OCHRONA

ŚRODOWISKA

MORSKIEGO

KAROLINA GLEINERT

DEFINICJA I CHARAKTERYSTYKA

ZANIECZYSZCZEŃ MORZA

Zanieczyszczeniem środowiska
morskiego jest wprowadzenie

bezpośrednio

do morza substancji lub

energii wywołujących takie skutki jak
uszkodzenie źródeł życia, szkodzenie
zdrowiu ludzkiemu i aktywności
ludzkiej na morzu, pogorszenie jakości
wody oraz zmniejszenie estetyki
środowiska morskiego.

(Konferencja Ochrony Środowiska

Człowieka, Sztokholm, 1972).

Odpadami niebezpiecznymi

są te

odpady, które ze względu na swoje

pochodzenie, skład chemiczny,

biologiczny, inne właściwości i

okoliczności stanowią zagrożenie dla

życia lub zdrowia ludzi albo dla

środowiska.

Osady ściekowe są to osady powstające

w procesach mechanicznego,

chemicznego i biologicznego

oczyszczania ścieków.

Specyficzną grupę odpadów tworzą

odpady szpitalne, gromadzone w

zamkniętych i otwartych obiektach

służby zdrowia.

Odpady komunalne

stałe i ciekłe odpady powstające w

gospodarstwach domowych, w

obiektach użyteczności publicznej

i obsługi ludności, w tym

nieczystości gromadzone w

zbiornikach bezodpływowych,

porzucone wraki pojazdów

mechanicznych oraz odpady

uliczne, z wyjątkiem odpadów

niebezpiecznych z zakładów

opieki zdrowotnej i

weterynaryjnych.

Odpady przemysłowe

uciążliwe dla środowiska są

to powstające w procesach

produkcyjnych stałe i ciekłe

substancje oraz przedmioty

poużytkowe, nieużyteczne bez

dodatkowych procesów

technologicznych.

Odpady gospodarczo-

bytowe

(komunalnopodobne) są to

odpady o składzie zbliżonym

do komunalnych, powstające

w zakładach przemysłowych,

usługowych, itp., często

wywożone z odpadami

komunalnymi.

16

Główne zanieczyszczenia wnoszone do środowiska przez statki

Załącznik VI

Dotyczy zapobieganiu
zanieczyszczaniu powietrza przed
zanieczyszczaniem ze statków
(freony, halony, tlenki azotu i
siarki, lotne związki organiczne,
pyły, jakość paliwa, wymagania
dotyczące spalarek okrętowych).
Tekst Załącznika podpisano w
grudniu 1997. Wszedł w życie (w
skali światowej) 19 maja 2005 r.

•międzynarodowe konwencje o

zasięgu światowym

•międzynarodowe konwencje o

zasięgu regionalnym

•przepisy i normy prawne

poszczególnych państw morskich

•przepisy Towarzystw

Klasyfikacyjnych

ASPEKTY
PRAWNE

W OCHRONIE

ŚRODOWISKA

KONWENCJ

E

Konwencja

MARPOL 73/78

dotyczy

wszystkich jednostek zbudowanych przez
człowieka, działających w środowisku
morskim, w tym: statków, wodolotów,
poduszkowców, jednostek podwodnych,
stałych i pływających platform,
z wyjątkiem okrętów wojennych i
pływających w państwowej służbie
niehandlowej.

Konwencja nie dopuszcza usuwania do
morza substancji szkodliwych za wyjątkiem
przypadków, gdy usuwanie jest dokonywane
w ściśle określonych warunkach.
Jednocześnie przewiduje
i dopuszcza się możliwość odstępstwa od
tych zakazów w przypadku awarii statku,
czy zagrożenia życia ludzkiego (lub statku).

Wymagania Konwencji dotyczą obszaru

wszystkich akwenów świata, przy czym

wyróżniono dwa rodzaje akwenów:
obszary specjalne (Special Areas)
obszary szczególnie wrażliwe

(Particularly Sensitive Sea Areas) -

akweny, które uznano za wymagające

szczególnej ochrony ze strony IMO z

powodu ich znaczenia dla przyrody i na

które żegluga wpływa negatywnie (stąd

między innymi ograniczenie żeglugi na

tych akwenach).

