Zagrożenia występujące w

środowisku pracy i nauki oraz

metody przeciwdziałania im w

odniesieniu do wybranej

tematyki:

Obrona czynna i bierna

przed pożarami.

Jeżeli spojrzymy w biuletyny statystyczne łatwo dojrzymy, że
codziennie na obszarze kraju powstaje kilkadziesiąt pożarów,

bezpowrotnie pochłaniających nasz dorobek. W ciągu roku pastwą

płomieni pada kilkanaście tysięcy budynków, wiele hektarów

lasów. Zniszczeniu ulegają również zakłady przemysłowe.
Pożary zbierają też żniwo najbardziej tragiczne - życie ludzkie.
Do zwalczania pożarów powołane zostały wyspecjalizowane

zespoły ludzkie - zawodowe i ochotnicze straże pożarne. To od ich

przygotowania zależą efekty podjętych działań ratowniczych. Nie

da się określić ile wiedzy potrzeba do walki z pożarem. Jedno jest

pewne, że im więcej wiemy na temat pożarów, tym łatwiej

możemy się przed nimi bronić.
Ludzkość od wieków toczy nierówną walkę z ogniem. Pożary są

najczęściej skutkiem czyjejś nieuwagi, bezmyślności, lekceważenia

przepisów przeciwpożarowych lub też spowodowane przez

podpalaczy.

Pożar

- jest to niekontrolowany proces spalania

przebiegający w miejscu do tego nie

przeznaczonym, stwarzający zagrożenie dla życia

i zdrowia oraz powodujący straty materialne.

Pożary odznaczają się:

- wysoką temperaturą, powodującą spalenie

wszystkiego co znajduje się w strefie pożaru,

- zadymieniem dużych obszarów, powodującym

znaczne ograniczenie widzialności,

- działają podrażniająco na ludzi i zwierzęta, a

także mogą powodować zatrucia tlenkiem węgla,

- silnym ujemnym oddziaływaniem

psychologicznym.

W naszym kraju powszechne są pożary lasów,

torfowisk i pożary polne (traw i zbóż).

Najczęściej wybuchają pożary lasów ze względu

na warunki szczególnie sprzyjające ich

powstawaniu i rozprzestrzenianiu się (np.

długotrwałe susze).  Ilość pożarów i przestrzeń

nimi objęta bywają różne.

Najczęściej spotykanymi przyczynami pożarów jest ludzka

nieostrożność, nierzadko granicząca z bezmyślnością. Objawia

się ona drastycznym lekceważeniem podstawowych zasad

bezpieczeństwa oraz świadomym łamaniem przepisów

przeciwpożarowych. Szczególnie powszechne jest

nieprzestrzeganie zakazu palenia tytoniu w miejscach

niedozwolonych, niewłaściwe zabezpieczenie prac określanych

jako niebezpieczne pożarowo oraz lekceważenie zagrożeń

związanych z używaniem cieczy palnych. Drugą pod względem

częstotliwości przyczyną występowania pożarów są wady i

nieprawidłowa eksploatacja urządzeń elektrycznych,

objawiająca się nadmiernym obciążaniem obwodów

zasilających, eksploatowaniem urządzeń niesprawnych

technicznie, zwłaszcza z uszkodzonymi kablami i wtykami

zasilającymi oraz używanie elektrycznych, przenośnych

urządzeń grzewczych w sposób niezgodny z przeznaczeniem i

określonymi przez producenta zasadami użytkowania.

Obrona przeciwpożarowa jest to ogół
przedsięwzięć, czynności i zabiegów
profilaktycznych mających na celu ochronę
życia, mienia i zdrowia przed pożarem.
Zapobieganie pożarom polega na
przestrzeganiu podstawowych nakazów i
zakazów określonych w obowiązujących
przepisach przeciwpożarowych. Ich
konsekwencją na szczeblu zakładu pracy
powinno być opracowanie wewnętrznych
aktów prawnych i wdrożenie takich
zachowań pracowników, które w swoim
efekcie pozwolą wyeliminować lub znacznie
zredukować wszelkie sytuacje, w wyniku
których może powstać pożar.

