Akademia Górniczo-

Akademia Górniczo-

Hutnicza

Hutnicza

im. Stanisława Staszica

im. Stanisława Staszica

w Krakowie

w Krakowie

Katedra Podziemnej Eksploatacji Złóż

Katedra Podziemnej Eksploatacji Złóż

Kraków 2004

Kraków 2004

Światowe giełdy

Światowe giełdy

surowców mineralnych

surowców mineralnych

Chwałka Dariusz

Chwałka Dariusz

TPEZ rok IV 2004/05

TPEZ rok IV 2004/05

2 z 15

Plan pracy:

Plan pracy:



Wprowadzenie

Wprowadzenie



Początki i rozwój giełd

Początki i rozwój giełd



Giełdy w strukturze rynku

Giełdy w strukturze rynku



Organizacja i funkcjonowanie giełd

Organizacja i funkcjonowanie giełd



Transakcje giełdowe

Transakcje giełdowe



Londyńska Giełda Metali – LME

Londyńska Giełda Metali – LME



Literatura

Literatura

3 z 15

Wprowadzenie

Wprowadzenie

4 z 15

Grupa surowców

mineralnych

Rodzaj surowca

mineralnego

Czołowi producenci

Metale i kamienie szlachetne

złoto
srebro
platyna
Diamenty

RPA, USA, Australia

Meksyk, Peru, USA

RPA, Rosja, pozostali

Australia, Zair, Botswana

Metale kolorowe

miedź
cynk
cyna
ołów
ind
selen

Chile, USA, Kanada

Kanada, Chiny, Australia

Indonezja, Peru, Brazylia

Chiny, Australia, USA

UE, Kanada, Chiny

Japonia, USA, Zambia

Metale lekkie i ich rudy

boksyt
magnez
beryl
tytan

Australia, Gwinea, Jamajka

USA, Chiny, Kanada

USA, Chiny, Brazylia

Rosja, Japonia, USA

Metale staliwne i ich rudy

ruda żelaza
nikiel
ruda manganu
chromit
kobalt
wolfram

Chiny, Brazylia, Australia

Rosja, Kanada, Nowa Kaledonia

Chiny, RPA, Brazylia

RPA, Kazachstan, Indie

Kanada, Chiny, Rosja

Chiny, Australia, Rosja

Surowce energetyczne

węgiel kamienny
węgiel brunatny
ropa naftowa
gaz ziemny

Chiny, USA, Indie

USA, Niemcy, Rosja

Arabia Saudyjska, USA, Rosja

Rosja, USA, Kanada

Początki i rozwój giełd

Początki i rozwój giełd

Rozwój handlu i doskonalenie kontaktów handlowych w uproszczeniu można

Rozwój handlu i doskonalenie kontaktów handlowych w uproszczeniu można

sprowadzić do następującego schematu:

sprowadzić do następującego schematu:



stabilizacja przestrzenna,

stabilizacja przestrzenna,

targi i jarmarki jako pierwsze pierwowzory giełd

targi i jarmarki jako pierwsze pierwowzory giełd



stabilizacja w czasie,

stabilizacja w czasie,

dokładne określanie spotkań

dokładne określanie spotkań



stabilizacja prawna i finansowa,

stabilizacja prawna i finansowa,

system miar i wag, regulacja kontroli handlu

system miar i wag, regulacja kontroli handlu



standaryzacja techniczna,

standaryzacja techniczna,



standaryzacja instytucjonalna.

standaryzacja instytucjonalna.

Przedgiełdowej formy handlowe przeszły trzy etapy, dzięki którym przekształciły

Przedgiełdowej formy handlowe przeszły trzy etapy, dzięki którym przekształciły

się we współczesne giełdy towarowe:

się we współczesne giełdy towarowe:



pierwszym etapem przekształceń handlu było sprzedawanie większych partii

pierwszym etapem przekształceń handlu było sprzedawanie większych partii

towaru bez prezentowania go w całości nabywcy,

towaru bez prezentowania go w całości nabywcy,



drugim etapem ewolucji handlu targowiskowego było wprowadzenie

drugim etapem ewolucji handlu targowiskowego było wprowadzenie

pośredników (nabywca i sprzedawca reprezentowany był przez osobę trzecią

pośredników (nabywca i sprzedawca reprezentowany był przez osobę trzecią

o odpowiednim doświadczeniu),

o odpowiednim doświadczeniu),



etap trzeci zmian polegał na wprowadzeniu różnorodnych terminów i form

etap trzeci zmian polegał na wprowadzeniu różnorodnych terminów i form

płatności

płatności

.

.

