1. Podział mózgowia. Kresomózgowie i międzymózgowie.
Budowa neuronu. Neuroprzekaźniki. Podział układu nerwowego. Podstawy

rozwoju ośrodkowego układu nerwowego. Budowa zewnętrzna i
wewnętrzna oraz drogi własne kresomózgowia i międzymózgowia.
Lokalizacja czynnościowa kory mózgu.

2. Pień mózgu
Budowa zewnętrzna i wewnętrzna oraz drogi własne śródmózgowia,

mostu i rdzenia przedłużonego.

3. Móżdżek i rdzeń kręgowy. Obwodowy układ nerwowy.
Budowa zewnętrzna i wewnętrzna oraz drogi własne móżdżku i rdzenia

kręgowego. Pojęcie neuromeru. Budowa nerwu rdzeniowego. Nerwy
czaszkowe i obwodowe.

4. Układ komorowy mózgu. Opony mózgowo-rdzeniowe.

Unaczynienie ośrodkowego układu nerwowego.

Płyn mózgowo rdzeniowy: powstawanie, krążenie, resorpcja. Opony i

przestrzenie międzyoponowe. Naczynia ośrodkowego układu
nerwowego oraz opon. Pojęcie udaru niedokrwiennego i krwotocznego.

5. Drogi ruchowe. Układ autonomiczny i jego drogi.
Definicja i podział dróg nerwowych. Drogi ruchowe układu piramidowego i

pozapiramidowego. Drogi ruchowe nerwów czaszkowych i
rdzeniowych. Uszkodzenie górnego i dolnego neuronu dróg ruchowych.
Ośrodki i drogi układu współczulnego oraz przywspółczulnego.

6. Drogi czuciowe. Narządy zmysłów.
Drogi czucia powierzchownego i głębokiego. Budowa i czynność narządów
zmysłów. Droga smakowa, słuchowa, węchowa i wzrokowa. Drogi
móżdżku. Uszkodzenia dróg czuciowych.
7. Układ wewnątrzwydzielniczy.
Lokalizacja i budowa gruczołów dokrewnych. Charakterystyka osi
podwzgórzowo-przysadkowej. Biologiczne podstawy stresu. Różnicowanie
cech płciowych pierwszo-, drug- i trzeciorzędowych. Najczęstsze
zaburzenia hormonalne.
8. Budowa i funkcje genomu ludzkiego. Zasady dziedziczenia.
Zmienność w obrębie gatunku. Mutacje.
Pojecie genu, genomu, allelu, kodu genetycznego, translacji i transkrypcji.
Budowa kwasów nukleinowych. Mutacje punktowe, odcinkowe i
chromosomalne. Dryft genetyczny. Teoria niemych mutacji Nakamury.
Zmienność między- i wewnątrzgatunkowa.
9. Ontogeneza. Zaburzenia rozwojowe. Współczesne teorie
powstawania wad wrodzony.
Filio- i otogeneza. Etapy rozwoju człowieka. Przyczyny, mechanizmy i
skutki nieprawidłowego rozwoju. Pojecie wady i zaburzenia rozwojowego.
Podstawy Wilsona.
10. Układ odpornościowy. Mechanizmy odporności i ich
zaburzenia.
Narządy układu odpornościowego: węzły chłonne, grasica, śledziona.
Mechanizmy odpornościowe. Immunologia przeszczepów

Literatura podstawowa

• Kalat JW. Biologiczne podstawy psychologii. PWN 2006.

• Wójtowicz Z (Ed.) Podstawy anatomii człowieka. Czelej 2009.

• Plomin R. Genetyka zachowania. PWN 2001.

• Gołąb B, Traczyk W. Anatomia i fizjologia człowieka. PWN 2002.

• Fix JD. Neuroanatomia. Urban & Partner 1997.

Literatura uzupełniająca

• Konturek SJ (Ed) Fizjologia człowieka. Urban & Partner 2007.

• Narkiewicz O, Moryś J (Eds) Neuroanatomia czynnościowa i kliniczna.

PZWL 2003.

• Narkiewicz O, Moryś J (Eds) Anatomia człowieka. PZWL 2010.

• Kurlej WL, Gawros B, Burdan F (Eds). Anatomia dla stomatologów.

Elsavier 2011.

• Traczyk WZ, Trzebski A. Fizjologia człowieka z elementami fizjologii

stosowanej i klinicznej. PZWL 2007.

• Sadowisk B. Biologiczne mechanizmy zachowania się ludzi i zwierząt.

