Formy ochrony przyrody

Formami ochrony przyrody w Polsce są: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, pomniki przyrody, stanowisko dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.

PARKI NARODOWE

Park narodowy to obszar powołany celem ochrony występującej tam przyrody ożywionej (rzadziej np. cech krajobrazu, także kulturowego), na którym prawnie ograniczona jest możliwość prowadzenia działalności gospodarczej, osiedlania się itd.

Według polskiej Ustawy o ochronie przyrody z 2004 roku jest to:

"Obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe"

W ramach parku narodowego wyróżnia się zwykle 3 strefy: strefę ochrony ścisłej, strefę ochrony częściowej i otulinę parku narodowego.

REZERWATY PRZYRODY

Rezerwat przyrody w brzmieniu Ustawy o ochronie przyrody z 2004 r.:

"obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi".

Przedmiotem ochrony może być całość przyrody na terenie rezerwatu lub szczególne jej składniki: fauna, flora, twory przyrody nieożywionej

Cały rezerwat albo jego części mogą podlegać ochronie ścisłej, ochronie czynnej lub ochronie krajobrazowej. Ochrona ścisła polega na nieingerencji w naturalne procesy, ochrona czynna dopuszcza wykonywanie zabiegów ochronnych (np. usunięcie drzew zacieniających stanowisko cennego gatunku rośliny), a ochrona krajobrazowa polega na prowadzeniu gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej w sposób uwzględniający potrzeby przedmiotu ochrony.

PARKI KRAJOBRAZOWE

W brzmieniu Ustawy o ochronie przyrody z 2004-go roku:

"Park krajobrazowy obejmuje obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe, w celu zachowania, popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju."

W parku krajobrazowym można kontynuować działalność gospodarczą z pewnymi ograniczeniami, np. nie przewiduje się wznoszenia nowych obiektów budowlanych (z wyjątkiem potrzebnych miejscowej ludności). Park taki ma służyć rekreacji krajoznawczej, to znaczy turystyce niepobytowej, wypoczynkowi, a także edukacji.

OBSZARY CHRONIONEGO KRAJOBRAZU

Obszar chronionego krajobrazu jest formą ochrony przyrody. Obszary takie zajmują rozleglejsze tereny niż parki krajobrazowe i obejmują pełne jednostki środowiska naturalnego takie jak doliny rzeczne, kompleksy leśne, ciągi wzgórz, pola wydmowe, torfowiska.

Obszary chronionego krajobrazu są przeznaczone głównie na rekreację, a działalność gospodarcza podlega tylko niewielkim ograniczeniom (zakaz wznoszenia obiektów szkodliwych dla środowiska i niszczenia środowiska naturalnego).

NATURA 2000

Natura 2000 – program utworzenia w krajach Unii Europejskiej wspólnego systemu (sieci) obszarów objętych ochroną przyrody. Podstawą dla tego programu jest Dyrektywa Ptasia, Dyrektywa Siedliskowa (Habitatowa) oraz szereg innych rozporządzeń i dokumentów wykonawczych. Celem programu jest zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków, które uważa się za cenne i zagrożone w skali całej Europy i wymienia w załącznikach Dyrektyw. W ramach programu wyznaczone zostają tzn. Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków (Special Protection Areas - SPA) oraz Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk (Special Areas of Conservation - SAC), na których obowiązują specjalne regulacje prawne.

POMNIKI PRZYRODY

Pomnik przyrody - pojedyncze krzewy, drzewa i grupy drzew odznaczające się sędziwym wiekiem, wielkością, niezwykłymi kształtami lub innymi cechami, a także zabytkowe aleje drzew. Natomiast do pomników przyrody nieożywionej należą: największe głazy narzutowe, tzw. erratyki oraz interesujące formy powierzchni ziemi np. - źródła, wodospady, jary, skałki, wywierzyska, przełomy rzeczne, jaskinie, odkrywki itp.

W brzmieniu Ustawy o ochronie przyrody z 2004 roku:

Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie.

STANOWISKA DOKUMENTACYJNE

W brzmieniu Ustawy o ochronie przyrody z 2004 roku:

"Stanowiskami dokumentacyjnymi są niewyodrębniające się na powierzchni lub możliwe do wyodrębnienia, ważne pod względem naukowym i dydaktycznym, miejsca występowania formacji geologicznych, nagromadzeń skamieniałości lub tworów mineralnych, jaskinie lub schroniska podskalne wraz z namuliskami oraz fragmenty eksploatowanych lub nieczynnych wyrobisk powierzchniowych i podziemnych."

UŻYTKI EKOLOGICZNE

W brzmieniu Ustawy o ochronie przyrody z 2004 roku:

"Użytkami ekologicznymi są zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów, mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej - naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt, i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania."

Istotnym powodem tworzenia użytków ekologicznych jest potrzeba objęcia ochroną niewielkich powierzchniowo obiektów, ale cennych pod względem przyrodniczym.

Nie mogły one być objęte ochroną rezerwatową ze względu na niewielką powierzchnię i zazwyczaj mniejszą rangę ich walorów przyrodniczych.

ZESPOŁY PRZYRODNICZO-KRAJOBRAZOWE

W brzmieniu Ustawy o ochronie przyrody z 2004 roku:

"Zespołami przyrodniczo-krajobrazowymi są fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego zasługujące na ochronę ze względu na ich walory widokowe i estetyczne."

GATUNKOWA OCHRONA ZWIERZĄT

Gatunkowa ochrona zwierząt - jedna z form ochrony przyrody przyjęta w Ustawie o ochronie przyrody. W stosunku do dziko występujących zwierząt objętych ochroną gatunkową wprowadzone są następujące zakazy: zabijania, okaleczania, chwytania, transportu, pozyskiwania, przetrzymywania, posiadania żywych zwierząt, posiadania zwierząt martwych lub ich części, niszczenie siedlisk i ostoi, wybieranie, posiadanie oraz przechowywanie jaj i inne.

GATUNKOWA OCHRONA ROŚLIN

Ochrona gatunkowa roślin to prawny sposób zabezpieczenia rzadko występujących gatunków dziko rosnących roślin zagrożonych wyginięciem. Gatunków chronionych nie wolno niszczyć, zrywać, zbierać, niszczyć ich siedlisk, sprzedawać, nabywać, przewozić przez granicę państwa itp. Dla gatunków ściśle chronionych na odstępstwo od takiego zakazu może wyjątkowo wyrazić zgodę Minister Środowiska, dla gatunków częściowo chronionych - wojewoda.