5 z 15

6 z 15

Giełdy w strukturze rynku

Giełdy w strukturze rynku

Cele i zadania giełd

Cele i zadania giełd

:

:

o

regulowanie rynkiem w taki sposób, aby jego uczestnicy korzystali z

regulowanie rynkiem w taki sposób, aby jego uczestnicy korzystali z

udogodnień w prowadzeniu handlu poszczególnymi towarami,

udogodnień w prowadzeniu handlu poszczególnymi towarami,

o

ustanawianie słusznych zasad postępowania,

ustanawianie słusznych zasad postępowania,

o

ustalenie jednolitych reguł i standardów prowadzenia handlu,

ustalenie jednolitych reguł i standardów prowadzenia handlu,

określenie przedmiotu transakcji, czasu prowadzenie operacji, itp.,

określenie przedmiotu transakcji, czasu prowadzenie operacji, itp.,

o

organizowanie dla zainteresowanych systemu informacji rynkowej,

organizowanie dla zainteresowanych systemu informacji rynkowej,

o

wprowadzanie mechanizmów rozstrzygania sporów, rozliczenia

wprowadzanie mechanizmów rozstrzygania sporów, rozliczenia

transakcji i płatności zobowiązań,

transakcji i płatności zobowiązań,

Cechy transakcji giełdowych:

Cechy transakcji giełdowych:

o

nie wymagają okazywania przedmiotów

nie wymagają okazywania przedmiotów

in natura

in natura

w pomieszczeniu

w pomieszczeniu

giełdy,

giełdy,

o

zawierane zleceń poprzez pośredników, nie jest konieczna obecność

zawierane zleceń poprzez pośredników, nie jest konieczna obecność

nabywców, funkcjonowanie giełdy opiera się na zasadzie kupna-

nabywców, funkcjonowanie giełdy opiera się na zasadzie kupna-

sprzedaży na zlecenie,

sprzedaży na zlecenie,

o

handel giełdowy odbywa się według ściśle określonych zasad,

handel giełdowy odbywa się według ściśle określonych zasad,

właściwych dla rynku przedmiotów zamiennych,

właściwych dla rynku przedmiotów zamiennych,

o

język giełdowy jest językiem sztucznym, o ściśle ustalonym znaczeniu

język giełdowy jest językiem sztucznym, o ściśle ustalonym znaczeniu

sygnałów,

sygnałów,

o

giełdy stanowią wysoce sformalizowane struktury organizacyjne,

giełdy stanowią wysoce sformalizowane struktury organizacyjne,

które wyznaczają m.in. struktury i regulaminy

które wyznaczają m.in. struktury i regulaminy

.

.

Klasyfikacja giełd ze względu na przedmiot obrotu:

Klasyfikacja giełd ze względu na przedmiot obrotu:



giełdy papierów wartościowych,

giełdy papierów wartościowych,



giełdy towarowe,

giełdy towarowe,



giełdy usług,

giełdy usług,



giełdy mieszane (towarowo-pieniężna).

giełdy mieszane (towarowo-pieniężna).

Przedmiotem transakcji zawieranych na giełdach towarowych

Przedmiotem transakcji zawieranych na giełdach towarowych

są:

są:



towary,

towary,



usługi,

usługi,



transakcje finansowe.

transakcje finansowe.

7 z 15

Organizacja i funkcjonowanie giełd

Organizacja i funkcjonowanie giełd

Elementami struktury organizacyjnej giełd współczesnych są:

Elementami struktury organizacyjnej giełd współczesnych są:



władze giełdy,

władze giełdy,

rada giełdy, rada dyrektorów, komisja dyscyplinarną, komisja rozjemczą i

rada giełdy, rada dyrektorów, komisja dyscyplinarną, komisja rozjemczą i

notowań

notowań



statut i regulamin giełdy,

statut i regulamin giełdy,

warunki członkostwa, zakres działalności, rodzaj giełdy, organizację

warunki członkostwa, zakres działalności, rodzaj giełdy, organizację

wewnętrzną, sposób powoływania władz, przeznaczenie majątku giełdy w

wewnętrzną, sposób powoływania władz, przeznaczenie majątku giełdy w

razie jej rozwiązania, rodzaje towarów dopuszczonych do obrotu oraz

razie jej rozwiązania, rodzaje towarów dopuszczonych do obrotu oraz

obowiązujące standardy, dopuszczane odchylenia od norm i związaną z nimi

obowiązujące standardy, dopuszczane odchylenia od norm i związaną z nimi

wysokość bonifikat oraz wysokość i tryb realizowania dopłat, jednostki

wysokość bonifikat oraz wysokość i tryb realizowania dopłat, jednostki

ilościowe (negocjacyjne), którymi operuje się na giełdzie, miejsce dostaw,

ilościowe (negocjacyjne), którymi operuje się na giełdzie, miejsce dostaw,

spośród których sprzedający może dokonań wyboru, wysokość

spośród których sprzedający może dokonań wyboru, wysokość

zabezpieczeń, które muszą składać sprzedawcy i nabywcy na ręce maklera

zabezpieczeń, które muszą składać sprzedawcy i nabywcy na ręce maklera

albo członka izby rozliczeniowej

albo członka izby rozliczeniowej



uczestnicy giełdy,

uczestnicy giełdy,

członkowie giełdy, maklerzy (brokerzy), goście giełdy

członkowie giełdy, maklerzy (brokerzy), goście giełdy



pozostałe struktury

pozostałe struktury

.

