Zaburzenia koncentracji

uwagi

Funkcjonowanie dzieci z zaburzeniami koncentracji

uwagi

1. Koncentracja uwagi.

Koncentracja uwagi - zaburzenia

•

Kłopoty ze skupieniem uwagi przez dłuższy czas.

•

Trudności w skupieniu i utrzymaniu uwagi na określonym
zadaniu od momentu jego rozpoczęcia aż do
zakończenia.

•

Dziecko łatwo się rozprasza jakimkolwiek bodźcem (np.
hałasem czy poruszeniem się).

•

Poważne zaburzenia koncentracji uwagi mogą prowadzić
do zamyślania się w ciągu dnia i wyłączania się, co
sprawia, że wydaje się, że dziecko „żyje we własnym
świecie”.

Funkcjonowanie dzieci z zaburzeniami koncentracji

uwagi

2. Pamięć krótkotrwała.

Pamięć krótkotrwała - zaburzenia

• Dzieci te mają

szczególne trudności z zachowaniem

w pamięci informacji słuchowej (słownej).

• W konsekwencji, gdy uczą się czegoś ponownie, nie

dochodzi do wzmocnienia wcześniej zasłyszanych
wiadomości, ponieważ nie mogą ich sobie
przypomnieć.

• Dzieci

nawet po uważnym wysłuchaniu poleceń, nie

zatrzymują ich w pamięci na tyle długo, by móc
wykonać według nich zadanie

.

Funkcjonowanie dzieci z zaburzeniami koncentracji

uwagi

3. Zaburzenia rozwoju mowy.

Zaburzenia rozwoju mowy

•

Opóźnienie rozwoju mowy wyrazistej.

Dziecko w wieku 3-4 lat wymawia słowa już bez
zniekształceń fonetycznych

;

jakkolwiek do 6.r.ż.

dziecku może sprawiać trudność wymawianie
wyrazów zawierających dwie i więcej spółgłosek
występujących jedna po drugiej

(trawa, skrypt,

zgrzyt), co prowadzi często do opuszczania jednej z
nich (np. trawa – tawa).

Zaburzenia rozwoju mowy

•

W pierwszym roku życia u tych dzieci
mowa rozwija się prawidłowo,
zahamowania następują dopiero wraz z
pojawieniem się struktur zdaniowych.

W 2.r.ż. przeważają wypowiedzi, które nie mają
jeszcze formy zdaniowej

, a

liczba zdań wzrasta

wyraźnie między 18. a 30. miesiącem życia

.

Zaburzenia rozwoju mowy

Dziecko mające takie problemy często
mówi:

–

„kamaron” zamiast „makaron”;

–

„mlemoniada” zamiast „lemoniada”;

–

„piłka łapę” zamiast „łapię piłkę”.

Zaburzenia rozwoju mowy

• Kłopoty z artykulacją

, które powodują

problemy językowe w szkole związane z
mówieniem, czytaniem czy pisaniem.

Funkcjonowanie dzieci z zaburzeniami koncentracji

uwagi

4. Koordynacja.

koordynacja - zaburzenia

• W zakresie motoryki małej:

problemy z wiązaniem

sznurowadeł, zapinaniem guzików, budowaniem z klocków
i

pisaniem

.

• W zakresie motoryki dużej:

problemy ze skakaniem (na

jednej nodze i skakance), kłopoty z nauką jazdy na
rowerze.

• W zakresie koordynacji oko-ręka:

trudności w łapaniu piłki,

posługiwaniu się rakietą tenisową i

pisaniem

.

• W zakresie koordynacji stopa-ręka:

trudności w kopaniu

piłki.

Funkcjonowanie dzieci z zaburzeniami koncentracji

uwagi

5. Hiperaktywność.

Hiperaktywność

•

W porównaniu z rówieśnikami dziecko charakteryzuje
wzmożona ruchliwość (widoczna już w okresie
niemowlęcym, tj. w 1. roku życia).

•

Często jest niespokojne, nerwowe, nie może
usiedzieć
w miejscu przez dłuższą chwilę.

