alergia

Alergia- „pochodzi od gr. słów allos – inny i ergon
– działanie i oznacza zmienioną odczynowość
organizmu”

Wykład XIV



Alergia – czyli uczulenie, określana
jest jako wrodzona nadwrażliwość
organizmu, jego skłonność do
specyficznej reakcji na niektóre
czynniki występujące w środowisku.



zespół zjawisk patogenetycznych oraz
następstw klinicznych zachodzących
w ustroju ludzkim, za które
odpowiada antygen (alergen)
zewnątrz lub wewnątrzpochodny,
wchodzący w reakcją ze specyficznym
przeciwciałem lub komórką
immunologicznie kompetentną.



Mamy tu do czynienia z trojakim zaburzeniem systemu

immunologicznego:



„Przestaje funkcjonować system rozpoznawania

pomiędzy substancjami szkodliwymi a niegroźnymi. (...)



Następuje nieporównywalnie mocniejsza reakcja

obronna niż przyczyna ją wywołująca. Organizm

produkuje tysiąckrotnie więcej przeciwciał, niż wymaga

tego normalna reakcja obronna.



Przeciwciała, które są produkowane, nie doprowadzają

organizmu do uodpornienia lecz nadwrażliwości.

Obrona, stworzona zasadniczo w celu chronienia

organizmu, sama wyzwala symptomy chorobowe”

etapy powstawania alergii:



Wrodzona skłonność przekazana np.
genetycznie od rodziców (obojga –
60–70%, jednego ok. 40%)(22).



Pierwszy kontakt z alergenem.
System odpornościowy błędnie
rozpoznaje substancję jako
szkodliwą i wytwarza przeciwciała.



Po pewnym czasie organizm
ponownie wchodzi w kontakt z
substancją, która wywołała reakcję
obronną. Następuje rozpoznanie
alergenu. System immunologiczny
przypomina mobilizuje obronę.
Tworzą się specyficzne
przeciwciała lub limfocyty.



Uwolnienie substancji aktywnych (mediatorów), które

są odpowiedzialne za końcowy efekt reakcji

alergicznej: wywołują podrażnienia skóry, kichanie,

obrzęk śluzówki, bóle głowy i brzucha oraz wiele

innych(11). Najbardziej znanym mediatorem jest

histamina – „niewielka substancja chemiczna, która

po połączeniu ze specjalnymi receptorami

(receptorami histaminowymi) obecnymi w tkankach,

a głównie w naczyniach krwionośnych powoduje

obrzęk, świąd i zaczerwienienie” (17).



Gdy tylko ciało wejdzie w kontakt z substancją, na

którą się uczuliło, pojawiają się wyżej opisane objawy

alergiczne. Organizm się nie uodparnia lecz przeczula



Alergie ze względu na szybkość reakcji na alergen, można

podzielić na trzy rodzaje: alergie natychmiastowe, alergie

półopóźnione i alergie opóźnione.



W alergiach natychmiastowych reakcja następuje

bezpośrednio po kontakcie

z alergenem(18). Mechanizm reakcji jest następujący:

