Zapalenie

Zapalenie

otrzewnej

otrzewnej

(peritonitis)

(peritonitis)

Anatomia i fizjologia

Anatomia i fizjologia

otrzewnej

otrzewnej



Otrzewna jest cienką

Otrzewna jest cienką

błoną surowiczą

błoną surowiczą

pokrytą jedną warstwą

pokrytą jedną warstwą

komórek

komórek

śródbłonkowych i

śródbłonkowych i

powleczoną warstwą

powleczoną warstwą

płynną, co zapewnia jej

płynną, co zapewnia jej

gładkość i lśniący

gładkość i lśniący

wygląd

wygląd



powierzchnia otrzewnej

powierzchnia otrzewnej

wynosi od 1,5 do 2,2m

wynosi od 1,5 do 2,2m

2

2

Wyróżniamy:

Wyróżniamy:



Otrzewną ścienną

Otrzewną ścienną

(wyściela

(wyściela

wewnętrzną ścianę

wewnętrzną ścianę

jamy brzusznej)

jamy brzusznej)



Otrzewną trzewną

Otrzewną trzewną

(pokrywa narządy

(pokrywa narządy

położone

położone

wewnątrz jamy

wewnątrz jamy

brzusznej)

brzusznej)

Najważniejsze zachyłki,

Najważniejsze zachyłki,

zagłębienia i przestrzenie

zagłębienia i przestrzenie

otrzewnej:

otrzewnej:



Zagłębienie odbytniczo-pęcherzowe u

Zagłębienie odbytniczo-pęcherzowe u

mężczyzn i odbytniczo-maciczne u kobiet

mężczyzn i odbytniczo-maciczne u kobiet

( jama Douglasa). Najniżej położone miejsce w

( jama Douglasa). Najniżej położone miejsce w

jamie brzusznej

jamie brzusznej



przestrzenie podprzeponowe

przestrzenie podprzeponowe



torba sieciowa

torba sieciowa



u mężczyzn otrzewna tworzy jamę całkowicie

u mężczyzn otrzewna tworzy jamę całkowicie

zamkniętą

zamkniętą



u kobiet jama otrzewnej łączy się ze światłem

u kobiet jama otrzewnej łączy się ze światłem

zewnętrznym przez końcowe otwory jajowodów

zewnętrznym przez końcowe otwory jajowodów

Właściwości fizjologiczne

Właściwości fizjologiczne

otrzewnej:

otrzewnej:



Zdolność do wchłaniania wody i

Zdolność do wchłaniania wody i

substancji w niej rozpuszczonych, ciał

substancji w niej rozpuszczonych, ciał

nierozpuszczalnych, drobnoustrojów i

nierozpuszczalnych, drobnoustrojów i

gazów

gazów



zdolność tworzenia wysięku i przesięku

zdolność tworzenia wysięku i przesięku



zdolność tworzenia zlepów, zrostów i

zdolność tworzenia zlepów, zrostów i

ograniczania ognisk zapalnych

ograniczania ognisk zapalnych



właściwości bakteriobójcze

właściwości bakteriobójcze

Pierwotne choroby otrzewnej

Pierwotne choroby otrzewnej

zdarzają się rzadko. Najczęstszą

zdarzają się rzadko. Najczęstszą

i najgroźniejszą chorobą

i najgroźniejszą chorobą

otrzewnej jest zapalenie

otrzewnej jest zapalenie

otrzewnej (peritonitis)

otrzewnej (peritonitis)

Definicja:

Definicja:

Zapalenie otrzewnej jest

Zapalenie otrzewnej jest

zbiorczym określeniem dla objawów

zbiorczym określeniem dla objawów

chorobowych o różnej etiologii, występujących

chorobowych o różnej etiologii, występujących

najczęściej wtórnie w przebiegu ostrych chorób

najczęściej wtórnie w przebiegu ostrych chorób

j. brzusznej, powodujących zmiany ogólne i

j. brzusznej, powodujących zmiany ogólne i

miejscowe

miejscowe

Podział zapalenia

Podział zapalenia

otrzewnej:

otrzewnej:



