POLSCY LAUREACI

LITERACKIEJ

NAGRODY NOBLA

Nobel Alfred Bernhard

 Polscy

Laureaci Literackiej Nagrody

Nobla:

Henryk Sienkiewicz

Władysław Stanisław Reymont

Czesław Miłosz

Wisława Szymborska

Nobel Alfred Bernhard

(1833 – 1896)

Szwedzki chemik i przemysłowiec.
Wynalazł dynamit w 1867 roku i
balistyt - proch bezdymny w 1889
roku. Na produkcji materiałów
wybuchowych i eksploatacji pól
naftowych w Baku w Azerbejdżanie
zdobył ogromny majątek, który
przeznaczył

na

ufundowanie

nagrody nazwanej jego imieniem.

1

Henryk Sienkiewicz

(1846 – 1916)

pseudonim Litwos

Urodził się 5 V 1846 w Woli Okrzejskiej (Podlasie). Prozaik, krytyk,
felietonista i publicysta. Pochodził ze zubożałej szlachty. W Warszawie
ukończył gimnazjum i studiował prawo oraz filologię i historię w Szkole
Głównej (1866 – 1869). Pracował jako dziennikarz, współwłaściciel
dwutygodnika „Niwa” oraz redaktor dziennika „Słowo”; w latach 1876 –
1878 był korespondentem warszawskiej „Gazety Polskiej” w Ameryce
Północnej. Podróżował po Europie, był także na myśliwskiej wyprawie w
Afryce (Zanzibar). Na 25- lecie pracy twórczej otrzymał w darze od
społeczeństwa posiadłość Oblęgorek pod Kielcami. Po wybuchu I wojny
światowej wyjechał do Szwajcarii; organizował Komitet Pomocy Ofiarom
Wojny w Polsce. Fundator stypendium literackiego.

2

Zmarł 15 XI 1916 w

Vavey (Szwajcaria).

Laureat Nagrody Nobla (1905)

za powieść „Quo vadis”

Dzieła (wybór):

Powieści:

„Ogniem i mieczem” (1884)
„Potop” (1886)
„Pan Wołodyjowski” (1888)
„Rodzina Połanieckich” (1895)
„Bez dogmatu” (1891)
„Quo vadis” (1896)
„Krzyżacy” (1900)
„W pustyni i w puszczy” (1911)

Autor:

„Listów z podróży do Ameryki” (1876 – 1878)
„Listów z Afryki” (1891 – 1892)

Nowele :

„Szkice węglem” (1880)
„Za chlebem” (1880)
„Janko Muzykant” (1880)
„Z pamiętnika poznańskiego
nauczyciela” (1880)
„Latarnik” (1882)
„Bartek Zwycięzca” (1882)
„Sachem” (1889)

„Quo vadis” (1896)

– powieść Sienkiewicza, będąca wizją
narodzin chrześcijańskiego świata i
początków

zmierzchu

Rzymu.

Inspiracją do powstania dzieła była
lektura kronik Tacyta. Na plan
pierwszy wysunął historię romansu
Ligii i Winicjusza, których rozdzielają
dramatyczne

okoliczności,

zanim

wreszcie szczęśliwy obrót wypadków
pozwolił

im

się

połączyć.

2

Zdjęcia pochodzą z filmu „Quo vadis” z 2001 roku, w
reżyserii Jerzego Kawalerowicza

Władysław Stanisław Reymont

(1867 – 1925)

Laureat Nagrody Nobla (1924)

za powieść „Chłopi”

Urodził się 7 V 1867 we wsi Kobiele Wielkie pod Radomskiem, zmarł
5 XII 1925 w Warszawie. Urodził się w ubogiej rodzinie, miał ośmioro
rodzeństwa. Ojciec był wiejskim organistą. Ponieważ źle się uczył,
rodzice zabrali go ze szkół i postanowili oddać do terminu w
zawodzie. Reymont próbował kariery krawca, uczył się w szkole
rzemieślniczej. Mając 18 -19 lat uciekł z domu i przyłączył się do
trupy aktorskiej, potem pracował na kolei. Wkrótce po debiucie
przeniósł się do Warszawy, gdzie pierwsze lata upłynęły mu w
skrajnej

nędzy.

Niezależność

finansową

zyskał

dzięki

odszkodowaniu, które w 1900 dostał jako ofiara katastrofy kolejowej
pod Warszawą. Umożliwiło mu to kurację za granicą, a potem kupno
majątku.

1

Debiutował w wieku 25 lat w „Głosie” opowiadaniem „Śmierć” i cyklem
korespondencji z prowincji. Pisał jednak wcześniej, z początku wiersze,
potem zwrócił się ku prozie. Niemal nikomu nie pokazywał jednak swoich
prób literackich, aż do czasu, gdy zdesperowany perspektywą utraty
pracy, wysłał swoje opowiadania krytykowi Ignacemu Matuszewskiemu.
Pierwszym dziełem zakrojonym na szeroką skalę była „Ziemia obiecana”,
powieść przedstawiająca panoramę tworzącego się w Łodzi środowiska
przemysłowego.