PWN 2001.

• Playfair J, Chain B. Immunologia kliniczna. PZWL 2005.

• Bradley J, Johnson D, Pober B. Genetyka kliniczna. PZWL 2008.

Prosencephalon

Prosencephalon

Mesencephalon

Mesencephalon

Rhombencephalon

Rhombencephalon

Telencephalon

Telencephalon

Mesencephalon

Mesencephalon

Myelencephalon

Myelencephalon

Diencephalon

Diencephalon

Metencephalon

Metencephalon

Telencephalo

Telencephalo

n

n

Midbrain

Midbrain

Medulla oblongata

Medulla oblongata

Diencephalon

Diencephalon

Cerebellum +

Cerebellum +

Pons

Pons

Kora (cortex)

1. Kora jednorodna – sześć warstw

Kora nowa (neocortex; 90%)– sześć warstw

2. Kora niejednorodne – trzy warstwy

Kora stara (archicortex) – hipokamp i zakręt zębaty
Kora dawna (peleocortex) – kora węchowa

Warstwy kory nowej
1. Drobinowa
2. Ziarnista zewnętrzna
3. Piramidowa zewnętrzna
4. Ziarnista wewnętrzna
5. Piramidowa wewnętrzna
6. Komórek wielokształtnych

Pola czuciowe kory mózgu
1. Pierwszorzędowa kora czuciowa (pola 1-3)

- → jądra brzusznego tylnego wzgórza
- ← droga korowo-rdzeniowa
- organizacja somatotopowa

Uszkodzenie:
- Niedoczulica – niemożność rozpoznawania dotykiem

przedmiotów

- Astatognozja – niemożność określenia położenia kończyn

w przestrzeni

Pola czuciowe kory mózgu
2. Drugorzędowa kora czuciowa (wzdłuż bruzdy bocznej)
3. Kora asocjacyjna (kojarzeniowa kora czuciowa)

– płacik ciemieniowy górny oraz pola 5 i 7

- → pola 3, 1 i 2 (pole 5)
- → pola 19 (pole 7)

Uszkodzenia płacika ciemieniowego górnego

- przeciwstronne zniesienia dyskryminacji

czuciowe j

- stereognozja – zdolność do

rozróżniania kształtów

- statognozja – zaburzenie rozpoznawania ciała w

przestrzeni

Pola czuciowe kory mózgu
3. Kora asocjacyjna (kojarzeniowa kora czuciowa) - zakręt

nadbrzeżny (pole 40)
- łączy informację czuciowe, wzrokowe i słuchowe

Uszkodzenie:
- apraksja ideokinetyczna (wyobrażeniowo-ruchowa) –

niemożność wykonania skomplikowanych czynności
ruchowych

- apraksja ideatoryjna (wyobrażeniowa) – niemożność

zademonstrowania użycia przedmiotu

- aprakcja tworzowa – niemożność wykonywania ruchów

twarzy na polecenie

- afazja wysepkowa – nieprawidłowe powtarzanie

usłyszanej wypowiedzi

Apraksja – zaburzenie ruchu dowolnego, niemożność wykonania celowego
ruchu
Afazja – osłabienie zdolności/niemożność komunikowania się za pomocą mowy
lub pisma

Pola czuciowe kory mózgu
4. Pierwszorzędowa kora wzrokowa (pole 17)

- → ciało kolankowate boczne

Uszkodzenia:

ubytki w polu widzenia (niedowidzenie połowicze
jednoimiennego, po stronie przeciwnej do uszkodzenia)

Pola czuciowe kory mózgu
5. Kora drugo- i trzeciorzędowa (pole 18,19)
Uszkodzenie:

- halucynacje wzrokowe

Pola czuciowe kory mózgu
6. Asocjacyjna kora wzrokowa (pola 39) – zakręt kątowy

- → pole 18 i 19

Uszkodzenia:

nidowidzenie połowicze jednoimienne po stronie
przeciwnej lub niedowidzenie kwadrantowe dolne
Zespół Gerstmanna
- niemożność rozróżniania strony prawej i lewej
- agnozja palców- niemożność rozpoznawania i
nazywania palców
- agrafia niemożność pisania z zachowana możliwością
kopiowania
- dyskalkulia – zaburzenia zdolności liczenia

Pola czuciowe kory mózgu
7. Pierwszorzędowa kora słuchowa (pola 41, 42)