„histamina (...) wywołuje rozszerzenie

i zwiększenie przepuszczalności naczyń krwionośnych,

skurcz mięśni gładkich i wzmożone wydzielanie śluzu z

komórek błon śluzowych. Uwolnienie histaminy może

nastąpić na terenie jednego lub wielu narządów i

powodować nagle występujące charakterystyczne

zaburzenia chorobowe takie jak obrzęki skóry i tkanki

podskórnej, silne skurcze mięśni gładkich oskrzeli

i jelit lub gwałtowny spadek ciśnienia tętniczego. Ponieważ

działanie histaminy trwa krótko (...) zakłócona czynność

narządów wraca po pewnym czasie do równowagi” (



W alergiach półopóźnionych reakcje pojawiają się w

organizmie po 6–8 godzin od chwili wtargnięcia antygenu. W

reakcjach tych, występujących u osób bez określonej

predyspozycji do alergii, uczestniczą zwykle przeciwciała

odpornościowe klasy IgG. Mechanizm reakcji jest

następujący: „Antygen, przenikając do ustroju, powoduje

wytworzenie przeciwciał, które (...) nie wykazują skłonności

do wiązania w tkankach, lecz pozostają w krwioobiegu i tam

łączą się z antygenem, tworząc z nim rodzaj siatki zwanej

kompleksem. Jeżeli w utworzonych kompleksach przeciwciała

mają ilościową przewagę nad antygenem, to kompleksy takie

są wydalane z ustroju, a cała reakcja ma charakter wyraźnie

obronny – odpornościowy. Jeżeli natomiast (...) występuje

znaczna przewaga ilościowa antygenu, to kompleks nie

zostaje wydalony, lecz przemieszcza się wraz z prądem krwi

w naczyniach krwionośnych

i niejednokrotnie osadza w ścianach tych naczyń” (24);



Z kolei w alergiach opóźnionych, reakcja może nastąpić dopiero

po kilku godzinach czy nawet dniach przez co poszukiwanie

czynnika ją wywołującego jest szczególnie trudne.

W reakcjach tych zamiast przeciwciał uczestniczą komórki

limfatyczne reagujące z antygenem w sposób nadwrażliwy.

Charakterystyczne opóźnienie reakcji odpowiada czasowi, w którym

limfocyty gromadzą się w miejscu, w którym znajduje się antygen.



Reakcja opóźniona przebiega w dwóch etapach. „W pierwszym –

antygen wnikający po raz pierwszy do ustroju spotyka się z

limfocytami, które zapoznają się z jego budową, nabierają zdolności

do reagowania z nimi i stają się uczulone na antygen. Jeżeli po

pewnym czasie (drugi etap reakcji) ten sam antygen ponownie

pojawia się w organizmie, spotyka w nim limfocyty, które znają jego

budowę i są na nie wrażliwe. Proces do którego wówczas dochodzi,

może mieć charakter odpornościowy lub nadwrażliwy, a jego

następstwa dla ustroju mogą być korzystne lub niekorzystne. W

zależności od budowy antygenu i natury reakcji limfocytów można

wyróżnić trzy typy reakcji opóźnionej, a mianowicie: tuberkulinowy,

kontaktowy i odrzucania przeszczepów” (24);

Drugie wniknięcie

antygenu do

organizmu

Antygen

Antygen

Limfocyt

Limfocyt
uwrażliwiony na
antygen

Limfocyt
uwrażliwiony na
antygen

Reakcja typu
tuberkulinoweg
o

Reakcja typu
kontaktowego

Reakcja typu
odrzucania
przeszczepów



Z kolei ze względu na sposób wywoływania uczulenia, wyróżniamy:



alergię pokarmową, której wystąpieniu sprzyja „zanieczyszczenie” żywności różnymi

substancjami „poprawiającymi” jej jakość, np. substancjami konserwującymi, spulchniającymi czy

przedłużającymi świeżość. Uczulenie następować może po:



mleku krowim i jego przetworach (ten typ alergii zazwyczaj rozwija się

w niemowlęctwie, dzieciństwie natomiast zanika),



jajkach kurzych a szczególnie białku,



rybach będących bardzo silnymi alergenami (ich spożywanie może powodować obrzęk,

pokrzywkę, atak astmy, objawy żołądkowo–jelitowe),



świeżych owocach i warzywach wyzwalających tzw. alergię jamy ustnej, objawiającą się głównie

pieczeniem w gardle, zaczerwieniem okolic ust.



