Współpraca organizacji

pozarządowych

z administracją publiczną

Zasady współpracy

•

ustrojowe - konstytucyjna zasada dialogu

społecznego i pomocniczości;

•

proceduralne - o charakterze ogólnym, tworzące

formy współpracy administracji rządowej

z organizacjami społecznymi;

•

działowe - określające zasady współdziałania

w poszczególnych obszarach funkcjonowania

administracji rządowej.

Istniejące obecnie przepisy i procedury są często

niespójne. W wielu obszarach współpraca opiera się

na uznaniowości, ewentualnie na porozumieniach nie

mających rangi aktów prawnych. Zdarzają się

również sytuacje, w których współpraca ta przybiera

postać klientelizmu.

Organizacje pożytku

publicznego

•

prowadzi

działalność

statutową

na

rzecz

ogółu

społeczności

lub

określonej,

wyodrębnionej

ze

społeczeństwa ze względu na jej sytuację materialną lub

życiową grupy;

•

nie prowadzi działalności gospodarczej albo prowadzi ją

w rozmiarach służących realizacji celów statutowych;

•

wynagrodzenie pobierane w ramach działalności odpłatnej

pożytku publicznego ustalane jest w wysokości koniecznej

do uzyskania zwrotu całości lub części kosztów działań,

a także zachowania ciągłości ich realizacji;

•

ma statutowy kolegialny organ kontroli lub nadzoru,

odrębny od organu zarządzającego i nie podlegający mu;

•

statut lub inne akty wewnętrzne organizacji zabraniają np.

udzielania pożyczek lub zabezpieczania zobowiązań

majątkiem organizacji w stosunku do jej członków,

organów

lub

pracowników

oraz

ich

bliskich;

wykorzystywania lub przekazywania majątku organizacji

na rzecz tych osób na zasadach innych niż osobom

trzecim.

• organizacja pozarządowa uzyskuje status

organizacji pożytku publicznego z chwilą

wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego,

• organizacje pożytku publicznego są zwolnione

– od podatków:

• dochodowego od osób prawnych,

• od nieruchomości,

• od czynności cywilnoprawnych;

– od opłat skarbowych i sądowych,

– od należności celnych.

• Założono również, że płatnicy podatku

dochodowego

od

osób

fizycznych

są

uprawnieni do przekazywania 1% podatku na

rzecz dowolnych, wybranych przez siebie

organizacji,

mających

status

pożytku

publicznego.

Działalność pożytku

publicznego

aktywność

społecznie

użyteczna,

prowadzona

przez

organizacje pozarządowe w sferze zadań publicznych. Wśród

tych ostatnich wymienia się m.in.:

– pomoc społeczną i charytatywną;

– ochronę zdrowia i rehabilitację niepełnosprawnych;

– promocję zatrudnienia i aktywizację zawodową;

– wspomaganie rozwoju gospodarczego i przedsiębiorczości;

– rozwój zaniedbanych wspólnot lokalnych;

– naukę, oświatę i wychowanie;

– wypoczynek dzieci;

– przeciwdziałanie patologiom społecznym;

– upowszechnianie i ochronę praw człowieka oraz swobód

obywatelskich;

– ochronę zwierząt i ekologię;

– integrację europejską.

Operacjonalizacja

współpracy ma obejmować:

• zlecanie

organizacjom

trzeciego

sektora realizacji zadań publicznych
wraz
z zapewnieniem odpowiednich środków
finansowych;

• wzajemne

informowanie

się

o planowanych kierunkach działalności;

• powoływanie

wspólnych

zespołów

doradczych i inicjatywnych.

Zasady współpracy

• Powierzenie

realizacji

określonego

zadania

z

zakresu

administracji

publicznej jest poprzedzone konkursem

ofert.

• W jego wyniku organ administracyjny

podejmuje decyzję o ewentualnym

podpisaniu umowy.

• Podpisane

takiej

umowy

jest

równoznaczne

z

przekazaniem

odpowiednich środków.

Jakość współpracy

• Organizacje społeczne posiadają znaczny potencjał

w zakresie działań na rzecz poprawy jakości życia,

wzrostu zatrudnienia oraz wspierania rozwoju

gospodarczego.

• Ich specjalizacja w sposób naturalny predestynuje je

do współudziału w konsultowaniu, rozwiązywaniu i

realizacji

zadań

konstytucyjnie

przypisanych

administracji publicznej.

• Świadomość tego, chociaż wzrastająca, wciąż nie

jest zjawiskiem powszechnym wśród zwierzchników

administracji publicznej oraz jej urzędników.

• Często ograniczają oni swoje rozumienie istoty

organizacji społecznych do funkcji konsultacyjnych.

Początki instytucjonalizacji

współpracy

• Pierwsze

próby

„instytucjonalizacji”

współpracy między samorządem a sektorem

organizacji społecznych rozpoczęły się w

połowie lat 90.

• Działania na rzecz uregulowania zasad

współdziałania

zostały

zainicjowane

na

Wybrzeżu.

Pierwsze

próby

prawnego

unormowania

współpracy

organizacji

społecznych z samorządem zostały podjęte

w Gdyni (pierwsza uchwała), a następnie

w Sopocie, Gdańsku, Rumi, Tczewie i Elblągu.

• Następnie, podobne programy współpracy

były wdrażane w innych regionach kraju.

