FORMY OCHRONY

PRZYRODY

I

OBIEKTY CHRONIONE

1. Wstęp
Ochrona przyrody, w rozumieniu ustawy z dnia
12 pażdziernika 2000 r. o zmianie ustawy o
ochronie przyrody, oznacza

zachowanie

,

właściwe

wykorzystanie

oraz

odnawianie

zasobów przyrody i jej składników, a w
szczególności:
- dziko występujących roślin lub zwierząt,
- siedlisk przyrodniczych,
- siedlisk gatunków chronionych roślin lub
zwierząt,
- zwierząt prowadzących wędrowny tryb życia,
- roślin lub zwierząt, objętych ochroną na
podstawie odrębnych przepisów,
- przyrody nieożywionej,
- krajobrazu.

Ilekroć w ustawie jest mowa o:
1.

banku genów

- rozumie się przez to ośrodek gdzie

genotypy są przechowywane poza ich naturalnym
środowiskiem, wyposażony w niezbędne budowle i
urządzenia,
2.

korytarzu ekologicznym

- rozumie się przez to

obszar pomiędzy dwoma lub wieloma obszarami
chronionymi, niezabudowany, umożliwiający migracje
roślin i zwierząt,
3.

ochronie ścisłej

- rozumie się przez to całkowite

zaniechanie ingerencji człowieka na stan ekosystemów
i składników przyrody,
4.

ochronie częściowej

- rozumie się przez to czynną

ochronę ekosystemów i składników przyrody w celu
przywrócenia stanu naturalnego lub ich utrzymania w
stanie zbliżonym do naturalnego,
5.

ochronie krajobrazowej

- rozumie się przez to

zrównoważony rozwój obszaru oraz zachowanie cech
charakterystycznych krajobrazu,

6.

ogrodzie botanicznym

- rozumie się przez to

wydzielony, odpowiednio wyposażony,
zagospodarowany i urządzony teren, będący
miejscem uprawy roślin różnych stref
klimatycznych i środowisk życia lub roślin
określonego rodzaju oraz związanej z tym
działalności naukowo-badawczej, dydaktyczno-
wychowawczej, popularyzatorskiej i
rekreacyjnej,
7.

ogrodzie zoologicznym

- rozumie się przez to

wydzielony, odpowiednio wyposażony,
zagospodarowany i urządzony teren będący
miejscem życia zwierząt i związanej z tym
działalności naukowo-badawczej, dydaktyczno-
wychowawczej, popularyzatorskiej i
rekreacyjnej,
8.

otulinie

- rozumie się przez to strefę ochronna

wyznaczoną indywidualnie dla określonej formy
ochrony przyrody zabezpieczającą ją przed
zagrożeniami zewnętrznymi,

9.

planie ochrony

- rozumie się przez to podstawowy

dokument opracowywany dla szczególnych form
ochrony przyrody zawierający opis formy ochrony
oraz cele prowadzenia działań ochronnych, katalog
zadań i sposobów ich wykonania,
10.

roślinie

- rozumie się przez to wybrany element

królestwa roślin lub królestwa grzybów,
11.

siedlisku przyrodniczym

- rozumie się przez to

obszar lądowy lub wodny, naturalny lub
półnaturalny, wyodrębniony w oparciu o cechy
geograficzne, abiotyczne i biotyczne,
12.

siedlisku roślin lub siedlisku zwierząt

- rozumie

się przez to obszar występowania gatunków roślin
lub zwierząt,
13.

starodrzewiu

- rozumie się przez to drzewostan

lub pojedyncze drzewa, które przekroczyły fazę
przeciętnego przyrostu lub osiągnęły wiek rębności
w rozumieniu przepisów o gospodarce leśnej,

14.

środowisku przyrodniczym

- rozumie się przez to

krajobrazy wraz z tworami przyrody nieożywionej,
naturalne i przekształcone siedliska przyrodnicze
wraz z występującymi w nich roślinami i
zwierzętami,
15.

właściwym stanie siedliska

- rozumie się przez to

stan, w którym naturalny zasięg siedliska oraz tereny
mieszczące się w obrębie tego zasięgu są stałe lub
zwiększają się, a specyficzna struktura i funkcje
konieczne do jego długotrwałego zachowania istnieją
i będą istnieć w dającej się przewidzieć przyszłości
oraz stan ochrony tworzących go gatunków roślin
lub zwierząt jest właściwy,
16.

właściwym stanie gatunku

- rozumie się przez to

stan, w którym dane o dynamice liczebności
populacji tego gatunku wskazują, że gatunek
utrzymuje się w skali zmniejsza się ani też nie
ulegnie zmniejszeniu w dającej się przewidzieć
przyszłości oraz istnieje i będzie istniało w
przyszłości siedlisko wystarczająco duże, aby
utrzymać te populacje przez dłuższy czas,

