Eutrofizacja

Eutrofizacja

Eutrofizacja

Eutrofizacja



Eutrofizacja –

Eutrofizacja –

proces

proces

wzbogacania

wzbogacania

zbiorników wodnych w substancje

zbiorników wodnych w substancje

pokarmowe (biogeny),

pokarmowe (biogeny),

jest to wzrost

jest to wzrost

trofii, czyli żyzności wód (głównie

trofii, czyli żyzności wód (głównie

związkami fosforu i azotu).

związkami fosforu i azotu).

Dotyczy to nie tylko zbiorników

Dotyczy to nie tylko zbiorników

wodnych, ale również cieków.

wodnych, ale również cieków.

Eutrofizacja

Eutrofizacja



Eutrofizacja

Eutrofizacja

prowadzi do dominacji

prowadzi do dominacji

organizmów beztlenowych takich, jak

organizmów beztlenowych takich, jak

saprobionty i gromadzenia się znacznych

saprobionty i gromadzenia się znacznych

ilości

ilości

materii organicznej (mułów), w wyniku czego

materii organicznej (mułów), w wyniku czego

może dojść do coraz większego wypłycenia

może dojść do coraz większego wypłycenia

się zbiorników wodnych (jezior), a nawet

się zbiorników wodnych (jezior), a nawet

stref

stref

brzegowych mórz.

brzegowych mórz.



Najczęściej uważa się, że eutrofizacja jest

Najczęściej uważa się, że eutrofizacja jest

procesem naturalnym (według innych autorów

procesem naturalnym (według innych autorów

naturalnym procesem jest

naturalnym procesem jest

dystrofizacja - ubożenie

dystrofizacja - ubożenie

zbiornika starego,

zbiornika starego,

a

a

eutrofizacja uważana jest

eutrofizacja uważana jest

za

za

proces antropogeniczny, spowodowany zmianami

proces antropogeniczny, spowodowany zmianami

w zlewni).

w zlewni).



W naturze jest to proces powolny, ale został on

W naturze jest to proces powolny, ale został on

mocno przyśpieszony w wyniku

mocno przyśpieszony w wyniku

działań człowieka

działań człowieka

takich, jak: zrzuty ścieków przemysłowych

takich, jak: zrzuty ścieków przemysłowych

i komunalnych oraz w wyniku intensyfikacji

i komunalnych oraz w wyniku intensyfikacji

rolnictwa.

rolnictwa.

Ze względu na stopień

Ze względu na stopień

żyzności

żyzności

wody wyróżnia się:

wody wyróżnia się:



oligotroficzne

oligotroficzne

(oligotrofia), np.

(oligotrofia), np.

jezioro oligotroficzne,

jezioro oligotroficzne,

jeziora płone

jeziora płone

;

;



mezotroficzne

mezotroficzne

(mezotrofia), np.

(mezotrofia), np.

jezioro mezotroficzne,

jezioro mezotroficzne,

jeziora

jeziora

umiarkowanie żyzne;

umiarkowanie żyzne;



eutroficzne

eutroficzne

(eutrofizm) np. jezioro

(eutrofizm) np. jezioro

eutroficzne,

eutroficzne,

jeziora żyzne

jeziora żyzne

;

;



politroficzne

politroficzne

(politrofia) np. jezioro

(politrofia) np. jezioro

politroficzne, jezioro hypertroficzne,

politroficzne, jezioro hypertroficzne,

jeziora bardzo żyzne

jeziora bardzo żyzne

;

;



saprotroficzne

saprotroficzne

(saprotrofizm)

(saprotrofizm)

np. jezioro saprotroficzne,

np. jezioro saprotroficzne,

jezioro

jezioro

przeżyźnione.

przeżyźnione.

Jezioro oligotroficzne -

Jezioro oligotroficzne -

jezioro

jezioro

słodkowodne,

słodkowodne,

charakteryzujące się

charakteryzujące się

niską zawartością

niską zawartością

substancji odżywczych rozpuszczonych w

substancji odżywczych rozpuszczonych w

wodzie i dobrym natlenieniem.

wodzie i dobrym natlenieniem.