GATUNKOWA OCHRONA GRZYBÓW

Ochrona gatunkowa grzybów - analogicznie do ochrony gatunkowej roślin i zwierząt - to prawny sposób zabezpieczenia rzadko występujących gatunków dziko rosnących grzybów zagrożonych wyginięciem. Obecnie obejmuje to również porosty, ponieważ zgodnie z aktualną systematyką są one zaliczane do grzybów.

Chronionych grzybów nie wolno zbierać ani niszczyć w inny sposób, niszczyć ich siedlisk, wpływać w jakikolwiek sposób na ich rozwój, sprzedawać, nabywać, wymieniać, darowywać, przetrzymywać, preparować czy też przewozić przez granicę państwa.

Rozdział 2

Formy ochrony przyrody

Art. 6. 1. Formami ochrony przyrody są:

1. parki narodowe;

2. rezerwaty przyrody;

3. parki krajobrazowe;

4. obszary chronionego krajobrazu;

5. bszary Natura 2000;

6. pomniki przyrody;

7. stanowiska dokumentacyjne;

8. użytki ekologiczne;

9. zespoły przyrodniczo-krajobrazowe;

10. ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.

2. W drodze porozumienia z sąsiednimi państwami mogą być wyznaczane przygraniczne obszary cenne pod względem przyrodniczym w celu ich wspólnej ochrony.

Art. 7. 1. Utworzenie lub powiększenie obszaru parku narodowego lub rezerwatu przyrody jest celem publicznym w rozumieniu ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2000 r. Nr 46, poz. 543, z późn. zm.).

2. Utworzenie lub powiększenie obszaru parku narodowego lub rezerwatu przyrody obejmujące obszary, które stanowią nieruchomości niebędące własnością Skarbu Państwa, następuje za zgodą właściciela, a w razie braku jego zgody - w trybie wywłaszczenia określonym w ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami.

Art. 8. 1. Park narodowy obejmuje obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1.000 ha, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe.

2. Park narodowy tworzy się w celu zachowania różnorodności biologicznej, zasobów, tworów i składników przyrody nieożywionej i walorów krajobrazowych, przywrócenia właściwego stanu zasobów i składników przyrody oraz odtworzenia zniekształconych siedlisk przyrodniczych, siedlisk roślin, siedlisk zwierząt lub siedlisk grzybów.

3. Park narodowy jest państwową jednostką budżetową w rozumieniu przepisów o finansach publicznych.

4. Minister właściwy do spraw środowiska, w drodze zarządzenia, nadaje parkowi narodowemu statut określający jego strukturę organizacyjną.

Art. 9. 1. Nadzór nad parkami narodowymi sprawuje minister właściwy do spraw środowiska.

2. Nadzór, o którym mowa w ust. 1, obejmuje:

1. zatwierdzanie planów finansowych oraz sporządzanie sprawozdań zbiorczych z działalności parków narodowych;

2. zatwierdzanie rocznych zadań rzeczowych wynikających z planu ochrony lub zadań ochronnych;

3. koordynowanie działalności naukowej i edukacyjnej;

4. kontrolę funkcjonowania parków narodowych;

5. funkcjonowanie Służb Parków Narodowych.

Art. 10. 1. Utworzenie parku narodowego, zmiana jego granic lub likwidacja następuje w drodze rozporządzenia Rady Ministrów, które określa jego nazwę, obszar, przebieg granicy, otulinę i nieruchomości Skarbu Państwa nieprzechodzące w trwały zarząd parku narodowego. Rada Ministrów, wydając rozporządzenie, kieruje się rzeczywistym stanem wartości przyrodniczych obszaru. Likwidacja lub zmniejszenie obszaru parku narodowego następuje wyłącznie w razie bezpowrotnej utraty wartości przyrodniczych i kulturowych jego obszaru.

2. Utworzenie parku narodowego, zmiana jego granic lub likwidacja może nastąpić po uzgodnieniu z właściwymi miejscowo organami uchwałodawczymi jednostek samorządu terytorialnego, na których obszarze działania planuje się powyższe zmiany, oraz po zaopiniowaniu, w terminie 30 dni od dnia przedłożenia tych zmian, przez zainteresowane organizacje pozarządowe. Niezłożenie opinii w przewidzianym terminie uznaje się za brak uwag.

3. Nieruchomości Skarbu Państwa położone w granicach parku narodowego i służące realizacji jego celów zostają oddane w trwały zarząd parku narodowego, na zasadach określonych w rozdziale 5 działu II ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami.

4. Administrowanie obszarami morskimi położonymi w granicach parku narodowego odbywa się na podstawie działu III ustawy z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej (Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1502, z późn. zm.).

5. Parkowi narodowemu przysługuje prawo pierwokupu nieruchomości położonej w granicach parku narodowego na rzecz Skarbu Państwa.

6. Projekty studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, planów zagospodarowania przestrzennego województw oraz planów zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej w części dotyczącej parku narodowego i jego otuliny wymagają uzgodnienia z dyrektorem parku narodowego w zakresie ustaleń tych planów, mogących mieć negatywny wpływ na ochronę przyrody parku narodowego.

Art. 11. 1. Na obszarach graniczących z parkiem narodowym wyznacza się otulinę parku narodowego.

2. W otulinie może być utworzona strefa ochronna zwierząt łownych ze względu na potrzebę ochrony zwierząt w parku narodowym.

3. Strefa ochronna zwierząt łownych nie podlega włączeniu w granice obwodów łowieckich.

4. Minister właściwy do spraw środowiska ustanawia, w drodze rozporządzenia, strefę ochronną zwierząt łownych, określając obszary wchodzące w jej skład oraz kryteria i sposoby utrzymania właściwej liczebności i struktury populacji poszczególnych gatunków zwierząt łownych, kierując się potrzebą:

1. ochrony gatunków zwierząt łownych w parkach narodowych;

2. tworzenia strefy bezpieczeństwa dla gatunków zwierząt łownych wychodzących na żerowiska poza obszar parku narodowego;

3. utrzymywania właściwej liczebności i struktury populacji poszczególnych gatunków zwierząt łownych na obszarze parku narodowego w celu zachowania równowagi przyrodniczej.