•

Dziecko nieustannie dotyka rozmaitych rzeczy, stale
coś porusza, czymś manipuluje.

•

Dziecko ma problemy z dostosowaniem się do zajęć
grupowych.

Funkcjonowanie dzieci z zaburzeniami koncentracji

uwagi

6. Impulsywność i popędliwość.

Impulsywność i popędliwość

•

Dziecko nie myśli o konsekwencjach i skutkach
swoich działań.

•

Dziecko nie zastanawia się nad tym, co robi w danej
chwili.

•

Dziecko nie potrafi myśleć systematycznie, planować
i organizować swoich codziennych zajęć.

Impulsywność i popędliwość mogą prowadzić do
kłamstwa czy kradzieży, a nawet większych
wykroczeń.

Funkcjonowanie dzieci z zaburzeniami koncentracji

uwagi

7. Nieustępliwość (nieelastyczność).

Nieustępliwość (nieelastyczność)

•

Dziecko jest

nieustępliwe w swoim zachowaniu

i

nie akceptuje żadnych zmian w środowisku

.

•

Wszelkie

odstępstwa od rutyny mogą

wywoływać wybuchy złości lub prowadzić do
huśtawki nastrojów

.

• Dziecko ma trudności z dokonywaniem

wyborów

(słaba zdolność do podejmowania

decyzji i trwania przy niej).

Funkcjonowanie dzieci z zaburzeniami koncentracji

uwagi

8.

Inne cechy emocjonalne i behawioralne.

Ważniejsze cechy emocjonalne i

behawioralne dzieci

z zaburzeniami koncentracji uwagi

•

kłopoty ze snem (wczesne budzenie się,
trudności
z zaśnięciem, niespokojny sen);

•

zakłócenia apetytu (przejadanie się,
wybredność, specyficzne gusta smakowe);

•

niski próg tolerancji na frustrację;

•

kłopoty w relacjach z rówieśnikami (zwłaszcza
w przypadku chłopców);

•

mniejsze poszanowanie własnej godności.

Funkcjonowanie szkolne dzieci z

zaburzeniami koncentracji uwagi

W szkole podstawowej

dziecko powinno nabyć

następujące umiejętności:

Dziecko z zaburzeniem

koncentracji uwagi ma

trudności w zakresie:

czytania

koncentracji

pisania

odbioru informacji

umiejętności matematyczne

zapamiętywania

zdolność wypowiadania się

mowy

koordynacji

Trudności w czytaniu

Dziecko opanowuje sztukę czytania, jeśli dwa
procesy przebiegają prawidłowo:

1)

musi

odróżniać dźwięki nie znanych sobie słów

i dzielić je, a następnie składać w pełne słowa

. Są to

tzw.

umiejętności foniczne

.

2)

potrzebna jest

zdolność wyobrażenia sobie

poszczególnych części słowa lub całego słowa jako
takiego

(umiejętność uczenia się metodą wzrokową)

.

Bez prawidłowego funkcjonowania tego procesu
dziecko nigdy nie nauczy się literować wyrazów.

Trudności w czytaniu

U wszystkich uczniów szkoły podstawowej
powinno się rozwijać zarówno

zdolności foniczne

,

jak i

umiejętności uczenia się metodą wzrokową

.

Dopiero rozwinięcie obydwu systemów umożliwia
prawidłowe literowanie wyrazów i płynne
czytanie.

Trudności w czytaniu

Dzieci z zaburzeniami koncentracji uwagi czytając
popełniają wiele podstawowych błędów:

-

z powodu osłabionej zdolności koncentracji, połączonej

z impulsywnością, rozpoznają nieprawidłowo litery w
słowie jako początkowe, środkowe lub końcowe dźwięki;

-

nie zwracają uwagi na kolejność liter w wyrazie i

często wypowiadają słowa inaczej, ponieważ złożyły
litery w nieprawidłowym porządku;

-

„połykają” początek lub koniec słowa, bo czytając,

bardzo się spieszą;

Trudności w czytaniu

-

mają trudności z dzieleniem wyrazów na sylaby;

-

po prawidłowym podziale wyrazu na kilka sylab

mają problemy z ich zapamiętaniem i łączeniem
(powodem są zaburzenia pamięci krótkotrwałej).