Cała

Cała

wyprodukowana materia

wyprodukowana materia

organiczna

organiczna

podlega procesowi mineralizacji i powraca

podlega procesowi mineralizacji i powraca

do obiegu,

do obiegu,

stąd

stąd

mała ilość osadów.

mała ilość osadów.

Zadni Staw Polski w Tatrach -
przykład oligotroficznego
jeziora polodowcowego

Jeziora oligotroficzne
odznaczają się
bogactwem gatunków
flory i fauny, przy
niewielkiej jednak
liczebności osobników
danego gatunku.

Przykładem jeziora mezotroficznego jest

Przykładem jeziora mezotroficznego jest

Jezioro Wigry.

Jezioro Wigry.

Zachód słońca nad Jeziorem Wigry



Jezioro mezotroficzne -

Jezioro mezotroficzne -

jezioro

jezioro

słodkowodne będące typem

słodkowodne będące typem

przejściowym

przejściowym

między jeziorem oligotroficznym

między jeziorem oligotroficznym

a eutroficznym.

a eutroficznym.

Jezioro eutroficzne -

Jezioro eutroficzne -

jezioro

jezioro

słodkowodne odznaczające się

słodkowodne odznaczające się

dużą

dużą

koncentracją substancji odżywczych

koncentracją substancji odżywczych

rozpuszczonych w wodzie,

rozpuszczonych w wodzie,

co

co

powoduje

powoduje

silny rozwój życia

silny rozwój życia

biologicznego przy jednoczesnym

biologicznego przy jednoczesnym

spadku ilości tlenu w wodzie i

spadku ilości tlenu w wodzie i

ograniczeniu procesów mineralizacji.

ograniczeniu procesów mineralizacji.

Przykład jeziorka

eutroficznego

Jezioro politroficzne -

Jezioro politroficzne -

jezioro

jezioro

słodkowodne, odznaczające się

słodkowodne, odznaczające się

bardzo

bardzo

dużą koncentracją substancji

dużą koncentracją substancji

odżywczych

odżywczych

rozpuszczonych w wodzie,

rozpuszczonych w wodzie,

co

co

powoduje

powoduje

silny rozwój życia biologicznego,

silny rozwój życia biologicznego,

przy

przy

jednoczesnym spadku ilości tlenu

jednoczesnym spadku ilości tlenu

w wodzie.

w wodzie.

Jezioro politroficzne

Jezioro politroficzne

jest jeziorem

jest jeziorem

przeżyźnionym, zazwyczaj

przeżyźnionym, zazwyczaj

o bardzo

o bardzo

wysokiej pierwotnej produkcji

wysokiej pierwotnej produkcji

biologicznej,

biologicznej,

objawiającej się często intensywnymi

objawiającej się często intensywnymi

zakwitami glonów (fitoplankton).

zakwitami glonów (fitoplankton).

W okresie letnim,

W okresie letnim,

na skutek

na skutek

zakwitów

zakwitów

glonów, woda uzyskuje zieloną barwę,

glonów, woda uzyskuje zieloną barwę,

a przezroczystość spada nawet do kilku-

a przezroczystość spada nawet do kilku-

kilkunastu centymetrów.

kilkunastu centymetrów.

W zbiornikach strefy

W zbiornikach strefy

umiarkowanej

umiarkowanej

zakwity występują

zakwity występują

najczęściej wiosną i jesienią.

najczęściej wiosną i jesienią.

Zakwity stają się coraz

Zakwity stają się coraz

powszechniejsze ze względu na

powszechniejsze ze względu na

wzrastającą żyzność wód,

wzrastającą żyzność wód,

spowodowaną zwiększającym się

spowodowaną zwiększającym się

dopływem substancji mineralnych i

dopływem substancji mineralnych i

organicznych w efekcie działalności

organicznych w efekcie działalności

człowieka.

człowieka.

Zbiornik wodny z

efektem zakwitu.