5. Ochrona zwierząt łownych w strefie ochronnej zwierząt łownych należy do zadań dyrektora parku narodowego.

Art. 12. 1. Obszar parku narodowego jest udostępniany w celach naukowych, edukacyjnych, kulturowych, turystycznych, rekreacyjnych i sportowych w sposób, który nie wpłynie negatywnie na przyrodę w parku narodowym.

2. W planie ochrony parku narodowego, a do czasu jego sporządzenia - w zadaniach ochronnych ustala się miejsca, które mogą być udostępniane, oraz maksymalną liczbę osób mogących przebywać jednocześnie w tych miejscach.

3. Za wstęp do parku narodowego lub na niektóre jego obszary oraz za udostępnianie parku narodowego lub niektórych jego obszarów mogą być pobierane opłaty.

4. Wysokość opłat, o których mowa w ust. 3, ustala dyrektor parku narodowego.

5. Opłata za jednorazowy wstęp do parku nie może przekraczać kwoty 6 zł waloryzowanej o prognozowany średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem, przyjęty w ustawie budżetowej.

6. Opłaty, o których mowa w ust. 3, uiszcza się w formie wykupu biletu wstępu jednorazowego lub wstępu wielokrotnego w miejscach pobierania opłat lub wnosi się na rachunek bankowy parku narodowego.

7. Opłat za wstęp do parku narodowego lub na niektóre jego obszary nie pobiera się od:

1. dzieci w wieku do 7 lat;

2. osób, które posiadają zezwolenie dyrektora parku narodowego na prowadzenie badań naukowych w zakresie ochrony przyrody;

3. uczniów szkół i studentów odbywających zajęcia dydaktyczne w parku narodowym w zakresie uzgodnionym z dyrektorem parku narodowego;

4. mieszkańców gmin położonych w granicach parku narodowego i gmin graniczących z parkiem narodowym;

5. osób udających się do wyznaczonych w parku narodowym plaż;

6. osób udających się do miejsc kultu religijnego.

8. Opłatę za wstęp do parku narodowego lub na niektóre jego obszary w wysokości 50 % stawki opłaty ustalonej przez dyrektora parku narodowego pobiera się od:

1. uczniów szkół i studentów;

2. emerytów i rencistów;

3. osób niepełnosprawnych;

4. żołnierzy służby czynnej.

9. Opłaty, o których mowa w ust. 3, są przychodami gospodarstw pomocniczych przy parkach narodowych w rozumieniu art. 20 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2003 r. Nr 15, poz. 148, z późn. zm.) i są przeznaczone na tworzenie i utrzymanie infrastruktury turystycznej i edukacyjnej parku narodowego oraz na ochronę przyrody. Opłaty pobierane za wstęp do parku narodowego, w wysokości 15 % wpływów za każdy kwartał, przeznacza się na dofinansowanie działalności ratowniczej specjalistycznych organizacji ratowniczych - Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego oraz Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, działających na terenie danego parku narodowego.

10. Minister właściwy do spraw środowiska, uwzględniając zróżnicowanie walorów przyrodniczych i krajobrazowych parków narodowych, nasilenie ruchu turystycznego i jego oddziaływanie na przyrodę parków narodowych, określi, w drodze rozporządzenia, parki narodowe lub niektóre ich obszary, gdzie za wstęp pobiera się opłaty.

Art. 13. 1. Rezerwat przyrody obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi.

2. Na obszarach graniczących z rezerwatem przyrody może być wyznaczona otulina.

3. Uznanie za rezerwat przyrody obszarów, o których mowa w ust. 1, następuje w drodze rozporządzenia wojewody, które określa jego nazwę, położenie lub przebieg granicy i otulinę, jeżeli została wyznaczona, cele ochrony oraz rodzaj, typ i podtyp rezerwatu przyrody, a także sprawującego nadzór nad rezerwatem. Wojewoda, w drodze rozporządzenia, za zgodą ministra właściwego do spraw środowiska i po zasięgnięciu opinii wojewódzkiej rady ochrony przyrody, może zmniejszyć lub zwiększyć obszar rezerwatu przyrody, zmienić cele ochrony, a w razie bezpowrotnej utraty wartości przyrodniczych, dla których rezerwat został powołany - zlikwidować rezerwat przyrody.

4. Wojewoda, w drodze rozporządzenia, może wprowadzić opłaty za wstęp na obszar rezerwatu przyrody, kierując się potrzebą ochrony przyrody.

5. Wojewoda ustala stawki opłat, o których mowa w ust. 4, przy czym opłata za jednorazowy wstęp do rezerwatu nie może przekraczać kwoty 6 zł waloryzowanej o prognozowany średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem, przyjęty w ustawie budżetowej.

6. Opłaty, o których mowa w ust. 4, są przeznaczane na ochronę przyrody.

Art. 14. Minister właściwy do spraw środowiska określi, w drodze rozporządzenia, rodzaje, typy i podtypy rezerwatów przyrody, kierując się potrzebą zapewnienia na obszarach cennych przyrodniczo, zróżnicowanych pod względem wartości przyrodniczych, ochrony rezerwatowej oraz wytypowania reprezentatywnej liczby rezerwatów przyrody ze względu na dominujący przedmiot ochrony i główny typ ekosystemu.

