to gotowe i trwałe ustosunkowania do
konkretnych osób i obiektów, albo ich
rodzajów.

Posta
wy

Postawa
ludzka

Termin "postawa" został wprowadzony przez
W. I. Thomasa i F.Znanieckiego dla oznaczenia
procesów indywidualnej świadomości
determinujących zarówno aktualne jak i
przyszłe (potencjalne) reakcje człowieka wobec
społecznego świata. W ich ujęciu postawa jest
zawsze zachowaniem wobec jakiejś wartości,
przy czym za wartość uznają jakikolwiek fakt
mający empiryczną treść dostępną dla
członków określonej grupy społecznej i
znaczenie, zgodne z którym jest lub może być
obiektem działania.

W polskiej socjologii S. Nowak, pojęcie
postawy definiuje następująco:

Postawą pewnego człowieka wobec pewnego
przedmiotu jest ogół względnie trwałych
dyspozycji do oceniania przedmiotu i
emocjonalnego nań reagowania oraz
ewentualnie towarzyszących tym
emocjonalnie-oceniającym dyspozycjom
względnie trwałych
dyspozycji do zachowania się wobec tego
przedmiotu.

Posta
wa

Przedmiotem może być wszystko, co istnieje
lub istniało dla ludzi, miało jakiekolwiek
znaczenie w zaspokojeniu ich potrzeb.

Przedmiot
postawy

Przedmiotem postawy mogą być zatem
zarówno ludzie, instytucje społeczne,
wartości kulturowe (normy zwyczajowe i
prawne), czynności i zachowania społeczne,
zjawiska i procesy społeczne.

Znak postawy jest jednym z podstawowych
wymiarów klasyfikowania postawy.
Wyróżniamy trzy znaki postaw:

Dodatni(+) – wskazuje na postawę przychylną
do przedmiotu postawy

Ujemny(-) – na nieprzychylną postawę do
przedmiotu, znak ten będzie wyrażał się w
negatywnych ocenach wartościowania
przedmiotu postawy

Zerowy(0) – wskazuje na brak zdecydowania w
danym zakresie

Znak i siła
postawy

Siła postaw znajduje wyraz we wszystkich
trzech składnikach postawy. W przypadku
postaw silnych znajdzie to odzwierciedlenie w
silnym wartościowaniu pozytywnej oceny
przedmiotu postawy lub zdecydowanym
potępieniu przedmiotu postawy.

Znak i siła
postawy

SCHEMAT KSZTAŁTOWANIA SIĘ
POSTAW

Nadawca

-to rodzice, grupy

rówieśnicze,nauczyciele, środki masowego
przekazu. Każdy z tych nadawców w jakimś
stopniu może wpływać na postawy odbiorców.
Cechy nadawcy w znacznym stopniu wpływają
na skuteczność jego oddziaływania na
odbiorcę.

SCHEMAT KSZTAŁTOWANIA SIĘ
POSTAW

Przekaz(treść)-

produkuje go nadawca, za je

jego pomocą chce wpłynąć na ukształtowanie u
odbiorcy danej postawy już istniejącej u niego.
Przekaz w zależności od zawartych w nim treści
może mieć charakter racjonalny lub
emocjonalny, może być jednostronny lub
dwustronny, może propagować postawy mniej
lub bardziej rozbieżne z postawami odbiorców.

Ostatecznym efektem oddziaływania nadawcy
jest ukształtowanie się określonych postaw u
odbiorcy. Na to ukształtowanie wpływają cechy
wszystkich czterech elementów tego
schematu. To czy ukształtują się postawy
pożądane będzie zależało od postawy nadawcy,
od cech nadawcy, cech przekazu, kanału jak i
cech odbiorcy.

Wykształcenie postaw zależy od:

1. metod wychowania,
2. doświadczenia życiowego,
3. zasobu wiedzy,
4. poziomu umysłowego itp.