Ochrona przeciwpożarowa budynków rozpoczyna się już w
fazie projektu. Niepalne lub trudno palne: stropy, substancje do
impregnacji, farby i oleje, a także montowanie instalacji i
czujników reagujących na dym mają zapewnić bezpieczeństwo
przeciwpożarowe. Na dachach wydziela się pasy ochronne, a
tak zwane przerwy ogniowe zmuszają do budowy budynków w
bezpiecznej odległości od siebie.
Wszystkie urządzenia wodne muszą być utrzymane w dobrym
stanie. Przy hydrantach zewnętrznych istnieją zakazy
parkowania, aby na wypadek pożaru służby gaśnicze miały
zapewniony łatwy dostęp do nich.
Kontrole przeciwpożarowe stale dbają o przestrzeganie
przepisów tzn. o utrzymanie drożności kominów i przewodów
dymowych, prawidłowość składowania materiałów łatwo
palnych, bezpieczeństwo instalacji elektrycznych, gazowych,
grzewczych, przejść i dróg ewakuacyjnych.
W obiektach oraz na terenach przyległych do nich jest
zabronione wykonywanie czynności, które mogą spowodować
pożar, jego rozprzestrzenianie się, utrudnienie prowadzenia
działania ratowniczego lub ewakuacji.

Znane są dwa sposoby walki z

pożarami:

1)

obrona czynna

, stosowana

wówczas, gdy już walczymy

z powstałym ogniem;

2)

obrona bierna

, gdy czynimy

wszystko, aby nie dopuścić

do powstawania pożaru

W zakresie

obrony czynnej

należy brać

pod uwagę:

1. Takie wymiary budynków, korytarzy,

klatek schodowych i wyjść, które

umożliwią szybką i bezpieczną ewakuację

pracowników, studentów i innych osób

przebywających na terenie zagrożonych

pomieszczeń.

2. Wyposażenie obiektów w urządzenia

gaśnicze oraz odpowiednie

rozmieszczenie ich, tj. gaśnic,

hydrantów,skrzynek z piaskiem w pobliżu

miejsc, w których pożar jest

prawdopodobny oraz w pobliżu wyjść,

aby ewentualny pożar mógł być ugaszony

w zarodku.

3.

Rozplanowanie budynków i
ich otoczenia, aby zapewnić
dojazd i dostęp jednostkom
straży pożarnej do urządzeń
technologicznych,
zbiorników wodnych i
hydrantów i umożliwić im
gaszenie ognia.

4. Takie rozmieszczenie

instalacji alarmowych, aby
zawiadomienie o wybuchu
pożaru było jak
najwcześniejsze.

Obrona bierna

polega na tym, aby

konstrukcja i

rozplanowanie budynków i pomieszczeń
pracy zmniejszały możliwość powstania

pożaru.

Mogą to zapewnić takie działania jak:
1. Budowa dachów i ścian ognioodpornych.
Należy ustalić taką klasę odporności

ogniowej budynku i poszczególnych

elementów budowlanych oraz urządzeń,

aby działająca siła ognia i wysokie

temperatury nie spowodowały spalenia

lub zawalenia budynku.

2. Budowa i usytuowanie magazynów

materiałów palnych z dala od innych

budynków, aby wykluczyć możliwość

przenoszenia pożarów z jednych

pomieszczeń do drugich.

3.

Umieszczenie działań mogących
spowodować pożar w specjalnych
wydzielonych i odpowiednio
zabezpieczonych pomieszczeniach.

4. Przedzielić przegrodami

ogniotrwałymi budowle na strefy
pożarowe tzn. na takie
powierzchnie, aby pożar powstały
w jakiejś części budynku nie
zniszczył całego obiektu lub
urządzenia.

5.

Utrzymanie instalacji i urządzeń
elektrycznych w stanie
wykluczającym przypadkowe
zwarcia i iskrzenie.

6.

Przestrzeganie zakazu używania
otwartego płomienia w

pomieszczeniach zagrożonych
możliwością wybuchu lub zapalenia

się (magazyny paliw stałych,
akumulatornie, lakiernie).

