Biologiczne
mechanizmy
funkcjonowania
człowieka

Asymetria funkcjonalna
mózgu

(

wykład 10)

Elżbieta Szeląg

Obserwowane są następujące

różnice anatomiczne:

Bruzda Sylwiusza

jest krótsza

i biegnie bardziej

ku górze

Planum temporale

(widoczne po

odchyleniu płata skroniowego)

jest zazwyczaj

wyraźnie większe. Ten powiększony region

stanowi część okolicy Wernickego,
co sugeruje że różnice anatomiczne
mogą stanowić podłoże specjalizacji
funkcjonalnej w procesach językowych

Półkula

lewa

Półkula

prawa

P y t a n i
a :

Jakie są dowody na

funkcjonalną specjalizację

półkul mózgowych

Metody badania asymetrii pólkulowej

•

Badanie skutków uszkodzenia mózgu

• Próba amytalowa
• Śródoperacyjne drażnienie mózgu
• Przecięcie spoidła wielkiego mózgu
• Metody obrazowego badania
żyjącego mózgu
• Badania eksperymentalne

(lateralna

prezentacja

bodźców wzrokowych visual field
asymmetries, test

rozdzielnousznego słyszenia dichotic
listening test,

metody elektrofizjologiczne, fizjologiczne

biochemiczne)

A jakie zaburzenia zachowania

są zazwyczaj obserwowane po

uszkodzeniach p r a w e j

półkuli mózgu?

Zaburzenia wykonywania zadań

wymagających analizy cech

wzrokowo-przestrzennych

Następstwem uszkodzenia u większości

ludzi prawej półkuli mózgu

Przykłady funkcji wzrokowo-

przestrzennych zazwyczaj

reprezentowanych w prawej półkuli

• Percepcja relacji część/całość

• Projektowanie układów
konstrukcji (Block-design test)

• Rysowanie złożonych kształtów
i figur geometrycznych

• Zadania typu mental rotation

• Percepcja twarzy

• Percepcja głębii

• Orientacja w przestrzeni

• Percepcja i ekspresja emocji

•

Badanie skutków uszkodzenia mózgu

• Próba amytalowa
• Śródoperacyjne drażnienie mózgu
• Przecięcie spoidła wielkiego mózgu
• Metody obrazowego badania żyjącego
mózgu
• Badania eksperymentalne

(lateralna

prezentacja

bodźców wzrokowych visual field
asymmetries, test

rozdzielnousznego słyszenia dichotic
listening test,

metody elektrofizjologiczne, fizjologiczne
biochemiczne)

K o m i s u r o t o m i a -

chirurgiczne rozdzielenie

półkul mózgowych

Roger Sperry

- laureat Nagrody Nobla

w 1981

Komisurotomia nie wpływa na

codzienne zachowanie pacjenta,

które pozostaje nie zmienione w

następujących aspektach:

•

inteligencja

• mowa/język
• pamięć
• osobowość
• emocje
• ogólne zachowanie
• rytmy dzienne
(okołodobowe)

Każda z półkul mózgowych

nie jest świadoma zadań,

które wykonuje druga

półkula

Badania empiryczne na pacjentach po

komisurotomii wykazały, że każda z półkul

mózgowych jest wyspecjalizowana w

określonych zadaniach poznawczych.

Są one zazwyczaj odmienne dla każdej z półkul.

Nie ma półkuli dominującej i

podporządkowanej, istnieje natomiast

funkcjonalna ich specjalizacja.

Funkcje językowe są
reprezentowane w lewej półkuli
mózgu u większości ludzi

Choć półkula prawa nie jest zdolna
do ekspresji mowy, to jednak
posiada pewne ograniczone
możliwości językowe. Ograniczają
się one zazwyczaj do rozumienia
pojedynczych, konkretnych
wyrazów.

W kompleksowym procesie porozumiewania

językowego zaangażowany jest cały mózg,

nie tylko :klasyczny obszar językowy”.

Jednak tylko w następstwie uszkodzenia tego

obszaru występują deficyty językowe.

Podsumowanie wyników badań

klinicznych

•

badania kliniczne potwierdzają asymetrię

funkcjonalną półkul mózgowych

• określone obszary lewej półkuli specjalizują się
w specyficznych funkcjach językowych

• uszkodzenia prawej półkuli mózgu, a czasem
również uszkodzenia podkorowe, mogą prowadzić
do zaburzeń językowych

•

Badanie skutków uszkodzenia mózgu

• Próba amytalowa
• Śródoperacyjne drażnienie mózgu
• Przecięcie spoidła wielkiego mózgu
• Metody obrazowego badania żyjącego
mózgu
• Badania eksperymentalne

(lateralna

prezentacja

bodźców wzrokowych visual field
asymmetries, test

rozdzielnousznego słyszenia dichotic
listening test,

metody elektrofizjologiczne, fizjologiczne
biochemiczne)

Lateralna prezentacja bodźców wzrokowych

- fakty, problemy i perspektywy

Jaki materiał prezentuje się

osobie badanej ?

Bodźce werbalne: litery sylaby, wyrazy,
bezsensowne zbiegi liter, kształty i figury geometryczne,
twarze neutralne, twarze wyrażające emocje, itp….

Asymetria funkcjonalna

w zakresie percepcji słuchowej

Test rozdzielnousznego słyszenia-

Dichotic Listening Test

opracowany przez Doreen Kimurę.

Jaki materiał prezentuje się osobie badanej ?

Bodźce werbalne: słowa, sylaby, cyfry, liczby,
Sylaby bezsensowne, nie podlegające werbalizacji dźwięki
otoczenia, bodźce muzyczne i.t.p….

Metody elektrofizjologiczne

Aktywność bioelektryczna mózgu -

charakterystyka fal obserwowanych

w EEG

Rodzaj fali Częstotliwość

/sek

Obszar

występowania

Stan organizmu

Alfa

8-12

Potyliczny i

ciemieniowy

Spoczynek,

Beta

18-30

Czołowy,

(precentral)

Aktywacja

(arousal)

Theta

5-7

Człowy i

skroniowy

Delta

0.5-4

Różnorodny

Głęboki sen

Na specjalizację danej półkuli w określonym zadaniu
wskazuje więcej rytmu BETA, a mniej rytmu ALFA

Zaobserwowano wysoką zgodność

pomiędzy lewopółkulową przewagą w

różnorodnych zadaniach werbalnych w

badaniach eksperymentalnych na

osobach z nieuszkodzonym mózgiem, a

wynikami przedstawionych badań

klinicznych.

Na czym więc polega asymetria

funkcjonalna mózgu

Czy rodzaj prezentowanego materiału

wyznacza asymetrię funkcjonalną ?

Rodzaj prezentowanego

materiału

nie jest

wyznacznikiem kierunku

asymetrii

funkcjonalnej mózgu

Czy sposób opracowywania informacji

Wyznacza asymetrię funkcjonalną ?

U podłoża specjalizacji

funkcjonalnej mózgu leży

prawdopodobnie sposób analizy

informacji.

Lewa półkula mózgu opracowuje informację w sposób
sekwencyjny, analityczny, element po elemencie,
a prawa półkula w sposób globalny, całościowy, holistyczny