
elementy i nanieść poprawki. Dlatego nie powinno być
usprawiedliwienia dla różnych literówek i błędów
gramatycznych, które czasem pojawiają się na slajdach.
Nawet drobny błąd, niewinna literówka może odciągnąć
uwagę słuchaczy od głównego.
Samo opanowanie programu do tworzenia prezentacji to
jeszcze za mało, by móc odnieść sukces dydaktyczny.
Niestety, przygotowując własną prezentacją multimedialną
łatwo przeoczyć próg, kiedy przygotowany materiał staje
się jedynie efektownym, czy wręcz efekciarskim pokazem
sprawności komputerowej autora, cel dydaktyczny zaś
gdzieś się zatraca.
Umiejętne stosowanie środków audiowizualnych w
dydaktyce podnosi skuteczność nauczania i pozwala
skrócić czas przeznaczony na realizację programu. W
literaturze pedagogicznej znajdujemy na to wiele
przykładów. Szczególnie wymowne są dane liczbowe
świadczące skuteczności, a zatem- z tego punktu widzenia-
przewadze przekazów audiowizualnych nad werbalnymi.

W nauczaniu opartym na technikach audiowizualnych, , a
więc także w prezentacji multimedialnej, istotnym
czynnikiem jest wizualizacja przekazywanych informacji.
Z powyższych danych wynika, że zmysł wzroku jest
naszym najbardziej chłonnym zmysłem, a połączenie
przekazu audialnego i wizualnego daje wysoką
skuteczność nauczania. Przewyższa go w skuteczności
jedynie osobiste doświadczenie i praktyka. Najlepsze
wyniki osiągają, więc studenci i uczniowie, mający okazję
występować w roli nauczyciela wobec innych uczestników
procesu dydaktycznego.
Przygotowana i prezentowana na komputerze prezentacja
jest doskonałym narzędziem, dzięki któremu można
uzyskać duży procent zapamiętywania wiedzy u uczniów,
studentów, przy tym w wyraźny sposób ułatwia
prowadzącemu zajęcia. Klasyczna prezentacja jest także
złotym środkiem pomiędzy dwiema przeciwstawnymi
postawami w dydaktyce: pomiędzy dydaktyką werbalną a
dydaktyką audiowizualną. Nic dziwnego, więc, że jako
skuteczna i uniwersalna metoda – prezentacja zyskuje
szybko i wyraźnie zwolenników wśród nauczycieli.
Towarzyszy temu jednocześnie zjawisko rezygnowania
przez nauczycieli z dotychczas stosowanych technicznie
środków dydaktycznych. Pozwalają na to techniczne
możliwości projektorów multimedialnych stosowanych w
prezentacjach.

Zwolennicy prezentacji multimedialnych mogą jednak
napotkać barierę hamującą szersze zastosowanie
prezentacji multimedialnych w dydaktyce. Mówiąc o
prezentacji multimedialnej nie można pominąć kwestii
wyposażenia technicznego, ma to, bowiem istotne
znaczenie ze względu na swe koszty. O ile komputer jest
już w zasięgu prawie każdej szkoły, o tyle projektor
multimedialny jest dla wielu instytucji, a szkół przede
wszystkim, niedostępny. Sprzęt do prezentacji
multimedialnej jest nieporównywalnie droższy od
tradycyjnych rzutników folii lub slajdów 35 mm. Jednak
przy odrobinie szczęścia i dobrej woli sponsorów potrzebne
do prezentacji projektory multimedialne pozostają w
zasięgu szkół i uczelni. Tańsze modele dostępne są już za
ok. 10.000 zł. Lepsze modele z większą rozdzielczością i
większą jasnością oscylują pomiędzy 20.000 a 30.000 zł.
Najlepsze osiągają ceny kilkakrotnie wyższe. Poza tym
zakup odpowiedniego projektora, komputera i
oprogramowania to jeszcze nie wszystko. Wymaga to
niestety poniesienia dodatkowych kosztów przystosowania
przynajmniej jednej sali do pełnienia funkcji medialnej sali
wykładowej. Wskazane byłoby zastosowanie płynnej
regulacji oświetlenia. Pozwalałoby to na elastyczne
dostosowanie światła do potrzeb konkretnej prezentacji,
tak by kolejne slajdy były widoczne z każdej odległości, a
uczniowie mogli swobodnie robić notatki.

Odpowiedni sprzęt komputerowy to jednak tylko jeden z
warunków do spełnienia przy tworzeniu skutecznej
prezentacji. Przeciętny autor materiału prezentacyjnego,
nie mając żadnych umiejętności programistycznych, musi
posłużyć się programem specjalnie przeznaczonym do
tworzenia prezentacji. Taki program łączy w sobie cechy
edytora tekstów i edytora graficznego. Jest najczęściej tak
skonstruowany, by autorowi prezentacji dostarczyć już
gotowe schematy i szablony, co najczęściej sprowadza
pracę autora do małotwórczego kompilowania
przygotowanych zawczasu elementów. Nie oznacza to
jednak, i programy prezentacyjne generalnie ograniczają
inwencję autorów prezentacji. Wręcz przeciwnie. Osoby
ambitne, z oryginalnymi pomysłami, chcące nadać swym
pracom indywidualne cechy, mają tu wielkie pole do
popisu.
Przeciętnego użytkownika komputerów powinien, bowiem
ucieszyć fakt, że najpopularniejsze na świecie pakiety
biurowe złożone m. in. z edytora tekstów, bazy danych i
arkusza kalkulacyjnego posiadają także programy do
tworzenia prezentacji.
Trudno wyraźnie wskazać wśród programów do tworzenia
prezentacji jeden najlepszy. Na pewno jednym z
najpopularniejszych jest PowerPoint, co zapewne wynika
nie tylko z jego jakości, ale również z faktu ,że jest
integralna częścią popularnego pakietu biurowego
MsOffice.