Wyposażenie punktu

przeciwpożarowego

KILOF

ŁOM

TOPÓR

SZUFLA

BOSAKI

ŁOPATA

Typowy sprzęt gaśniczy

Typowy sprzęt gaśniczy

Hydrant -urządzenie, które umożliwia bezpośredni pobór
wody z głównych przewodów sieci wodociągowej. Hydrant
posiada zawór i złącze do węża, ma zastosowanie w celach
gospodarczych oraz przeciwpożarowych. Rozróżnia się
hydranty:

* uliczne (na sieciach zewnętrznych):

* nadziemne

* podziemne

* wewnętrzne (szafkowe lub wnękowe - na wewnętrznych
instalacjach przeciwpożarowych budynku)

 

HYDRANT NADZIEMNY

HYDRANT WEWNĘTRZNY

Hydronetka

- podręczny, przenośny sprzęt gaśniczy

przystosowany do podawania prądu wody poprzez
pompowanie ręczną pompką dwustronnego działania
(wbudowaną w hydronetkę).
Ładunek gaśniczy mieści się w zbiornik na środek gaśniczy,
który jest wyrzucany na źródło ognia poprzez wężyk
zakończony prądowniczką. Zbiornik zawiera ok. 15 litrów
środka. Podczas gaszenia hydronetką druga osoba może
uzupełniać w pojemniku wodę, co umożliwi ciągłą pracę
urządzenia. Hydronetka najskuteczniej gasi małe pożary
ciał stałych (klasa A). Zobacz też pożar"sposoby walki z
ogniem".
Hydronetki odchodzą do historii, są wypierane przez
nowocześniejszy i skuteczniejszy sprzęt gaśniczy.

HYDRONETKA
TWORZYWOWA

HYDRONETKA
METALOWA

Gaśnica

to urządzenie (najczęściej przenośne) służące do

gaszenia pożarów. Mniejsze gaśnice stosuje się w samochodach,
większe w obiektach publicznych i przemysłowych. Istnieją także
tzw. agregaty gaśnicze złożone z jednej lub więcej dużych gaśnic,
umieszczonych na dwukołowym podwoziu i zaopatrzonych we
wspólną dyszę. Gaśnice mają kolor czerwony. Jedynym wyjątkiem
jest gaśnica śniegowa, która może mieć także kolor srebrny.
Każda gaśnica posiada etykietę opisującą jej przeznaczenie i
sposób użycia. Prawidłowo zamontowana gaśnica, musi być
umieszczona na specjalnym zaczepie do haka na ścianie, bądź
umieszczona w objemce na podłodze.
Ze względu na zawartość środka gaśniczego dzieli się gaśnice na:

•Proszkowe

•Śniegowe

•Pianowe

•Halonowe

•Tetrowe (środkiem gaśniczym jest czterochlorek węgla.
Właściwości podobne jak gaśnicy halonowej).

Oznaczenia literowe środków

gaśniczych stosowane

w

Europie:

•A - Pożary ciał stałych, które paląc się nie tylko powodują
płomień ale także ulegają rozżarzeniu np. drewna, papieru,
gumy,

•B - pożary cieczy i ciał stałych, które paląc się ulegają
stopieniu np. benzyny, polietylenu, smoły,

•C - pożary gazów palnych np. metanu, acetylenu, propanu,

•D - pożary metali palnych np. magnezu, sodu, uranu,

•E - pożary urządzeń elektrycznych, oznaczenie to bywa
często pomijane, zamiast niego umieszcza się odpowiednią
informację tekstową,

•F - pożary łatwopalnych środków gotujących (oleje roślinne,
tłuszcze zwierzęce).

Gaśnica proszkowa

Środkiem gaśniczym jest proszek wyrzucany za pomocą sprężonego
gazu (dwutlenek węgla lub azot). Głównym składnikiem proszków
gaśniczych są zwykle węglany lub fosforany sodu. Działanie gaśnicze
proszku polega przede wszystkim na przerwaniu reakcji spalania w
wyniku antykatalizy. Ponadto proszki typu ABC topią się i pienią w
wysokiej temperaturze odcinając dopływ tlenu. Dodatkowo jeszcze
występuje efekt tłumienia płomieni strumieniem niepalnego gazu,
będącego nośnikiem proszku. Gaśnice proszkowe przeznaczone są do
gaszenia pożarów z grup A, B i C albo B, C w zależności od rodzaju
użytego proszku. Możliwe jest także gaszenie urządzeń elektrycznych
pod napięciem, zwykle do 1000V. Istnieją także gaśnice przeznaczone
na wyższe napięcia.
Gaśnice proszkowe są szczególnie polecane do gaszenia pożarów w
archiwach, bibliotekach itp. - wynika to z faktu nie niszczenia (nie
zamakania) gaszonych przedmiotów.
Nie są zbyt wskazane do gaszenia urządzeń mechanicznych w ruchu,
mogą spowodować ich zatarcie. Użycie gaśnic proszkowych w roli
gaśnic samochodowych wynika z faktu wycofania gaśnic halonowych i
jeszcze starszych gaśnic tetrowych z powodu toksycznego wpływu na
warstwę ozonową halonów i toksycznego wpływu par czterochlorku
węgla na drogi oddechowe człowieka.

