Bóle

kręgosłupa

Czym jest kręgosłup?

Kręgosłup to część

szkieletu, stanowiąca

jego główną oś i

podporę.

Pełni również funkcję

ochronną dla struktur

rdzenia kręgowego,

korzeni rdzeniowych

oraz naczyń.

Z jakich elementów

składa się kręgosłup?



7 kręgów szyjnych



12 kręgów piersiowych



5 kręgów lędźwiowych



5 kręgów krzyżowych =

kość krzyżowa



3-5 kręgów guzicznych

Razem 32-34 kręgi.
Kręgi są połączone

stawami oraz

więzadłami. Trzony

kręgów oddzielone są

krążkami

międzykręgowymi

Głównym ogniwem jest krąg

Przekrój kęgosłupa

Składowe:



Kręgi



Krążki

między-

kręgowe



Więzadła

Konsekwencje pionowej

postawy ciała

W toku ewolucji po przyjęciu przez

człowieka postawy pionowej

kręgosłup stale jest poddawany

działaniu ogromnych sił.

Mimo, iż budowa kręgosłupa

przystosowała się do dwunożnej

postawy człowieka, to jednak zmiana

ta okazała się niewystarczająca.

Przyczyny bólu pleców

Najczęstszą przyczyną bólów

pleców jest przeciążenie więzadeł

kręgosłupa, które utrzymują kręgi

we właściwej pozycji.

Odpowiedzią organizmu na taki

stan jest obronny skurcz mięśni,

które otaczają kręgosłup.

Przyczyny bólu pleców

Tylko w nielicznych przypadkach

omawiane kłopoty są związane z

urazami lub poważnymi chorobami, na

przykład nowotworowymi.

Zwykle są efektem trwającego długi

czas niewłaściwego postępowania,

wadliwej postawy, nieodpowiedniego

ułożenia ciała podczas snu i mało

higienicznego trybu życia.

Przyczyny bólu pleców

Brak aktywności ruchowej, osłabiając

nasze mięśnie przykręgosłupowe,

pozbawia nas naturalnego gorsetu

osłaniającego kręgosłup.

Odpowiednia, systematyczna

gimnastyka jest podstawą profilaktyki

chroniącej przed bólami kręgosłupa.

Przyczyny bólu pleców

Codzienny stres jest też istotnym

czynnikiem wzmagającym ból, gdyż

napięcie, jakie przeżywamy w ciągu

dnia, przekazujemy naszym mięśniom.

Zatem dolegliwości te dosyć często

dotyczą osób znerwicowanych,

przeżywających lęki i skłonnych do

depresji.

Napięcia spowodowane stresem

najdotkliwiej odczuwamy w okolicy

szyi i barków.

Przyczyny bólu pleców

Jeżeli stany wzmożonego napięcia zdażają

się zbyt częste bóle utrzymują się,

przechodząc w fazę przewlekłą.

Istotnym czynnikiem jest tu czas, ponieważ

przedłużanie się tych dolegliwości

znacznie utrudnia powrót do zdrowia.

Pewne procesy mogą być trudne do

odwrócenia, a taki stan napięcia sprzyja

rozwijaniu się zmian zapalnych i

zwyrodnieniowych

.

Przyczyny bólu pleców

Trzeba pamiętać, że kręgosłup, tak jak

wszystko, ulega z wiekiem procesom

destrukcji, czego efektem jest

powstawanie zmian zwyrodnieniowych.

Może to wywoływać bardzo przykre bóle

spowodowane uciskiem uszkodzonych

struktur kręgosłupa na korzenie nerwowe

wychodzące z rdzenia kręgowego.

Dolegliwości te należą do dość

powszechnych i długo trwających, dlatego

są częstą przyczyną absencji chorobowej.

Czynniki ryzyka

Szczególnie podatne na bóle

kręgosłupa są osoby z przynajmniej

jednym czynnikiem ryzyka:



wysoki wzrost kobiet > 170 cm i

mężczyzn > 180 cm,



otyłość,



wiek > 40 lat,



osłabienie mięśni brzucha,

Szkodliwy styl życia



długotrwałe prowadzenie

samochodu,



przebywanie w wymuszonej

pozycja (np. oglądanie telewizji

lub czytanie lężąc na boku),



uprawianie pewnych rodzajów

sportów (np. siłownia)

Szkodliwe warunki w pracy



ciężka praca fizyczna,



długotrwale wymuszona pozycja (np. praca przy

taśmie, fryzjerzy, stomatolodzy),



często powtarzane ruchy zginania lub rotacji (np.

prace wykończeniowe w budownictwie,

sprzątanie),



powtarzany wysiłek podnoszenia ciężarów (praca

przy załadunku),



prace biurowe w wielogodzinnej pozycji

siedzącej.