17.

zagrożeniach zewnętrznych

- rozumie się

przez to czynniki mogące wywołać zmiany cech
fizycznych, chemicznych lub biologicznych w
składnikach chronionej przyrody, wynikające z
działalności człowieka lub z przyczyn
naturalnych.”;

Ochrona przyrody ma na celu:
1 - utrzymanie procesów ekologicznych i
stabilności ekosystemów,
2 - zachowanie różnorodności biologicznej,
3 - zachowanie dziedzictwa geologicznego,
4 - zapewnienie ciągłości istnienia gatunków
roślin lub zwierząt wraz z siedliskami
poprzez utrzymywanie lub przywracanie ich
do właściwego stanu,
5 - utrzymywanie lub przywracanie do
właściwego stanu siedlisk przyrodniczych, a
także innych zasobów przyrody i jej
składników,
6 - kształtowanie właściwych postaw
człowieka wobec przyrody;długoterminowej
jako trwały składnik swojego siedliska, zasięg
gatunku nie

uwzględnianie wymagań ochrony przyrody w
polityce ekologicznej państwa, programach
ochrony środowiska i zrównoważonego
rozwoju przyjmowanych przez organy
jednostek samorządu terytorialnego,
strategiach rozwoju województw,
wojewódzkich i miejscowych planach
zagospodarowania przestrzennego, studiach
uwarunkowań i kierunków rozwoju
przestrzennego gmin,
7 - obejmowanie zasobów przyrody i jej
składników formami ochrony przewidywanymi
ustawą lub przepisami szczególnymi.

Formy ochrony przyrody;
Poddanie pod ochronę następuje przez:
1 - tworzenie parków narodowych,
2 - uznawanie określonych obszarów za
rezerwaty przyrody,
3 - tworzenie parków krajobrazowych,
4 - wyznaczanie obszarów chronionego
krajobrazu,
5 - wprowadzanie ochrony gatunkowej roślin
i zwierząt,

Wprowadzanie ochrony w drodze uznania za:
- pomniki przyrody,
- stanowiska dokumentacyjne,
- użytki ekologiczne,
- zespoły przyrodniczo-krajobrazowe

Przyroda Województwa Śląskiego

REZERWATY PRZYRODY

Typ Rok Pow. Miejscowość

Gmina

Opis

Barania Góra

Leśny1953 383 Wisła Wisła Obszar Żródliskowy
Białej i Czarnej Wisełki z wykapami W. Pola i H.K.
Łobarzewskiego