Gaśnica śniegowa

Środkiem gaśniczym w tej gaśnicy jest zawarty w
wysokociśnieniowej butli, skroplony CO2 (dwutlenek węgla), który
rozprężając się adiabatycznie oziębia się do ok. -78°C i zestala w
formę tzw.suchego lodu. Działanie gaśnicze polega na odcinaniu
dostępu tlenu i znacznemu obniżeniu temperatury. Jednak ze
względu na niewielkie ciepło parowania dwutlenku węgla efekt
chłodzący jest mniejszy niż zwykłej wody. Gaśnice śniegowe służą
do gaszenia pożarów z grup B, C, urządzeń elektrycznych zwykle
do 1000V a zwłaszcza elektroniki i maszyn precyzyjnych. Zaletą
gaśnic śniegowych jest brak jakiegokolwiek zanieczyszczenia
gaszonych przedmiotów i pomieszczeń. Wadą natomiast duża w
porównaniu z innymi gaśnicami o podobnej skuteczności masa.
Gaśnicą śniegową nie należy gasić ludzi, gdyż działanie tak niskiej
temperatury powoduje dodatkowe obrażenia.

Wadą gaśnicy śniegowej jest również niezbyt wysoka temp.
Krytyczna skroplonego CO2 (31,4 °C), przez co gaśnica nie może
być używana w pomieszczeniach o podwyższonej temperaturze.
Powinna też być chroniona przed bezpośrednim działaniem
promieni słonecznych.

Gaśnica pianowa

Środkiem gaśniczym w tej gaśnicy jest piana gaśnicza wyrzucana za
pomocą sprężonego gazu (azotu lub dwutlenku węgla). Gaz może być
zawarty w specjalnym zbiorniku (gaśnica na pianę mechaniczną) albo
powstawać w wyniku reakcji chemicznej (gaśnica na pianę
chemiczną).
Nie produkowane obecnie ale spotykane jeszcze gaśnice na pianę
chemiczną mają zbiornik (na ciśnienie max. 20 atm) w którym mieści
się roztwór dwuwęglanu sodowego ze środkiem pianotwórczym (tzw.
ładunek zasadowy) i w specjalnym koszu szklany słój (o poj. 1 litra) z
rozcieńczonym kwasem siarkowym lub roztworem siarczanu glinu
(tzw. ładunek kwaśny). Oba ładunki są przegrodzone membraną z
cienkiej płytki ołowianej.

Gaśnica halonowa

Środkiem gaśniczym w tej gaśnicy są halony -
chlorowcopochodne węglowodorów, wyrzucane za pomocą
sprężonego azotu albo pod ciśnieniem własnych par.
Działanie gaśnicze polega głównie na antykatalizie.
Przeznaczone do gaszenia pożarów typu B i C a także
urządzeń elektrycznych.
Gaśnice halonowe wyparły z użycia gaśnice tetrowe
jednakże nie na długo.
Już w połowie lat 90. XX wieku udowodniono szkodliwy
wpływ halonów na górne warstwy atmosfery (dziura
ozonowa) i gaśnice te, pomimo dużej skuteczności zostały
na przełomie wieków wycofane ze względu na degradację
środowiska naturalnego, a także powstawanie w trakcie
gaszenia szkodliwych dla człowieka gazów.