Otyłość a bóle kręgosłupa

Otyłość znacznie przyspiesza i nasila

wystąpienie objawów bólowych

kręgosłupa.

Im większy ciężar spoczywa na naszym

rusztowaniu kostnym, tym szybciej się

ono zużywa.

Zmniejszenie wagi ciała jest bardzo

istotnym punktem profilaktyki, ale także

może zlikwidować objawy już istniejące.

Prawda jest bolesna

Ze względów m.in. ekonomicznych,

socjalnych oraz altruistycznych

człowiek szafuje swoim zdrowiem

i obciąża kręgosłup ponad miarę.

Nieprawidłowa i

długotrwała pozycja

siedząca

Dźwiganie ciężkich

przedmiotów

Obciążenie kregosłupa

Sprężyste krążki, znajdujące się między

kręgami znoszą obciążenia, które liczy się

w kilogramach na centymetr kwadratowy.



leżenie na plecach daje obciążenie około

30 kg/cm

2



chodzenie 85 kg/cm

2



skakanie 110 kg/cm

2



pochylanie w pozycji stojącej 150 kg/cm

2



siedzenie bez podparcia 180 kg/cm

2

Obciążenie kręgosłupa w

kg/cm

2

Mechanizmy powstawania

bólu

Dysfunkcja kręgów (uszkodzenie

mechaniczne):



Z uciskiem na korzenie nerwowe -

dyskopatia;



Bez ucisku na korzenie nerwowe –

dysfunkcja stawów kręgowych;.

Kręgozmyk
Spondyloza - ”zespół zużycia”.

Aspekty psychogenne bólu

Pacjent z bólem pleców powstającym w

nastepstwie dźwigania ciężkich przedmiotów w

pracy stanowi duży problem dla lekarza,

zwłaszcza gdy ból staje się przewlekły i złożony.

W przypadku osób, które z trudem usiłują sobie

radzić z problemami osobistymi i pracą bóle

pleców są przysłowiową kroplą przepełniającą

czarę goryczy.

W takich sytuacjach nawet niezbyt nasilone

dolegliwości bólowe są niejednokrotnie

odbierane przez pacjentów jako bardzo dotkliwe.

Radikulopatie (ucisk korzeni

nerwowych)

Mechaniczny ucisk korzeni nerwowych

poprzez:



przpukliny jądra miażdżystego

(najczęstsza przyczyna);



zwężenie otworu międzykręgowego –

zmniany zwyrodnieniowe;



guz nowotworowy;

Przepuklina jądra

miażdżystego

Przepuklina jądra

miażdżystego

Wpuklający się

krążek między-

kręgowy

powoduje

zmniejszenie

światła otworu

między-

kręgowego.

Cechy bólu korzeniowego

Wiek

W każdym wieku, najczęściej w średnim.

Umiejscowienie i

promieniowanie bólu

Jednostronny ból krzyża, promieniowanie obwodowo do

kończyny dolnej. Często największe nasilenie w dystalnej

części kończyny.

Charakter jakościowy

bólu

Głęboki, jednostajny lub przeszywający ból (okresowy),

pojawia się rano, wkrótce po wstaniu z łóżka. Ma charakter

„wędrujący”.

Czynniki nasilające

Aktywność fizyczna, dźwiganie, pozycja siedząca, skłony,

jazda samochodem, kaszel, kichanie, parcie na stolec.

Czynniki łagodzące

Odpoczynek, pozycja leżąca, pozycja stojąca.

Objawy

towarzyszące

Parestezje obwodowe bez/z sztywnością i drętwieniem.

Badanie fizykalne

Ograniczenie zakresu ruchów i obrona mięśniowa.
Brak fizjologicznej lordozy lędźwiowej.
Boczne skrzywienie kręgosłupa.
Ograniczenie zakresu zgięcia, wyprostu i zgięcia bocznego.