Stosunkowo nowa i pozytywną cecha programów
prezentacyjnych jest możliwość zapisywania prezentacji w
standardowym dla Internetu formacie html. Otwiera to
drogę do publikowania prezentacji w Internecie, a tym
samym daje szansę szerszego zastosowania prezentacji
multimedialnych w edukacji zdalnej. W dobie bardzo
widocznego rozwoju Internetu ważne jest, by wszelkiego
typu dokumenty móc upowszechnić i dystrybuować
poprzez sieć. Oczywiście nie tylko w postaci oryginalnych
plików, które dopiero po ściągnięciu można odczytać na
własnym komputerze, ale przede wszystkim w postaci
gotowej, czyli czytelnej dla przeglądarek internetowych.
Autor prezentacji, decydując się na umieszczenie jej w
Internecie, musi pamiętać, że w pewnym sensie traci
kontrolę nad swoim dziełem. Oczywiście ma tę możliwość,
że może w każdej chwili dokonać modyfikacji, ale musi
zdawać sobie sprawę, że z pewnych twierdzeń nie można
się już wycofać.

Kolejną pożądaną cechą jest łatwość dystrybucji
prezentacji nie tyle w sieci, co miedzy różnymi
komputerami. Może się okazać, że komputer, na którym
odbywa się pokaz, nie ma zainstalowanego programu, w
którym prezentacja została stworzona. Niektórzy
producenci programów rozwiązują niekiedy te kwestię
umożliwiając zapisanie prezentacji jako pliku
samowykonywalnego. Inni udostępniają za darmo
niewielkie programy (typu plater), które pozwalają na
odtworzenie prezentacji na komputerze bez oryginalnego
oprogramowania.
Ważna i pożądaną cechą programu prezentacyjnego jest
to, że zapisuje on w jednym pliku wszystkie użyte w
prezentacji elementy (zdjęcia, rysunki, wykresy, dźwięki
itd.).
Trzeci warunek do spełnienia przy tworzeniu skutecznej
prezentacji (oprócz konieczności posiadania
odpowiedniego sprzętu i oprogramowania) to warunek
najbardziej subiektywny- kompetencje twórcy prezentacji.

Doświadczenia dydaktyczne autora jest nawet ważniejsze
niż sprawność informatyczna. Aplikacje prezentacyjne nie
stawiają, bowiem wielkich wymagań użytkownikom, tylko
sprawność nauczyciela, umiejętności reżyserskie i poczucie
estetyki dadzą w efekcie skuteczną prezentację.
Autor prezentacji jest jej reżyserem, decyduje o jej tempie i
dynamice. Warto rozważyć użycie w prezentacji tzw. pustej
strony. Pozwoli to odwrócić uwagę widowni od ekranu, a
skupić jej uwagę na mówcy, który akurat sygnalizuje cos
ważnego, np. nowe zagadnienie. Większe prezentacje
składające się z kilkunastu i kilkudziesięciu slajdów mogą
być podzielone na rozdziały. Użycie przejściowego slajdu
lub specjalnego przejścia pomaga zwrócić uwagę widowni
na rozpoczęcie nowego problemu. Może to być także slajd
zawierający podtytuł (tytuł rozdziału). Jeśli decydujemy się
na jeden rodzaj przejścia slajdu dla całej prezentacji, dzięki
czemu nie trzeba definiować tego odrębnie dla każdego
slajdu.
Ważną kwestią slajdu są elementy multimedialne, których
zadaniem jest przyciągnąć uwagę widzów. Wszystkie
programy do tworzenia prezentacji pozwalają elementy
prezentacji (slajdy, elementy graficzne, fragmenty tekstu
itd.) powiązać z określonym efektem animacji. Oczywiście
zbyt częste użycie zbyt różnych efektów daje przeciwny
skutek. W efekcie tego pokazu w pamięci słuchaczy
pozostaje nie informacja, lecz animacja.

Ważne jest by umieć znaleźć złoty środek pomiędzy tym,
co w prezentacji jest gotowe i pochodzi od producenta
programu, a tym, co jest oryginalne i pochodzi od autora
prezentacji. Zastosowanie gotowych elementów (wzorów,
szablonów, klipartów, dźwięków) bardzo przyspiesza pracę,
ale jednocześnie przeraźliwie upodabnia prezentacje do
tysięcy innych. Dodanie własnych elementów graficznych i
dźwiękowych nastręcza autorowi dużo więcej pracy, ale
daje w efekcie nietuzinkową, niepowtarzalną prezentację.
Przestrogi specjalistów od prezentacji multimedialnych
dotyczą także kolorystyki slajdów. Z całą pewnością
przesadna ornamentyka i pstrokacizna nie sprzyja
prezentacji jako przekazowi informacji, mogą też podważać
autorytet prezentera.

