Bezpieczeństwo

ratowników

prowadzących działania w

strefach zagrożenia gazem

będącym paliwem dla

pojazdów samochodowych

Studia podyplomowe w zakresie

oficerskiego przeszkolenia

zawodowego – Turnus I

Opracował:

st.ogn.Kazimierz Budka

Stanowisko: starszy dyspozytor

Miejsce pracy: Komenda Powiatowa

PSP

w Łęcznej woj.lubelskie

telefon:

0 - prefiks - 81 462 - 91 - 38

0 - 603 873 - 383

Gaz płynny jest paliwem używanym

od wielu lat na całym świecie. W

Polsce obserwowany jest szybki

wzrost jego zużycia. Stosowany jako

alternatywne paliwo do

samochodów, zasilania instalacji

grzewczych a także instalacji

technologicznych w zakładach

przemysłowych.

W S T Ę P

Wraz z dynamicznym rozwojem rynku gazu

płynnego wzrosło zagrożenie powodowane

niewłaściwym użytkowaniem gazu oraz jego

transportem. Często środki

masowego przekazu informują nas

o wypadkach drogowych autocystern

przewożących gaz czy też awariach

gazowych instalacji przemysłowych.

Konieczne jest więc poznanie zasad

bezpieczeństwa w trakcie prowadzenia

działań z gazem będącym paliwem dla

pojazdów samochodowych.

DANE TECHNICZNE

Ciekły gaz używany jako paliwo silnikowe
należy

do

grupy

skroplonych

gazów

węglowodorowych pozostających w zamkniętym
zbiorniku pod ciśnieniem własnych par.
Ponieważ zarówno propan jak i butan posiadają
niską prężność par w temperaturach otoczenia
ciśnienie powstałe w zbiorniku kształtuje się w
granicach kilku atmosfer.
Gazy węglowodorowe płynne otrzymywane są
przez stabilizację gazoliny surowej, ropy
naftowej

lub

przez

przeróbkę

gazów

rafineryjnych.

Obecnie wytwarzane są trzy gatunki

mieszanin ciekłych gazów, z których jako

paliwo do napędu silników spalinowych oraz

gazyfikacji przewodowej i

bezprzewodowej a także użytku domowego

i turystycznego służy

mieszanina B czyli propan -

butan techniczny.

Prężność par gazu płynnego uzależniona

jest nie tylko od temperatury ale także od

procentowego udziału poszczególnych

składników. W

okresie letnim stosuje się mieszaninę po

około 50 % poszczególnych składników,

natomiast w okresie zimowym - propanu 70

% i butanu 30 %.

DANE POŻAROWE PALIWA GAZOWEGO

Zarówno propan jak i butan są gazami
tworzącymi

mieszaniny

wybuchowe

w

dolnym zakresie przedziału wybuchowości
oraz w dość wąskim zakresie. Z
uwagi na niską wartość DGW oraz szybkie
odparowywanie

skroplonego

gazu

w

zamkniętych

pomieszczeniach

szybko

osiągają DGW. Trzeba pamiętać,
że są to gazy dużo cięższe od powietrza i
będą gromadziły się w dolnych partiach
pomieszczeń

oraz

wszelkiego

rodzaju

zagłębieniach (studzienki kanalizacyjne,
kanały kablowe, odstojniki itp).

Charakterystyczną i przy tym bardzo

niebezpieczną cechą propanu - butanu jest

stosunkowo mała prędkość jego spalania się

w strumieniu gazu. Oznacza to, że przy zbyt

dużej prędkości wypływu może nastąpić

oderwanie się płomienia i wyciek gazu do

atmosfery, co spowoduje utworzenie strefy

zagrożenia wybuchem. Do

zainicjowania wybuchu mieszaniny propanu

- butanu z powietrzem potrzebna jest

stosunkowo nieduża energia. Wystarczająca

jest w tym przypadku np. energia powstała

w czasie zaiskrzenia instalacji elektrycznej

w samochodzie a nawet latarki

bateryjnej. Przy niskiej

temperaturze zapłonu i niskich stężeniach

wybuchowych daje to obraz wysokiego

zagrożenia jakie niesie ze sobą

niekontrolowana emisja tego gazu.