Typowo jednostronne

Dodatni objaw Laseque'a;
z/bez osłabienia siły określonych mięśni;
z/bez osłabienia czucia w dystalnych częściach kończyn

dolnych;
z/bez osłabienia odruchu skokowego.

Potwierdzenie

rozpoznania

W wybranych przypadkach: TK, dyskografia, radikulografia,

MRI, mielografia.

Postępowanie w zespołach

korzeniowych

• edukacja pacjenta;
• zalecenie pozostania w łóżku (najlepiej leżenie na

twardym podłożu), optymalnie przez 2 dni;

• leki przeciwbólowe – NLPZ /2 tyg.;
• podstawowy program ćwiczeń;
• pomocny może być wyciąg.
• pomocna może być fizykoterapia;
• w przypadku przewlekłej rwy nie podatnej na ww

leczenie można wykonać blokadę zewnątrz-oponową.

Spondyloza

Wpuklający się

krążek miedzy-

kręgowy oraz

zmienione

zwyrodnieniowo

stawy

międzykręgowe

zmniejszają

światło otworu

międzykręgowego

.

Obraz kliniczny spondylozy

Wiek

Powyżej 50 r.ż.. Częstość wzrasta z wiekiem.

Wywiad urazowy

Ciężka praca fizyczna, uraz kręgosłupa (np. wypadek

komunikacyjny).

Umiejscowienie i

promieniowanie bólu

Okolica krzyżowa, może promieniować do pośladków.

Charakter jakościowy

bólu

Tępy, dokuczliwy ból (często stały).
Epizody zaostrzeń na podłożu przewlekłych dolegliwości

bólowych.

Czynniki nasilające

Ciężki wysiłek fizyczny.
Dłuższe przebywanie w pozycji stojącej i siedzącej.

Czynniki łagodzące

Odpoczynek w pozycji leżącej, odpowiednie ćwiczenia,

hydroterapia.

Objawy towarzyszące

Krótkotrwała sztywność, zwłaszcza poranna tzw. „ból

pierwszych ruchów”.
Sztywność po dłuższym pozostawaniu w bezruchu.

Badanie fizykalne

Ograniczenie zakresu wszystkich ruchów.

Potwierdzenie

rozpoznania

RTG

Postępowanie w

spondylozie

• leki przeciwbólowe;
• zachowanie równowagi między

umiarkowaną aktywnością fizyczną i

odpoczynkiem;

• program ćwiczeń fizycznych i hydroterapia;
• pomocne mogą być regularne zabiegi

mobilizacji;

• do rozważenia próby elektroterapii, np.

przezskórna elektrostymulacja nerwów oraz

akupunktura.

Kręgozmyk

Ból wywołanyjest

nadmiernym

rozciągnięciem

więzadeł

międzykolcowyc

h lub korzeni

nerwowych.

Kliniczny obraz kręgozmyku

Wiek

W każdym wieku. U młodych gdy przyczyny są wrodzone. U osób

starszych (>50 r.ż.) w przypadku przyczyn zwyrodnieniowych.

Wywiad

urazowy

Urazy mogą wyzwalać dolegliwości.

Umiejscowienie

i

promieniowani

e

Dolna część okolicy lędźwiowej. Promieniuje obu- lub jednostronnie

w kierunku pośladków, bioder, ud i stóp.

Charakter

jakościowy

bólu

Tępy ból, okresowy, zależny od aktywności fizycznej.

Początek

Zwykle w godzinach rannych, po wstaniu z łóżka.

Czynniki

nasilające

Długie przebywanie w pozycji stojącej, chodzenie, ćwiczenia

fizyczne.

Czynniki

łagodzące

Pozycja siedząca i leżąca.

Objawy

towarzyszące

Parestezje kończyn dolnych, sztywność po ćwiczeniach fizycznych,

możliwe równoczesne uszkodzenie krążków międzykręgowych.

Badanie

fizykalne

Sztywny, kaczkowaty chód.
Powiększenie lordozy lędźwiowej.
Zgięcie kończyny dolnej w stawie kolanowym.
Bolesny, wystający wyrostek kolczysty ześliźniętego kręgu.
Ograniczenie zginania kręgosłupa.
Wzmożone napięcie lub skurcz mięśni zginaczy kolana.

Potwierdzenie

Boczne RTG kręgosłupa.