Najsilniejsze reakcje alergia pokarmowa wywołuje u dzieci . Są to najczęściej wymioty



i biegunka. U osób dorosłych może dodatkowo wystąpić wysypka, obrzęk, rzadziej kichanie i

łzawienie oczu[1];



alergię wziewną , która nasila się w okresie pylenia drzew, chwastów i traw. Ten typ alergii może

w okresie dorosłości wycofać się całkowicie, zmniejszyć się, bądź wręcz przeciwnie – rozwinąć

się w astmę[1];



alergię iniekcyjną, której czynnikiem drażniącym może być niemal wszystko np. leki, antybiotyki,

kosmetyki, perfumy, pierze, biżuteria, ubrania np. z wełny, płyny itp.;



alergię kontaktową, która głównie dotyczy kobiet, choć nie tylko. Podrażnienie wywołuje

bezpośredni kontakt wrażliwej części ciała z substancją uczulającą, wywołując zmiany na twarzy,

rękach, a także szyi. W miejscach tych skóra jest podrażniona i zaczerwieniona, nieprzyjemnie

swędzi, pojawia się wysypka. Podstawą leczenia chorób alergicznych, poza eliminacją alergenów

odczulaniem, są leki objawowe, np. przeciwhistaminowe oraz przeciwzapalne, np. nowoczesne,

miejscowo działające kortykosteroidy[1].



Biorąc pod uwagę drogę wnikania
alergenów do organizmu, dzieli się
je na:



„alergeny pokarmowe,



alergeny wziewne,



alergeny iniekcyjne,



alergeny kontaktowe” (22).



Niezależnie od drogi przedostania się alergenu
układ odpornościowy organizmu człowieka
reaguje wytwarzaniem specyficznych
substancji białkowych, tzw. przeciwciał
(immunoglobulin, głównie klasy IgE), i
pobudzaniem swoistych komórek (limfocytów
T).
W zależności od rodzaju reakcji i udziału
poszczególnych elementów układu
odpornościowego wyróżnia się cztery
podstawowe ich typy:



Typ I – Anafilaktyczny, natychmiastowy,
bezpośredni IgE _IgG4(?)



Wstrząs anafilaktyczny



Astma atopowa



Nieżyt sienny nosa



Atopowe zapalenie skóry



Obrzęk naczyniowy



Uczulenie na jad owadów



Typ II – Reakcje Cytotoksyczne IgG,

IgM (aktywują komplement powodując

Lizę komórkową)



Reakcja po przetoczeniu niewłaściwej krwi



Zespół Goodpasturea



Anemia hemolityczna z dodatnim

odczynem Coombsa



Cytopenie po lekach



Choroba hemolityczna noworodków



Typ III – Reakcje wywołane przez

kompleksy immunologiczne IgG, IgM

(tworzą kompleksy z komplementem

uszkadzając naczynia i błony podstawne)



Choroba posurowicza



Kłębuszkowe zapalenie nerek w

przebiegu liszaja rumieniowatego



Zewnątrzpochodne zapalenie

pęcherzyków płucnych



Typ IV – Reakcja Komórkowa –
zwaną też opóźnioną



Odczyn po śródskórnym podaniu
tuberkuliny



Wyprysk kontaktowy



Ostre odrzucanie przeszczepu
allogenicznego(5).



Wstrząs anafilaktyczny jest najgroźniejszą

postacią alergii. Występuje natychmiast lub po

kilku minutach od podania alergenu. Im szybciej

pojawiają się objawy, tym gorsze rokowania.

Spowodowane to jest obfitym wydzielaniem

substancji, jaką jest histamina i zwiększoną z tego

powodu przepuszczalnością ścian naczyń

krwionośnych w całym organizmie oraz

obkurczeniem dróg oddechowych. Jeżeli alergen

zostanie przyjęty drogą doustną lub poprzez

iniekcję, w ciągu kilku sekund lub minut może

dojść do wystąpienia zagrażającej życiu reakcji

ogólno-ustrojowej[5].



Do klasycznych objawów reakcji anafilaktycznej należą:



świąd,



rumień całego ciała,



pokrzywka o różnym nasileniu,



gwałtowny spadek ciśnienia tętniczego do wartości

nieoznaczalnych,



przyspieszenie lub co rzadziej zwolnienie czynności serca,



duszność,



świsty oddechowe,



trudność w wydechu,



świst krtaniowy,



trudność w nabieraniu powietrza w wyniku obrzęku krtani,



kurczowe bóle brzucha,



wymioty,



biegunka czasami krwista[5].



koniec