- → ciało kolankowate przyśrodkowe

Uszkodzenie:

częściowa głuchota

Pola czuciowe kory mózgu
8. Asocjacyjna kora słuchowa (pole 22) –tylna część

zakrętu skroniowego górnego (ośrodek czuciowy mowy
Wernickego
- → ciało kolankowate przyśrodkowe

Uszkodzenie w półkuli dominującej
- afazja czuciowa Wernickego - trudności w zrozumieniu

języka mówionego

- niemożność rozpoznawania akcentów i rytmu mowy

Pola czuciowe kory mózgu
9. Kora smakowa (pole 43) – wieczko ciemieniowe i

kora okołowyspowa
- → jadro brzuszno-tylno przyśrodkowe wzgórza

Uszkodzenie:

agustia – zaburzenie smaku (jeżeli obustronnie)

Pola czuciowe kory mózgu
10. Kora przedsionkowa (pole 2) – zakręt zaśrodkowy

- → jadro brzuszno-tylno dolne i boczne wzgórza

Pola ruchowe kory mózgu
1. Pierwszorzędowa kora ruchowa (pole 4)

Uszkodzenie:
uszkodzenie neuronu ośrodkowego po stronie
przeciwnej

Pola ruchowe kory mózgu
2. Kora przedruchowa (pole 6)

- ← droga korowo-rdzeniowa
- reguluje napięcie mięsni proksymalnych i
osiowych

Uszkodzenie

aprakcja współczulna – apraksja ruchowa w lewej
dłoni

Apraksja – zaburzenie ruchu dowolnego, niemożność wykonania celowego ruchu

Pola ruchowe kory mózgu
3. Dodatkowa kora ruchowa (pole 6) do przodu od płacika

okołośrodkowego
- ← droga korowo-rdzeniowa
- odgrywa rolę w planowaniu ruchów złożonych

Uszkodzenie:
- przejściowe zaburzenie mowy lub afazję
- obustronne uszkodzenie powoduje zwiększenie napięcia

mięśni zginaczy bez ich porażenia

Afazja – osłabienie zdolności/niemożność komunikowania się za pomocą
mowy lub pisma

Pola ruchowe kory mózgu
4. Korowy ośrodek skojarzonego spojrzenia w bok (pole 8)

tylna część zakrętu czołowego środkowego
- ← droga korowo-opuszkowa do ośrodków w moście

Uszkodzenie:

skojarzone zbaczanie gałek ocznych w stronę ogniska
chorobowego

Pola wyższej czynności nerwowej kory mózgu
1. Korowa przedczołowa (pole 9-12)

- → jądro przyśrodkwo-grzbietowe wzgórza

Uszkodzenie: Zespół płata czołowego (Phineasa-Gage’a)

- niewłaściwe zachowanie
- trudności w przystosowaniu się
- utrata inicjatywy
- występowanie odruchu ssania, poszukiwania i
chwytania

- apraksja chodu – trudności w chodzeniu i staniu
- nietrzymanie moczu
- abulia – utrata zdolności do działania zależnego od woli
- mutyzm akinetyczny – stan zbliżony do śpiączki tzw.
połśpiączka

Apraksja – zaburzenie ruchu dowolnego, niemożność wykonania celowego ruchu

Pola wyższej czynności nerwowej kory mózgu
2. Pola ruchowe mowy Broki (pole 44, 45) – tylna część

zakrętu czołowego dolnego
↔ pole czuciowe mowy Wernickego (22) - pęczek
łukowaty

Uszkodzenie:
- afazja ruchowa Broki – pacjent mówi wolno, z wysiłkiem

ale rozumie mowę i język pisany

- niedowład mięśni dolnej części twarzy i kończyny górnej

po stronie przeciwnej

- apraksja współczulna – niemożność pisania nieporażoną

ręką

Afazja – osłabienie zdolności/niemożność komunikowania się za pomocą
mowy lub pisma

Pola wyższej czynności nerwowej kory mózgu
3. Pola czuciowe mowy Wernickego (pole 22) – tylna cześć

zakrętu skroniowego górnego
↔ pole ruchowe mowy Broki (44, 45) - pęczek łukowaty

Uszkodzenie:
- afazja czuciowa Wernikego – słabe rozumienie mowy,

pacjent mówi szybciej niż normalnie ale ma problemy ze
znalezieniem odpowiednich słów aczkolwiek osoba nie
jest świadoma swojej choroby

Afazja – osłabienie zdolności/niemożność komunikowania się za pomocą
mowy lub pisma