Największy udział w zakwicie

Największy udział w zakwicie

wód mają zazwyczaj kolonijne,

wód mają zazwyczaj kolonijne,

nitkowate formy

nitkowate formy

sinic oraz

sinic oraz

zielenic.

zielenic.

Zbiornik z

zakwitem

wody

Jezioro saprotroficzne

Jezioro saprotroficzne

- (jezioro

- (jezioro

przeżyźnione),

przeżyźnione),

o bardzo dużej żyzności,

o bardzo dużej żyzności,

będącej

będącej

wynikiem działań człowieka, najczęściej

wynikiem działań człowieka, najczęściej

spowodowanej dopływem ścieków.

spowodowanej dopływem ścieków.

W zbiornikach przeciążonych substancją

W zbiornikach przeciążonych substancją

organiczną, najczęściej pochodzenia

organiczną, najczęściej pochodzenia

ściekowego,

ściekowego,

często występuje

często występuje

całkowity deficyt tlenowy

całkowity deficyt tlenowy

–

–

zupełny brak tlenu w całej masie wód.

zupełny brak tlenu w całej masie wód.

Nie występuje tu fitoplankton, glony.

Nie występuje tu fitoplankton, glony.

Jedynie nieliczne gatunki przystosowane do

Jedynie nieliczne gatunki przystosowane do

panujących tu warunków środowiskowych

panujących tu warunków środowiskowych

mogą

mogą

występować głównie przy brzegach.

występować głównie przy brzegach.

Większość jezior,

Większość jezior,

zwłaszcza

zwłaszcza

polodowcowych

polodowcowych

pierwotnie była

pierwotnie była

oligotroficzna, jednak ciągły dopływ

oligotroficzna, jednak ciągły dopływ

do

do

nich substancji z zewnątrz

nich substancji z zewnątrz

(np. ze

(np. ze

zlewni

zlewni

i atmosfery),

i atmosfery),

powodował wzrost

powodował wzrost

koncentracji biogenów, a tym samym

koncentracji biogenów, a tym samym

zwiększał trofię zbiornika.

zwiększał trofię zbiornika.

Jest to

Jest to

tzw.

tzw.

harmoniczna sukcesja jezior (

harmoniczna sukcesja jezior (

proces

proces

sukcesji ekologicznej o dominacji

sukcesji ekologicznej o dominacji

eutrofizacji).

eutrofizacji).



Wzrost dopływu fosforu -

Wzrost dopływu fosforu -

wzrost

wzrost

zrzutów ścieków, ale także

zrzutów ścieków, ale także

wzrost

wzrost

zawartości środków piorących i innych

zawartości środków piorących i innych

detergentów

detergentów

(stanowią aktywny czynnik

(stanowią aktywny czynnik

wszelkich środków czystości),

wszelkich środków czystości),

zawierających

zawierających

fosfor w ściekach. Większa ilość tego

fosfor w ściekach. Większa ilość tego

biogenu związana jest także

biogenu związana jest także

z 

z 

intensyfikacją

intensyfikacją

nawożenia oraz wzrostem erozji w zlewni.

nawożenia oraz wzrostem erozji w zlewni.



Wzrost dopływu azotu

Wzrost dopływu azotu

, drugiego

, drugiego

z biogenów, związany jest z

z biogenów, związany jest z

wzrastającą emisją

wzrastającą emisją

tlenków azotu do atmosfery,

tlenków azotu do atmosfery,

a tym samym dużą

a tym samym dużą

ich zawartością w opadach atmosferycznych.

ich zawartością w opadach atmosferycznych.

Nawożenie ziemi poddanej pod uprawę,

Nawożenie ziemi poddanej pod uprawę,

również przyczynia się do wzrostu ładunku

również przyczynia się do wzrostu ładunku

azotu.

azotu.