Wykształcenie
postaw

Postawa jest określana jako trwały system
pozytywnych i negatywnych ocen, co może być
motywacją do działania społecznego. Postawa
jest organizacją trzech zasadniczych
komponentów:

•poznawczego
•uczuciowo-motywacyjnego
•behawioralnego

Określenie
postawy

Komponent poznawczy to przekonanie na
temat właściwości obiektu postawy. W jego
skład wchodzą wiedza i przeświadczenia ludzi
dotyczące obiektu postawy, czyli wiadomości,
przekonania, przypuszczenia .

Komponent
poznawczy

Komponent poznawczy odgrywa dużą rolę w
kształtowaniu postawy, ponieważ to od niego
zależy w jakim stopniu podmiot będzie
uczestniczył w życiu społecznym, na ile
posiada rozwinięty zmysł postrzegania zjawisk
społecznych i umiejętności percepcyjne,
konieczne do budowania przekonań o
przedmiocie postawy.
Jest zatem komponentem odgrywającym
wiodącą rolę wśród pozostałych, ponieważ
poznanie przedmiotu postawy wpływa na
zmianę uczuć w stosunku do przedmiotu
postawy oraz wpływa na zmianę tego działania.

Komponent
poznawczy

Przekonanie - oznacza przypisanie obiektowi
postawy dowolnej własności w wyniku
obserwacji, wnioskowania, bądź otrzymania
stosownej informacji od jakiegoś nadawcy.

Przekona
nie

to emocje i uczucia jakie kojarzą się z obiektem
postawy.
Może mieć charakter zintelektualizowanych
ocen jaki i emocji czy uczuć.

Komponent
uczuciowo-
emocjonalny

Uczucie odrazy może powodować, iż jednostka
pomimo widocznej chęci do poznania
przedmiotu postawy, nie dąży do jej poznania,
opierając się na przekazach, np: rodziny,
kolegów kształtuje sobie obraz przedmiotu na
wiedzy potocznej, lub na opinii o tym
przedmiocie, grupy odniesienia w której
jednostka aktywnie uczestniczy. Przedmiotu na
wiedzy potocznej lub opinii o danym
przedmiocie.

nadawcy.

Komponent
uczuciowo-
emocjonalny

to działania ludzi wobec obiektu postawy,
tendencje do zachowania w określony sposób.

Obejmuje reakcje mimiczne, pantonomiczne,
werbalne i działania dotyczące zjawisk
społecznych.
W postawie możemy wyodrębnić stronę:
1. wewnętrzną
2. zewnętrzną.

Komponent
behawioral
ny

- wewnętrzna - związana jest ze świadomością
jednostki i trudno tutaj zdobyć się na całkowity
obiektywizm

- zewnętrzna -jest łatwiejsza w poznaniu
(ponieważ jest łatwiejsza w badaniu), a sama
postawa ma ogromne znaczenie w
dynamizowaniu zachowań jednostki, które to w
dużym stopniu są ściśle związane z potrzebami
jednostki.

Komponent
behawioral
ny

Ze względu na sposób przekazu postawy mogą
przybierać charakter

- werbalny ( słowny)
-niewerbalny (gesty , mimika twarzy,

wygląd

fizyczny, spojrzenia, pozycja ciała)

Sposób
przekazu

Istotnym elementem komponentu
behawioralnego jest działanie.

Działaniem jednostki nazywamy takie formy
aktywności, które wynikają ze zorganizowania
i ukierunkowania na cel, tak więc będą to te
wszystkie czynności, które wykonujemy w
życiu społecznym: pomoc, nawiązywanie
kontaktu, opieka, oddawanie hołdu, itp.

Działan
ie

Nie u wszystkich osób można wyraźnie
wyodrębnić jedną dominującą postawę nad
pozostałymi.
W określonych sytuacjach, bądź u niektórych
osób zaangażowane postawy mogą posiadać
niemal identyczną siłę i zbliżony stopień
zgeneralizowania.

Taka sytuacja prowadzi do konfliktu, a w
sytuacji konfliktowej działanie może być
wynikiem jednej z postaw lub być wypadkową,
jakby kompromisem dwu lub więcej postaw.
Postawy mogą wywoływać sytuację konfliktową
nie tylko między postawami, ale również
między postawami a potrzebami.