Ze względu na rozprzestrzenienie zmian:

Ze względu na rozprzestrzenienie zmian:

rozlane (peritonitis diffusa)

rozlane (peritonitis diffusa)

miejscowe ( peritonitis localis)

miejscowe ( peritonitis localis)



Pod względem przebiegu klinicznego:

Pod względem przebiegu klinicznego:

ostre (p.acuta)

ostre (p.acuta)

przewlekłe (p. chronica)

przewlekłe (p. chronica)



Podział morfologiczny:

Podział morfologiczny:

surowiczo-włóknikowe( p.serosofibrinosa)

surowiczo-włóknikowe( p.serosofibrinosa)

ropne (p.purulenta)

ropne (p.purulenta)

gnilne (p.putrida)

gnilne (p.putrida)

W zależności od etiologii:

W zależności od etiologii:



bakteryjne (pałeczki okrężnicy, odmieńca, ropy

bakteryjne (pałeczki okrężnicy, odmieńca, ropy

błękitnej, b.beztlenowe)

błękitnej, b.beztlenowe)



chemiczne (drażniące działanie jałowej żółci,

chemiczne (drażniące działanie jałowej żółci,

soku żołądkowego, krwi i wysięku

soku żołądkowego, krwi i wysięku

trzustkowego)

trzustkowego)



krwiopochodne (należy do rzadkości i powstaje

krwiopochodne (należy do rzadkości i powstaje

w związku z chorobami dróg oddechowych jako

w związku z chorobami dróg oddechowych jako

zakażenie pneumokokowe lub streptokokowe)

zakażenie pneumokokowe lub streptokokowe)

Przyczyny zapalenia

Przyczyny zapalenia

otrzewnej:

otrzewnej:

I - przedziurawienie trzewi w wyniku procesu

I - przedziurawienie trzewi w wyniku procesu

zapalnego :

zapalnego :

- wyrostka robaczkowego w ostrym stanie zapalnym

- wyrostka robaczkowego w ostrym stanie zapalnym

- wrzodu żołądka i dwunastnicy

- wrzodu żołądka i dwunastnicy

- pęcherzyka żółciowego w ostrym stanie zapalnym

- pęcherzyka żółciowego w ostrym stanie zapalnym

- okrężnicy w przebiegu wrzodziejącego zapalenia i

- okrężnicy w przebiegu wrzodziejącego zapalenia i

choroby Leśniowskiego-Crohna

choroby Leśniowskiego-Crohna

- rozpadających się zmian nowotworowych

- rozpadających się zmian nowotworowych

- pęknięcia ograniczonego ropnia j. brzusznej

- pęknięcia ograniczonego ropnia j. brzusznej

Przyczyny c.d.

Przyczyny c.d.



II - przedziurawienie trzewi urazowe:

II - przedziurawienie trzewi urazowe:

- drążący uraz brzucha, rana przenikająca

- drążący uraz brzucha, rana przenikająca

- zabiegi endoskopowe

- zabiegi endoskopowe

- zabiegi ginekologiczne

- zabiegi ginekologiczne



III - niedokrwienie ściany jelita (martwica):

III - niedokrwienie ściany jelita (martwica):

- zawał jelita (miażdżycowe zamknięcie t.krezkowej)

- zawał jelita (miażdżycowe zamknięcie t.krezkowej)

- skręt jelita z zadzierzgnięciem

- skręt jelita z zadzierzgnięciem

- uwięźnięcie jelita w przepuklinie

- uwięźnięcie jelita w przepuklinie



IV - krwiopochodne zakażenie (pneumokokowe

IV - krwiopochodne zakażenie (pneumokokowe

lub streptokokowe)

lub streptokokowe)

Patofizjologia zapalenia

Patofizjologia zapalenia

otrzewnej:

otrzewnej:



W pierwszych godz. zapalenie otrzewnej jest

W pierwszych godz. zapalenie otrzewnej jest

wynikiem podrażnienie chemicznego przez jałowe

wynikiem podrażnienie chemicznego przez jałowe

płyny (żółć, krew, mocz)= zap.chemiczne.

płyny (żółć, krew, mocz)= zap.chemiczne.



