G12/JZ

1

Pierwsze wolne 

Pierwsze wolne 

elekcje

elekcje

1573

G12/JZ

2

Pierwsze wolne elekcje

Przyczyny:

-brak męskiego potomka

-nie ustalono kto ma wybierać monarchę

Elekcja

Elekcja – wybór króla przez uprawnione do tego osoby 

Wolna

Wolna – każdy szlachetnie urodzony mógł się ubiegać

o polski tron

Elekcja vivente rege nie znalazła poparcia, dlatego ustalono
zasadę virtim, czyli wybór króla przez ogół szlachty

G12/JZ

3

Pierwsze wolne elekcje

Znaczenie interrexa
- władza w czasie bezkrólewia
- zawsze był nim prymas
- zapewnienie pokoju

Pierwszym interrexem był prymas Jakub Uchański

Pierwszym interrexem był prymas Jakub Uchański

Role sejmów:

Konwokacyjnego – ustalenie czasu i miejsca 
elekcji
Elekcyjnego – prezentacja kandydatów, 
wybór króla
Koronacyjnego – koronacja, usankcjonowanie 
wyboru

G12/JZ

4

Pierwsze wolne elekcje

Kandydaci do tronu polskiego w 1573 roku:

Arcyksiążę Ernest Habsburg

Henryk Walezy – brat króla Francji

Car moskiewski – Iwan IV Groźny

Król Szwecji Jan III

Henryk Walezy pierwszym królem elekcyjnym 

Ucieczka z kraju na wiadomość o śmierci brata Karola IX

G12/JZ

5

Pierwsze wolne elekcje

Stefan Batory drugi król elekcyjny 1576-1586

- podporządkowanie Gdańska

- opanowanie Inflant i Ziemi Połockiej 

(Rozejm w 

Jamie Zapolskim)

- przeprowadził reformę sądownictwa 

- utworzył piechotę wybraniecką

- założył Akademię Wileńską

G12/JZ

6

Pierwsze wolne elekcje

Artykuły henrykowskie

-król nie będzie władcą dziedzicznym

- regularne zwoływanie sejmu

-nienakładanie nowych podatków i niezwoływania 
pospolitego ruszenia bez zgody sejmu

- wypowiadania wojny i zawierania pokoju bez zgody 
senatu 

- prawo wypowiedzenia posłuszeństwa królowi

Pacta conventa

Dodatkowe zobowiązania wstępującego na tron króla.
Henryk Walezy obiecywał: 

-wybudowanie z własnych pieniędzy floty 

- wykształcenie 100 synów szlacheckich

- do świetności doprowadzi Akademię Krakowską

G12/JZ

7

Jakie korzyści i zagrożenia dostrzegasz w wolnym 
wyborze królów polskich?