1



W 1902 roku Reymont rozpoczął pracę nad „Chłopami”,
ale pierwszą wersję zniszczył i ostatecznie swoje największe
dzieło ukończył w 1909. W tej powieści, której cztery tomy
odpowiadają kolejnym porom roku, od jesieni do lata, w leniwie
toczącą się akcję wplatają się opisy krajobrazu, wiejskich
zwyczajów, charakterystycznych postaci, codziennych zajęć.
Powstaje w ten sposób pełen, dopracowany w najdrobniejszych
szczegółach obraz życia polskiej wsi na przełomie XIX i XX
wieku, obraz świata odchodzącego w przeszłość.

1

Czesław Miłosz

(1911 – 2004)

Urodził się 30 VI 1911 w Szetejniach nad Niewiażą (Litwa), zmarł 14 VIII
2004 w Krakowie i został pochowany w Krypcie Zasłużonych kościoła
Na Skałce. Dużą część życia spędził poza ojczystą Polską. Urodził się
na Litwie, a młodość upłynęła mu na wędrówkach między Rosją,
Wilnem, Warszawą a Paryżem. Studiował na Uniwersytecie Stefana
Batorego w Wilnie. Był związany z lewicową grupą poetycką i pismem
„Żagary”. Po wojnie krótko pracował w służbach dyplomatycznych w
USA i Francji. W 1951 roku zdecydował się nie wracać do kraju w
związku z nasilającym się reżimem komunistycznym. Najpierw osiedlił
się we Francji, potem w Kalifornii. Wykładał literaturę i języki
słowiańskie na University of California w Berkeley.

1

Laureat Nagrody Nobla (1980)

za całokształt twórczości

Wybrane utwory:

Autor wielu tomików wierszy:
- „Trzy zimy” (1936)
- „Ocalenie” (1945)– pierwszy tom powojenny
- „Światło dzienne” (1953) – pierwszy tom emigracyjny
- „To” (2000)

„Zniewolony umysł” – powstaje w 1951, publikacja we Francji w 1953 – analiza

postaw pisarzy polskich pod presją systemu komunistycznego

„Dolina Issy” 1955 – powieść wspomnieniowa

Do 1980, kiedy otrzymał Nagrodę Nobla, jego twórczość była nieobecna w
Polsce i tylko niekiedy publikowana w antologiach. W czasie wojny brał
aktywny udział w konspiracyjnym życiu kulturalnym. W wielu wierszach
przywoływał obraz okupowanej Warszawy i Wilna. Wojna i zniszczenie stały
się częstym motywem jego twórczości. Miłosz przekładał utwory T. S. Eliota
i Walta Whitmana na polski, a swą poezję na angielski. Pracował również
nad tłumaczeniami „Pisma Świętego” z języków oryginału na polski.

1



Wisława Szymborska

(ur. 1923)

Urodziła się 2 VII 1923 roku w Bninie (obecnie część Kórnika, w
Poznańskiem). Poetka, felietonistka i tłumaczka. Studiowała polonistykę
na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, gdzie mieszka od 1931.
Debiutowała na łamach „Dziennika Polskiego” (1945). W latach 1953 –
1981 pracowała w redakcji tygodnika „Życie Literackie”, gdzie prowadziła
dział poezji i własną felietonową rubrykę o książkach „Lektury
nadobowiązkowe”. Laureatka wielu cenionych poetyckich nagród
krajowych, jak Nagrody miasta Krakowa, Ministra Kultury i Sztuki oraz
nagród zagranicznych, w tym Nagroda im. Goethego.

2

Laureatka

Nagrody

Nobla

(1996)

za „poezję, która z ironiczną precyzją pozwala
historycznemu i biologicznemu kontekstowi
ukazać

się

we

fragmentach

ludzkiej

rzeczywistości"

Opublikowała między innymi zbiory wierszy:

„Pytania zadawane sobie” (1954)

„Wołanie do Yeti” (1957)

„Sól” (1962)

„Sto pociech” (1967)

„Wszelki wypadek” (1972)

„Ludzie na moście” (1986)

„Koniec i początek” (1993)

„Widok z ziarnkiem piasku” (1996)

„Chwila” (2002)

„Dwukropek” (2005)

Uprawia lirykę osobistą i refleksyjną o charakterze
intelektualnym i moralistycznym, skupioną głównie
wokół dwóch motywów: sytuacji egzystencjonalnej
człowieka i stosunku jednostki do historii; niekiedy też,
zwłaszcza w początkach twórczości, podejmowała
aktualne tematy polityczno – publicystyczne.
Człowiek jawi się w utworach Szymborskiej jako istota
podległa

niezmiennym

prawom

biologii

i

koniecznościom historii, bezbronna i omylna w swych
nadziejach

i

rachubach,

doznająca

goryczy

wyobcowania i niespełnienia, żyjąca w poczuciu
zagrożenia i niemożności pełnego porozumienia z
innym człowiekiem.

3

W pracy wykorzystano:

1) Collins Popularna Encyklopedia, Warszawa 2005, Firma Księgarska fk
2) Uniwersalny słownik literatury polskiej, red. Mikłowski T. i Termer J.,
Łódź, Delta W- Z
3) Literatura polska, red. Krzyżanowski J., Warszawa 1990, PIW