Pola wyższej czynności nerwowej kory mózgu
4. Pęczek łukowaty (pole 22) – położony jest poniżej zakrętu

nadbrzeżnego (pole 40) i wieczka czołowo-ciemieniowego
pole ruchowe mowy Broki (44, 45) ↔ pole czuciowe
Wernikego

Uszkodzenie:
- afazja wysepkowa – trudności z powtórzeniem usłyszanej

wypowiedzi

- afazja płynna – złe powtarzanie wypowiedzi
- parafazja – podstawienie niewłaściwych słów w miejsce

prawidłowych

- afazja nominatywna lub pamięciowa (anomia) -

upośledzenie

nazywania przedmiotów

Afazja – osłabienie zdolności/niemożność komunikowania się za pomocą
mowy lub pisma

Pola wyższej czynności nerwowej kory mózgu
5. Ciała modzelowate

łączy obie półkule ale bez włókien spoidłowych z okolic
ruchowych i czuciowych ręki oraz kory prążkowej

Uszkodzenie:

połowicza lewostronna dysleksja

Układ limbiczny

-

anatomiczne podłoże odpowiedzialne za wzorce
zachowań i stanów emocjonalnych

-

odpowiedzialny z uczucia, łaknienie, podejmowanie
walki, ucieczki i działań złożonych

-

← podwzgórze (ośrodki autonomiczne)

Ośrodki i polaczenia układu limbicznego (cd)
1. Kora oczodołowo-czołowa (powonienie)

↔ jądro przyśrodkowe grzbietowe wzgórza, pole
przegrodowe i podwzgórze (pęczek przyśrodkowy
przodomózgowia)

2. Jądro przyśrodkowe grzbietowe wzgórza (zahamowanie

emocjonalne i pamięć)
↔ kora oczodołowo-czołowa, przedczołowa oraz
podwzgórze

3. Jądro przednie wzgórza

↔ jadro suteczkowate
← kora obręczy

4. Pole przegrodowe

- zakręt przykrańcowy i pole podspoidłowe, jadra
przegrody
↔ jadro zespół hipokampa (sklepienie)
↔ jadro podwzgórze (pęczek przyśrodkowy
przodomózgowia)
↔ uzdeczki (prążek rdzenny wzgórza)

5. Płat limbiczny

- pole podspoidlowe, zakręt przykrańcowy i obręczy,
zakręt przyhipokampowy z hakiem, zespół jadra
migdałowatego

Ośrodki i polaczenia układu limbicznego
5a. Zespół hipokampa (uczenie, pamięć, reakcja na zmiany

otoczenia)
- zakręt zębaty, hipokamp, podkladka
↔ pole przegrodowe, jadra suteczkowate, kora
śródwęchowa (p. 28)
→ kora kojarzeniowa mózgu (19, 22, 7), jądra przednie
wzgórze
Uszkodzenie:
- niski próg aktywności padaczkowej
- zaburzenie pamięci i uczenia się

6. Ciało migdałowate (łaknienie, agresja)

→ opuszka i kora węchowa, podwzgórze
← kora kojarzeniowa, podwzgórze, pień mózgu i rdzeń
kręgowy
Uszkodzenie:
- łagodność, utrata poczucia strachu
- nadpobudliwość seksualna
- żarłoczność
- ślepota psychiczna (agnozji wzrokowej – niemożność
rozpoznawania obiektu za pomocą wzroku)

7. Podwzgórze

↔ pień mózgu i rdzeń kręgowy

1. Jądra limbiczne śródmózgowia

- pole brzuszne nakrywki ↔ pozostałe struktury układu
limbicznego
- miejsce sinawe ↔ pozostałe struktury układu
limbicznego

Obręcz

Uszkodzenie
- akineza – bezruch lub utrata zdolności do wykonywania
ruchów
- mutyzm – stan zbliżony do śpiączki tzw. połśpiączka
- apatia – obniżenie nastroju
- analgezja – niewrażliwość na ból

Przednia część płata skroniowego (cialo migdalowate +

hipokamp)
Uszkodzenie obustronne (zespół Kluver-Bucy’ego)
- ślepota psychiczna (agnozji wzrokowej – niemożność
rozpoznawania obiektu za pomocą wzroku)
- żarłoczność
- potulność
- nadmierna aktywność seksualna

Ciała suteczkowate i jadra przyśrodkowe grzbietowe

wzgórza
Uszkodzenie
Zespół Korsakowa (anamnestyczno-konfabulacyjny)

- amnezja – zaburzenia pamięci
- konfabulacje
- dezorientacja skroniowa – brak orientacji miejsca,

czasu i

przestrzeni

1.