Silne opady deszczu mogą łatwo

Silne opady deszczu mogą łatwo

wypłukiwać azot z powierzchniowej warstwy

wypłukiwać azot z powierzchniowej warstwy

gleby oraz z nawozów,

gleby oraz z nawozów,

przy czym do zbiornika

przy czym do zbiornika

mogą być też wniesione znaczne ilości fosforu.

mogą być też wniesione znaczne ilości fosforu.

Następstwa eutrofizacji

Następstwa eutrofizacji



Na początku procesu eutrofizacji

Na początku procesu eutrofizacji

następuje

następuje

umiarkowany wzrost produkcji biologicznej,

umiarkowany wzrost produkcji biologicznej,

co jest korzystne i przekłada się na wzrost

co jest korzystne i przekłada się na wzrost

produkcji ryb, ale

produkcji ryb, ale

po przekroczeniu pewnej

po przekroczeniu pewnej

granicy obserwuje się już wiele niepożądanych

granicy obserwuje się już wiele niepożądanych

następstw

następstw

tego procesu takich, jak:

tego procesu takich, jak:



Masowy rozwój organizmów

Masowy rozwój organizmów

fitoplanktonowych

fitoplanktonowych

(np.

(np.

glonów

glonów

), powodujących

), powodujących

w powierzchniowej warstwie wody tzw.

w powierzchniowej warstwie wody tzw.

zakwity

zakwity

i zmniejszających przezroczystość tej wody. W

i zmniejszających przezroczystość tej wody. W

zbiorniku wzrasta przede wszystkim ilość

zbiorniku wzrasta przede wszystkim ilość

sinic, okrzemek czy zielenic,

sinic, okrzemek czy zielenic,

które utrzymując

które utrzymując

się na powierzchni

się na powierzchni

tworzą często kożuchy

tworzą często kożuchy

.

.

Następstwa eutrofizacji

Następstwa eutrofizacji



Ustępowanie roślinności zanurzonej

Ustępowanie roślinności zanurzonej

z powodu pogarszających się warunków

z powodu pogarszających się warunków

świetlnych w strefie przybrzeżnej - litoral.

świetlnych w strefie przybrzeżnej - litoral.

Strefa litoralna –

Strefa litoralna –

strefa zbiornika

strefa zbiornika

wodnego

wodnego

przylegająca do brzegu,

przylegająca do brzegu,

lądu,

lądu,

charakteryzuje się najlepszymi

charakteryzuje się najlepszymi

warunkami życia w wodach

warunkami życia w wodach

(dużo światła,

(dużo światła,

tlenu, mniejsze zasolenie, urozmaicona

tlenu, mniejsze zasolenie, urozmaicona

rzeźba dna).

rzeźba dna).

•

Postępujące zanikanie

Postępujące zanikanie

światła pośrednio prowadzi także

światła pośrednio prowadzi także

do przebudowy fauny tam

do przebudowy fauny tam

występującej.

występującej.

Kożuchy glonów w

Kożuchy glonów w

tej strefie zupełnie

tej strefie zupełnie

uniemożliwiają rekreacyjne

uniemożliwiają rekreacyjne

użytkowanie wody.

użytkowanie wody.



Wyczerpanie zasobów tlenu w warstwie

Wyczerpanie zasobów tlenu w warstwie

przydennej i w osadach dennych prowadzi

przydennej i w osadach dennych prowadzi

do

do

zaniku fauny głębinowej.

zaniku fauny głębinowej.

Również tarło

Również tarło

niektórych ryb nie dochodzi do skutku, co

niektórych ryb nie dochodzi do skutku, co

prowadzi do ustępowania cennych

prowadzi do ustępowania cennych

gatunków np.

gatunków np.

łososia. Często zdarza się, że

łososia. Często zdarza się, że

ryby giną

ryby giną

zimą pod

zimą pod

pokrywą lodową w wyniku braku tlenu.

pokrywą lodową w wyniku braku tlenu.

W warunkach anaerobowych

W warunkach anaerobowych

dochodzi

dochodzi

dodatkowo do różnych procesów

dodatkowo do różnych procesów

chemicznych

chemicznych

(amonifikacja, denitryfikacja)

(amonifikacja, denitryfikacja)

i

i

powstawania metanu.

powstawania metanu.