Borek

Leśny1953 64,7 Radoszewnica

Koniecpol Bór

mieszany z udziałem dębu, olch i łęg olchowy

Bukowa Góra

Leśny

Ścisły

1959 1,7

Kleśniska Lipie Buczyna niżowa

ze starodrzewiem bukowym

Bukowa Kępa

Leśny1996 52,8 Łączki

Janów

Lasy

bukowe na podłożu wapiennym i lessowym

Butorza

Leśny1961 30,7 Zwardoń

Rajcza

Drzewostan świerkowy (istebniański) w reglu
dolnym

Cisy koło Sierakowa

Leśny1957 8

Przywary

Ciasna

Naturalne stanowisko cisa pospolitego w starym
drzewostanie lasu mieszanego

Cisy nad Liswartą

Leśny1957 21,3 Łęg Herby

Naturalne stanowisko cisa pospolitego w łęgu
jesionowo-olchowym

Cisy w Hucie Starej

Leśny1957 2,1

Huta Szklana

Koziegłowy

Naturalne stanowisko cisa pospolitego w

wilgotnym lesie mieszanym

Cisy w Łebkach

Leśny1957 23,6 Łebki Herby

Naturalne stanowisko cisa pospolitego w łęgu
olchowym

Czantoria

Leśny1996 97,7 Ustroń

Ustroń

Regiel dolny z jaworem, jesionem i klonem

Dębowa Góra

Leśny1954 5,4

Skrzeszów Kłobuck

Las grądowy z dębem i jodłą

Dolina Żabnika

Torfowiskowy

1996 42,3 Cięzkowice Jaworzno

Biocenozy wodne oraz torfowiska przejściowe

Dziobaki

Leśny1996 13,1 Soblówka Ujsoły

Buczyna karpacka i jaworzyna ziołoroślowa

Gawroniec

Leśny1996 23,7 Pewel Mała Świnna

Buczyna karpacka z udziałem sosny

Góra Chełm

Leśny1957 12,6 Hutki-Kanki

Łazy

Las bukowy na wapiennym wzgórzu

Góra Grojec

Krajobrazowy

1996 17,5 Psary Wożniki

Drzewostan mieszany na wapiennym wzgórzu

Góra Tuł

Florystyczny

1948 15,9 Leszna Górna

Goleszów

Stanowiska storczyków w zbiorowiskach

łąkowych i zarośli kserotermicznych

Góra Zborów

Przyrody nieożywionej 1957 45 Podlesice
Kroczyce

Kulminacje wapieni górnojurajskich,

bogata rzeżba krasowa, roślinność naskalna

Grapa

Leśny1996 23,2 Żywiec

Żywiec

Łęg jesionowy z jarzmianką większą i las
grądowy

Hubert

Leśny1958 14,3 Dąbrówka Wielowieś
Naturalny las mieszany, drzewa pomnikowe

Jeleniak Mikuliny

Faunistyczny

1958 44,6 Piłka Koszęcin

Stanowisko lęgowe żurawia

Kaliszak

Leśny1954 14,6 Apolonka

Janów

Starodrzew sosnowo-dębowy

Kopce

Leśny1954 14,8 Cieszyn

Cieszyn

Naturalny las grądowy z udziałem lipy, cieszynianka
wiosenna

Kużnie

Przyrody nieożywionej 1996 7,2 Twardorzeczka
Lipowa

Wychodnie skalne, jaskinie, drzewostan

świerkowy

Las Murckowski

Leśny1954 102,6 Murcki

Katowice Naturalny

las bukowy

Lasek Miejski nad Olzą

Florystyczny

Ścisły

1961 3,2

Cieszyn Cieszyn

Stanowisko cieszynianki wiosennej lesie grądowym

Lasek Miejski nad Puńcówką

Florystyczny
Ścisły1961 6,8

Cieszyn Cieszyn

Stanowisko cieszynianki wiosennej w lesie
grądowym

Łężczok

Wodno-leśny

1957 408,9 Babice, Racibórz

Nędza, Racibórz Stawy rybne, lasy łęgowe,
starorzecza Odry, zabytkowe aleje, miejsca lęgowe
ptactwa

Madohora

Leśny1960 72

Rzyki, Ślemień Andrychów,

Ślemień Buczyna dolnoreglowa, wychodnie skalne

Modrzewiowa Góra

Leśny1957 49,3 Zwierzyniec

Panki

Las mieszany z udziałem modrzewia polskiego

Morzyk

Leśny1996 11,5 Grodziec Śląski Jasienica
Lasy grądowe i buczyna karpacka

Muńcoł

Florystyczny

1998 45,2 Soblówka Ujsoły

Stanowisko śnieżyczki przebiśnieg w buczynie
karpackiej

Ochojec

Florystyczny

1982 26,8 Ochojec Katowice

Stanowisko roślin górskich, głównie liczydło górskie

Ostrężnik

Krajobrazowo-leśny

1960 4,1

Ostrężnik

Janów

Wzgórze z ruinami warowni, jaskinia, las

bukowo-grabowy

Oszast

Leśny1971 47,3 Soblówka Ujsoły
Dawna “Puszcza Karpacka” w reglu górnym

Parkowe

Krajobrazowy

1957 159,9 Potok Złoty Janów

Dolina rzeki Wiercicy z jej źródłami, formy skalne i
jaskinie, las o charakterze naturalnym

Pięć Kopców

Leśny1998 88,7 Korbielów Jeleśnia
Górnoreglowy bór świerkowy, kosodrzewina

Pilsko

Leśny1971 15,4 Korbielów Jeleśnia
Górnoreglowy bór świerkowy

Pod Rysianką

Leśny1970 27,5 Sopotnia Wielka Jeleśnia
Dawna “Puszcza Karpacka”, przejście regla
dolnego w górny

Rajchowa Góra

Leśny1959 8,2

Boronów

Herby

Naturalny las mieszany

Romanka w Beskidzie Żywieckim

Leśny1963 98,5 Sopotnia Mała, Żabnica Jeleśnia,
Węgierska Górka Dawna “Puszcza Karpacka”, bór
świerkowy regla górnego

Rotuz

Torfowiskowy

Ścisły

1967 28,2 Chybie, Zabrzeg Chybie, Czechowice-

Dziedzice
Torfowisko wysokie

Segiet

Leśny1953 24,7 Blachówka, Repty Bytom, Tarnowskie
Góry Drzewostan bukowy na terenie wyrobisk
górniczych

Skarpa Wiślicka

Leśny1996 24,2 Wiślica Skoczów Buczyna i łęg
jesionowy

Smoleń

Krajobrazowo-leśny

1960 4,3

Smoleń Pilica

Wzgórze z ruinami zamku, buczyna

Sokole Góry

Leśny1953 216 Olsztyn Olsztyn Wzgórza wapienne z
ostańcami i jaskiniami, buczyna sudecka i storczykowa