1.

Substancja szara

Substancja szara

- kora

-

-

Jądra podkorowe

Jądra podkorowe

2.

2.

Substancja biała

Substancja biała

-

włókna spoidłowe

włókna spoidłowe

-

włókna kojarzeniowe

włókna kojarzeniowe

-

włókna rzutowe

włókna rzutowe

Jądra podkorowe

Jądra podkorowe

:

:

1.

1.

Ciało prążkowane

Ciało prążkowane

-

jądro ogoniaste

jądro ogoniaste

-

jądro soczewkowate

jądro soczewkowate

-

-

skorupa

skorupa

-

-

gałka blada

gałka blada

2.

2.

Przedmurze

Przedmurze

3.

3.

Ciało migdałowatwe

Ciało migdałowatwe

prążkowie

prążkowie

1.

1.

Substancja szara

Substancja szara

- kora

-

-

Jądra podkorowe

Jądra podkorowe

2.

2.

Substancja biała

Substancja biała

-

włókna spoidłowe

włókna spoidłowe

-

włókna kojarzeniowe

włókna kojarzeniowe

-

włókna rzutowe

włókna rzutowe

• Wzgórzomózgowie

- wzgórze (x2)
- nadwzgórze
- zawzgórze (x2)
- niskowzgórze

• Podwzgórze

Istota szara wzgórza:

- jądra przednie

- jądra przyśrodkowe

- jądra brzuszne i boczne
(+poduszki)

- jądra ciał kolankowatych

- jądra śródblaszkowe

- jądra siatkowate

- jądra pośrodkowe
(przykomorowe)

Anterior nuclei of thalamus

• anterodorsal nucleus

• anteromedial nucleus

• anteroventral nucleus

1. Objawy ubytkowe (ujemne):

1. Objawy ubytkowe (ujemne):

• akineza: niemożność wykonania ruchów dowolnych
• bradykineza: spowolnienie ruchów
• nieprawidłowa pozycja części ciała przy siadaniu,
wstawaniu i lub innych raptownych rychach

2. Objawy dodatnie:

• Dyskinezam – zaburzenie ruchowe

charateryzujące się stereotypią,
automatyzmem i niemożnością zahamowania

- drżenie: mimowolne, rytmiczne, oscylacyjne

ruchy

- atetoza – powolne ruchy mimowolne
- choreoatetoza – ruchy ciała z cechami

pląsawicy i ruchów atetotycznych

- balizm – gwałtowne ruchy kończyn o

charakterze wyrzutowym

- tiki - powolne, powtarzalne, nierytmiczne,

stereotypowe ruchy kilku grup mięsniowych

Spektrum autystyczne – różne typy osób o cechach

autystycznych

,

wykazujących odmienne mechanizmy lub przyczyny powodujące trudności
rozwojowe i mające często odrębne wymagania wobec środowiska.
Wszystkie charakteryzują się znacznymi zaburzeniami interakcji
społecznych i komunikacji, jak również znacznie ograniczonymi
zainteresowaniami i bardzo powtarzalnym zachowaniem (gen EN2 na
chromosomie 7).

Choroby spektrum autystycznego
F 84.0

autyzm dziecięcy

(autystyczna izolacja, przymus stałości otoczenia

niezdolność do interakcji społecznych; stereotypowe, powtarzające

się

czynności; zaburzenia mowy (

echolalia

, odwracanie zaimków) lub

całkowity

brak mowy; łatwość mechanicznego zapamiętywania

F 84.1

autyzm atypowy

F 84.5

zespół Aspergera

–

AS (Asperger Syndrome, Autism Spectrum Disorder)

F 81.9

upośledzenie zdolności niewerbalnego uczenia się

–

NLD (Nonverbal

Learning Disabilities/Disorder)

F 84.9

całościowe zaburzenie rozwoju nie zdiagnozowane inaczej

– PDD-

NOS

autyzm wysokofunkcjonujący

–

HFA (High-Functioning Autism)

zaburzenie semantyczno-pragmatyczne

–

SPD (Semantic-Pragmatic Disorder)

zespół wielu złożonych zaburzeń rozwojowych

–

McDD (Multiple-complex developmental

disorder)

hyperleksja

Objawy kliniczne podobne do zaburzeń spektrum autyzmu:
F84.2

zespół Retta

Q99.2

zespół łamliwego chromosomu X

F84.3

dziecięce zaburzenie dezintegracyjne

F94.1

reaktywne zaburzenie przywiązania

– RAD (Reactive Attachment

Disorder)
F98.4

stereotypie ruchowe

F90

ADHD

F21

osobowość schizotypowa

(w dzieciństwie)