Z chwilą ich zakażenia florą bakteryjną przechodzi

Z chwilą ich zakażenia florą bakteryjną przechodzi

w zap. bakteryjne.

w zap. bakteryjne.



W j.otrzewnej gromadzi się znaczna ilość wysięku

W j.otrzewnej gromadzi się znaczna ilość wysięku

surowiczo-włóknistego, który przybiera postać ropy

surowiczo-włóknistego, który przybiera postać ropy



dochodzi do przekrwienia otrzewnej i jelit (również

dochodzi do przekrwienia otrzewnej i jelit (również

do niedrożności porażennej jelit)

do niedrożności porażennej jelit)



wchłaniane toksyny bakteryjne prowadzą do stanu

wchłaniane toksyny bakteryjne prowadzą do stanu

toksycznego

toksycznego

Patofizjologia c.d.

Patofizjologia c.d.



Zablokowanie dużej ilości płynu

Zablokowanie dużej ilości płynu

pozakomórkowego w tzw. trzeciej przestrzeni

pozakomórkowego w tzw. trzeciej przestrzeni

(ściana i światło jelit, jama otrzewna) oraz

(ściana i światło jelit, jama otrzewna) oraz

utrata płynu wskutek wymiotów prowadzi do

utrata płynu wskutek wymiotów prowadzi do

spadku objętości krwi krążącej= oligowolemia

spadku objętości krwi krążącej= oligowolemia



oligowolemia + stan toksyczny = wstrząs,

oligowolemia + stan toksyczny = wstrząs,

który grozi zejściem śmiertelnym

który grozi zejściem śmiertelnym



głównym celem leczenia zapalenia otrzewnej

głównym celem leczenia zapalenia otrzewnej

jest niedopuszczenie do rozwoju wstrząsu

jest niedopuszczenie do rozwoju wstrząsu

septycznego.

septycznego.

Rozlane zapalenie otrzewnej:

Rozlane zapalenie otrzewnej:



Następuje rozprzestrzenienie się choroby na całą

Następuje rozprzestrzenienie się choroby na całą

ogromną powierzchnię wysłaną otrzewną. Jest to przejaw

ogromną powierzchnię wysłaną otrzewną. Jest to przejaw

załamania sił obronnych wobec zjadliwości czynnika

załamania sił obronnych wobec zjadliwości czynnika

przyczynowego. Rozpoznanie rozlanego zap. otrzewnej

przyczynowego. Rozpoznanie rozlanego zap. otrzewnej

stanowi bezwzględne wskazanie do otwarcia jamy

stanowi bezwzględne wskazanie do otwarcia jamy

brzusznej w trybie nagłym.

brzusznej w trybie nagłym.



Objawy - 1) miejscowe: - silny samoistny ból brzucha

Objawy - 1) miejscowe: - silny samoistny ból brzucha

nasilający się w czasie kaszlu i ruchu

nasilający się w czasie kaszlu i ruchu

- objawy otrzewnowe ( obrona mięśniowa,

- objawy otrzewnowe ( obrona mięśniowa,

objaw Blumberga)

objaw Blumberga)

- porażenie jelit (zanik szmerów

- porażenie jelit (zanik szmerów

perystaltycznych)

perystaltycznych)

- zatrzymanie wiatrów i stolca, wzdęty brzuch

- zatrzymanie wiatrów i stolca, wzdęty brzuch

Rozlane zapalenie

Rozlane zapalenie

otrzewnej:

otrzewnej:



Objawy - 2) ogólne (są konsekwencją oligowolemii i stanu

Objawy - 2) ogólne (są konsekwencją oligowolemii i stanu

toksycznego) -przyspieszone tętno i oddech

toksycznego) -przyspieszone tętno i oddech

- obniżenie RR

- obniżenie RR

- skąpomocz,a następnie bezmocz, wzrost stęż.