Art. 15. 1. W parkach narodowych oraz w rezerwatach przyrody zabrania się:

1. budowy lub rozbudowy obiektów budowlanych i urządzeń technicznych, z wyjątkiem obiektów i urządzeń służących celom parku narodowego albo rezerwatu przyrody;

2. rybactwa, z wyjątkiem obszarów ustalonych w planie ochrony albo w zadaniach ochronnych;

3. chwytania lub zabijania dziko występujących zwierząt, zbierania lub niszczenia jaj, postaci młodocianych i form rozwojowych zwierząt, umyślnego płoszenia zwierząt kręgowych, zbierania poroży, niszczenia nor, gniazd, legowisk i innych schronień zwierząt oraz ich miejsc rozrodu;

4. polowania, z wyjątkiem obszarów wyznaczonych w planie ochrony lub zadaniach ochronnych ustanowionych dla rezerwatu przyrody;

5. pozyskiwania, niszczenia lub umyślnego uszkadzania roślin oraz grzybów;

6. użytkowania, niszczenia, umyślnego uszkadzania, zanieczyszczania i dokonywania zmian obiektów przyrodniczych, obszarów oraz zasobów, tworów i składników przyrody;

7. zmiany stosunków wodnych, regulacji rzek i potoków, jeżeli zmiany te nie służą ochronie przyrody;

8. pozyskiwania skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych szczątków roślin i zwierząt, minerałów i bursztynu;

9. niszczenia gleby lub zmiany przeznaczenia i użytkowania gruntów;

10. palenia ognisk i wyrobów tytoniowych oraz używania źródeł światła o otwartym płomieniu, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych przez dyrektora parku narodowego, a w rezerwacie przyrody - przez organ uznający obszar za rezerwat przyrody;

11. prowadzenia działalności wytwórczej, handlowej i rolniczej, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych w planie ochrony;

12. stosowania chemicznych i biologicznych środków ochrony roślin i nawozów;

13. zbioru dziko występujących roślin i grzybów oraz ich części, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych przez dyrektora parku narodowego, a w rezerwacie przyrody - przez organ uznający obszar za rezerwat przyrody;

14. amatorskiego połowu ryb, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych w planie ochrony lub zadaniach ochronnych;

15. ruchu pieszego, rowerowego, narciarskiego i jazdy konnej wierzchem, z wyjątkiem szlaków i tras narciarskich wyznaczonych przez dyrektora parku narodowego, a w rezerwacie przyrody - przez organ uznający obszar za rezerwat przyrody;

16. wprowadzania psów na obszary objęte ochroną ścisłą i czynną, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych w planie ochrony oraz psów pasterskich wprowadzanych na obszary objęte ochroną czynną, na których plan ochrony albo zadania ochronne dopuszczają wypas;

17. wspinaczki, eksploracji jaskiń lub zbiorników wodnych, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych przez dyrektora parku narodowego, a w rezerwacie przyrody - przez organ uznający obszar za rezerwat przyrody;

18. ruchu pojazdów poza drogami publicznymi oraz poza drogami położonymi na nieruchomościach będących w trwałym zarządzie parku narodowego, wskazanymi przez dyrektora parku narodowego, a w rezerwacie przyrody - przez organ uznający obszar za rezerwat przyrody;

19. umieszczania tablic, napisów, ogłoszeń reklamowych i innych znaków niezwiązanych z ochroną przyrody, udostępnianiem parku albo rezerwatu przyrody, edukacją ekologiczną, z wyjątkiem znaków drogowych i innych znaków związanych z ochroną bezpieczeństwa i porządku powszechnego;

20. zakłócania ciszy;

21. używania łodzi motorowych i innego sprzętu motorowego, uprawiania sportów wodnych i motorowych, pływania i żeglowania, z wyjątkiem akwenów lub szlaków wyznaczonych przez dyrektora parku narodowego, a w rezerwacie przyrody - przez organ uznający obszar za rezerwat przyrody;

22. wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu;

23. biwakowania, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych przez dyrektora parku narodowego, a w rezerwacie przyrody - przez organ uznający obszar za rezerwat przyrody;

24. prowadzenia badań naukowych - w parku narodowym bez zgody dyrektora parku, a w rezerwacie przyrody - bez zgody organu uznającego obszar za rezerwat przyrody;

25. wprowadzania gatunków roślin, zwierząt lub grzybów, bez zgody ministra właściwego do spraw środowiska;

26. wprowadzania organizmów genetycznie zmodyfikowanych;

27. organizacji imprez rekreacyjno-sportowych - w parku narodowym bez zgody dyrektora parku narodowego, a w rezerwacie przyrody bez zgody organu uznającego obszar za rezerwat przyrody.

2. Zakazy, o których mowa w ust. 1, nie dotyczą:

1. wykonywania zadań wynikających z planu ochrony lub zadań ochronnych;

2. likwidacji nagłych zagrożeń oraz wykonywania czynności nieujętych w planie ochrony lub zadaniach ochronnych, za zgodą organu ustanawiającego plan ochrony lub zadania ochronne;

3. prowadzenia akcji ratowniczej oraz działań związanych z bezpieczeństwem powszechnym;

4. wykonywania zadań z zakresu obronności kraju w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa państwa;

5. obszarów objętych ochroną krajobrazową w trakcie ich gospodarczego wykorzystywania przez jednostki organizacyjne, osoby prawne lub fizyczne oraz wykonywania prawa własności, zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego.

3. Minister właściwy do spraw środowiska może zezwolić na odstępstwa od zakazów, o których mowa w ust. 1, jeżeli jest to uzasadnione potrzebą ochrony przyrody, wykonywaniem badań naukowych, celami edukacyjnymi, kulturowymi, turystycznymi, rekreacyjnymi i sportowymi, celami kultu religijnego lub realizacją inwestycji liniowych celu publicznego w przypadku braku rozwiązań alternatywnych, pod warunkiem przeprowadzenia przez inwestora działań kompensujących utratę wartości przyrodniczych danego obszaru.

Art. 16. 1. Park krajobrazowy obejmuje obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania, popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju.

2. Na obszarach graniczących z parkiem krajobrazowym może być wyznaczona otulina.

3. Utworzenie parku krajobrazowego lub powiększenie jego obszaru następuje w drodze rozporządzenia wojewody, które określa jego nazwę, obszar, przebieg granicy i otulinę, jeżeli została wyznaczona, szczególne cele ochrony oraz zakazy właściwe dla danego parku krajobrazowego lub jego części wybrane spośród zakazów, o których mowa w art. 17 ust. 1, wynikające z potrzeb jego ochrony. Likwidacja lub zmniejszenie obszaru parku krajobrazowego następuje w drodze rozporządzenia wojewody, po uzgodnieniu z właściwymi miejscowo radami gmin, z powodu bezpowrotnej utraty wartości przyrodniczych, historycznych i kulturowych oraz walorów krajobrazowych na obszarach projektowanych do wyłączenia spod ochrony.

4. Projekt rozporządzenia w sprawie utworzenia, zmiany granic lub likwidacji parku krajobrazowego wymaga uzgodnienia z właściwą miejscowo radą gminy.