OBSZARY
SPECJALNE

Dokument IMO z

roku

Załącznik

/ obowiązuje od

roku

I

II

I

V

V

VI

Morze Śródziemne

1973 / 83

X

X

Morze Bałtyckie

1973 / 83

X

X

X

SO

X

Morze Czarne

1973 / 83

X

X

X

Morze Czerwone

1973 / 83

X

X

Zatoka Perska

1973 / 83

X

X

Zatoka Adeńska

1987 / 89

X

Morze Północne

1989 / 91

X

SO

X

Obszar Antarktydy (60°)

1990 / 92

X

X

X

region Wielkich Karaibów

1991 / 93

X

Wody północno-europejskie

(M. Północne, Irlandzkie,

Celtyckie, Kanał La Manche

1997 / 99

X

Zatoka Omańska

Od

1.01.2007

x

Obszary szczególnie wrażliwe to:

•Wielka Rafa Koralowa - Australia (od 1990)

•Archipelag Sabana-Camagüey - Kuba (1997)

•Wyspy Malpelo - Kolumbia (kwiecień 2002)

•klucze wysp dookoła Florydy- (kwiecień 2002)

•Morze Wadden – płn. Europa (październik 2002)

•Paracas National Reserve – Peru (listopad 2003)

•wody północno-europejskie – (listopad 2004)

•Cieśnina Torresa – Australia, N.Gwinea (lipiec 2005)

•Wyspy Kanaryjskie – Hiszpania (lipiec 2005)

•Wyspy Galapagos – Ekwador (lipiec 2005)

•Morze Bałtyckie - …. wybrane akweny (lipiec 2005)

LDC 1972

Konwencja podzieliła substancje na trzy kategorie. Usuwanie

najbardziej niebezpiecznych substancji zawartych w Załączniku I

(„czarna lista”) jest całkowicie zakazane. Załącznik II określa

substancje, jakie mogą być usuwane tylko za specjalnym

zezwoleniem. Inne odpady i substancje mogą być usuwane na

podstawie zezwolenia ogólnego.
Załącznik I - związki organiczne chlorowców, związki rtęci, kadmu

(również rtęć i kadm), trwałe tworzywa sztuczne, ropę naftową

i produkty jej przerobu, odpadki o wysokim stopniu radioaktywności,

materiały wyprodukowane do prowadzenia biologicznej i chemicznej

walki w działaniach wojennych.
Załącznik II - odpady zawierające arsen ołów, miedź i cynk oraz ich

związki, organiczne związki silikonowe, cyjanki, fluorki, pestycydy i

ich produkty uboczne, beryl, chrom, nikiel, wanad i ich związki,

Również pojemniki, odpadki metalowe i inne odpady wielkiej

objętości. Odpady radioaktywne i inne substancje radioaktywne nie

objęte załącznikiem I
Załącznik III - precyzuje dane, jakie należy podawać ubiegając się

o zezwolenie na zatopienie substancji: jej charakterystykę i składniki

oraz charakterystykę miejsca i metody zatapiania

INTERVENTION 1969

Przyjęta Konwencja, dopuszcza

możliwość podejmowania przez

państwo nadbrzeżne wobec obcych

statków znajdujących się poza

obszarem morza terytorialnego daleko

idących środków, nie wyłączając

zniszczenia statku i ładunku.

Konwencja tworzy na morzu pełnym

strefę przyległą do morza

terytorialnego, w której państwo

nadbrzeżne może ingerować w

stosunku do obcych statków, na

warunkach określonych w konwencji.

Zasięg strefy jest funkcjonalny, to

znaczy ustalany indywidualnie w

każdym przypadku.

CLC 1969

Konwencja związana z
INTERVENTION. Według niej
właściciel statku ponosi pełną
odpowiedzialność za jakąkolwiek
szkodę wynikłą na skutek
zanieczyszczenia morza olejami w
związku z wypadkiem morskim.
Nie jest odpowiedzialny, jeżeli
szkoda jest wynikiem działań
wojennych, nieuniknionych zjawisk
natury lub, że została
spowodowana przez działanie lub
niedbalstwo osoby trzeciej.

OPRC 90

Celem Konwencji jest stworzenie systemu
międzynarodowej współpracy dotyczącej
zapobiegania lub zwalczania skutków
katastrofalnych rozlewów. Ogólnie, chodzi
o zapewnienie możliwości lokalnej
koncentracji sił i środków wszędzie tam,
gdzie nastąpiło zanieczyszczenie morza
olejem o charakterze klęski ekologicznej.

Uzupełnieniem

Konwencji

OPRC

jest

podpisany w 2000 roku Protokół OPRC-

HNS (The Protocol on Preparedness,

Response and Co-operation to Pollution

Incidents by Hazardous and Noxious

Substances,

2000).

Obecnie

jest

ratyfikowany tylko przez 8 państw

.