Gaśnica, w której środkiem gaśniczym jest czterochlorek węgla
wyrzucany za pomocą sprężonego gazu (najczęściej powietrza,
rzadziej azotu lub dwutlenku węgla). Gaz jest zawarty w zbiorniku
gaśnicy nad lustrem środka gaśniczego.
Gaśnice tetrowe były masowo stosowane jako gaśnice samochodowe
z uwagi na skuteczność i małe rozmiary. Gaśnice te służyły do
gaszenia pożarów z grup B (płyny łatwopalne, także lżejsze od wody
np. benzyna), C (gazy) a także urządzeń elektrycznych pod
napięciem i niektórych pożarów urządzeń precyzyjnych.
Gaśnice tetrowe zostały całkowicie wycofane z użycia w latach 80.
XX wieku. Powodem były istotne wady tetry jako środka gaśniczego.
Szczególnie:

•pary są drażniące i trujące na drogi oddechowe tetra
rozpuszcza tłuszcze i niszczy gumę

•na silnym wietrze działanie gaśnicze tetry jest mało skuteczne

•jest podejrzenie odnośnie działania rakotwórczego tetry

Na miejsce czterochlorku węgla zastosowano w gaśnicachhalony,
związki charakteryzujące się lepszymi własnościami użytkowymi i
mniejszą szkodliwością. Obecnie są one również wycofane z powodu
niekorzystnego wpływu na dziurę ozonową.

Gaśnica

tetrowa

GAŚNICA
PROSZKOWA

GAŚNICA ŚNIEGOWA

GAŚNICA PIANOWA

GAŚNICA
HALONOWA

GAŚNICA TETROWA

Warunki bezpiecznej pracy

Warunki bezpiecznej pracy

•*Dobrze zorganizowana i właściwie prowadzona akcja ochrony
przeciwpożarowej zależy od uświadomienia pracowników, osób
przebywających w pomieszczeniach;

•* w większych zakładach organizowane są zawodowe zakładowe
straże pożarne, w mniejszych – ochotnicze straże pożarne, w małych
zakładach ochrona spoczywa na samych pracownikach;

•*podstawą bezpieczeństwa pożarowego zakładu jest przeszkolenia
załogi z zakresu obrony przeciwpożarowej;

•* pracownik, który pierwszy zauważy pożar jest obowiązany
natychmiast zaalarmować innych pracowników, straż pożarną i
kierownictwo, a następnie niezwłocznie przystąpić do gaszenia pożaru
wszelkimi dostępnymi środkami;

•*na terenie zakładu pracy, w miejscach widocznych i łatwo dostępnych
powinny się znajdować instrukcje przeciwpożarowe;

•*przy wszystkich telefonach służbowych powinny być
umieszczone tabliczki z napisem: „W razie pożaru alarmować straż
pożarną”

•998
•112

•*większych zakładach pracy powinny być zainstalowane czujniki
reagujące na podwyższenie temperatury ponad ustaloną normę lub na
pojawienie się dymu;

•*zgodnie z ustawą o ochronie przeciwpożarowej zapewnienie
ochrony przeciwpożarowej w zakładach pracy należy do właścicieli,
zarządców lub użytkowników obiektu bądź terenu (Dz.U. Nr 81 z dnia
24 sierpnia 1991., poz.351)

Prewencja pożarowa utożsamiana w pożarnictwie z profilaktyką lub

inaczej zapobieganiem pożarom jest zespołem działań zmierzających do

zmniejszenia zagrożenia pożarowego. Mając na celu zmniejszanie liczby

powstających pożarów oraz ograniczenie ich rozmiarów i skutków

prewencja zmierza do ustalenia określonych norm prawnych, zmiany

niepożądanych zachowań ludzi, zaleca stosowanie środków

zabezpieczenia przeciwpożarowego i właściwych przedsięwzięć

organizacyjnych. Jej celem jest także oświatowo-wychowawcze

oddziaływanie na społeczeństwo.

•

Wśród głównych działań prewencyjnych można wymienić:

• - usuwanie przyczyn powstawania pożarów,

• - ograniczenie możliwości rozprzestrzeniania się pożarów,

• - zapewnienie warunków ewakuacji ludzi, zwierząt i mienia,

• - zapoznawanie ludzi z zasadami ochrony przeciwpożarowej,

• - zabezpieczenie zagrożonych pożarem obiektów w sprzęt gaśniczy,

• - zabezpieczenie obiektów za pomocą odpowiednich urządzeń

technicznych.