Uniwersytet humanistyczno-przyrorodniczy

Im. Jana Kochanowskiego w Kielcach

Wydziai Zarzadzania i Administracji

Imtytut Ekonomii

Przedmiot: Geografia ekonomiczna

Przedmiot realizowany na kierunku

studiow: regionalna polityka

gospodarcza

Program realizowany jest na I roku studiow stacjonarnych

Liczba godzin.

Na studiach stacjonarnych ogolem 30 godzin,

w tym /30 godzin wykladow

Forma zaliczenia (przewidziana planem studiow): egzamin

Prowadzacy: Prof., dr hab. Ljubov Shevchuk

1. Cele ksztalcenia

Ukazanie zalezności

pomiędzy

człowiekiem

a środowiskiem

geograficznym

Literatura podstawowa:
1. Skrzypczak W. Geografia ekonomiczna. –
Warszawa: Efekt, 1997.

2. Wrona J., Rek J. (red). Podstawy
geografii ekonomicznej. - Warszawa: PWE,
1997.

3. Dobosiewicz Z., Olszewski T., Geografia
ekonomiczna świata. - Warszawa: PWE,
1994.
4. Geografia ekonomiczna: świat i
Polska / Ireneusz
Michałków. - Warszawa: Wyższa Szkoła
Ekonomiczna, 2002.

Pierwsza w Polsce synteza współczesnej

wiedzy o dynamicznej geografii

ekonomicznej!

Autor w nowoczesny sposób omawia

zagadnienia geografii ekonomicznej

traktując przestrzeń geograficzną jako

gwałtownie zmieniający się układ.
W książce zostały zaprezentowane takie

zagadnienia jak: przekształcenia

środowiska, różnorodne potrzeby i

zachowania społeczne, rozwój regionalny,

wprowadzanie nowoczesnych technologii,

konkurencyjność gospodarki w skali

międzynarodowej, globalizacja, tworzenie

ponadnarodowych przedsiębiorstw i

struktur gospodarczych oraz polityka

przestrzenna i środowiskowa.

Irena Fierla, Geografia

ekonomiczna Unii

Europejskiej, 2006:

•

Autorzy postawili sobie

za cel przedstawienie

potencjału społeczno-

ekonomicznego Unii i

jej znaczenia w

gospodarce światowej.

•

Znaczna część

rozważań jest

poświęcona analizie

różnic występujących

w poziomie rozwoju

społecznego i

głównych działów

gospodarki pomiędzy

grupami krajów

tworzących Unię.

1.Encyklopedia Geograficzna Świata.
(1995-1997): T. I - VII. - Kraków: Wyd.
OPRES.

2. Raport o stanie świata: u progu
nowego tysiąclecia / Lester R. Brown,
Christopher Flawin, Hilary F. French. –
Warszawa: Książka i Wiedza, 2000.

3. Przemiany we współczesnej
gospodarce światowej: praca zbiorowa /
Ewa Oziewicz. - Warszawa: Polskie
Wydawnictwo Ekonomiczne, 2006.

L

L

iteratura

iteratura

upelniajaca

upelniajaca

:

:

Literatura upelniajaca:

4. Podstawy geografii ekonomicznej:
praca zbiorowa / Jerzy Wrona -
Warszawa : Polskie Wydawnictwo
Ekonomiczne, 2006 2005.

5. Geografia gospodarcza świata:
praca zbiorowa / Irena Fierla
-Warszawa: Polskie Wydawnictwo
Ekonomiczne, 2005.

Literatura uzupelniajaca

5.

Współczesna gospodarka

światowa: główne centra

gospodarcze / Bogumiła Mucha-

Leszko. - Lublin: Wydawnictwo

Uniwersytetu Marii Curie-

Skłodowskiej, 2005.

6. Geografia rolnictwa świata /

Jan Falkowski, Jerzy Kostrowicki.

- Warszawa: Wydaw. Naukowe

PWN, 2001.

Literatura uzupelniajaca

• 7.

Globalne zagrożenie środowiska /

Stanisław K. Wiąckowski, Irena

Wiąckowska. – Kielce : Katedra

Ekologii i Ochrony Środowiska oraz

Wydział Zarządzania i

Administracji WSP – Wyższej Szkoły

Pedagogicznej, 1999.

• 8. Geografia turystyczna / Wiesław

Kaprowski - Warszawa: Wyższa

Szkoła Ekonomiczna, 2004.