5. Statut parku krajobrazowego lub zespołu parków krajobrazowych określający strukturę organizacyjną parku lub zespołu parków nadaje wojewoda, w drodze zarządzenia.

6. Grunty rolne i leśne oraz inne nieruchomości znajdujące się w granicach parku krajobrazowego pozostawia się w gospodarczym wykorzystaniu.

7. Projekty studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, planów zagospodarowania przestrzennego województw oraz planów zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej w części dotyczącej parku krajobrazowego i jego otuliny wymagają uzgodnienia z właściwym miejscowo wojewodą.

Art. 17. 1. W parku krajobrazowym mogą być wprowadzone następujące zakazy:

1. realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu art. 51 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627, z późn. zm.);

2. umyślnego zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronień i miejsc rozrodu oraz tarlisk i złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynności w ramach racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej, rybackiej i łowieckiej;

3. likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych, jeżeli nie wynikają z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej lub zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urządzeń wodnych;

4. pozyskiwania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych szczątków roślin i zwierząt, a także minerałów i bursztynu;

5. wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym, przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub budową, odbudową, utrzymaniem, remontem lub naprawą urządzeń wodnych;

6. dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli zmiany te nie służą ochronie przyrody lub racjonalnej gospodarce rolnej, leśnej, wodnej lub rybackiej;

7. budowania nowych obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem obiektów służących turystyce wodnej, gospodarce wodnej lub rybackiej;

8. lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szerokości 200 m od krawędzi brzegów klifowych oraz w pasie technicznym brzegu morskiego;

9. likwidowania, zasypywania i przekształcania zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodno-błotnych;

10. wylewania gnojowicy, z wyjątkiem nawożenia własnych gruntów rolnych;

11. prowadzenia chowu i hodowli zwierząt metodą bezściółkową;

12. utrzymywania otwartych rowów ściekowych i zbiorników ściekowych;

13. organizowania rajdów motorowych i samochodowych;

14. używania łodzi motorowych i innego sprzętu motorowego na otwartych zbiornikach wodnych.

2. Zakazy, o których mowa w ust. 1, nie dotyczą:

1. wykonywania zadań wynikających z planu ochrony;

2. wykonywania zadań na rzecz obronności kraju i bezpieczeństwa państwa;

3. prowadzenia akcji ratowniczej oraz działań związanych z bezpieczeństwem powszechnym;

4. realizacji inwestycji celu publicznego w rozumieniu art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 oraz z 2004 r. Nr 6, poz. 41), zwanej dalej "inwestycją celu publicznego".

3. Zakaz, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, nie dotyczy realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których sporządzenie raportu o oddziaływaniu na środowisko nie jest obowiązkowe i przeprowadzona procedura oceny oddziaływania na środowisko wykazała brak niekorzystnego wpływu na przyrodę parku krajobrazowego.

4. Zakaz, o którym mowa w ust. 1 pkt 14, nie dotyczy statków jednostek ratowniczych, jednostek organizacyjnych właściciela wód lub urządzeń wodnych zlokalizowanych na wodach, inspektorów żeglugi śródlądowej, Państwowej i Społecznej Straży Rybackiej, promów w ciągu dróg publicznych, prowadzenia racjonalnej gospodarki rybackiej oraz wykonywania zadań z zakresu ochrony przyrody przez Służbę Parku Krajobrazowego.

Art. 18. 1. Dla parków narodowych, rezerwatów przyrody i parków krajobrazowych sporządza się i realizuje plan ochrony.

2. Plan ochrony, o którym mowa w ust. 1, ustanawia się w terminie 5 lat od dnia utworzenia parku narodowego, uznania obszaru za rezerwat przyrody albo utworzenia parku krajobrazowego.

Art. 19. 1. Projekt planu ochrony sporządza dla:

1. parku narodowego - dyrektor parku narodowego;

2. rezerwatu przyrody - organ, który uznał dany obszar za rezerwat przyrody lub po uzgodnieniu z tym organem - zarządzający rezerwatem albo sprawujący nadzór nad rezerwatem;

3. parku krajobrazowego - dyrektor parku krajobrazowego lub dyrektor zespołu parków krajobrazowych.

2. Projekt planu ochrony, o którym mowa w ust. 1, wymaga:

1. zaopiniowania przez właściwe miejscowo rady gmin, z zastrzeżeniem pkt. 2;

2. uzgodnienia z właściwymi miejscowo radami gmin ustaleń dotyczących infrastruktury technicznej, zagospodarowania turystycznego, sposobu użytkowania gruntów, eliminacji lub ograniczania zagrożeń zewnętrznych oraz ustaleń do studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, w odniesieniu do nieruchomości niebędących własnością Skarbu Państwa.

3. Przepisy ust. 2 stosuje się odpowiednio w przypadku dokonywania zmiany planu ochrony.

4. Projekt planu ochrony dla rezerwatu przyrody wymaga uzgodnienia z ministrem właściwym do spraw środowiska.

5. Minister właściwy do spraw środowiska ustanawia, w drodze rozporządzenia, plan ochrony dla parku narodowego w terminie 6 miesięcy od dnia otrzymania projektu planu lub odmawia jego ustanowienia, jeżeli projekt planu jest niezgodny z celami ochrony przyrody, uwzględniając konieczność dostosowania działań ochronnych do celów ochrony parku narodowego. Plan ochrony może być zmieniony, jeżeli wynika to z potrzeb ochrony przyrody.

6. Wojewoda ustanawia, w drodze rozporządzenia, plan ochrony dla rezerwatu przyrody i parku krajobrazowego w terminie 6 miesięcy od dnia otrzymania projektu planu lub odmawia jego ustanowienia, jeżeli projekt planu jest niezgodny z celami ochrony przyrody. Plan ochrony może być zmieniony, jeżeli wynika to z potrzeb ochrony przyrody.

7. Plan ochrony dla rezerwatu przyrody położonego na terenie kilku województw ustanawia wojewoda, na którego terenie znajduje się największa powierzchnia tego rezerwatu, w porozumieniu z pozostałymi wojewodami.

8. Plan ochrony dla parku krajobrazowego położonego na terenie kilku województw ustanawia wojewoda właściwy ze względu na siedzibę dyrekcji parku, w porozumieniu z pozostałymi wojewodami.

