Nasz email:

[e-mail]

hasło: mjagodzinska

Pamięć – podstawowe

zagadnienia i przykłady

badań

Modele pamięci:

Wielomagazynowy model

pamięci R.C. Atkinsona

i R.M. Shriffrina (1968)

Wielomagazynowy model

pamięci R.C. Atkinsona i R.M.

Shriffrina

• Rozróżnienie struktur i procesów

kontrolnych. Struktury – magazyny
pamięciowe wyposażone w operacje
przebiegające według stałych
programów. Procesy kontrolne –
procesy regulujące przepływ
informacji pomiędzy magazynami
pamięciowymi, używane do selekcji i
transformacji informacji.

• „Nic nie przekona nas, że czarne jest

czarne a białe jest białe” –
nieprawidłowe działanie procesów
kontrolnych.

Magazyny pamięciowe

• Rejestr sensoryczny (SR)

–

rejestruje bodźce w takiej

postaci, w jakiej są odbierane przez narządy zmysłów.

Pamięć ultrakrótkotrwała (do 2 sekund).

• Magazyn krótkotrwały (STS)

– tu informacje są

przechowywane przez 15 – 30 sekund i

przygotowywane do długotrwałego przechowywania.

Czas przechowywania można przedłużyć poprzez

powtarzanie informacji lub koncentrację na niej.

Pojemność: 7 +-2.

• Magazyn długotrwały (LTS)

– tu trafiają informacje

przechowywane w mk przez dłuższy czas. W LTS

informacje są przechowywane przez bardzo długi czas,

nawet przez całe życie. Informacje mogą być przez

jakiś czas niedostępne lub trudne do wydobycia.

• Efekt pierwszeństwa

– pierwsze

elementy listy pamiętamy lepiej niż
poprzednie

• Efekt świeżości

– lepiej pamiętamy

elementy odtwarzane jako ostatnie

• Negatywny efekt świeżości

– im

dłuższa lista, tym mniej widoczny
efekt świeżości

• Wszystkie ww. efekty dot. pamięci

krótkotrwałej

Neuropsychologia

• Amnezja następcza

– utrata zdolności

przyswajania nowych informacji w

następstwie uszkodzenia mózgu.

• Pacjent po obustronnym usunięciu

formacji hipokampa pamiętał wiedzę

zdobytą przed operacją, nie mógł

jednak nauczyć się niczego nowego.

Wykonywał za to poprawnie zadania

wymagające użycia pamięci

krótkotrwałej.

Koncepcja poziomów

przetwarzania

• Autorzy: F. J. M. Craik i R.S. Lockhart
• Ślad pamięciowy ubocznym produktem

procesów przetwarzania informacji.

• Odbierana informacja przechodzi przez

różne stadia analizy – od płytszych do coraz
głębszych (

głębokość przetwarzania

–

najpłytsze analizy sensoryczne, głębsze
analizy semantyczne).

• Im głębsze przetwarzanie, tym trwalszy ślad

pamięciowy.

Poziomy przetwarzania

• Analizy sensoryczne

(linie, kąty, barwy;

wizualnie – czy jest napisane małymi literami,
fonemicznie – czy rymuje się z błoto)

• Analizy semantyczne

– co oznacza.

• Kierunek przetwarzania zawsze od cech

sensorycznych do semantycznych.

• Od poziomu przetwarzania zależy rodzaj

kodu, jakim zostanie zapisana informacja –
kodem sensorycznym czy kodem
semantycznym.

Rodzaje przetwarzania

informacji

• Powtarzanie podtrzymujące

– bierne

powtarzanie informacji w pamięci,
bez pogłębiania analizy.

• Powtarzanie elaboracyjne

–

powtarzanie związane
opracowywaniem bodźca i
przechodzeniem na głębsze poziomy
analizy.

Współczesny podział

pamięci

•

Pamięć krótkotrwała: operacyjna (robocza)

–

przechowuje i przetwarza informacje, ale tylko na

użytek teraźniejszości, przez krótki czas.