Geografia ekonomiczna - dział

geografii

, który bada zjawiska i

procesy społeczno-ekonomiczne

występujące w przestrzeni

geograficznej. Jest nauką na

pograniczu

ekonomii

(czyli nauki o

gospodarce, wytwarzaniu,

podziale itd.) a geografii (czyli

nauce o Ziemi, zasobach,

przyrodzie itd.).

Definicja:

Geografia ekonomiczna jest
nauką badającą uwarunkowania
przestrzennego rozmieszczenia
działalności gospodarczej oraz
wzajemne zależności zachodzące
pomiędzy przyrodą a
gospodarującym społeczeństwem.

Geografia jest nauką

badającą systemy

społeczno – gospodarcze

w dwóch wymiarach:

środowiskowym i

przestrzennym

.

Podstawową problematykę

geografii społ. gospodarczej

określają 3 pytania

1. Jak systemy społ. –

gospodarcze zachowują się w
środowisku przyrodniczym?
2. Jak organizują się w
przestrzeni geograficznej?
3. Jak rozwijają się w czaso –
przestrzeni?

ŚRODOWISKO – 3 PODSTAWOWE

ELEMENTY

1. PODMIOT ŚRODOWISKA

Istota żywa, wtedy mamy środowisko

biotyczne – ożywione

Pasmo górskie, dolina rzeki –

środowisko abiotyczne

2. PODMIOT ŚRODOWISKA – czynniki

otaczające podmiot

3. Zbiór relacji i oddziaływań,

występujących między podmiotem a

przedmiotami środowiska.

Mówiąc o środowisku

musimy odpowiedzieć na

dwa pytania:

Czyje jest to środowisko ?

(pytamy o podmiot)

Może być geograficzne,

społeczne, kulturowe,

ekonomiczne.

Jakie jest to środowisko ?

Środowisko można traktować

jako określony podsystem

przyrodniczy, społeczny lub

ekonomiczny. Z punktu

widzenia teorii ekonomii dane

środowisko można również jako

specyficzny zasób. Stąd w

przypadku podniesienia

nakładów na reprodukcję

danego środowiska, jego

elementy należy traktować jako

czynnik produkcji, co przesądza

o ich uznaniu jako kategorię

ekonomiczną.

PRZYKŁADY TYPOWYCH

ŚRODOWISK

1.PRZYRODNICZE – ogół czynników
biotycznych i abiotycznych
stworzonych przez przyrodę
(najczęściej mamy do czynienia ze
środowiskiem przyrodniczym
przekształconym przez człowieka)
np. lasy (drzewa jednorodne
gatunkowo).

2.NATURALNE –

przyrodnicze o

pierwotnym charakterze

(parki narodowe, puszcza

kampinoska, itd.).

3.GEOGRAFICZNE – tworzą

elementy środowiska

przyrodniczego + elementy

ahtropogeniczne.

4.SPOŁECZNE – całokształt

struktury społeczno –

ekonomicznej, danej

zbiorowości + jej kultura

duchowa.

5.ANTROPOGENICZNE –

sztuczne (miast, drogi),

stworzył je człowiek.

MODEL ŚRODOWISKA

– podmiot

– czynniki przyrodnicze

– czynniki społeczne

– czynniki duchowe

2. Tematyka wykladow

Kierunki badawcze i funkcje

geografii

ekonomicznej - 2 godz.

1. Kierunki badawcze

Wyróżnia się trzy kierunki geografii

ekonomicznej:

1.Kierunek regionalny - teren dla badań
statystycznych, np. liczba ludności,
zasoby naturalne itp. na wybranym
terenie, np. miasto, wieś, województwo

(regionalny (historyczny) w przeszłości
był ważny. Zmierzał do uogólnienia
zmiennego charakteru powierzchni
ziemi. Uogólnienie w celu wydzielenia
jednostek terytorialnych – regionów.
Potem poddawano je opisowi. Przy
wydzieleniu regionów stosowano
kryterium jednorodności obszaru z
punktu widzenia cech uznawanych za
ważne. Kryterium spójności obszaru).

2.Kierunek ekologiczny, pod

tym względem bada się
związki: człowiek <->
gospodarka <-> środowisko

(badanie wzajemnego
oddziaływania środowiska
przyrodniczego i
społecznego).

3.Kierunek przestrzenny -
bada zjawiska i procesy
zachodzące przestrzennie

(głównymi problemami
badawczymi tego kierunku
są przestrzenne struktury i
procesy różnorodnych
zjawisk społeczno –
gospodarczych, ich
rozmieszczenie, organizacja
i oddziaływanie w
przestrzeni).