Art. 20. 1. Plan ochrony dla parku narodowego, rezerwatu przyrody oraz parku krajobrazowego sporządza się na okres 20 lat, z uwzględnieniem:

1. charakterystyki i oceny stanu przyrody;

2. identyfikacji i oceny istniejących oraz potencjalnych zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych;

3. charakterystyki i oceny uwarunkowań społecznych i gospodarczych;

4. analizy skuteczności dotychczasowych sposobów ochrony;

5. charakterystyki i oceny stanu zagospodarowania przestrzennego.

2. Prace przy sporządzaniu planów ochrony, o których mowa w ust. 1, polegają na:

1. ocenie stanu zasobów, tworów i składników przyrody, walorów krajobrazowych, wartości kulturowych oraz istniejących i potencjalnych zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych, która może być wykonana w formie szczegółowych opisów;

2. opracowaniu koncepcji ochrony zasobów, tworów i składników przyrody oraz wartości kulturowych, a także eliminacji lub ograniczania istniejących i potencjalnych zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych;

3. wskazaniu zadań ochronnych, z podaniem rodzaju, zakresu i lokalizacji.

3. Plan ochrony dla parku narodowego oraz rezerwatu przyrody zawiera:

1. cele ochrony przyrody oraz wskazanie przyrodniczych i społecznych uwarunkowań ich realizacji;

2. identyfikację oraz określenie sposobów eliminacji lub ograniczania istniejących i potencjalnych zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych oraz ich skutków;

3. wskazanie obszarów ochrony ścisłej, czynnej i krajobrazowej;

4. określenie działań ochronnych na obszarach ochrony ścisłej, czynnej i krajobrazowej, z podaniem rodzaju, zakresu i lokalizacji tych działań;

5. wskazanie obszarów i miejsc udostępnianych dla celów naukowych, edukacyjnych, turystycznych, rekreacyjnych, sportowych, amatorskiego połowu ryb i rybactwa oraz określenie sposobów ich udostępniania;

6. wskazanie miejsc, w których może być prowadzona działalność wytwórcza, handlowa i rolnicza;

7. ustalenia do studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, planów zagospodarowania przestrzennego województw oraz planów zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej dotyczące eliminacji lub ograniczenia zagrożeń zewnętrznych.

4. Plan ochrony dla parku krajobrazowego zawiera:

1. cele ochrony przyrody oraz przyrodnicze, społeczne i gospodarcze uwarunkowania ich realizacji;

2. identyfikację oraz określenie sposobów eliminacji lub ograniczania istniejących i potencjalnych zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych oraz ich skutków;

3. wskazanie obszarów realizacji działań ochronnych;

4. określenie zakresu prac związanych z ochroną przyrody i kształtowaniem krajobrazu;

5. wskazanie obszarów udostępnianych dla celów naukowych, edukacyjnych, turystycznych, rekreacyjnych, amatorskiego połowu ryb i dla innych form gospodarowania oraz określenie sposobów korzystania z tych obszarów;

6. ustalenia do studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, planów zagospodarowania przestrzennego województw oraz planów zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej dotyczące eliminacji lub ograniczenia zagrożeń zewnętrznych.

Art. 21. Minister właściwy do spraw środowiska określi dla parku narodowego, rezerwatu przyrody, parku krajobrazowego, w drodze rozporządzenia:

1. tryb sporządzania projektu planu ochrony,

2. zakres prac na potrzeby sporządzenia projektu planu ochrony,

3. tryb dokonywania zmian w planie ochrony,

4. zakres i sposoby ochrony zasobów, tworów i składników przyrody

- kierując się potrzebą ochrony zasobów, tworów i składników przyrody żywej i nieożywionej w parkach narodowych, rezerwatach przyrody oraz parkach krajobrazowych, z uwzględnieniem możliwości technicznych, organizacyjnych i finansowych oraz poziomu wiedzy i nauki w zakresie ochrony przyrody.

Art. 22. 1. Dla parku narodowego lub rezerwatu przyrody, do czasu ustanowienia planu ochrony, sprawujący nadzór sporządza projekt zadań ochronnych.

2. Zadania ochronne, o których mowa w ust. 1, ustanawia, w drodze zarządzenia:

1. minister właściwy do spraw środowiska - dla parku narodowego;

2. wojewoda, po zasięgnięciu opinii ministra właściwego do spraw środowiska - dla rezerwatu przyrody.

3. Zadania ochronne, o których mowa w ust. 1, uwzględniają:

1. identyfikację i ocenę istniejących i potencjalnych zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych oraz sposoby eliminacji lub ograniczania tych zagrożeń i ich skutków;

2. opis sposobów ochrony czynnej ekosystemów, z podaniem rodzaju, rozmiaru i lokalizacji poszczególnych zadań;

3. opis sposobów czynnej ochrony gatunków roślin, zwierząt lub grzybów;

4. wskazanie obszarów objętych ochroną ścisłą, czynną oraz krajobrazową.

4. Zadania ochronne, o których mowa w ust. 1, mogą być ustanawiane na rok lub równocześnie na kolejne lata, nie dłużej jednak niż na 5 lat.

Art. 23. 1. Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych.

2. Wyznaczenie obszaru chronionego krajobrazu następuje w drodze rozporządzenia wojewody, które określa jego nazwę, położenie, obszar, sprawującego nadzór, ustalenia dotyczące czynnej ochrony ekosystemów oraz zakazy właściwe dla danego obszaru chronionego krajobrazu lub jego części wybrane spośród zakazów wymienionych w art. 24 ust. 1, wynikające z potrzeb jego ochrony. Likwidacja lub zmiana granic obszaru chronionego krajobrazu następuje w drodze rozporządzenia wojewody, po zaopiniowaniu przez wojewódzką radę ochrony przyrody oraz właściwe miejscowo rady gmin, z powodu bezpowrotnej utraty wyróżniającego się krajobrazu o zróżnicowanych ekosystemach i możliwości zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem.

3. Projekt rozporządzenia w sprawie wyznaczenia lub powiększenia obszaru chronionego krajobrazu wymaga uzgodnienia z właściwą miejscowo radą gminy.

