EPIDEMIOLOGIA
I POLITYKA WOBEC
ALKOHOLU

JACEK MOSKALEWICZ
INSTYTUT PSYCHATRII
I NEUROLOGII, WARSZAWA

EPIDEMIOLOGICZNE MIARY

SPOŻYCIA ALKOHOLU

• LITRY 100% ALKOHOLU
• LITRY 100% ALKOHOLU W NAPOJACH

SPIRYTUSOWYCH, WINIE, PIWIE

• LITRY NAPOJÓW SPIRYTUSOWYCH,

WINA, PIWA

• NA JEDNEGO MIESZKAŃCA
• NA JEDNEGO MIESZKAŃCA W WIEKU

15+

REJESTROWANE SPOŻYCIE W LITRACH 100% ALKOHOLU
NA 1 MIESZKAŃCA

ROK

LITRY 100% ALKOHOLU PER

CAPITA

1938

150

1950

3,00

1960

3,80

1970

5,10

1980

8,30

1981

6,40

1982

6,10

1985

6,80

1988

6,80

1990

6,24

1995

6,27

2000

6,80

2003

7,54

2004

8,50

STRUKTURA SPOŻYCIA – PIWO, WINO, WÓDKA

ROK

WÓDKI

CZYSTE

I

GATUNKOW

E

WINO

I MIODY

PITNE

PIWO

1990

60,89%

14,74%

24,36%

1991

55,80%

16,13%

28,05%

1992

54,86%

14,89%

30,25%

1993

59,56%

14,57%

25,86%

1994

58,64%

13,27%

28,08%

1995

55,84%

13,06%

31,10%

1996

46,27%

19,65%

34,08%

1997

43,79%

17,71%

38,50%

1998

35,24%

25,11%

39,65%

1999

31,01%

24,89%

44,07%

2000

29,41%

21,91%

48,68%

2001

26,98%

20,80%

52,20%

2002

25,60%

21,08%

53,31%

2003

31,83%

18,70%

49,47%

REJESTROWANE SPOŻYCIE ALKOHOLU W

POLSCE.

LITRY 100% ALKOHOLU NA JEDNEGO

MIESZKAŃCA

Rejestrowane i szacowane spożycie alkoholu

(szacowane na podstawie psychoz alkoholowych)

Granice
błędu

ALGORYTM OBLICZANIA
ZAWARTOŚCI ALKOHOLU
W PŁYNACH USTROJOWYCH

Z = S : 2/3W

Z - ZAWARTOŚĆ ALKOHOLU (PROMILLE)
S – SPOŻYCIE 100% ALKOHOLU (ML)
W – WAGA CIAŁA (KG)

Odsetki uczniów klas

III

gimnazjów

, którzy w czasie 30

dni pili: ESPAD

46

53

69

30

25

37

33

24

24

0

10

20

30

40

50

60

70

1995

1999

2003

wino

wódka

piwo

Źródło: J. Sierosławski 2005

Odsetki uczniów klas

III gimnazjów

, którzy

upili się:

(ESPAD)

Źródło: J. Sierosławski 2005

Odsetki chłopców, którzy pili piwo co najmniej

3 razy w czasie ostatnich 30 dni

J. Sierosławski
2005

Odsetki dziewcząt, które piły piwo co najmniej 3 razy w
czasie ostatnich 30 dni

J. Sierosławski
2005

Odsetki chłopców, którzy pili wódkę co najmniej 3
razy w czasie ostatnich 30 dni

J. Sierosławski
2005

Trendy w zgonach z powodu marskości wątroby wśród mężczyzn w trzech
kategoriach wiekowych – 20-44 lata, 45-64 lat oraz 65 lat i więcej (wskaźniki na 100
tys.)
Żródło: W Zatoński 2005

0

1

2

3

4

5

6

1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002

Ryc.1 WYPADKI DROGOWE W TYM POD WPŁYWEM ALKOHOLU

WYPADKI BEZ ALKOHOLU
NA NA 1000 POJAZDÓW
WYPADKI Z ALKOHOLEM
NA 1000 POJAZDÓW

POLITYKA
WOBEC ALKOHOLU

POLITYKA WOBEC

ALKOHOLU

ZESPÓŁ ŚRODKÓW, KTÓRE MAJĄNA CELU
OGRANICZENIE PODAŻY I POPYTU
NA NAPOJE ALKOHOLWE ZE WZGLĘDU
NA INTERES ZDROWIA LUB PORZĄDKU
PUBLICZNEGO

• POLITYKA MIĘDZYNARODOWA
• POLITYKA KRAJOWA
• POLITYKA LOKALNA

ELEMENTY POLITYKI
WOBEC ALKOHOLU

• EDUKACJA

• KONTROLA NAD ALKOHOLEM

• LECZENIE I REHABILITACJA

• OGRANICZANIE SZKÓD

EWOLUCJA STRATEGII
EDUKACYJNYCH

• STRASZENIE
• EDUKACJA AFEKTYWNA
• INFORMACJA OBIEKTYWNA
• UCZENIE UMIEJĘTNOŚCI POWIEDZENIA

„NIE”

• UCZENIE UMIEJĘTNOŚCI ŻYCIOWYCH
• EDUKACJA NORMATYWNA
• KSZTAŁTOWANIE STYLÓW ŻYCIA

(ALTERNATYWY)

ALKOHOL
ZABIJA
POWOLI!

