INSTRUKCJA EKSPLOATACJI SZTAPLARKI Z SILNIKIEM NA GAZ PROPAN - BUTAN

I. DANE OGÓLNE

Ze względu na szkodliwość wydzielanych spalin wózki jezdne napędzane silnikami spalinowymi nie mogą być używane w pomieszczeniach zamkniętych. W celu rozwiązania tego problemu zastąpiono silnik z zapłonem samoczynnym, silnikiem na zapłon iskrowy, dostosowanym do zasilania go gazem propan-butan z butli. Spaliny gazu propan-butan zawierają tylko nieznaczne ilości szkodliwych substancji, dlatego też wózki tego rodzaju mogą bez ograniczeń pracować w halach produkcyjnych, magazynach itp. Praca silnika zasilanego gazem odbywa się według zasady pracy silnika 4-suwowego z zapłonem iskrowym, jednak koszt jego eksploatacji jest znacznie niższy.

II. WŁASNOŚCI FIZYKOCHEMICZNE GAZU PROPAN-BUTAN

Gaz propan-butan oznacza mieszaninę gazowych węglowodorów, głównie propanu i butanu w postaci skroplonej. Na wolnym powietrzu w temperaturze pokojowej mieszanina ta jest gazem. W naczyniu zamkniętym pod odpowiednim ciśnieniem utrzymuje się w postaci skroplonej. Zależnie od temperatury dobiera się proporcje propanu i butanu w okresie zimy i lata. Rozróżnia się zatem gaz zimowy i letni.

Gaz do napełniania butli do wózków jezdnych musi spełniać wymagania Polskich Norm.

Własności fizykochemiczne tego gazu są następujące:

Jest gazem bezbarwnym, charakteryzuje się bardzo słabą wonią benzyny, co powoduje, że jest trudno wykrywalny. Nie jest gazem trującym, ale wykazuje działanie narkotyczne, którego objawami są: wymioty, ślinotok, zwężenie źrenic, ból głowy, głęboka senność, a nawet utrata przytomności.

Gaz propan-butan w fazie gazowej jest prawie dwukrotnie (1,9) cięższy od powietrza i dlatego spływa do najniższych miejsc podobnie jak woda. Z tego powodu butli z gazem nie wolno przechowywać w pomieszczeniach poniżej terenu lub podpiwniczonych. Butle z gazem nie mogą być narażone na działanie mrozu, ponieważ ustaje parowanie. Gaz propan-butan jest łatwopalny. Temperatura zapłonu propanu-butanu wynosi 80°C, a jego poszczególnych składników: propanu 95,5°C i butanu 60°C. Dlatego też gaz propan-butan zalicza się do I klasy niebezpieczeństwa

pożarowego. Gaz propan-butan zmieszany z powietrzem w proporcjach 19% stanowi mieszankę wybuchową. Sam zaś gaz jest nie wybuchowy. Przy otwarciu zaworu z butli gaz uchodzi z sykiem na zewnątrz i ulatnia się w postaci białej szybko zanikającej mgły. Przemianie fazy ciekłej w gazową towarzyszy intensywne

pobieranie ciepła, co powoduje obniżenie temperatury butli i może powodować nawet odmrożenie rąk.

III. BUTLE NA GAZ PROPAN-BUTAN I ICH MAGAZYNOWANIE

Butle służą do gromadzenia gazu propan-butan. Wykonane są ze stali i mogą pracować przy maksymalnym ciśnieniu roboczym 1,6 MPa (16 at.). Powyżej 3 MPa (30 at.) butla się odkształca, a przy ciśnieniu powyżej 5 MPa (50 at.) ulega rozerwaniu. Ze względów eksploatacyjnych butle na gaz propan-butan stosowane w wózkach jezdnych pracują w pozycji poziomej.

Różnica w pracy butli polega na tym, że butle "normalne" (turystyczne, domowe,

przemysłowe) wykorzystują gaz w postaci lotnej, podczas gdy silnik zasysa gaz z butli w postaci płynnej (ciecz). Zasysanie fazy gazowej powoduje bowiem pracę nierówną i wybuchy spalin z rury wydechowej. Z tych względów nie wolno do wózków jezdnych stosować butli domowych.