4. Jeżeli wojewoda nie wyznaczył obszaru chronionego krajobrazu, obszar ten może być wyznaczony przez radę gminy, w drodze uchwały, która określa jego nazwę, położenie, obszar, sprawującego nadzór, ustalenia dotyczące czynnej ochrony ekosystemów oraz zakazy właściwe dla danego obszaru chronionego krajobrazu lub jego części wybrane spośród zakazów wymienionych w art. 24 ust. 1, wynikające z potrzeb jego ochrony. Likwidacja lub zmiana granic obszaru chronionego krajobrazu następuje w drodze uchwały rady gminy.

5. Projekty studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, planów zagospodarowania przestrzennego województw i planów zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej, w części dotyczącej obszaru chronionego krajobrazu, wymagają uzgodnienia z właściwym wojewodą.

Art. 24. 1. Na obszarze chronionego krajobrazu mogą być wprowadzone następujące zakazy:

1. zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronień i miejsc rozrodu oraz tarlisk, złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynności związanych z racjonalną gospodarką rolną, leśną, rybacką i łowiecką;

2. realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu art. 51 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska;

3. likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych, jeżeli nie wynikają one z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urządzeń wodnych;

4. wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych szczątków roślin i zwierząt, a także minerałów i bursztynu;

5. wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym, przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub utrzymaniem, budową, odbudową, naprawą lub remontem urządzeń wodnych;

6. dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli służą innym celom niż ochrona przyrody lub zrównoważone wykorzystanie użytków rolnych i leśnych oraz racjonalna gospodarka wodna lub rybacka;

7. likwidowania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy i obszarów wodno-błotnych;

8. lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem urządzeń wodnych oraz obiektów służących prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej;

9. lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szerokości 200 m

od linii brzegów klifowych oraz w pasie technicznym brzegu morskiego.

2. Zakazy, o których mowa w ust. 1, nie dotyczą:

1. wykonywania zadań na rzecz obronności kraju i bezpieczeństwa państwa;

2. prowadzenia akcji ratowniczej oraz działań związanych z bezpieczeństwem powszechnym;

3. realizacji inwestycji celu publicznego.

Art. 25. 1. Sieć obszarów Natura 2000 obejmuje:

1. obszary specjalnej ochrony ptaków;

2. specjalne obszary ochrony siedlisk.

2. Obszar Natura 2000 może obejmować część lub całość obszarów i obiektów objętych formami ochrony przyrody, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1-4 i 6-9.

Art. 26. Minister właściwy do spraw środowiska określi, w drodze rozporządzenia, typy siedlisk przyrodniczych oraz gatunki roślin i zwierząt, ze wskazaniem typów siedlisk przyrodniczych i gatunków o znaczeniu priorytetowym, wymagające ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000, a także kryteria i sposoby wyboru reprezentatywnej liczby i powierzchni siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk roślin i siedlisk zwierząt do ochrony w formie obszarów Natura 2000, mając na uwadze zachowanie szczególnie cennych i zagrożonych składników różnorodności biologicznej.

Art. 27. 1. Minister właściwy do spraw środowiska opracowuje projekt listy obszarów Natura 2000, zgodnie z przepisami prawa Unii Europejskiej.

2. Projekt, o którym mowa w ust. 1, wymaga zasięgnięcia opinii właściwych miejscowo rad gmin. Niezłożenie opinii w terminie 30 dni od dnia otrzymania projektu uznaje się za brak uwag.

3. Minister właściwy do spraw środowiska, po uzyskaniu zgody Rady Ministrów, przekazuje Komisji Europejskiej:

1. projekt listy specjalnych obszarów ochrony siedlisk;

2. szacunek dotyczący współfinansowania przez Wspólnotę Europejską ochrony obszarów wyznaczonych ze względu na typy siedlisk przyrodniczych oraz gatunki roślin i zwierząt o znaczeniu priorytetowym.

Art. 28. 1. Wyznaczenie obszaru Natura 2000, zmiana jego granic lub likwidacja następuje w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw rolnictwa, ministrem właściwym do spraw rozwoju wsi i z ministrem właściwym do spraw gospodarki wodnej, w drodze rozporządzenia ministra właściwego do spraw środowiska, które określa nazwę, położenie administracyjne, obszar i mapę obszaru, cel i przedmiot ochrony oraz sprawującego nadzór nad obszarem. Minister właściwy do spraw środowiska, wydając rozporządzenie, kieruje się rzeczywistym stanem siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt.

2. Po wyznaczeniu obszarów specjalnej ochrony ptaków minister właściwy do spraw środowiska przekazuje listę tych obszarów Komisji Europejskiej.

3. Specjalne obszary ochrony siedlisk minister właściwy do spraw środowiska wyznacza po uzgodnieniu z Komisją Europejską.

Art. 29. 1. Dla obszaru Natura 2000 minister właściwy do spraw środowiska ustanawia, w drodze rozporządzenia, plan ochrony na okres 20 lat, uwzględniający ekologiczne właściwości siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony obszar ten został wyznaczony, wykorzystując, obejmujące obszar Natura 2000, plany ochrony ustanowione dla parku narodowego, rezerwatu przyrody i parku krajobrazowego oraz plany urządzenia lasu. Plan ochrony może być zmieniony, jeżeli wynika to z potrzeb ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt.

2. Projekt planu ochrony obszaru Natura 2000 sporządza sprawujący nadzór nad obszarem w terminie 5 lat od dnia wyznaczenia tego obszaru, w uzgodnieniu z właściwymi miescowo radami gmin.

3. Plan ochrony obszaru Natura 2000 zawiera:

1. opis i ocenę istniejących i potencjalnych zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych oraz określenie sposobów eliminacji lub ograniczania tych zagrożeń i ich skutków;

2. opis warunków zachowania lub przywrócenia właściwego stanu ochrony siedlisk i gatunków, o których mowa w ust. 1;

3. wykaz zadań ochronnych, z określeniem sposobu ich wykonywania, rodzaju, zakresu i lokalizacji, na okres stosowny do potrzeb;

4. określenie zakresu monitoringu przyrodniczego;

5. opis przebiegu granic obszaru Natura 2000.