Trudności w pisaniu

-

dziecko musi wysondować, jakie litery wchodzą w

skład danego słowa, następnie ustawić je w
odpowiednim porządku i pamiętać na tyle długo, aby
móc je po kolei zapisać (co utrudniają zaburzenia

koncentracji uwagi

oraz

pamięci krótkotrwałej

)

-

pisząc musi zaangażować

motorykę małą

oraz

koordynację oko-dłoń

, z czym ma problemy;

-

ponadto dzieci mają

trudności w formułowaniu myśli

i pamiętaniu ich na tyle długo, aby móc przelać je na
papier.

Zdolności matematyczne a zaburzenia

koncentracji uwagi

Dzieci, którym nauka matematyki przysparza
najwięcej problemów

stanowią

20%

wszystkich

dzieci mających trudności w uczeniu się.

Trudności z matematyką wynikają z

nieumiejętności myślenia abstrakcyjnego

oraz z

kłopotów z utrzymywaniem informacji w pamięci
krótkotrwałej

.

Praca z dzieckiem z zaburzeniami

koncentracji uwagi

Zasada

„trzech R”

:

R

utyna

R

egularność

R

epetycja

„3 R”

w domu

• dziecko powinno wykonywać różne czynności

(nauka, zabawa, obowiązki domowe) o
określonych porach każdego dnia;

• dobrym pomysłem jest sporządzenie grafiku i

podzielenie czasu na odcinki półgodzinne, o
przyporządkowanych zajęciach;

• należy zachęcać dziecko do jak najściślejszego

przestrzegania grafiku;

• zmiany w regulaminie domowym należy

ograniczyć do minimum;

• otoczenie dziecka powinno być stabilne i

spokojne, w miarę możliwości bez hałasu.

„3 R”

w szkole

• dzieci muszą wiedzieć, czego się od nich oczekuje,

i zdawać sobie sprawę, że ich praca jest kontrolowana,
poprawiana, a wszystkie poprawki wyjaśniane;

• szkoła powinna mieć w miarę możliwości stały plan

zajęć,
a praca powinna przebiegać w określonym porządku;

• zanim dziecko zapamięta daną informację, należy mu

ją kilkakrotnie powtórzyć;

• wychowawcy i nauczyciele (a także wolontariusze)

powinni skonsultować zasady i konsekwentnie je
egzekwować.

Wskazówki praktyczne oraz zabiegi terapeutyczne:

trudności ze słyszeniem

• Umiejętność słuchania przez dziecko poprawia się,

jeśli nauczyciel wydaje polecenia, formułując krótkie
zdania, zawierające tylko jedną myśl, a następnie
prosi dzieci, aby powtórzyły to, co usłyszały.

• Uprzedź dziecko, zanim wypowiesz polecenie, i

zachęć je do uważnego słuchania.

• Za każdym razem wydawaj tylko jedno polecenie.
• Gdy to tylko możliwe, dostarczaj bodźców

wzrokowych.

Wskazówki praktyczne oraz zabiegi terapeutyczne:

trudności ze słyszeniem

• Proste polecenia powinny stawać się coraz bardziej

skomplikowane, np.: (a) idź do drzwi; (b) idź do drzwi i
zapukaj w nie; (c) idź do drzwi, zapukaj w nie i naciśnij
klamkę, itd.

• Poproś dziecko aby zamknęło oczy. Weź znany mu

przedmiot, który wydaje dźwięki, i poproś je, by
rozpoznało go po wydawanym dźwięku.

• Wręcz dziecku czystą kartkę papieru i kredki w różnych

kolorach. Upewnij się, czy dziecko odróżnia kolory.
Poproś aby narysowało, np.: (a) niebieskie kółko; (b)
niebieskie kółko oraz czerwony krzyżyk; (c) niebieskie
kółko oraz czerwony krzyżyk i połączyło figury brązową
linią.