Postawa danej jednostki może być sprzeczna z
postawami przyjmowanymi i akceptowanymi
przez środowisko w którym funkcjonuje.
Konflikt może być dwojakiego rodzaju:
-presja wewnętrzna (potrzeby jednostki),
- presja zewnętrzna (środowiskowa).

Podatność na presje jest uwarunkowana
potrzebami i postawami jednostki.
Postępowanie jednostki w dużym stopniu
uzależnione jest od stosunku między
postawami a działaniem. Gdy postawy są
pełne, silnie zintegrowane, stanowiące
hierarchiczny system wartości, to będą one w
jednoznaczny sposób określały postępowanie
jednostki.

Z postawami negatywnymi związane są reakcje
negatywne, które w zależności od siły można
uszeregować następująco:

1. agresja,
2. bunt,
3. unikanie.

Postawy
negatywne

to działanie podmiotu zmierzającego do
uszkodzenia lub zniszczenia przedmiotu
negatywnej postawy- osoby lub rzeczy.

Agresj
a

wiąże się z negatywną postawą w stopniu
mniejszym niż agresja, posiada on reakcje
zarówno negatywne jak i pozytywne.
Likwidacja pewnego stanu rzeczy ma
doprowadzić do zastąpienia go innym.

Bunt

Podmiot często unika osób, wobec których żywi
postawy negatywne. Unikanie polega na nie
patrzeniu na owe przedmioty, osoba nie
nawiązuje kontaktu. Wiele osób unika
informacji pochodzących od grup czy instytucji
społecznych, wobec których żywią negatywne
postawy.

Unikan
ie

Z postawami pozytywnymi wiążą się natomiast
następujące rodzaje zachowań:

1. działania konformistyczne
2. działania zaangażowane
3. poświęcanie się

Postawy
pozytywne

to zachowanie zgodne z obowiązującymi w
danym społeczeństwie czy w grupie społecznej
normami, zasadami, poglądami, postawami.
Konformizm może być spowodowany tym, że
jednostka przekonana jest o wartości czy
słuszności danych standardów, bądź postępuje
konformistycznie z obawy przed karą (np.
dezaprobatą społeczną). Konformizm przejawia
się w dwóch formach: jako oportunizm i
konformizm rzeczywisty.

Zachowanie
konformistyczne

jednostka postępuje zgodnie ze standardami
społecznymi, których jednostka nie uznaje za
słuszne - nie ma o nich własnego zdania lub
uważa je za niesłuszne.
Postępowanie takie wynika z tendencji do
uzyskania nagrody lub powodowane jest
lękiem przed karą i dezaprobatą społeczną.
Jest ono w małym stopniu zdeterminowane
postawą jednostki, natomiast w znacznym
stopniu powodowane jest jej potrzebami.

Oportuniz
m

Oportunizm występuje u osób, u których nie
zostały wykształcone postawy społeczne lub
zostały one zintegrowane pod wpływem presji
społecznej. Oportunista nie trudzi się, gdy nie
daje mu to korzyści, stara się nie wychylać, nie
narażać, działa dla efektu, na pokaz.

Oportunizm
cd.

występuje wówczas, gdy jednostka postępuje
zgodnie z określonymi standardami, dlatego,
że uważa je za dobre lub słuszne.

Konformizm
rzeczywisty

to działanie podmiotu dla przedmiotu, w
którym sukcesy przedmiotu są sukcesami
podmiotu, a klęski przedmiotu klęskami
podmiotu.
W tym działaniu potrzeby zarówno przedmiotu
jak i podmiotu są zharmonizowane. Wzrost
własnych wartości podmiot widzi w
pomnażaniu wartości materialnych i moralnych
przedmiotu. Charakterystyczną cechą tego
działania jest dynamika i inwencja.