MNIE SIE TAM NIE SPIESZY

TRENDY W STRATEGIACH
EDUKACYJNYCH

• OD STRASZENIA DO EDUKACJI

NORMATYWNEJ I TRENINGU
UMIEJĘTNOŚCI ŻYCIOWYCH

• OD POPULACJI GENERALNEJ

DO GRUP CELOWYCH

• OD KAMPANII DO PROGRAMÓW

SKUTECZNE STRATEGIE
EDUKACYJNE

GŁÓWNE

• TRENING UMIEJĘTNOŚCI

ŻYCIOWYCH

• EDUKACJA

NORMATYWNA

• UDZIAŁ RODZICÓW

• UDZIAŁ SPOŁECZNOŚCI

UZUPEŁNIAJĄCE

• INFORMACJA

• ALTERNATYWY

• EDUKACJA

RÓWIEŚNICZA

TRENING UMIEJĘTNOŚCI
ŻYCIOWYCH

• PODEJMOWANIE DECYZJI
• UMIEJĘTNOŚCI INTERSPERSONALNE
• ROZWIĄZYWANIE

PROBLEMÓW/KONFLIKTÓW

• BUDOWANIE POZYTYWNEGO OBRAZU

SAMEGO SIEBIE

• SAMOKONTROLA
• RADZENIE SOBIE ZE STRESEM
• TECHNIKI RELAKSACYJNE
• ASERTYWNOŚĆ

EDUKACJA NORMATYWNA

MODYFIKACJA NORM I PRZEKONAŃ

•

NADUŻYWANIE ALKOHOLU JEST

CZYMŚ

NORMALNYM,

POWSZECHNYM

•

WSZYSCY WAŻNI DLA MNIE

AKCEPTUJĄ NADUŻYWANIE ALKOHOLU

KONTROLA NAD

ALKOHOLEM

SYSTEM REGULACJI PRAWNYCH

OGRANICZAJĄCYCH/KONTROLUJĄCYCH

PRODUKCJĘ

I SPRZEDAŻ NAPOJÓW ALKOHOLOWYCH

EGZEKWOWANYCH PRZEZ PAŃSTWO LUB JEGO

WYSPECJALIZOWANE AGENDY/INSTYTUCJE

ŚRODKI KONTROLI
NAD ALKOHOLEM

• KONTROLA NAD PRODUKCJĄ
• KONTROLA DYSTRYBUCJI
• KONTROLA REKLAMY I MARKETINGU
• KONTROLA KONTEKSTU PICIA (RUCH

DROGOWY, PRACA, REKREACJA)

• POLITYKA CENOWA/PODATKOWA

Ryc. 3. Dostępność fizyczna alkoholu a zapadalność na związane z alkoholem zaburzenia psychiczne

50,00

40,00

30,00

20,00

10,00

Dostępność

80,0

60,0

40,0

20,0

Z

ap

ad

al

n

o

ść

2003 2002

2001

2000

1999

1996

1995

1993

1986

1983

1982

1981

1980

1975

1969

1968

Trendy w dostępności ekonomicznej wódki, a zgony na marskość wątroby
wśród mężczyzn w wieku 20-44 lata

SKALA EFEKTYWNOŚCI KONTROLI
NAD ALKOHOLEM

Środki kontroli

Punk

ty

Udział w

ogólnym

wyniku %

1. Kontrola nad

produkcją

i obrotem hurtowym
2. Kontrola dystrybucji
3. Granica wieku
4. Ograniczenia reklamy
5. Ograniczenia poziomu

alkoholu we krwi dla

kierowców
6. Narodowe programy
7. Polityka cenowa i

podatkowa
RAZEM

40

100.0 %

 

SKALA EFEKTYWNOŚCI KONTROLI
NAD ALKOHOLEM

Środki kontroli

Punkt

y

Udział w
ogólnym wyniku

1. Kontrola nad
produkcją
i obrotem

hurtowym

  3

7.5 %

2. Kontrola
dystrybucji

12

30.0 %

3. Granice wieku

  4

10.0 %

4. Ograniczenia

reklamy

  2

5.0 %

5. Ograniczenia
poziomu

alkoholu we krwi
dla kierowców

  2

5.0 %

6. Narodowe
programy

  1

2.5 %

7. Polityka cenowa
i podatkowa

16

40.0 %

RAZEM

40

100.0 %

OGRANICZANIE SZKÓD

STRATEGIE SKIEROWANE
BEZPOŚREDNIO NA PROBLEMY A NIE
NA OGRANICZANIE SPOŻYCIA (MAKE
WORLD SAFE FOR A DRUNK)

•

ZABEZPIECZENIA UNIEMOŻLIWIAJĄCE

URUCHOMIENIE POJAZDU PRZEZ NIETRZEŹWEGO

•

ZAPEWNIENIE BEZPŁATNEGO TRANSPORTU

PUBLICZNEGO

•

TAKSÓWKI Z DWOMA KIEROWCAMI

•

PLASTIKOWE KUFLE

PARADOKSY POLITYKI
WOBEC ALKOHOLU

STRATEGIE

OGRANICZANIE DOSTĘPNOŚCI
EKONOMICZNEJ
OGRANICZANIE DOSTĘPNOŚCI
FIZYCZNEJ
KRÓTKIE INTERWENCJE W

POZ

OGRANICZANIE PROMOCJI
GRANICA WIEKU
LECZENIE/REHABILITACJA
EDUKACJA

SKUTECZNE STOSOWANE

+ + + + + +

+

+ + + + + +/0
+ + +

+/0

+ +

+ + +

+ +

+ + + +

+ +

+ + + + +

+/0

+ + + + + +

Zwykli konsumenci
10% ryzyko wypadku
alkoholowego

Abstynen
ci

PARADOKS PREWENCYJNY

Alkoholicy
30% ryzyko wypadku
alkoholowego