Występowanie siarkowodoru,

Występowanie siarkowodoru,

który

który

podczas całkowitego braku tlenu może

podczas całkowitego braku tlenu może

przechodzić do warstw

przechodzić do warstw

powierzchniowych

powierzchniowych

wody, ulatniać się i zatruwać atmosferę

wody, ulatniać się i zatruwać atmosferę

w okolicy

w okolicy

(zapach zgniłych jaj).

(zapach zgniłych jaj).



Jeziora eutroficzne

Jeziora eutroficzne

nie są głębokie,

nie są głębokie,

ich

ich

woda obfituje w sole mineralne i ma

woda obfituje w sole mineralne i ma

odcień zielony lub zielonożółty, co

odcień zielony lub zielonożółty, co

spowodowane jest masowym rozwojem

spowodowane jest masowym rozwojem

glonów.

glonów.

Pojawienie się

Pojawienie się

organizmów beztlenowych

organizmów beztlenowych

oraz powstawanie mułu

oraz powstawanie mułu

jeziornego, prowadzi do

jeziornego, prowadzi do

powolnego

powolnego

wypłycania

wypłycania

zbiornika, przekształcania go

zbiornika, przekształcania go

w torfowisko, bagno

w torfowisko, bagno

itp.,

itp.,

później całkowitego

później całkowitego

zaniku

zaniku

jeziora.

jeziora.

Zanik jeziora –
torfowisko i bagno

Eutrofizacja Bałtyku

Eutrofizacja Bałtyku

Proces eutrofizacji Bałtyku wynika

Proces eutrofizacji Bałtyku wynika

bezpośrednio z ilości zanieczyszczeń

bezpośrednio z ilości zanieczyszczeń

odprowadzanych do niego.

odprowadzanych do niego.

Jest to proces bardzo niekorzystny,

Jest to proces bardzo niekorzystny,

powodujący przeżyźnienie wód w morzu.

powodujący przeżyźnienie wód w morzu.

Nadmiernie rozwijająca się bujna

Nadmiernie rozwijająca się bujna

roślinność przyczynia się do deficytów

roślinność przyczynia się do deficytów

tlenowych.

tlenowych.

Zakwit glonów w

Bałtyku

Źródło: NASA

Czarny zbawca Bałtyku

Omułek jadalny -

małż

Eutrofizacja Bałtyku

Eutrofizacja Bałtyku

Procesy zachodzące w wodzie

Procesy zachodzące w wodzie

związane

związane

z eutrofizacją przyczyniają się do

z eutrofizacją przyczyniają się do

zaburzenia równowagi ekosystemu

zaburzenia równowagi ekosystemu

polskiej części morza.

polskiej części morza.

Rozwojowi

Rozwojowi

nadmiernej trofii w Bałtyku można

nadmiernej trofii w Bałtyku można

przeciwdziałać przede wszystkim

przeciwdziałać przede wszystkim

poprzez

poprzez

redukcję doprowadzanych do niego

redukcję doprowadzanych do niego

zanieczyszczeń.

zanieczyszczeń.



Redukcja ta powinna

Redukcja ta powinna

dotyczyć

dotyczyć

przede wszystkim związków

przede wszystkim związków

biogennych,

biogennych,

które są odpowiedzialne za

które są odpowiedzialne za

wzrost trofii

wzrost trofii

w zbiornikach wodnych.

w zbiornikach wodnych.

Przykład procesu eutrofizacji brzegów morza

bałtyckiego



Proces eutrofizacji jest jednak

Proces eutrofizacji jest jednak

do pewnego stopnia procesem

do pewnego stopnia procesem

korzystnym, ponieważ powoduje

korzystnym, ponieważ powoduje

wzrost biomasy fitoplanktonu

wzrost biomasy fitoplanktonu

i dalszych ogniw łańcucha

i dalszych ogniw łańcucha

pokarmowego do ryb włącznie .

pokarmowego do ryb włącznie .