Działanie
zaangażowa
ne

Według M. Ossowskiej poświęcanie się
występuje wówczas gdy: "ktoś ze swoich dóbr i
swoich interesów rezygnuje na rzecz cudzych"
(...). W tym przypadku podmiot działa dla
dobra przedmiotu ceniąc jego dobro wyżej niż
własne potrzeby. Podmiot skłonny jest do
daleko idących wyrzeczeń, ofiar, włącznie z
ofiarą własnego życia. Postawa ta przejawia się
w fanatyzmie i rygoryzmie.

Poświęcanie
się

Pewne pozytywne postawy wobec pewnych
przedmiotów wiążą się z negatywnymi
postawami wobec przedmiotów o
właściwościach przeciwnych. Te właściwości
są charakterystyczne dla postaw bardzo
silnych.

sposób bycia, sposób reagowania na bodźce
zewnętrzne; maniery, obejście, postępowanie

Źródło: www.pwn.pl

Zachowanie

Zachowanie się każdego człowieka oznacza się
pewną stałością, jest określane w sposób
uporządkowany i usystematyzowany, wynika
ono z tego, iż każda jednostka ma cechy
względnie trwałe, zorganizowane w
charakterystyczny dla każdego człowieka
sposób. Tę strukturę właściwości człowieka
określa się mianem osobowości.
OSOBOWOŚĆ to ogólny sposób zachowania się
jednostki. Zachowania natomiast określone są
cechami kulturowymi w których jednostka się
wychowała i które to cechy miały wpływ na
przyjęcie i kultywowanie określonych wartości.

Osobowość charakteryzuje się pewną
niezmiennością, wpływającą na stałość
zachowania się jednostki, wobec różnych
obiektów, natomiast postawy postawy są
bardziej związane z konkretnym obiektem.

Zachowanie się człowieka jest wynikiem
współdziałania dwóch czynników:

- nacisków zewnętrznego otoczenia

czyli tzw., środowiska fizycznego społecznego
- cech osobowościowych człowieka

Rozpatrując akt zachowania jako reakcję na
bodziec lub podnietę, należy przyjąć iż kształt
reakcji zależał będzie od rodzaju podniety i
struktury osobowości. Zatem ten sam człowiek
będzie reagował różnie na różne podniety, a
różni ludzie na te same podniety.

Zachowanie człowieka uzależnione jest od
takich czynników jak:

1. zdolności,
2. poziom rozwoju umysłowego

-percepcji

3. temperamentu
4. środowiska - grupy

odniesienia

5. socjalizacji

Obserwator może nie wiązać zachowania się z
postawą, z której ono w rzeczywistości
wypływa. Stąd też występuje brak zgodności
pomiędzy postawą a zachowaniem.
Tego rodzaju błędy w interpretacji wynikają
wtedy, gdy reakcje dominującej postawy
jednostki przenosi się na nieadekwatny dla
siebie "teren" np: jeżeli u jednostki postawą
dominującą jest postawa polityczna to,
podmiot będzie odbierał inne "tereny" od tej
właśnie strony.

Niski stopień ogólności postaw u
poszczególnych osób powoduje iż obserwator
widząc zewnętrzne reakcje jednostki, a nie
znając strony wewnętrznej jej postaw, może
widzieć sprzeczności, które w rzeczywistości
nie istnieją dla podmiotu.

Człowiek musi realizować swoje potrzeby w
społeczeństwie, jako istota społeczna, jego
zachowanie determinowane jest, poprzez jego
osobowość i wewnętrzną rzeczywistość.
Człowiek musi realizować swoje potrzeby, one
to bowiem wywołują u niego określone
napięcia emocjonalne pewne tendencje
dynamiczne, które to aktywizują, dynamizują i
ukierunkowują jego zachowania, a co za tym
idzie pełnią bardzo ważną rolę w kształtowaniu
“pozytywnej” lub społecznie pożądanej
postawy, a więc w ten oto sposób człowiek
zaopatruje się w sądy, opinie i poglądy, gdzie
obok treści intelektualnych występuje wyraźne
zabarwienie emocjonalne.

Jan Paweł
II

„(…)Człowiek nie jest tylko sprawcą
swoich czynów, ale przez te czyny jest
zarazem w jakiś sposób twórcą
samego siebie(…)”