Wskazówki praktyczne oraz zabiegi terapeutyczne:

trudności ze słyszeniem

• Przeczytaj dziecku kilka razy krótką historyjkę. Za

każdym razem uprzedź je, że zadasz mu pytanie lub
wydasz polecenie odnośnie tej historyjki, a następnie
to zrób.

• Powiedz trzy słowa, z których dwa będą takie same.

Dziecko powinno natychmiast zauważyć to inne słowo.

• Poproś dziecko, aby wysłuchało zdania i użyło

poprawnego słowa:
Myślę o słowie, które opisuje rzecz do jedzenia zupy.

Wskazówki praktyczne oraz zabiegi terapeutyczne:

rozróżnianie za pomocą słuchu

• Naśladowanie dźwięków. Poproś dziecko, aby

naśladowało szczekanie psa, różnicując dźwięki; np.
szczekanie psa wesołego lub przestraszonego.

• Pokaż dziecku obrazek ze znanymi mu zwierzętami lub

przedmiotami (np. kot, pies, samochód) i poproś je, aby
wydało dźwięk charakterystyczny dla każdego z nich.

• Zagraj długie lub krótkie dźwięki na fortepianie lub flecie.

Dziecko powinno odróżnić długie dźwięki od krótkich
i podnieść rękę, gdy rozpozna długi dźwięk.

• Nagraj dźwięki wydawane przez znane dziecku

przedmioty (np. odkurzacz, dzwonek szkolny, gwizdek
czajnika). Zadaniem dziecka będzie zidentyfikowanie
dźwięków.

Wskazówki praktyczne oraz zabiegi terapeutyczne:

pamięć słuchowa

• Namów dziecko do robienia notatek podczas uczenia

się materiału na pamięć, by wzrokowe i kinestetyczne
sprzężenie zwrotne wzmocniły proces zapamiętywania.

• Ćwicz z dzieckiem przypominanie ważnych sekwencji

liczb, takich jak numery telefonów, adresy.

• Zachęcaj dziecko, aby uczyło się na pamięć tekstów

piosenek, opowieści, wierszyków itd.

• Przeczytaj powoli kilkanaście słów. Dziecko musi

zapisać każde słowo, kiedy tylko je usłyszy.

• Wykonywanie prostych poleceń podczas zabawy: połóż

czerwony klocek na żółtym, a zielony na niebieskim
itp.

Wskazówki praktyczne oraz zabiegi terapeutyczne:

pamięć słuchowa

• Baw się z dzieckiem w „lecimy na księżyc”. Powiedz:

„lecę na księżyc i zabieram moją rakietę”. Dziecko
powtarza to zdanie
i dodaje do niego jeden element.

Wskazówki praktyczne oraz zabiegi terapeutyczne:

odbiór za pomocą wzroku

• Odnajdywanie kształtów na obrazkach. Poproś dziecko,

aby znalazło wszystkie okrągłe kształty lub wzory na
obrazku, wszystkie przedmioty kwadratowe itp.

• Układanie puzzli.
• Klasyfikacja. Poproś dziecko, aby ułożyło figury

geometryczne, grupując je ze względu na rozmiary lub
kolory.

• Poproś dziecko aby skopiowało figury geometryczne za

pomocą kolorowej gumki rozpiętej między
gwoździkami wbitymi w deskę.

• Kostki domina. Zabawa polega na dobieraniu kostek o

takiej samej liczbie kropek.

Wskazówki praktyczne oraz zabiegi terapeutyczne:

rozróżnianie za pomocą wzroku

• Poproś dziecko o odnalezienie ukrytych

przedmiotów, liter, słów oraz cyfr na obrazkach.

• Wybierz jakiś artykuł z gazety lub magazynu i

poproś dziecko aby wskazało w nim wszystkie „a”
lub inne samogłoski lub spółgłoski.

• Poproś dziecko o odnalezienie różnic między

dwoma podobnymi rysunkami.