F20

schizofrenia

(dziecięca)

Inne zaburzenia psychiczne i choroby, mogące mieć związek ze
spektrum:
F42

zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne

F95

tiki

R48

dysleksja

B58

toksoplazmoza

(wrodzona)

G80

dziecięce porażenie mózgowe

G40-G41 padaczka

Zespół Aspergera - upośledzenie umiejętności społecznych, trudności w
akceptowaniu zmian, ograniczoną elastyczność myślenia przy braku
upośledzenia umysłowego oraz szczególnie pochłaniające, obsesyjne
zainteresowania, natomiast rozwój mowy oraz rozwój poznawczy
przebiega bardziej prawidłowo w porównaniu do autyzmu dziecięcego.
Głównymi kryteriami różnicującymi od autyzmu głębokiego jest brak
opóźnienia rozwoju mowy i innych istotnych jej zaburzeń
uniemożliwiających logiczną komunikację, prawidłowy rozwój poznawczy.

Afonia – utrata głosu
Agnozja – brak czuciowo percepcyjnej zdolności do rozpoznawania
przedmiotów
Afazja – osłabienie zdolności lub niemożność komunikowania się za
pomocą mowy lub pisma
Agrafia – niemożność pisania
Agrafestezja – niemożność rozpoznawania figur rysowanych na skórze
Akineza – bezruch lub utrata zdolności do wykonywania ruchów
Aleksja – afazja wzroku, ślepota słowna
Amnezja – zaburzenia lub utrata pamięci
Amuzja – niemożność rozpoznawania pojedynczych tonów muzycznych
Analgezja – zniesienie czucia bólu
Anizokoria – nierówność źrenic
Anomia – niemożność nazywania przedmiotów
Apraksja – zaburzenie ruchu dowolnego, niemożność wykonania
celowego ruchu
Apalestezja – niezdolność do czucia wibracji
Arefleksja – brak odruchów
Ataksja – brak koordynacji
Atetoza – powolne ruchy mimowolne
Autopagnozja – niemożność identyfikacji części własnego ciała
Astatognozja – niemożność określenia położenia kończyn w przestrzeni

Astereognozja – niemożność rozpoznawania kształtu przedmiotu za
pomocą dotyku
Balizm – gwałtowne ruchy kończyn (wyrzucanie)
Bradykineza – krańcowe spowolnienie ruchów
Choreoatetoza – nieprawidłowe ruchy ciała z cechami pląsawicy i
ruchów atetotycznych
Cykloplegia – porażenie akomodacji
Diplegia – porażenie odpowiadających sobie części po obu stronach ciała
Diplopia – podwójne widzenie
Dysfagia – trudności w połykaniu
Dysfonia – trudności w mówieniu
Dyskalkulia – trudności w liczeniu
Dysnomia – trudności w nazywaniu przedmiotów
Dyssynergia – brak koordynacji poszczególnych grup mięśni przy
wykonywaniu ruchów złożonych
Dystaksja – trudności w koorydnacji ruchów dowolnych
Dystonia – stan nieprawidłowego napięcia
Dyzartia – zaburzenia artykulacji
Dyzestezja – czucie opaczne
Grafestezja – umiejętność rozpoznawania figur rysowanych na skórze
Hipalgezja – osłabienie wrażliwości na ból
Hiperrefleksja – wyolbrzymienie, przesadne odruchy mięśniowe

Hipertonia – wzrost napięcia mięśniowego
Hipoestezja – zmniejszenie wrażliwości na bodźce
Kinestezja – czuciowa percepcja ruchu
Megalografia – pisanie dużymi literami
Encefalopatia – choroba mózgu
Mielopatia – choroba rdzenia kręgowego
Mikrografia – pisanie drobnymi literami
Mydriaza – rozszerzenie źrenic
Neuralgia – napadowe bóle w przebiegu nerwu
Oczopląs – nieprawidłowe ruchy gałek ocznych
Paraplegia – porażenie obu kończyn dolnych
Parestezja – nieprawidłowe wrażenie czuciowe
Psychoza – ciężkie zaburzenie psychiczne
Ptosis – opadanie górnej powieki
Somatestezja – czucie ciała
Tertraplegia – porażenie wszystkich kończyn
Zez – brak równoległości osi wzroku