•

Pamięć długotrwała:

a. semantyczna

– pamięć faktów, wiedza o świecie

b. epizodyczna

– pamięć zdarzeń doświadczonych w

określonym miejscu i czasie

c. deklaratywna

– świadoma pamięć faktów i zdarzeń

d. proceduralna

(niedeklaratywna)

– pamięć działań i

umiejętności

e.

jawna

– pamięć występująca podczas świadomego

przypominania sobie zdarzeń

f.

utajona

–

pamięć nieświadomie sterująca

poznaniem

Mózgowa organizacja

pamięci

• Hipokamp

– pamięć dotycząca

informacji przestrzennych, kodowanie i

magazynowanie takich informacji,

różnicowanie przedmiotów,

odróżnianie starych i nowych bodźców,

• Amnezja następcza po uszkodzeniu

hipokampa dotyczy pamięci

deklaratywnej, nie obejmuje zaś

pamięci proceduralnej ani

krótkotrwałej.

Mózgowa organizacja

pamięci

• Kora przedczołowa

– krótkotrwała

pamięć operacyjna, długotrwała
pamięć proceduralna, semantyczna i
epizodyczna.

Typologia L.R. Squire’a

Pamięć:

• Deklaratywna (jawna)

a. Fakty
b. Zdarzenia

• Niedeklaratywna (utajona)

a. Umiejętności i nawyki
b. Proste warunkowanie klasyczne
c. Uczenie się nieasocjacyjne (np. habituacja)

Systemy pamięci ludzkiej wg

Schactera i Tulvinga

• System proceduralny

– jest

niedeklaratywny, jego podsystemy to:
umiejętności ruchowe, poznawcze,
proste warunkowanie proste uczenie się
asocjacyjne. Wydobywanie informacji
jest utajone.

• System percepcyjny

– jest

niedeklaratywny, jego podsystemy to
wzrokowa i słuchowa forma słów oraz
opis strukturalny, wydobywanie
utajone.

Systemy pamięci ludzkiej wg

Schactera i Tulvinga cd.

• System semantyczny

– ogólna

wiedza o faktach, wydobywanie
utajone.

• System pierwotny

(operacyjny) –

wzrokowy i słuchowy. Wydobywanie
informacji jest jawne.

• System epizodyczny

– osobisty,

autobiograficzny; pamięć zdarzeń.

Metody badań pamięci-

informacje

wstępne

• Ebinghaus

-

wprowadził metodę eksperymentalną

do badań nad pamięcią

• Schemat eksperymentu:

Uczenie się materiału Przerwa Pomiar

pamięci

(zapamiętywanie) (przechowywanie)

(przypominanie)

• Pomiar pamięci najczęściej odbywa się drogą:

a) odtwarzania pamiętanych elementów
b) rozpoznawania ich wśród innych
c) Odpowiadania na pytania dot. przyswojonego materiału
d) antycypacji (przy materiale prezentowanym seryjnie)-

przewidywanie kolejnych elementów zanim się one pojawią

Rodzaje zadań do pomiaru

pamięci

1. Reprodukcja-

osoba badana ma

odtworzyć przyswojone informacje

(np. listę słów)

2. Rozpoznawanie-

OB. ma odróżnić

prezentowany wcześniej element od

nowo pokazywanych

3. Rekonstrukcja-

OB. ma odtworzyć

układ prezentowanych jednostek

(słów) w kolejności podanej wcześniej

TESTY PAMIĘCI

TESTY PAMIĘCI

BEZPOŚREDNIE

badany świadomie

przypomina sobie
materiał; zostaje o
to poproszony
przez
eksperymentatora
(tu: reprodukcja,
rozpoznawanie,
rekonstrukcja)