Stawiska

Leśny1959 6,3

Parzymiechy

Lipie

Dąbrowa z okazami pomnikowymi

Stok Szyndzielni

Leśny1953 57,9 Olszówka Bielsko-Biała Naturalny las
bukowy

Szachownica

Przyrody nieożywionej 1978 12,7 Wapiennik Lipie
Wzgórze Krzenna Góra z jaskinią Szachownica

Szeroka w Beskidzie Małym

Leśny1960 51,9 Kocierz Moszczanicki Łękawica
Dolnoreglowa buczyna z pomnikowymi jodłami i bukami

Śrubita

Leśny

Ścisły

1958 25,9 Rycerka Górna Rajcza

Pierwotny las jodłowo-bukowy regla dolnego

Wielki Las

Leśny1953 32,1 Zalesie

Przyrów

Wilgotne lasy łęgowo-olchowe

Wisła

Wodny

1959 17,6 Wylęgarnia Wisła

Ochrona pstrąga potokowego

Zadni Gaj

Lesny1957 5,8

Cisownica Goleszów

Naturalne

stanowisko cisa w drzewostanie liściastym

Zamczysko

Leśny1953 1,35 Grodzisko Wręczyca Wielka
Starodrzew dębowy na wałach grodziska

Zasolnica

Leśny1973 16,7 Porąbka

Porąbka

Buczyna

karpacka regla dolnego

Zielona Góra

Leśny1953 19,7 Kusięta

Olsztyn

Wzgórze

wapienne z ostańcami i jaskiniami, roślinność
ciepłolubna

Żubrowisko

Faunistyczny

1996 743 Jankowice Pszczyna

Zachowanie populacji żubra

PARKI KRAJOBRAZOWE
1 - Zespół Parków Krajobrazowych Beskidu
Zachodniego
Utworzony 26 grudnia 1998 r. Obejmuje:
Beskid Mały,
Beskid Śląski,
Beskid Żywiecki.
2 - Zespół Jurajskich Parków Krajobrazowych
Na obszarze województwa Śląskiego znajdują
się

części czterech parków

krajobrazowych o

łącznej powierzchni 29.176 ha:
Park Krajobrazowy Orlich Gniazd, pow. 22.476
ha
Park Krajobrazowy Dolinek Krakowskich, pow.
4.365 ha
Tenczyński Park Krajobrazowy, pow. 2.287 ha
Rezerwat Krajobrazowy “Parkowe”, pow. 148 ha
Obszar chronionego krajobrazu, pow. 44.834 ha
Siedziba Zarządu ZJPK znajduje się w Dąbrowie
Górniczej.

3 - Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud
Wielkich
Park Krajobrazowy w płd.-zach. części
województwa, powołany 1993 r., obejmuje
obszar 505 km

2

w gminach Sośnicowice,

Pilchowice, Gliwice, Nędza, Kuźnia Raciborska,
Knurów, Czerwionka-Leszczyny, Orzesze, Żory,
Suszec, Rybnik, Lyski, Racibórz, Kornowac,
Gaszowice i Rydułtowy.
4 - Park Krajobrazowy “Lasy nad Górną
Liswartą”
Obejmuje kompleks lasów położonych w górnej
zlewni rzeki Liswarty. Park Krajobrazowy “Lasy
nad Górną Liswartą” zajmuje łącznie
powierzchnie 50.746 ha w tym: Park
Krajobrazowy - 38.701 ha Obszar Chronionego
Krajobrazu - stanowiący otulinę parku - 12.045
ha
Park Krajobrazowy położony jest na terenie
gmin: Blachownia, Wożniki, Boronów, Ciasna,
Herby, Kochanowice, Konopiska, Koszęcin,
Panki, Przystajń, Starcza, Wręczyca Wielka.

INNE FORMY OCHRONY PRZYRODY
Straszykowe
Projektowany rezerwat, pow. 208 ha, gmina Pilica.
Babczyna Dolina
Projektowany rezerwat, pow. 53 ha, gminy Suszec i
Kobiór.
Bagna
Projektowany rezerwat, pow. 4 ha, Dąbrowa
Górnicza.
Las Dąbrowa
Projektowany rezerwat, pow. 77 ha, gmina
Rudziniec.
Wielikąt
Zespół przyrodniczo-krajobrazowy, 1993 r., pow. 637
ha, na płd. od Grabówki, gmina Lubomia, stawy
rybne na prawym brzegu Odry, ostoja ptactwa
wodnego.

Paprocany
Użytek ekologiczny, 1995 r., pow. 18,7 ha, na płd. od
Tychów, otoczenie Jeziora Paprocany.
Głębokie Doły
Projektowany rezerwat, pow. 100 ha, Ksiażenice,
gmina Czerwionka-Leszczyny.

INTEGRACJA DZIAŁAŃ OCHRONNYCH Z
ZAGOSPODAROWANIEM PRZESTRZENNYM W
SKALI LOKALNEJ I REGIONALNEJ