- LEKTURA WIERSZY WISŁAWY SZYMBORSKIEJ METODĄ

OPRACOWANĄ NA PODSTAWIE TEORII DZIEŁA LITERACKIEGO

ROMANA INGARDENA

Szkoła czytania

Roman Ingarden

(1893-1970), polski filozof, profesor

lwowski. Ontolog, systematyk

fenomenolog, jako cel postawił sobie

zadanie poddania analizie

przedmiotów bezspornie

intencjonalnych, by je

skonfrontować z realnymi.

Rozpoczął od badania dzieł sztuki,

które doprowadziły go do

sformułowania poglądów

ontologicznych, zawartych w dziele:

Spór o istnienie świata .W swojej

teorii odrzucił wszystkie formy

idealizmu i realizmu absolutnego.

Schemat tabelki

Nazwa

warstwy

brzydota jako

symboliczny wyraz

wanitatywny

brzydota jako
środek
powodujący
wstrząs estetyczny
pobudzający
refleksję
filozoficzną,
religijną

brzydota jako
fantasmagoria
(marzenie senne;
oniryzm)

brzydota jako
przyrodzony stan
natury
(mimetyzm;
realizm)

w-wa brzmień
słownych
i językowych
tworów
brzmieniowych
wyższego rzędu

w-wa jednostek
lub całości
znaczeniowych

w-wa
uschematyzowany
ch wyglądów

w-wa przedmiotów
przedstawionych

Budowa dzieła literackiego wg
Romana Ingardena



Dzieło literackie to twór schematyczny: autor

dzieła pozostawia wiele miejsc
niedookreślonych, które zostają wypełnione
przez czytelnika podczas lektury, czyli
procesu konkretyzacji.



Zatem dzieło literackie to twór procesualny

(powstaje w trakcie lektury rozciągniętej w
czasie) i schematyczny (wielowarstwowy).

Warstwy wyróżnione przez Romana
Ingardena:



Warstwa brzmień słownych i językowych
tworów brzmieniowych wyższego rzędu



Warstwa jednostek lub całości znaczeniowych



Warstwa uschematyzowanych wyglądów



Warstwa przedmiotów przedstawionych

 

Jak uzupełnić tabelkę?



W pierwszą rubrykę należy wpisać cytat

dzieła.



Następnie podajemy znaczenia słownikowe

słów występujących w cytacie, a także ich
znaczenie w kontekście całego utworu.



Podajemy same rzeczowniki (zarys).



Omawiamy cytat, który zamieściliśmy w

pierwszej rubryce.

Przykład:

nazwa warstwy

brzydota jako środek powodujący wstrząs

estetyczny pobudzający refleksję filozoficzną,
religijną

w-wa brzmień słownych

i językowych tworów brzmieniowych wyższego rzędu

„Porozrzucane po kątach wśród kału ludzkiego i
pogubionych zegarków leżą poduszone, podeptane
niemowlęta, nagie potworki o ogromnych głowach i
wydętych brzuchach. Wynosi się je jak kurczaki
trzymając po parę w jednej garści.”

w-wa jednostek lub całości znaczeniowych

Niemowlęta dziecko od urodzenia do końca
pierwszego roku życia.(Słownik)
drzeci rodziców przymusowo wywiezionych w
bydlęcych wagonach do obozów pracy. (Opowiadanie)
Brzuch dolna część tułowia

pomiędzy klatką

piersiową a miednicą. (Słownik)
Wydęty brzuch w opowiadaniu oznacza napuchnięty
brzuch, w którym zalegają odchody i płyny ustrojowe.
Wydęty brzuch może być również oznaką
niedożywienia.
Głowaczęść ciała, w której znajdują się narządy
zmysłów oraz mózg. (Słownik)

Ogromna głowa w opowiadaniu nie jest
proporcjonalna do reszty ciała. Jest ona zdeformowana.