W sprzedaży znajdują się butle różnych producentów krajowych. Każda z nich zawiera 11 kg gazu o pojemności 27 dcm³ .

Na każdej butli musi być umocowana na trwałe tabliczka znamionowa z następującymi danymi:

• nazwa lub znak wytwórcy butli,

• numer fabryczny butli,

• pojemność w litrach,

• ciśnienie próbne w MPa,

• nazwa gazu (propan-butan techniczny),

• miesiąc i rok ostatniej kontroli butli, oraz rok następnej kontroli butli,

• tara butli w kg i ciężar dopuszczalny gazu znajdującego się w butli.

Butle podlegają okresowej kontroli Urzędu Dozoru Technicznego (UDT). Czasokres kontroli wynosi 5 lat. Napełniona butla powinna zawierać ilość gazu określoną na tabliczce znamionowej oraz wykazywać całkowitą i absolutną szczelność. Butle w czasie transportu i magazynowania powinny mieć nałożone na zawór nakrętkę

zaślepiającą i kołpak lub pierścień ochronny.

Ze względu na znaczną rozszerzalność cieplną, każda butla przeznaczona jest tylko na określoną ilość gazu, tj. nie przekraczająca 85 + 90% jej pojemności.

Ilość ta podana w kg jest wybita na płaszczu butli jako waga gazu netto. Pozostałą pojemność wypełnia poduszka gazowa. Brak poduszki gazowej powoduje gwałtowny wzrost ciśnienia w butli mogący powodować jej rozerwanie.

Butle nie mogą znajdować się w pomieszczeniu o temperaturze powyżej +35⁰C,

ponieważ wzrost temperatury o 1°C powoduje wzrost ciśnienia gazu w butli o 0,8 MPa (8 at.). Stan taki jest bardzo niebezpieczny, gdyż może powodować pęknięcie butli. Wydostający się wówczas propan-butan w połączeniu z powietrzem tworzy mieszankę wybuchową i nawet najmniejsze źródło ognia powoduje wybuch przestrzenny i pożar.

Zapasowe butle należy przechowywać w pomieszczeniu zaciemnionym z bardzo dobrą wentylacją. Zaleca się stosować odpowiednią instalację sygnalizującą obecność propanu-butanu. Wysokość pomieszczenia powinna wynosić min. 2,3 m. Butle pełne i puste powinny być oddzielone. Wokół pomieszczenia muszą być umieszczone znaki ostrzegawcze. Butle należy chronić przed uderzeniami, przewróceniem oraz wszelkimi źródłami ciepła.

IV. ZASADA DZIAŁANIA INSTALACJI GAZOWEJ I SILNIKA W

WÓZKACH JEZDNYCH NA GAZ PROPAN-BUTAN

W kraju eksploatowanych jest kilka rodzajów wózków na gaz propan-butan.

Gaz płynny propan-butan magazynowany jest w butli. Po odkręceniu zaworu odcinającego na butli, gaz wypływa w fazie ciekłej przewodem elastycznym i przewodem miedzianym do zaworu elektromagnetycznego. Z chwilą włączenia układu zapłonowego silnika następuje otwarcie zaworu elektromagnetycznego i gaz dopływa do reduktora. W dwustopniowym reduktorze gaz odparowuje pobierając ciepło z układu chłodzenia silnika. Reduktor połączony jest z kolektorem ssącym

przewodem podciśnieniowym. Gaz wypływa z reduktora tylko wtedy, gdy w przewodzie występuje podciśnienie. Przy niesprawnym silniku, a więc przy braku podciśnienia w kolektorze ssącym mimo otwartego zaworu elektromagnetycznego, przy prawidłowo działającym reduktorze, nie ma możliwości przepływu gazu do mieszalnika.

W skład instalacji gazowej ponadto wchodzi:

1. Zawór elektromagnetyczny do odcinania dopływu cieczy, działający po przekręceniu kluczyka w stacyjce. W zaworze znajduje się wkład filtru paliwa propan-butan, który należy wymieniać średnio co 150 + 200 godzin pracy

2. Reduktor ciśnienia gazu podgrzewany obiegiem gorącej wody chłodzącej silnik. W reduktorze znajduje się korek do spuszczania zanieczyszczeń.