Metody naukowe

stosowane w geografii

- opisują, wyjaśniają, dlaczego

i w jakim nasileniu i gdzie
coś występuje

- - przewidywania i

optymalizacji

- metoda naukowa:

a) gromadzenie informacji

b) klasyfikacja

c) formułowanie i sprawdzanie hipotez

d) formułowanie twierdzeń i budowa teorii

e) budowanie modeli wyrażających teorie -

mapa, którą możemy traktować jak model

przestrzenny, która to umożliwia nam

badanie zachodzących w niej zjawisk, mapa

jest generatorem informacji

Metody w geografii

ekonomicznej

Najczęściej stosowane metody w
geografii ekonomicznej to metoda
statystyczna, czyli głównie dane
liczbowe, statystyki, wykresy, tabele,
oraz metoda kartograficzna
ukazująca zjawiska graficznie na
mapach. Istnieje już tzw. metoda
metakartograficzna, czyli
pozakartograficzna forma prezentacji
zjawisk, np. zdjęcia lotnicze,
przestrzenne obiekty itp.

Metody w geografii

ekonomicznej

Do prezentacji danych mogą służyć
również tzw. wskaźniki (mierniki), czyli
liczby określające dane zjawisko w
procentach lub punktach, np. wskaźnik
bezrobocia na Śląsku. Istnieją wskaźniki
bezwzględne, czyli mówiące po prostu o
jednym zjawisku (zbiory pszenicy w roku
2006) lub relatywne, gdzie jeden
czynnik jest sprzężony z innym (np.
liczba ludności na jeden km2).

Systemy Informacji

Geograficznej w nauczaniu

geografii

Posługiwanie się komputerem w
edukacji staje się coraz bardziej
powszechne. W procesie
nauczania narzędzie to coraz
częściej stosują również
geografowie, chociaż są to
głównie naukowcy i nauczyciele
akademiccy.

W szkolnictwie, zarówno

podstawowym jak i

średnim, komputer wciąż

jest rzadkim gościem na

lekcji geografii, a

możliwości wykorzystania

go jako środka

dydaktycznego są ciągle

niedoceniane.

Z bogatej oferty technik

komputerowych na szczególną

uwagę nauczyciela geografii

zasługują:

Systemy Informacji

Geograficznej (GIS) w połączeniu

z takimi technologiami

pozyskiwania danych jak GPS;

sieci komputerowe, w tym

Internet;

wydawnictwa multimedialne.

Geograficzne Systemy Informacji

(GIS)

Systemy Informacji Geograficznej
(GIS), to komputerowy system
przetwarzania danych
geograficznych. W wąskim ujęciu
termin ten jest wiązany z konkretnym
oprogramowaniem, natomiast w
szerszym znaczeniu GIS tworzą
komputery, urządzenia peryferyjne,
oprogramowanie, dane cyfrowe oraz
użytkownicy.

Do najczęściej

wykorzystywanych funkcji GIS

należy zaliczyć:

wprowadzanie (GPS) i

przechowywanie danych,

przestrzenną analizę i

modelowanie oraz

wyprowadzanie wyników w

postaci map, wykresów i tabel

czyli szeroko rozumianą

wizualizację.

W ostatnich latach

popularyzacja GIS jest

coraz częściej wiązana z

możliwościami, jakie w

sferze przesyłania danych

oferuje potencjalnym

użytkownikom Internet w

ramach technologii

WebGIS.

Możliwości wykorzystania GIS

jako środka dydaktycznego

Dydaktyczne walory
Geograficznych Systemów
Informacji są ściśle związane
z ich najważniejszym
atrybutem, jakim jest mapa
cyfrowa - nowy sposób
przekazywania i wizualizacji
informacji geograficznej.

Jako środek dydaktyczny
wnosi ona wiele nowych
możliwości, które zostaną
zaprezentowane w oparciu
o najpopularniejsze
programy edukacyjne GIS:
ArcView GIS oraz Idrisi for
Windows.