w-wa przedmiotów przedstawionych

niemowlęta, głowa, brzuch

w-wa uschematyzowanych wyglądów

Ciała maleńkich dzieci są porozrzucane po kątach
wagonów bydlęcych. Poduszone, leżą pomiędzy
pogubionymi zegarkami skazańców, a odchodami
ludzkimi. Mają ogromne, zdeformowane główki oraz
wydęte brzuchy. W owym opowiadaniu mamy do
czynieniz z przedmiotowieniem dzieci, a także z
uzwierzęceniem ich. Więźniowie pracujący na rampie,
którzy opróżniają wagony wynoszą dzieci za nóżki
niczym kurczaki, które trzyma się po kilka w garści.

Wisława Szymborska

-

WYBÓR WIERSZY

Obóz głodowy pod Jasłem

Napisz to. Napisz. Zwykłym
atramentem
na zwykłym papierze : nie dano im
jeść,
wszyscy pomarli z głodu. Wszyscy.
Ilu?
To duża łąka. Ile trawy
przypadło na jednego? Napisz.: nie
wiem.
Historia zaokrągla szkielety do
zera.
Tysiąc i jeden to wciąż jeszcze
tysiąc.
Ten jeden, jakby go wcale nie było:
płód urojony, kołyska próżna,
elementarz otwarty dla nikogo,
powietrze, które śmieje się, krzyczy
i rośnie,
schody dla pustki zbiegającej do
ogrodu,
miejsce niczyje w szeregu.

Jesteśmy na tej łące, gdzie stało się
ciałem.
A ona milczy jak kupiony świadek.
W słońcu. Zielona. Tam opodal las
do żucia drewna, do picia spod kory ?
porcja widoku całodzienna,
póki się nie oślepnie. W górze ptak,
który po ustach przesuwa się cieniem
pożywnych skrzydeł. Otwierały się
szczęki, uderzał ząb o ząb.
Nocą na niebie błyskał sierpień
i żął na śnione chleby.
Nadlatywały ręce w poczerniałych
ikon,
z pustymi kielichami w palcach.
Śpiewano z ziemią w ustach. Śliczną
pieśń
o tym, że wojna trafia prosto w serce.
Napisz, jaka tu cisza.
Tak.

Analiza dzieła literackiego -

przykład I

nazwa

warstwy

brzydota jako środek powodujący refleksję

nad ludzkim życiem

warstwa
brzmień
słownych
i językowych
tworów
brzmieniowy
ch wyższego
rzędu

“Historia zaokrągla szkielety do zera.

Tysiąc i jeden to wciąż jeszcze tysiąc.

Ten jeden, jakby go wcale nie było:

płód urojony, kołyska próżna,

elementarz otwarty dla nikogo.”

Analiza dzieła literackiego

nazwa

warstwy

brzydota jako środek powodujący refleksję nad

ludzkim życiem

warstwa
jednostek lub
całości
znaczeniowyc
h

Historia- przeszłość/nauka o dziejach państwa, narodu,
społeczeństwa lub o procesie ich rozwoju ( znaczenie
słownikowe), w kontekście utworu odnosi się do wydarzeń,
które miały miejsce w obozie pod Jasłem- śmierć tysięcy
ludzi, do których podchodzi się w sposób ogólny, tak jakby
życie pojedynczego człowieka, który ginie nie miało
znaczenia.

Szkielet- twarda konstrukcja stanowiąca część organizmu

ludzkiego lub zwierzęcego, pełniąca funkcję podporową i

usztywniającą w stosunku do miękkich części organizmu

( znaczenie słownikowe), w kontekście utworu szkielety

oznaczają zmarłych ludzi(tych którzy zginęli w obozie).

Płód urojony- coś co w rzeczywistości nie istnieje, a jest

tylko w naszych myślach. Znaczenie słownikowe pokrywa się

ze znaczeniem w kontekście całego utworu, ponieważ opisuje

stosunek do pojedynczej osoby, która zginęła, a jej śmierć nie

jest zauważona.