Zasada zachowania umiaru dotyczy nie tylko efektów
animacji i kolorów, ale także stosowanych dźwięków.
Dźwięk można przypisać całej prezentacji, jak i
poszczególnym jej elementom, np. pojawiającym się na
ekranie fragmentom tekstu. O muzyce filmowej mówi się,
że jest najlepsza, gdy jej nie słychać, to znaczy, gdy nie
odwraca uwagi widza od akcji filmu. Podobnie ma się rzecz
z dźwiękami w prezentacji. Niektóre pliki dźwiękowe
dostarczone przez producentów programów
prezentacyjnych nie bardzo nadają się do zastosowań
edukacyjnych. Różne syreny, piski, strzały i wybuchy, choć
zabawne, mogą niepotrzebnie rozpraszać słuchaczy.

Slajdy powinny zawierać tylko zasadnicze myśli, które
autor prezentacji rozwija w trakcie pokazu. W tym
momencie przydatna jest opcja ustawiania akcji na
slajdzie, co pozwala by kolejne omawiane punkty
ukazywały się na slajdzie na życzenie prezentera, a nie
wszystkie jednocześnie. Efekty animacji pozwalają na
stopniowe wprowadzanie fragmentów tekstu, co jest
bardzo pożądane, bo ułatwia widzom podążanie za
autorem prezentacji. Biorąc pod uwagę różne warunki
pokazu (wielkość Sali, oświetlenie, wielkość ekranu itd.)
należy tak zaplanować tekst na slajdzie, by był on dla
wszystkich czytelny. Odpowiedniej wielkości czcionka,
najlepiej pogrubiona, raczej jasna na ciemnym tle daje
widzom większe szanse odczytania tekstu nawet w dużej
Sali i przy złym oświetleniu.
W przypadku tekstów na slajdzie także ważna jest
powściągliwość. Slajdy tworzące prezentację muszą
zawierać krótkie, hasłowe komunikaty, które autor w czasie
wystąpienia będzie dopiero rozwijał.

Ważną i pożądaną cechą aplikacji prezentacyjnych jest
możliwość nadania prezentacji cech dokumentu
hipertekstowego. Możliwość stworzenia hiperlinku jest
doskonałym urozmaiceniem prezentacji, ale tez pewnym
ryzykiem, jeśli hiperłącze nie odnosi się do obiektu
zapisanego na dysku lokalnym, ale do obiektu
umieszczonego w sieci, np. strony WWW. Autor prezentacji
musi, więc brać pod uwagę możliwość, że hiperłącze do
strony WWW nie zadziała w czasie pokazu, a to spowoduje
drobne zamieszanie i spadek dynamiki prezentacji. Dopóki
Internet jest narzędziem, na którym nie można w 100 %
polegać, lepszym wyjściem dla potrzeb prezentacji byłoby
wcześniejsze zachowanie sron WWW w postaci plików
graficznych lub stron html na komputerze lokalnym.
Połączenie z takim plikiem w trakcie prezentacji da
wrażenie połączenia z Internetem, Internetem
prezenterowi da pewność, że wszystko przebiega płynnie.
Stosowanie hiperlinków pozwala nadać prezentacji
strukturę rozgałęzioną. Zazwyczaj tworząc prezentację
mamy naturalna skłonność tworzenia jej w sposób liniowy.
Natomiast dzięki hiperlinkom możemy swobodnie
nawigować po slajdach tworzących prezentację. Można
dzięki temu wracać do niektórych slajdów, chcąc powtórnie
przekazać jakąś istotną myśl.

Prezentacje multimedialne stają się powoli standardem
dydaktycznym. Są uniwersalnym narzędziem przydatnym
w kształceniu na różnym poziomie i z różnych
przedmiotów. Możliwość zapisania prezentacji w jednym
pliku wykonywalnym jest nie tylko krokiem naprzód w
rozwoju edukacji zdalnej realizowanej przez sieć Internetu,
ale ułatwia też wymianę materiałów dydaktycznych
pomiędzy zainteresowanymi nauczycielami.
W miarę powiększania się liczby użytkowników Internetu z
jednej strony i rozwoju prezentacji multimedialnej jako
standardu dydaktycznego z drugiej strony narastać
powinno korzystne zjawisko wymiany multimedialnych
materiałów dydaktycznych poprzez sieć. Już wkrótce polski
nauczyciel powinien znaleźć w Internecie gotową
prezentację na interesujący go temat udostępnioną gratis
przez innego uprzejmego polskiego nauczyciela.
Przygotowanie oryginalnej i rozbudowanej prezentacji
wymaga czasu, taka wymiana byłaby, więc jego
szczelnością, a przy tym korzystną wymianą doświadczę i
myśli.