Konwencja Helsińska

została

podpisana w 1974 roku przez Finlandię,
Szwecję, Danię, RFN, NRD, Polskę i ZSRR.
(Polska ratyfikowała ją jako ostatnia).
Obejmuje obszar Morza Bałtyckiego
(właściwy Bałtyk wraz z Zatoką Botnicką i
Fińską oraz cieśniny Kattegat i Skagerrak).
W 1992, uwzględniając zmiany polityczne
opracowano „Nową” Konwencję Helsińską,
podpisaną również przez Estonię, Niemcy,
Łotwę, Litwę i Rosję.

Nowa Konwencja została ratyfikowana
przez wszystkie państwa, które ją
podpisały. Polska jako ostatnia złożyła
dokumenty ratyfikacyjne 17.11.1999, stąd
Konwencja weszła w życie 17 stycznia
2000 r.

Przesyłanie odpadów Dyrektywa

Unii Europejskiej 93/259/EEC

Lista międzynarodowych konwencji

transportowych:

Konwencja SOLAS: Międzynarodowa konwencja i

bezpieczeństwie życia na morzu (1974).

Kodeks IMDG: Międzynarodowy kodeks morski w

sprawie towarów niebezpiecznych.

Konwencja MARPOL: Międzynarodowa konwencja o

zapobieganiu zanieczyszczaniu morza przez statki

(1973/1978).

ADNR: Ustalenie warunków przewożenia substancji

niebezpiecznych Renem (1970).

Załącznik

I

Zawiera wymagania techniczne dotyczące ograniczania

do minimum zanieczyszczenia środowiska przez statki na

skutek odprowadzenia do morza oleju w dowolnej postaci

i stężeniu.

Obejmuje on również prawidła budowy zbiornikowców,

które mają na celu ograniczenie zanieczyszczenia morza

w przypadku uszkodzenia kadłuba statku

.

MARPOL
73/78

Załącznik II

Przepisy zawarte w Załączniku mają na celu

ograniczenie ilości usuwanych do morza (z wodą po

umyciu zbiorników) przewożonych luzem substancji

chemicznych. Podane są także szczegółowe

wymagania dotyczące sposobu postępowania

z pozostałościami szkodliwych ładunków płynnych.

Załącznik III

Dotyczy wszystkich statków przewożących

substancje szkodliwe w postaci opakowanej.

Wymaga się, aby załadowca wystawił certyfikat

lub deklarację stwierdzającą, że wysyłany towar

jest odpowiednio opakowany, oznakowany i że

spełnia warunki przewozu związane

z ochroną środowiska morskiego. Każdy statek

przewożący substancje szkodliwe w postaci

opakowanej musi posiadać wykaz takich

ładunków, ze wskazaniem miejsca ich

umieszczenia. Załącznik zawiera również wykaz

substancji szkodliwych, wraz z warunkami ich

rozmieszczania

i zabezpieczania.

Załącznik IV

Dotyczy warunków usuwania ze statków

do morza ścieków sanitarnych. Wszedł w

życie 27 września 2003 r.

Nie ratyfikowały go Chiny, Liberia, USA,

Kanada, Cypr, ...

Załącznik V

Dotyczy warunków usuwania ze

statków do morza odpadów stałych,

inaczej śmieci.

Najważniejsze

towarzystwa klasyfikacyjne

Lloyd‘s Register of Shipping

Bureau Veritas

Registro Italiano Navale

American Bureau of Shipping

Det Norske Veritas

Germanischer Lloyd

Nippon Kaiji Kyokai

Rosyjski Morski Rejestr Nawigacyjny

Hellenic Register of Shipping

Polski Rejestr Statków

China Classification Society

Korean Register of Shipping
Registro Internacional Naval

Indian Register of Shipping

Międzynarodowa Organizacja Morska - IMO

(International Maritime Organization)

Zadaniem IMO jest tworzenie płaszczyzn i

mechanizmów współpracy rządów oraz tworzenie

zasad odnoszących się do różnych spraw

technicznych wpływających na żeglugę

Komitet Bezpieczeństwa na Morzu MSC

Maritime Safety Committee

Zajmuje się przede wszystkim sprawami technicznymi

związanymi z bezpieczeństwem na morzu. Działa przez

szereg podkomitetów

Komitet Ochrony Środowiska Morskiego

MEPC

Marine Environment Protection Committee

Prowadzi działalność IMO w sprawach zapobiegania i

kontroli zanieczyszczenia środowiska morskiego ze

statków.