.

9 z 15

Transakcje giełdowe

Transakcje giełdowe

Kryteriami klasyfikacji transakcji (operacji) giełdowych są:

Kryteriami klasyfikacji transakcji (operacji) giełdowych są:



sposób rozumienia obowiązków stron zawierających transakcje,

sposób rozumienia obowiązków stron zawierających transakcje,

rzeczywiste i nierzeczywiste

rzeczywiste i nierzeczywiste



termin realizacji transakcji,

termin realizacji transakcji,

natychmiastowe i terminowe

natychmiastowe i terminowe



technika i motywy zawierania transakcji.

technika i motywy zawierania transakcji.

spekulacyjne i zabezpieczające

spekulacyjne i zabezpieczające

10 z 15

Transakcje giełdowe

Transakcje giełdowe

11 z 15

Kontrakty typu

Kontrakty typu

futures

futures

i

i

forward

forward

long futures position, buying long

long futures position, buying long

– zobowiązanie kupna aktywów w

– zobowiązanie kupna aktywów w

określonym terminie w przyszłości; zabezpieczenie się przed

określonym terminie w przyszłości; zabezpieczenie się przed

wzrostem ceny aktywów; w zamian za zobowiązanie przyszłego

wzrostem ceny aktywów; w zamian za zobowiązanie przyszłego

zakupu gwarancja kupna towaru po uzgodnionej wcześniej cenie;

zakupu gwarancja kupna towaru po uzgodnionej wcześniej cenie;

pozycja długa przynosi zysk, gdy cena danych aktywów rośnie.

pozycja długa przynosi zysk, gdy cena danych aktywów rośnie.

short futures position, selling short

short futures position, selling short

- zobowiązanie sprzedaży aktywów w

- zobowiązanie sprzedaży aktywów w

określonym terminie w przyszłości; zabezpieczenie się przed

określonym terminie w przyszłości; zabezpieczenie się przed

spadkiem cen aktywów; w zamian za zobowiązanie przyszłej

spadkiem cen aktywów; w zamian za zobowiązanie przyszłej

sprzedaży gwarancja sprzedaży towar po uzgodnionej wcześniej

sprzedaży gwarancja sprzedaży towar po uzgodnionej wcześniej

cenie; pozycja krótka przynosi zysk, gdy cena danych aktywów spada.

cenie; pozycja krótka przynosi zysk, gdy cena danych aktywów spada.

Kontrakty forward

Kontrakty futures

Prywatna umowa pomiędzy dwiema

stronami

Przedmiot obrotu giełdowego

Brak standaryzacji

Kontrakty standaryzowane

Zwykle jedna określana data dostawy

Przedział dat, w których możliwa jest

dostawa

Rozliczany na zakończenie ważności

kontraktu

Rozliczany codziennie

Zwykle dochodzi do dostawy lub

końcowego rozliczenia

gotówkowego

Zwykle następuje zamknięcie pozycji

przed nadejściem terminu realizacji

Zasadnicze różnice pomiędzy transakcjami

forward i futures

12 z 15

London Metal Exchange - LME

London Metal Exchange - LME

13 z 15

14 z 15

Literatura

Literatura



Drewiński M.,

Drewiński M.,

Giełdy towarowe,

Giełdy towarowe,

PWE, Warszawa 1997

PWE, Warszawa 1997



Magda R.,

Magda R.,

Międzynarodowe rynki metali surowców

Międzynarodowe rynki metali surowców

mineralnych,

mineralnych,

UWND, Kraków 1999

UWND, Kraków 1999



McCafferty T, Wasendorf R.,

McCafferty T, Wasendorf R.,

Giełdy towarowe od A do Z,

Giełdy towarowe od A do Z,

K. E. Liber, Warszawa 1997

K. E. Liber, Warszawa 1997



strona internetowa London Metal Exchange -

strona internetowa London Metal Exchange -

http://www.lme.co.uk

http://www.lme.co.uk

15 z 15

Dziękuję za uwagę

Dziękuję za uwagę