POŚREDNIE

badanie pamięci

utajonej;

eksperymentator nie

prosi badanego o

przypomnienie sobie

materiału, lecz daje

mu do wykonania

zadania, które ujawnią

wcześniej przyswojone

przez badanego

informacje

TESTY PAMIĘCI

TESTY PAMIĘCI

RETROSPEKTYW

RETROSPEKTYW

NE

NE

PROSPEKTYWN

PROSPEKTYWN

E

E

•

Odnoszą się do pamięci

doświadczeń z
przeszłości

• Bezpośrednie i pośrednie
testy

•

Dotyczą

przyszłości

• Plany, terminy,
zapowiedziane
zdarzenia

TESTY REPRODUKCJI

TESTY REPRODUKCJI

A) SERYJNA

: „wymień wszystkie słowa

z listy w takiej kolejności, w jakiej je
przeczytałeś”

B) SWOBODNA

: „wymień wszystkie

słowa z listy w dowolnej kolejności”

C) UKIERUNKOWANA

: „wymień

wszystkie słowa z listy, ale najpierw
nazwy kwiatów, a potem ptaków”

A) Reprodukcja seryjna

• Odtworzenie materiału w takiej

kolejności w jakiej był prezentowany
w fazie uczenia się.

• Wskaźnik pamięci- liczba elementów

odtworzonych w prawidłowej
kolejności

B) Reprodukcja swobodna

• Odtworzenia materiału w dowolnej

kolejności.

• Wskaźnik pamięci- liczba/ proporcja

odtworzonych elementów.

• Swoboda w kolejności odtwarzania pozwala

wykryć pewne prawidłowości, np.:

-ludzie najlepiej pamiętają elementy z serii

występujące na początku i na końcu;

- mają tendencję do grupowania elementów

wg. jakiejś kategorii pojeciowej

C) Reprodukcja

ukierunkowana

Odtwarzanie materiału wg. wskazówek

podanych przez eksperymentatora:

• kategorie,
• pary skojarzeń,
• szczegółowe pytania,
• METODA WSKAZÓWEK SŁOWNYCH (stosowana w

badaniach pamięci autobiograficznej) badani słyszą słowo

i mają opowiedzieć skojarzone z nim wspomnienia

• ODTWARZANIE CZĘŚCIOWE (Sperling, w badaniach

pamięci wizualnej)  odtworzenie jednego z 3 szeregów

liter.

Dzięki badaniom nad odtwarzaniem częściowym odkryto

pamięć ikoniczną

=

ultrakrótkotrwałą

(przechowuje materiał

obrazkowy na ok.0,5 s.)

TESTY ROZPOZNAWANIA

TESTY ROZPOZNAWANIA

(Badany musi odróżnić elementy, które

występowały w fazie uczenia się od nowo

występujących)

a)

ZE SWOBODNYM WYBOREM

: elementy

prezentowane są w przypadkowej kolejności,

a badany musi ocenić każdy z nich jako

stary (odp. TAK) lub nowy (odp. NIE)

b)

Z WYMUSZONYM WYBOREM

: stary

element jest podawany łącznie z kilkoma

nowymi, a badany ma wskazać, który z nich

jest stary

Szacowanie wskaźnika rozpoznania na

podstawie różnych rodzajów

odpowiedzi

1) Odpowiedzi prawidłowe, czyli

trafienia

(prawidłowe rozpoznanie starego elementu)

oraz

prawidłowe odrzucenia

(rozpoznanie, że to nowy element)

2) Odpowiedzi błędne, czyli

chybienia (nie

rozpoznanie starego elementu)

oraz

fałszywe alarmy (uznanie nowego
elementu za stary)

efekt sufitowy

• Gdy uzyskany wynik w teście

rozpoznania zbliżony jest do
maxymalnego

• Wtedy należy zwrócić uwagę na:
a) trudność zadania,
b) warunki eksperymentalne,
c) szybkość odpowiedzi

TESTY POŚREDNIE

• Odnoszone do pamięci utajonej
• Mają formę zagadek, np.:
* trzeba uzupełnić pierwsze 3 litery słowem, które

pierwsze przyjdzie na myśl (test uzupełniania

rdzeni);

* zidentyfikować słowo pokazane przez 35

milisekund (test identyfikacji percepcyjnej);