ELEMENTY SKŁADOWE I

BUDOWA INSTALACJI

GAZOWEJ

1. gaźnik 2. mikser
3. chłodnica 4. regulator
przepływu
5. reduktor 6. zbiornik gazu
7. przyłącza do wody
8. zawór
elektromagnetyczny
9. przewód gazu
wysokoprężny
10. wielozawór
11. nasada do napełniania

STREFY ZAGROŻENIA

Zasięg płomieni w czasie pożaru

samochodu po otwarciu się

zaworu bezpieczeństwa

Zasięg płomieni w czasie pożaru samochodu

po otwarciu się zaworu

bezpieczeństwa i

wybuchu zbiornika z paliwem

ZASIĘG STREF ZAGROŻONYCH

WYBUCHEM

Objętość gazu (l)
Promień strefy
(m)

Przy określaniu wielkości zabezpieczanego

obszaru

należy brać pod uwagę głównie strefę

zagrożenia w przypadku wybuchu.

Czynniki rażące to: fala termiczna, wybuch

zbiornika i rozrzucane elementy

karoserii. Uzależnione to

będzie od pojemności zbiornika

i stopnia jego napełnienia.

W czasie prowadzenia

rozpoznania dowódca

nie może ocenić stanu technicznego

instalacji. Z tych względów przy

wyznaczaniu strefy zagrożonej należy brać

pod uwagę wariant

najbardziej niekorzystny.

ZAGROŻENIA

 opary mogą powodować zawroty głowy i

trudności w oddychaniu,

 wdychane w dużym stężeniu mogą być

drażniące,

 bezpośredni kontakt z gazem lub gazem w

postaci ciekłej może spowodować
oparzenia, odmrożenia lub poważne
obrażenia,

 w przypadku pożaru może nastąpić

wydzielenie drażniących i trujących gazów

ZABEZPIECZENIE MIEJSCA ZDARZENIA

- zabezpieczyć wyciek lub rozlewisko w

promieniu co najmniej 50 - 100 m

- usunąć osoby postronne

- pozostać po nawietrznej stronie od miejsca

zdarzenia

- gaz jest cięższy od powietrza i będzie ścielił się

nisko nad ziemią, w obniżeniach terenu

- nie dotykać i nie wchodzić w rozlaną substancję

- wyeliminować wszelkie źródła ognia

- cały sprzęt używany do akcji musi być

uziemiony

- usunąć materiały palne ze strefy

zagrożenia

- zapobiegać przedostaniu się substancji do

cieków

wodnych, kanalizacji,

- jeśli to możliwe umieścić pęknięty

zbiornik tak by

wydostawał się z niego gaz a nie ciecz

- jeśli to możliwe należy uszczelnić miejsce

wycieku

POŻAR GAZU

NIE PROWADŹ AKCJI GAŚNICZEJ

JEŻELI WYCIEK NIE MOŻE ZOSTAĆ

USZCZELNIONY

- mały pożar - proszek lub dwutlenek węgla

- duży pożar - strumień zraszający lub mgłowy

- usunąć zbiorniki z zasięgu ognia jeśli można

to uczynić bez ryzyka

- prowadź akcję gaśniczą z dużej odległości
albo używaj
działek wodnych bezzałogowych
- schładzaj zbiorniki zalewając je dużą
ilością wody długo
po ugaszeniu ognia
- nie kieruj strumienia wody na źródło
wycieku ani na
urządzenie zabezpieczające - może
nastąpić zamarzania
- wycofaj się natychmiast w razie
wzmagającego się
dźwięku wydobywającego się przez zawór
bezpieczeństwa oraz w razie zauważenie
odbarwień lub
odkształceń zbiornika

PROWADZENIE DZIAŁAŃ W OBRĘBIE

DRÓG PUBLICZNYCH

Większość zdarzeń z pojazdami wyposażonymi

w instalację gazową będzie miała miejsce
na

drogach publicznych.

Niezbędne jest zatem następujące

postępowanie:

•

zamknąć drogę dla ruchu pojazdów - przy
pomocy służb specjalistycznych albo własnymi
siłami i środkami.

•

pojazdy ratownicze należy ustawiać - w
przypadku braku innego miejsca - na skraju
jednej części drogi i tylko od strony miejsca
akcji stosując następujące zasady:

–

członkowie załogi wychodzą z pojazdu od
strony pobocza lub chodnika - z wyjątkiem
kierowcy;

- kierujący działaniem ratowniczym
zapewnia skuteczne
zabezpieczenie ratowników i sprzętu z obu
kierunków
drogi nie zamkniętej dla ruchu;
- pojazdy ratownicze powinny mieć włączone
pełne
oświetlenie wewnętrzne i światła
ostrzegawcze na
dachach;
- w odpowiednich odległościach od
pojazdów należy
ustawić lampy sygnalizacyjne i znaki
ostrzegawcze;
- w szczególnych okolicznościach do
zabezpieczenia lub
zamknięcia drogi można dodatkowo użyć
pojazdów
ratowniczych ustawionych w poprzek
jezdni,
zapewniając odpowiednią ich widoczność;
- każdorazowo przed wejściem na drogę
należy zachować
szczególną ostrożność, upewniając się że
nie ma
zagrożenia ze strony innych pojazdów;