Postępowanie w przypadku

kręgozmyku

• Dobre efekty przynosi program ćwiczeń

prowadzonych przez co najmniej 3

miesiące. Terapia ma na celu

wzmocnienie mętni kręgosłupa oraz

brzucha.

• Należy unikać wyprostu kręgosłupa

(zwłaszcza przeprostu).

• W ciężkich przypadkach gorset

lędźwiowy lub chirurgiczna stabilizacja

kręgosłupa.

Dysfunkcja górnego odcinka

kręgosłupa piersiowego

• Miejscowy ból i uczucie sztywności w

obrębie tylnej części klatki piersiowej

• Chorzy zazwyczaj uskarżają się na ból

między łopatkami

• Zespół Th4 – bóle kończyn górnych oraz

rozlany ból głowy i tylnej części szyi

Dysfunkcja stawów

żebrowo-kręgowych

• Stawy żebrowo-kręgowe występują

jedynie w odcinku piersiowym kręgosłupa

• Zazwyczaj ból lokalizuje się w miejscu

połączenia żebra z kręgiem (wyrostek

poprzeczny i trzon kręgu) – 3-4 cm

bocznie od linii środkowej

• Często występuje również ból odniesiony

zlokalizowany nawet w obrębie przedniej

ściany klatki piersiowej

Czynniki nasilające ból w

dysfunkcji kręgosłupa

piersiowego

• Głęboki wdech
• Ruchy tułowia
• Pozycja nachylona do przodu
• Wchodzenie po schodach
• Długie przebywanie w pozycji siedzącej lub

leżącej

• Podnoszenie (np. osoby opiekujące się

dziećmi )

Rwa kulszowa

Etiologia: Ucisk korzeni nerwowych w

odcinku lędźwiowym kręgosłupa przez jądro

miażdyste lub zmiany zwyrodnieniowe

kręgów zwężające światło otworu

międzykręgowego. Najczęściej L5 lub/i S1.

Czynnikiem wyzwalającym bywa nagły ruch

ciała lub dźwignięcie dużego ciężaru

powodujące pęknięcie zwyrodniałego

pierścienia włóknistego i przemieszczenie

się jądra miażdżystego w kierunku

korzeniaa nerwowego. Rzadziej przyczyną

ucisku może być guz

.

Objawy kliniczne rwy

kulszowej

Ból zlokalizowany w odcinku lędźwiowo-krzyżowym

kręgosłupa, promieniującyy do pośladka, często

dalej do uda (po tylnej jego części), podudzia i

stopy, zwłaszcza do paluch (uciśnięty korzeń L5).

Mogą występować parestezje lub hipostezje, zwykle

na bocznej powierzchni podudzia, stopy lub na

paluchu.

Wprawdzie rzadko, ale może dojść do zaburzeń

funkcji zwieraczy pęcherza moczowego i

opadnięcia stopy - porażenia w zakresie nerwu

strzałkowego (rwa kulszowa porażenna).

Postępowanie w rwie

kulszowej

NLPZ, miorelaksanty i rehabilitacja, ew. zabiegi

odbarczające. Czasami dodatkową korzyść osiąga

się przez zakładanie gorsetu ortopedycznego.

Przy braku poprawy ew. blokada n. kulszowego.

W przypadku porażenia zwieraczy pęcherza

moczowego lub opadnięcia stopy zabieg

odbarczający musi być wykonany w tej samej

dobie.

Badania dodatkowe: RTG kręgosłupa L-S, TK, MRI.

Ogólne zasady leczenia bólu

pleców

Odpoczynek - dwa dni całkowity reżim

łóżkowy (leżenie na twardym

podłożu).

Edukacja pacjenta - materiały

edukacyjne dotyczące etiologii

choroby, czynników nasilających

dolegliwości oraz sposobów

przystosowania chorego do

warunków życia i pracy.

Ogólne zasady leczenia bólu

pleców

Ćwiczenia - odpowiednio dobrany program

ćwiczeń, które można wykonywać po

ustapieniu fazy ostrej bólu przyśpiesza

zdrowienie i zapobiega nawrotom.

Ćwiczenia z wyprostem kręgosłupa są

bardziej wskazane przy uszkodzeniu krążka

międzykręgowego, natomiats ćwiczenia

zgięciowe przy większości problemów z

dysfunkcją. Doskonałym ćwiczeniem jest

pływanie.