Zakres programów

współpracy

•

wspieranie organizacyjne i finansowe przez

administrację publiczną działalności organizacji

pozarządowych (np. ulgi i zwolnienia podatkowe,

dotacje bez pośrednie, kontrakty na usługi, zakup

sprzętu i wyposażenia);

•

zlecanie

organizacjom

pozarządowym

zadań

publicznych do wykonywania;

•

konsultowanie

przez

organy

administracji

publicznej

z odpowiednimi organizacjami pozarządowymi

projektów podstawowych rozstrzygnięć sposobów

wykonywania pewnych zadań i programów

publicznych;

•

pomoc

wzajemna

w

zdobywaniu

środków

finansowych z innych źródeł;

•

pomoc wzajemna w nawiązywaniu kontaktów

zagranicznych;

•

promocję w mediach.

Modele współpracy

• sponsorski (konkursowy, grantowy),
• zadaniowy,
• kontraktowania usług.

Model sponsorski

• Władze samorządowe wyodrębniają z budżetu pewną

część określoną procentowo, która przeznaczona

zostaje na działania podejmowane przez organizacje

pozarządowe. Wyodrębnione środki są udostępniane

na realizację konkretnych projektów, a o ich alokacji

decydować powinny wyniki konkursu.

• Konkurs rozstrzyga komisja w skład, której wchodzą

zarówno

przedstawiciele

poszczególnych

partii

politycznych reprezentowanych w radzie gminy, jak

również przedstawiciele organizacji pozarządowych.

• Do zalet tego modelu zaliczyć należy przejrzystość

i jawność dysponowania środkami publicznymi.

Istotnym jego ograniczeniem jest wyeliminowanie

merytorycznych komórek urzędu gminy/powiatu z

prac komisji podejmującej decyzje o przeznaczeniu

środków na współpracę z organizacjami społecznymi.

Model zadaniowy

• Wszystkie wydziały otrzymują z budżetu określoną pulę środków

finansowych na realizację przedsięwzięć we współpracy z

organizacjami społecznymi. Suma środków finansowych, jaka

zostaje przyznana organizacjom społecznym, zależy od rodzaju i

zakresu zadań i jest wyznaczana w oparciu o zgłoszone przez

poszczególne wydziały zapotrzebowanie finansowe. W modelu

zadaniowym samorząd ma większy wpływ na rodzaj projektów

realizowanych przez organizacje społeczne ze środków publicznych.

• Model ten stwarza większą szansę na długofalową współpracę

organizacji społecznych i władz samorządowych. Ten sposób wydaje

się mocniej wiązać wszystkich zainteresowanych: radnych z komisji

problemowych, pracowników danego wydziału oraz przedstawicieli

organizacji pozarządowych.

• Decyzje zapadające w ramach tego modelu nie są w pełni

obiektywne

i przejrzyste, a co za tym idzie, mniejsza jest kontrola społeczna

nad efektywnym wydatkowaniem środków publicznych. Urzędnicy

samorządowi nie zawsze są zainteresowani wspieraniem projektów

o charakterze interdyscyplinarnym.

Model kontraktowania

usług

• Polega na przekazaniu przez władze publiczne swoich

ustawowych kompetencji i zadań oraz związanych z

nimi środków finansowych organizacjom społecznych.

Wybór organizacji społecznych do realizacji zadań

powierzanych przez samorząd terytorialny dokonuje

się w oparciu o procedury zamówień publicznych.

• Jest to najbardziej dojrzała forma współdziałania

samorządu

terytorialnego

z

organizacjami

społecznymi,

stwarzająca

stabilne

podstawy

finansowe do działań organizacji społecznych.

• Kontraktowanie usług, ze względu na swoją

szczególną

konstrukcję,

nie

powinno

być

uniwersalnym instrumentem wspierania inicjatyw

społecznych.

Fundacja (agencja) rozwoju

lokalnego

• Jest

to

stosunkowo

nowy

pomysł

na

zinstytucjonalizowanie

współpracy

między

samorządem a organizacjami społecznymi polega

nie tyle na tworzeniu nowych procedur, ile na

powoływaniu nowych instytucji - fundacji (agencji)

rozwoju lokalnego lub funduszu lokalnego.

• Fundacja (agencja) rozwoju lokalnego to działająca

w danej społeczności lokalnej organizacja, której

głównym

celem

jest

zaspokajanie

potrzeb

mieszkańców

i poprawy jakości ich życia, a która jednocześnie

mogłaby pośredniczyć w dystrybucji środków

publicznych.

Fundusz lokalny

• Fundusz lokalny jest instytucją łączącą cechy organizacji

społecznej i instytucji finansowej.

• Jego głównym celem jest pozyskiwanie i kumulowanie

środków finansowych przeznaczonych na realizacje celów

statutowych organizacji społecznych działających na danym

terenie oraz profesjonalne administrowanie tymi środkami.

• Źródłami finansowania są samorząd terytorialny, środki

prywatnych darczyńców oraz lokalny biznes.

• Niewątpliwym atutem takiego rozwiązania jest niezależność

od władz lokalnych i zaufanie społeczne - fundusze lokalne

są mniej uzależnione od gry interesów na scenie lokalnej.

• Istnieją jednak wątpliwości, czy instytucje te nie będą

zbędnymi pośrednikami, nie tylko kumulującymi, ale także

konsumującymi środki, które powinny być przekazane na

realizacje inicjatyw społecznych.