PROWADZENIE DZIAŁAŃ W OBRĘBIE

ZAGROŻENIA ZE STRONY MATERIAŁÓW

ŁATWOPALNYCH I WYBUCHOWYCH

Dla uniknięcia skutków zagrożenia należy

kierować się następującymi zasadami:

1/ działać z największą rozwagą i ostrożnością ,
zwłaszcza przy prowadzeniu rozpoznania;
2/ stosować odpowiednią odzież ochronną
i specjalną oraz izolacyjny sprzęt ochrony
dróg oddechowych
3/ odciąć dopływ (lub wpływ) gazów

łatwopalnych

do przewodów kanalizacyjnych,

wodociągowych,

ogrzewczych i innych;

4/ zasięg i stężenie substancji

wybuchowych bieżąco

kontrolować przy użyciu przyrządów

kontrolno -

pomiarowych;

5/ zadania, o ile jest to możliwe

wykonywać od strony

nawietrznej, to jest od strony

wiejącego wiatru;

6/ bezpieczeństwo ratowników

pracujących w strefie

powinni również zapewniać, gotowi

do wejścia w nią ratownicy rezerwowi.

W razie stwierdzenia zagrożenia

mogącego spowodować wybuch, należy

wycofać

ludzi i sprzęt w miejsca bezpieczne

.

STOSOWANIE SPRZĘTU OCHRONY

DRÓG ODDECHOWYCH

Stosując izolacyjny sprzęt ochrony dróg
oddechowych należy:
1/ zachować szczególną karność, spokój i
opanowanie;
2/ używać sprzętu tylko na wyraźny rozkaz
dowódcy;
3/ zakładać i zdejmować maski wyłącznie
na zewnątrz pomieszczeń, w atmosferze
nie zanieczyszczonej substancjami
szkodliwymi, a jednocześnie w miejscach
położonych jak najbliżej obszaru, na
którym prowadzona jest akcja ratownicza.

Przed założeniem maski osoby posiadające
ruchome protezy zębowe obowiązane są
wyjąć je z jamy ustnej.

Przed wprowadzeniem ratownika do akcji
musi on potwierdzić swoją gotowość do
działań.

Przed wejściem w strefę zagrożoną ratownik
musi potwierdzić sprawność działania
całego systemu izolującego.

OBOWIĄZKI PRZEŁOŻONEGO

- po założeniu masek przez podwładnych

sprawdzić funkcjonowanie izolacyjnego sprzętu
ochrony dróg oddechowych, a zwłaszcza
otwarcie dopływu powietrza z butli, szczelność
przylegania maski, szczelność połączeń i złącz
oraz wskazań określających ciśnienie powietrza
w butli.

- zwracać uwagę aby linki i sprzęt

ubezpieczający, jak również uzbrojenie osobiste
oraz wyposażenie nie powodowało lub nie mogło
spowodować unieruchomienia izolacyjnego
sprzętu ochrony dróg oddechowych.

- przestrzegać ściśle zasady nie

przekraczania
dopuszczalnego czasu pracy
ustalonego dla danego typu
aparatu oddechowego,

- w przypadkach trudnych warunków
pracy zmniejszyć
w odpowiednim stopniu
dopuszczalny czas
przebywania osób w obszarze
zagrożonym.

- posługiwać się wcześniej
ustalonymi znakami
umownymi.

LITERATURA

• Piotr Guzewski, Roman Pawłowski - „Auto na gaz -

instalacje zasilania samochodów ciekłym gazem” -
Opolska Oficyna Wydawnicza - 1994

• Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej

w Suwałkach, Stowarzyszenie Inżynierów i
Techników Pożarnictwa o/Suwałki - Sympozjum
„Gaszenie pożarów płynnego propan - butan” -
Suwałki kwiecień 1995

• rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych

i Administracji z dnia 17 listopada 1997 r. w
sprawie warunków bezpieczeństwa i higieny służby
strażaków oraz zakresu ich obowiązywania w
stosunku do innych osób biorących udział w
akcjach ratowniczych, ćwiczeniach lub szkoleniu
( Dz.U. Nr 145 poz.979 z późniejszymi zmianami)

• kwartalnik „Ratownictwo Polskie” nr 1/95
• magazyn „ W akcji ” nr 2/2001 ,nr 1/2003 ,