- skąpomocz,a następnie bezmocz, wzrost stęż.

mocznika w surowicy

mocznika w surowicy

- suchy i obłożony język

- suchy i obłożony język

- chory spokojny,unika ruchów,podkurcza nogi

- chory spokojny,unika ruchów,podkurcza nogi

- zaostrzone rysy twarzy (facies abdominalis)

- zaostrzone rysy twarzy (facies abdominalis)

- zaburzenia świadomości

- zaburzenia świadomości

Rozpoznanie i

Rozpoznanie i

różnicowanie:

różnicowanie:



Dla rozpoznania ostrego, rozlanego zap. otrzewnej

Dla rozpoznania ostrego, rozlanego zap. otrzewnej

decydujące znaczenie ma obecność obrony

decydujące znaczenie ma obecność obrony

mięśniowej, obj. otrzewnowych i przyspieszonego

mięśniowej, obj. otrzewnowych i przyspieszonego

tętna. Badania labolatoryjne nie są dla

tętna. Badania labolatoryjne nie są dla

rozpoznania decydujące, aczkolwiek istotne dla

rozpoznania decydujące, aczkolwiek istotne dla

przed- i pooperacyjnego leczenia.

przed- i pooperacyjnego leczenia.



Zbliżony do ostrego rozlanego zap. otrzewnej

Zbliżony do ostrego rozlanego zap. otrzewnej

obraz kliniczny obserwujemy niekiedy w

obraz kliniczny obserwujemy niekiedy w

niedrożności jelit i krwawieniu

niedrożności jelit i krwawieniu

wewnątrzotrzewnowym.

wewnątrzotrzewnowym.

Badania laboratoryjne,

Badania laboratoryjne,

leczenie:

leczenie:



Radiologiczne zdjęcie przeglądowe j.brzusznej w

Radiologiczne zdjęcie przeglądowe j.brzusznej w

pozycji stojącej

pozycji stojącej



punkcja jamy otrzewnowej

punkcja jamy otrzewnowej



Po przybyciu chorego do szpitala wprowadzamy

Po przybyciu chorego do szpitala wprowadzamy

zgłębnik do żołądka,cewnik do pęcherza

zgłębnik do żołądka,cewnik do pęcherza

moczowego i cewnik do żyły. Mierzymy co

moczowego i cewnik do żyły. Mierzymy co

najmniej co godzinę częstość tętna i oddechu,

najmniej co godzinę częstość tętna i oddechu,

RR, temp. oraz ilość moczu

RR, temp. oraz ilość moczu

Operacja:

Operacja:



Operacja polega na

Operacja polega na

szerokim otwarciu

szerokim otwarciu

j.brzusznej,

j.brzusznej,

oczyszczeniu

oczyszczeniu

j.otrzewnej z treści

j.otrzewnej z treści

ropnej oraz usunięciu

ropnej oraz usunięciu

przyczyny zapalenia

przyczyny zapalenia

(np. wycięcie

(np. wycięcie

przedziurawionego

przedziurawionego

wyrostka

wyrostka

robaczkowego)

robaczkowego)

Ograniczone zapalenie

Ograniczone zapalenie

otrzewnej:

otrzewnej:



Rozwija się najczęściej w otoczeniu ogniska

Rozwija się najczęściej w otoczeniu ogniska

zapalnego lub miejsca przedziurawienia narządu

zapalnego lub miejsca przedziurawienia narządu

j. brzusznej

j. brzusznej



ognisko zapalne stanowią najczęściej: wyrostek

ognisko zapalne stanowią najczęściej: wyrostek

robaczkowy, pęcherzyk żółciowy,

robaczkowy, pęcherzyk żółciowy,

przedziurawiony wrzód dwunastnicy, uchyłek

przedziurawiony wrzód dwunastnicy, uchyłek

okrężnicy esowatej, przydatki

okrężnicy esowatej, przydatki



charakterystyczne jest powstanie guza

charakterystyczne jest powstanie guza

zapalnego

zapalnego



może przebiegać z wytworzeniem ropnia lub bez

może przebiegać z wytworzeniem ropnia lub bez

Objawy:

Objawy:



Ból, bolesność uciskowa i obrona mięśniowa

Ból, bolesność uciskowa i obrona mięśniowa

ograniczają się do miejsca lokalizacji ogniska

ograniczają się do miejsca lokalizacji ogniska

zapalnego

zapalnego



guz wyczuwalny przez powłoki ciała

guz wyczuwalny przez powłoki ciała



brak zaburzeń ogólnoustrojowych

brak zaburzeń ogólnoustrojowych

Postacie ograniczonego

Postacie ograniczonego

zapalenia otrzewnej:

zapalenia otrzewnej:



1)

1)

Ropień okołowyrostkowy:

Ropień okołowyrostkowy:

objawy-ból w prawym

objawy-ból w prawym

dole biodrowym z towarzyszącymi

dole biodrowym z towarzyszącymi

wymiotami i gorączką

wymiotami i gorączką

- w badaniu palpacyjnym wyczuwalny

- w badaniu palpacyjnym wyczuwalny

bolesny guz w rzucie wyrostka robaczkowego

bolesny guz w rzucie wyrostka robaczkowego

leczenie: zachowawcze gdyż operacja jest połączona

leczenie: zachowawcze gdyż operacja jest połączona

z ryzykiem przekształcenia ropnia w rozlane

z ryzykiem przekształcenia ropnia w rozlane

zap. otrzewnej

zap. otrzewnej

- podawanie antybiotyków o szerokim spektrum,

- podawanie antybiotyków o szerokim spektrum,

hospitalizacja na oddziale chirurgicznym, leżenie

hospitalizacja na oddziale chirurgicznym, leżenie

w łóżku i dieta uboga w błonnik

w łóżku i dieta uboga w błonnik

Postacie c.d.

Postacie c.d.

Ropień okołowyrostkowy ulega zwykle samoistnemu

Ropień okołowyrostkowy ulega zwykle samoistnemu

wchłonięciu a operację wycięcia wyrostka

wchłonięciu a operację wycięcia wyrostka

przeprowadza się po kilku miesiącach

przeprowadza się po kilku miesiącach



2)

2)

Ropień jamy Douglasa:

Ropień jamy Douglasa:

objawy - wysoka temp.

objawy - wysoka temp.

- bolesne parcie na stolec

- bolesne parcie na stolec

- domieszka śluzu i krwi w stolcu

- domieszka śluzu i krwi w stolcu

- badanie per rectum (bolesne wypuklenie

- badanie per rectum (bolesne wypuklenie

przedniej ściany odbytnicy)

przedniej ściany odbytnicy)

leczenie: operacyjne otwarcie ropnia od strony

leczenie: operacyjne otwarcie ropnia od strony

odbytnicy

odbytnicy

Postacie c.d.

Postacie c.d.



3)

3)

Ropień podprzeponowy:

Ropień podprzeponowy:

objawy - wysoka temp.

objawy - wysoka temp.

- dreszcze

- dreszcze

- upośledzony stan ogólny

- upośledzony stan ogólny

- duża leukocytoza

- duża leukocytoza

- bolesność uciskowa w okolicy podżebrowej

- bolesność uciskowa w okolicy podżebrowej

- brak objawów brzusznych

- brak objawów brzusznych

- RTG- uniesienie i upośledzenie ruchomości

- RTG- uniesienie i upośledzenie ruchomości

przepony, wysięk w j.opłucnej, charakt. poziom

przepony, wysięk w j.opłucnej, charakt. poziom

płynu pod przeponą

płynu pod przeponą

leczenie: operacyjne otwarcie i sączkowanie ropnia

leczenie: operacyjne otwarcie i sączkowanie ropnia

KONIEC

KONIEC