Ogólne zasady leczenia bólu

pleców

Leki NLPZ - mają zastosowanie gdy

istnieją kliniczne cechy stanu

zapalnego, zwłaszcza w

spondyloartropatiach, ciężkiej

spondylozie oraz przy ostrym bólu

korzeniowym w celu zmniejszenia

podrażnienia korzeni nerwowych.

Nie należy ich stosować w przypadku

dysfunkcji wywołanej czynnikami

mechanicznymi.

Ogólne zasady leczenia bólu

pleców

Leki przeciwdepresyjne - są

skuteczne w leczeniu

przewlekłego bólu pleców

(zwłaszcza bez uchwytnej

patologii) oraz u osób cierpiących

na depresję, uskarżających się na

ból pleców.

Fizjoterapia

Najlepszą formą fizjoterapii są czynne ćwiczenia.

Mobilizacja kręgosłupa – powtarzanie delikatnych,

rytmicznych ruchów w zakresie właściwym dla

danego stawu. Metoda jest bezpieczna i skuteczna.

Manipulacja – szybki i maksymalny ruch możliwy dla

danego stawu. Metoda bardziej skuteczna i wywołuje

szybszą odpowiedź. Metoda wymaga pewności

odnośnie właściwego rozpoznania oraz dużych

umiejętności. Metoda ta jest zalecana łącznie z

ćwiczeniami w przypadku niepowikłanego,

dysfunkcyjnego bólu krzyża (bez bólu korzeniowego).

Inne metody leczenia bólu

kręgosłupa

• hydroterapia;
• wyciąg;
• przezskórna elektrostymulacja nerwu;
• wstrzyknięcia do stawów międzykręgowych;
• blokada farmakologiczna tylnych korzeni

nerwowych;

• odnerwienie tylnych korzeni nerwowych przy

pomocy krioterapii lub prądu o wysokiej

częstotliwości;

• masaż w połączeniu z mobilizacją i manipulacją;
• akupunktura;
• kliniki leczenia bólu (przy braku odpowiedzi na

leczenie).

Rady dla pacjenta - postawa

Pamiętaj o prawidłowej postawie.

Chodź z głową lekko uniesioną, a

prostowanie pleców niech się

stanie twoim nawykiem.

Rady dla pacjenta – pozycja

siedząca

Nie siedź długo przy biurku.

Gdy pracujesz w pozycji siedzącej,

rób co godzinę przerwę na krótką

gimnastykę.

Wstań co jakś czas.

Rady dla pacjenta -

dźwiganie

Naucz się właściwie podnosić

ciężkie przedmioty.

Nie schylaj się, lecz przykucnij.

Podnoś się powoli.

Rady dla pacjenta - obuwie

Noś odpowiednie obuwie.
Podeszwy powinny być grube i

elastyczne, aby amortyzować

wstrząsy.

Unikaj zbyt luźnego obuwia, gdyż

przytrzymywanie go palcami utrudnia

chód i obciąża kręgosłup.

Ważne dla kobiet: wysokie obcasy tylko

wyjątkowo.

Rady dla pacjenta - łóżko

Zadbaj o wygodne miejsce do spania.

Materac powinien być niezbyt miękki,

ale jednocześnie sprężysty.

Zrezygnuj z miękkiej, dużej poduszki.

Rady dla pacjenta

Stosuj odprężające kąpiele. Krążenie

krwi pobudza także prysznic. łatwiej

dzięki temu odprężyć się i usunąć

bóle napięciowe.

Wstawaj z łóżka stopniowo. Po nocy,

gdy mięśnie się jeszcze nie

rozruszały, kręgosłup nie jest w

pełni gotowy do swoich zadań.

Rady dla pacjenta - spacery

Chodź na spacery.
Podczas chodzenia pracuje wiele

mięśni grzbietu. Ruch wpływa na

ich wzmocnienie.

W przypadku walki z bólami pleców

podstawą sukcesu jest

systematyczność, istotne jest więc,

aby na spacer chodzić co dzień.

Rady dla pacjenta – żywienie i

leki

Zachowuj odpowiednią wagę ciała.
Odżywiaj się zdrowo. Jedz chudy

nabiał, warzywa, owoce, ryby.

Pamiętaj o witaminach.
Środki przeciwbólowe to

ostateczność, po którą nie

powinniśmy sięgać zbyt często

.

Koniec

Dziękuję za

uwagę!