Kołyska próżna- coś niepotrzebnego, zbędnego.

Elementarz otwarty dla nikogo- coś bezcelowego.

Analiza dzieła literackiego

nazwa

warstwy

brzydota jako środek powodujący refleksję

nad ludzkim życiem

warstwa
przedmiotów
przedstawiony
ch

Historia, szkielet, płód, kołyska, elementarz

Analiza dzieła literackiego

nazwa

warstwy

brzydota jako środek powodujący refleksję nad

ludzkim życiem

warstwa
uschematyzo
wanych
wyglądów

W przytoczonym fragmencie mamy do czynienia m. in. z kontrastem-
Tysiąc i jeden to wciąż jeszcze tysiąc, a także metaforą- Historia
zaokrągla szkielety do zera. Oba fragmenty wskazują nam na tragizm
ludzkiego życia i na brak szacunku wobec osób, które giną. Pojedyncza
śmierć nie ma znaczenia, liczą się tylko duże liczby. Przez co mamy
wrażenie jakby ludzkie życie nie było cenne, a śmierć jednej osoby była
niezauważalna.
Potwierdzeniem takich słów będzie dalszy fragment wiersza:

Ten jeden, jakby go wcale nie było:

płód urojony, kołyska próżna,

elementarz otwarty dla nikogo.

Z wyżej wymienionych słów możemy wysunąć następujący

wniosek: śmierć jednej osoby w obliczu zagłady większej ilości

jest niezauważona, niedoceniona.

Śmierć pojedynczego człowieka stała się codziennością, była

jakby epizodem, który nic nie znaczył.

Analiza dzieła literackiego -

przykład II

nazwa

warstwy

brzydota jako środek powodujący wstrząs

estetyczny

warstwa
brzmień
słownych
i językowych
tworów
brzmieniowy
ch wyższego
rzędu

„W górze ptak,

który po ustach przesuwa się cieniem

pożywnych skrzydeł. Otwierały się

szczęki,

uderzał ząb o ząb.”

Analiza dzieła literackiego

nazwa

warstwy

brzydota jako środek powodujący wstrząs

estetyczny

warstwa
jednostek lub
całości
znaczeniowyc
h

W górze ptak- ptak, który leci wysoko nad ziemią. W
kontekście wiersza znaczenie jest takie samo, oznacza
ptaka, który frunie nad ziemią i jest widziany przez
ludzi znajdujących się w obozie.

Pożywne skrzydła- skrzydła, które są dobrze

zbudowane, dla ludzi w obozie kojarzyły się z

pożywieniem.

Otwierały się szczęki, uderzał ząb o ząb- ludzi z głodu

widząc jakieś pożywienie otwierali usta, a z głodu

uderzali zębami o zęby.

Analiza dzieła literackiego

nazwa

warstwy

brzydota jako środek powodujący wstrząs

estetyczny

warstwa
przedmiotów
przedstawio
nych

Ptak, usta, skrzydła, ząb

Analiza dzieła literackiego

nazwa

warstwy

brzydota jako środek powodujący wstrząs

estetyczny

warstwa
uschematyzow
anych
wyglądów

W wyżej przytoczonym fragmencie widzimy przykład
osób cierpiących na głod. Jedyny “obiekt” do zjedzenia
to widziany na niebie ptak. Jego srzydła wydają się być
pożywne, na ten widok otwierają sie im usta a zgłodu i
z niemożności zjedzenia czego kolwiek uderzają
zębami o zęby. Jak widzimy w obozach panowały
bardzo ciężkie, nieludzkie warunki. Ludzie poza cięzką
pracą, chorobami borykali się także z głodem. Wielu z
nich to właśnie z głodu zginęło.

PREZENTACJE OPRACOWAŁY:

PATRYCJA BARNERT

ANETA KRUCZEK

Dziękujemy za uwagę! 