Wskazówki praktyczne oraz zabiegi terapeutyczne:

pamięć wzrokowa

• Poproś ucznia, aby wyjrzał przez okno i patrzył przez

jedną minutę. Następnie poleć mu, aby zapisał nazwy
trzech przedmiotów zauważonych za oknem. Następnym
razem poproś o zapisanie większej liczby przedmiotów.

• Pokaż dziecku zestaw przedmiotów. Zakryj i usuń jeden z

nich. Pokaż zestaw jeszcze raz i poproś dziecko, aby
powiedziało, czego brakuje.

• Pokaż dziecku rysunek geometryczny, sekwencje liter

lub słów. Poproś je o odtworzenie pokazanego rysunku,
liter bądź słów.

Wskazówki praktyczne oraz zabiegi terapeutyczne:

koordynacja motoryki dużej

• Chodzenie do tyłu, do przodu i na boki, a także po

prostych lub wijących się ścieżkach narysowanych na
podłożu.

• Naśladowanie poruszania się różnych zwierząt.
• Chodzenie po drabinie. Połóż drabinę na ziemi. Poproś

dziecko, aby chodziło między szczeblami.

• „Anioły w śniegu”. Poproś dziecko aby położyło się na

plecach na podłodze i poruszało rękami i nogami na
komendę.

• Pajacyki, skakanie przez skakankę, jazda na deskorolce.

Wskazówki praktyczne oraz zabiegi terapeutyczne:

koordynacja motoryki małej

• Kalkowanie. Poproś dziecko o kalkowanie linii, obrazków,

liter.

• Kontrolowanie wody. Poproś dziecko, aby przelewało

wodę
z dzbanków do wiader z podziałką, osiągając określony
poziom.

• Cięcie za pomocą nożyczek.
• Sznurowanie i wiązanie węzłów.
• Ustawianie klocków oraz dopasowywanie elementów.
• Kopiowanie figur.
• Gra w warcaby.

Wskazówki praktyczne oraz zabiegi terapeutyczne:

wizerunek ciała

• Wskazywanie części ciała. Poproś dziecko, aby

wskazało różne części ciała: nos, prawy łokieć, lewą
kostkę itd. Ćwiczenie to jest trudniejsze, gdy dziecko
ma zamknięte oczy.

• Poproś dziecko aby ćwiczyło poruszanie i dotykanie

różnych części ciała stojąc przed dużym lustrem.

• Pantomima. Poproś dzieci o naśladowanie czynności

charakterystycznych dla określonych zawodów (np.
kierowcy, kucharza itp.).

Wskazówki praktyczne oraz zabiegi terapeutyczne:

problemy z położeniem w przestrzeni

• Poproś dziecko, by określiło kierunek położenia

przedmiotów w stosunku do położenia własnego ciała.

• Poproś dziecko, aby odnajdywało przedmioty na

podstawie wskazówek przekazywanych ustnie lub
pisemnie.

• Poproś dziecko, aby ułożyło przedmioty według ściśle

określonych instrukcji: połóż piłkę pod krzesłem, włóż
gumkę do górnej szuflady, itp.

Wskazówki praktyczne oraz zabiegi terapeutyczne:

rozpraszanie się, krótki czas koncentracji uwagi oraz

nadpobudliwość

•

Postaraj się zlikwidować hałasy z otoczenia, tablice
informacyjne, wystawy i inne źródła wzrokowych i
słuchowych bodźców.

•

Usuń z biurka dziecka wszystkie przedmioty
niepotrzebne przy wykonywaniu zadania lub odrabianiu
lekcji.

•

Stosuj kartkę z wyciętym okienkiem lub ramkę, aby
pomóc dziecku skupić uwagę na określonym tekście.

•

Ułóż program dnia w taki sposób, aby po zadaniach
wymagających skupienia występowały zadania
ruchowe.

Wskazówki praktyczne oraz zabiegi terapeutyczne:

poszanowanie własnej godności

• Unikaj etykietowania dziecka.
• Podkreślaj jego sukcesy.
• Wzmacniaj poczucie sprawstwa.