* zidentyfikować obraz pokazany fragmentarycznie;
* podać swobodne skojarzenia …itd…
• Pośrednim przejawem pamięci jest tu

EFEKT

TOROWANIA-

zwiększona tendencja do

podawania słów/obrazów wcześniej

eksponowanych

TESTY PROSPEKTYWNE

• Dot. pamiętania o czymś co ma się

zdarzyć w przyszłości

• Badani otrzymują zadanie, które należy

wykonać w określonym czasie, a pomiar

dot. tego czy zadanie wykonali i kiedy

• Zadania z życia codziennego: pamiętanie o

złożeniu babci życzeń imieninowych, o

terminie wizyty u dentysty itp.

• Badani muszą zadzwonić do

eksperymentatora w określonym czasie-

dowód, że wykonali dobrze zadanie

zadania prospektywne

zadania prospektywne

Nawykowe

Nawykowe

Wykonywane stale o
określonej porze (branie
leku zawsze o 9:00) albo w
określonych
okolicznościach (branie
leku zawsze po tym, gdy
się zje śniadanie)

Epizodyczne

Epizodyczne

Wykonywane
jednorazowo/ rzadko
(znaleźć najtańsze
połączenie lotnicze z W-
wy do Paryża; pójść z
psem do weterynarza)

Zadnia prospektywne

oparte na czasie

Trzeba wykonać czynność w
określonym czasie, np. za 20min
wyjąć ciasto z piekarnika

oparte na
zdarzeniu

Trzeba wykonać czynność po
tym jak nastąpi jakieś inne
zdarzenie, np. gdy będę
wychodzić z domu mam
wyrzucić śmieci

ZMIENNE NIEZALEŻNE W

BADANIACH PAMIĘCI

• Wprowadzane, by poznać

uwarunkowania pamięci

• Mogą być wprowadzane na

wszystkich 3 etapach eksperymentu:
na etapie kodowania,
przechowywania i wydobywania

ETAP

EKSPERYMENT

U

ZMIENNE

PRZYKŁADY

KODOWANIE

Rodzaj materiału

Słowa konkretne lub

abstrakcyjne

Instrukcje

ukierunkowujące

aktywność

Przeczytaj lub zapamiętaj

Stan podmiotu

Nastrój smutny lub wesoły

Warunki zewnętrzne

Przyswajanie materiału

pod wodą lub na lądzie

PRZECHOWYWAN

IE

Czas

Sprawdzian po 1 min. lub po

60 min.

Możliwość

powtarzania

Utrudnienie powtarzania lub

polecenie powtarzania

Uczenie się innego

materiału

Po przyswojeniu materiału A

uczenie się materiału B lub

odpoczynek

Podanie nowej

informacji

Info zgodna z przyswojonym

materiałem/ niezgodna

WYDOBYWANIE

Dostępność

wskazówek

Podane nazwy kategorii, do

których należą słowa z listy

lub brak nazw kategorii

Stan podmiotu

Nastrój smutny /wesoły

Warunki zewnętrzne

Wydobywanie materiału z

pamięci pod wodą/ na lądzie

ZMIENNE ZWIĄZANE Z

ZMIENNE ZWIĄZANE Z

NATURALNIE WYSTĘPUJĄCYMI

NATURALNIE WYSTĘPUJĄCYMI

RÓŻNICAMI POMIĘDZY LUDŹMI

RÓŻNICAMI POMIĘDZY LUDŹMI

1) WIEK

(jak zmienia się pamięć wraz z

wiekiem)

2) USZKODZENIA MÓZGU

(

amnezja

-

nie

uszkadza wszelkich zdolności pamięciowych, lecz tylko
niektóre [odrębnie funkcjonujące systemy pamięci-
uszkodzenie 1 systemu nie zaburza pracy 2]

3) POZIOM WIEDZY W DANEJ

DZIEDZINIE

(zdolności specjalne; nadzwyczajna
pamięć; eksperci a nowicjusze)