Dysponując takim

oprogramowaniem uczniowie

mają możliwość realizacji

następujących zadań i

przeprowadzenia

przedstawionych poniżej

operacji:

- w zakresie matematycznej analizy i

interpretacji treści:

wykonanie pomiarów kartometrycznych

(odległości, kątów, powierzchni lub objętości)

z wykorzystaniem różnych jednostek

(odległości, powierzchni);

stosowanie oraz porównywanie
cech różnych odwzorowań
kartograficznych;

Wyszukiwanie na mapie
obiektów (punktowych, liniowych
lub powierzchniowych)
odznaczających się ściśle
określonymi parametrami.

w zakresie wizualizacji treści

mapy:

• konstruowanie profili terenu i

krzywej hipsograficznej na
podstawie mapy
hipsometrycznej;

• konstruowanie diagramów

(wykresów) i kartodiagramów
różnych typów w dowolnej
palecie kolorów;

• tworzenie kartogramów z

wykorzystaniem palet tonalnych
i wielobarwnych (np. mapa
hipsometryczna), a także
desenia i szrafu;

• posługiwanie się sygnaturowa

metodą prezentacji zjawisk z
wykorzystaniem różnorodnych
sygnatur punktowych, liniowych
i powierzchniowych.

Internet jako narzędzie pracy

geografa

Zalety Internetu w połączeniu z
potencjałem GIS w zakresie edukacji
geograficznej dostrzeżono po raz
pierwszy w połowie lat
dziewięćdziesiątych w USA w
szkolnictwie akademickim.

Obecnie funkcjonuje wiele
międzynarodowych projektów
edukacyjnych, propagujących Internet
i GIS w nauczaniu geografii.

W ręku geografa szczególne

znaczenie jako środek dydaktyczny

ma usługa określana mianem WWW,

czyli dostęp do stron internetowych

za pośrednictwem protokołu http.

Serwisy WWW oferują szeroki dostęp

zarówno do specjalistycznych danych

cyfrowych, jak i do informacji

popularnonaukowej. W ostatnich

latach w ramach powiązania

możliwości GIS i Internetu rozwija się

bardzo dynamicznie technologia

WebGIS, która umożliwia

przetwarzanie w sieci własnych

danych.

2. Struktura geografii

ekonomicznej

Geografia społeczno-ekonomiczna,

antropogeografia, geografia
człowieka - jeden z dwóch głównych
działów

geografii

(obok

geografii fizycznej

), nauka

zajmująca się przestrzennymi
strukturami życia społecznego i
gospodarczego oraz poszczególnych
działów gospodarki.

Podział geografii

społeczno-ekonomicznej:

•

geografia zasobów naturalnych

,

•

geografia ludności

(demogeografia),

•

geografia osadnictwa

,

•

geografia rolnictwa

,

•

geografia przemysłu

,

•

geografia usług

,

•

geografia komunikacji

, w tym:

geografia transportu

i

geografia łączności

,

•

geografia społeczna

(socjogeografia),

•

geografia kultury

,

•

geografia polityczna

,

•

geografia ekonomiczna regionalna

, utożsamiana

niekiedy z ang.

Regional Science

(brak polskiego

odpowiednika).

Niekiedy wyróżnia się geografię
stosowaną (np.

geografia wojskowa

),

podejmującą badania, na które
istnieje konkretne
zapotrzebowanie ze strony
społeczeństwa czy gospodarki.

Funkcje geografii

ekonomicznej

-

diagnostyczna

- prognostyczna
- kulturalna
-wychowawcza
- naukowo badawcza

Przydatne definicje:

Determinizm

geograficzny – przypisuje
środowisku
geograficznemu
nadrzędną rolę w rozwoju
społeczno – gospodarczym

Przydatne definicje:

Nihilizm geograficzny -

uznaje, że środowisko

geograficzne nie

wywiera bardziej

znaczącego wpływu na

rozwój społeczno

gospodarczy.

Przydatne definicje:

Racjonalizm geograficzny – uznający,

że środowisko geograficzne
warunkuje rozwój społeczno
gospodarczy stosownie do swoich
walorów specyfiki, zarazem jednak
podkreślając znaczenie możliwości
ekonomicznych, technologicznych,
intelektualnych, społecznych i
politycznych, nawarstwiających się w
długich okresach czasu.

Przydatne definicje:

Środowisko przyrodnicze-

jest to zespół komponentów

nat. Zarówno fizycznych –

martwych jak i żywych,

otaczających człowieka

warunkujących jego

działalność społeczno –

gospodarczą

Przydatne definicje:

Środowisko geograficzne – jest

to zespół elementów przyrody
otaczających człowieka, ale
już przez niego w różnym
stopniu zmodyfikowanych w
szerokim rozumieniu
obejmuje również
technosferę.

 

Aconcagua, penitenty na zboczu

Aconcagua, penitenty na zboczu

(Argentyna)

(Argentyna)