3. Mieszalnik podłączony bezpośrednio z reduktorem ciśnienia, mający za zadanie optymalne zmieszanie gazu z powietrzem. Na mieszalniku znajduje się śruba nastawcza do przepustnicy, którą ustawia się wolne obroty silnika.

V. ZASADY PRAWIDŁOWEJ EKSPLOATACJI WÓZKÓW

Podstawowym warunkiem prawidłowej eksploatacji wózka jest:

1. Zapoznać się z instrukcją obsługi przed rozpoczęciem użytkowania.

2. Każdy nowy wózek musi obowiązkowo przejść dwie obsługi tj.

• po 50 godzinach pracy

• po 250 godzinach pracy.

3. Wózka nie wolno obciążać ponad wartość maksymalną ładunku podaną na tabliczce znamionowej.

4. Wózek jest przeznaczony do pracy na nawierzchniach twardych i utwardzonych.

5. Przed każdym uruchomieniem wózka należy sprawdzić:

• prawidłowość ciśnienia w ogumieniu,

• ilość oleju w misce olejowej silnika,

• ilość oleju w zbiorniku instalacji hydraulicznej.

6. Normalna temperatura pracy silnika wynosi 80 + 95°C.

7. W celu prawidłowej eksploatacji wózka powinien być on wyposażony w sprawnie działające:

• urządzenia zabezpieczające w układzie hydraulicznym i elektrycznym,

• urządzenia sygnalizacyjne, ostrzegawcze i kontrolne,

• urządzenia oświetleniowe wózka (stop, mijania, pozycyjne).

8. Systematycznie przeprowadzać obsługę techniczną instalacji tj.:

• co trzecią wymianę butli należy opróżnić reduktor z kondensatu odkręcając korek,

• raz na 2 miesiące oczyścić filtr gazu,

• raz na miesiąc należy dokonać oględzin instalacji gazowej i przeprowadzić kontrolę szczelności,

• w przypadku pogorszenia się stanu jakości przewodów elastycznych należy wymienić je na nowe.

VI. ZASADY BEZPIECZNEJ OBSŁUGI WÓZKÓW

1. Operator wózka widłowego zasilanego gazem propan-butan musi mieć:

• Świadectwo ukończenia kursu dla wózków jezdnych i imienne zezwolenie od zakładu pracy na kierowanie wózkami na gaz propan-butan.

• Odpowiednie zaświadczenie lekarskie.

2. Codziennie należy sprawdzać pewność zamocowania butli na ramie wózka.

3. Przy podłączaniu butli należy używać rękawice ochronne.

4. Butle należy wymieniać poza halą - na wolnym powietrzu.

5. Zabrania się palenia tytoniu i rzucania niedopałków w pobliżu wózka.

6. Zabrania się używania otwartego płomienia w pobliżu wózka.

7. Po wymianie butli należy sprawdzić szczelność. W przypadku stwierdzenia jakiejkolwiek nieszczelności w instalacji gazowej wózka należy natychmiast zakręcić zawór butli.

8. W przypadku dłuższego postoju wózka (np. koniec zmiany) należy przed wy- łączeniem zapłonu zakręcić zawór butli i "wypalić" gaz w instalacji.

9. Wszelkie prace obsługowe i remontowe przy instalacji gazowej wózka mogą wykonywać wyłącznie osoby przeszkolone i mające dodatkowe uprawnienia typu "E" w zakresie instalacji na gaz propan-butan.

10. Zabrania się dokonywania jakichkolwiek prób demontażu elementów butli lub podejmowania czynności naprawczych

11. Zabrania się eksploatacji wózków z uszkodzeniami mechanicznymi instalacji gazowej.

12. Zabrania się dokonywania jakichkolwiek napraw instalacji gazowej przy pracującym silniku.

13. Zabrania się lokalizacji nieszczelności butli przy pomocy otwartego ognia.

Specjalista ds. BHP

---