Art. 30. 1. Minister właściwy do spraw środowiska określi, w drodze rozporządzenia, tryb i zakres opracowania projektu planu ochrony, o którym mowa w art. 29 ust. 1, w tym sposoby ochrony siedlisk przyrodniczych i gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznacza się obszary Natura 2000, kierując się potrzebą ochrony tych obszarów.

2. Plan ochrony ustanowiony dla parku narodowego, rezerwatu przyrody, parku krajobrazowego oraz plan urządzenia lasu powinny być zgodne z planem ochrony ustanowionym dla obszaru Natura 2000, jeżeli obszar ten obejmuje teren parku narodowego, rezerwatu przyrody, parku krajobrazowego lub obszar objęty planem urządzenia lasów.

Art. 31. Sprawujący nadzór nad obszarem Natura 2000 sporządza i przekazuje ministrowi właściwemu do spraw środowiska, co 6 lat w odniesieniu do specjalnego obszaru ochrony siedlisk oraz co 3 lata w odniesieniu do obszaru specjalnej ochrony ptaków, ocenę realizacji ochrony tego obszaru, zawierającą informacje dotyczące podejmowanych działań ochronnych oraz wpływu tych działań na stan ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000, a także wyniki monitorowania i nadzoru tych działań.

Art. 32. 1. Minister właściwy do spraw środowiska nadzoruje funkcjonowanie obszarów Natura 2000, prowadząc ewidencję danych niezbędnych do podejmowania działań w zakresie ich ochrony.

2. Nadzór, o którym mowa w ust. 1, polega na:

1. wydawaniu zaleceń i wytycznych w zakresie ochrony i funkcjonowania obszarów Natura 2000;

2. określaniu zakresu i żądaniu informacji dotyczących ochrony i funkcjonowania obszarów Natura 2000;

3. kontroli realizacji ustaleń planów ochrony obszarów Natura 2000.

3. Wojewoda koordynuje funkcjonowanie obszarów Natura 2000 na obszarze swojego działania.

4. Na terenie zarządzanym przez Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe znajdującym się na obszarze Natura 2000 zadania w zakresie ochrony przyrody wykonuje samodzielnie miejscowy nadleśniczy, zgodnie z ustaleniami planu ochrony obszaru Natura 2000 uwzględnionym w planie urządzenia lasu.

Art. 33. 1. Zabrania się podejmowania działań mogących w znaczący sposób pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk gatunków roślin i zwierząt, a także w znaczący sposób wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000, z zastrzeżeniem art. 34.

2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do projektowanych obszarów Natura 2000, znajdujących się na liście, o której mowa w art. 27 ust. 1, do czasu odmowy zatwierdzenia albo zatwierdzenia tych obszarów przez Komisję Europejską jako obszary Natura 2000 i ich wyznaczenia w trybie przepisów, o których mowa w art. 28.

3. Projekty planów i projekty zmian do przyjętych planów oraz planowane przedsięwzięcia, które nie są bezpośrednio związane z ochroną obszaru Natura 2000 lub obszarów, o których mowa w ust. 2, lub nie wynikają z tej ochrony, a które mogą na te obszary znacząco oddziaływać, wymagają przeprowadzenia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, na zasadach określonych w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska.

4-6. (uchylone).

Art. 34. 1. Jeżeli przemawiają za tym konieczne wymogi nadrzędnego interesu publicznego, w tym wymogi o charakterze społecznym lub gospodarczym, i wobec braku rozwiązań alternatywnych, właściwy miejscowo wojewoda, a na obszarach morskich dyrektor właściwego urzędu morskiego, może zezwolić na realizację planu lub przedsięwzięcia, które mogą mieć negatywny wpływ na siedliska przyrodnicze oraz gatunki roślin i zwierząt, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000, zapewniając wykonanie kompensacji przyrodniczej niezbędnej do zapewnienia spójności i właściwego funkcjonowania sieci obszarów Natura 2000, z zastrzeżeniem ust. 2.

2. Jeżeli na obszarze Natura 2000 występuje siedlisko lub gatunek o znaczeniu priorytetowym, zezwolenie, o którym mowa w ust. 1, może zostać udzielone wyłącznie w celu:

1. ochrony zdrowia i życia ludzi;

2. zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego;

3. uzyskania korzystnych następstw o pierwszorzędnym znaczeniu dla środowiska przyrodniczego;

4. wynikającym z koniecznych wymogów nadrzędnego interesu publicznego, po uzyskaniu opinii Komisji Europejskiej.

Art. 35. 1. Wydając zezwolenie, o którym mowa w art. 34 ust. 1, wojewoda lub dyrektor urzędu morskiego ustala zakres, miejsce, termin i sposób wykonania kompensacji przyrodniczej.

2. Koszty kompensacji przyrodniczej ponosi podmiot realizujący plan lub przedsięwzięcie.

3. Wojewoda lub dyrektor urzędu morskiego nadzoruje wykonanie kompensacji przyrodniczej.

4. Wojewoda lub dyrektor urzędu morskiego informuje ministra właściwego do spraw środowiska o zezwoleniach, o których mowa w art. 34, o ich wykorzystaniu oraz o skutkach realizacji planu lub przedsięwzięcia i wykonanej kompensacji przyrodniczej.

Art. 35a. W przypadku planowanych przedsięwzięć, które mogą znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000 i nie są bezpośrednio związane z ochroną obszaru Natura 2000 lub nie wynikają z tej ochrony, zezwolenie, o którym mowa w art. 34 ust. 1, zastępuje się decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia, w rozumieniu ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska; do decyzji stosuje się odpowiednio art. 34 i 35.

Art. 36. 1. Na obszarach Natura 2000, z zastrzeżeniem ust. 2, nie podlega ograniczeniu działalność związana z utrzymaniem urządzeń i obiektów służących bezpieczeństwu przeciwpowodziowemu oraz działalność gospodarcza, rolna, leśna, łowiecka i rybacka, a także amatorski połów ryb, jeżeli nie zagrażają one zachowaniu siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk roślin lub zwierząt ani nie wpływają w sposób istotny negatywnie na gatunki roślin i zwierząt, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000.

2. Prowadzenie działalności, o której mowa w ust. 1, na obszarach Natura 2000 wchodzących w skład parków narodowych i rezerwatów przyrody, jest dozwolone wyłącznie w zakresie, w jakim nie narusza to zakazów obowiązujących na tych obszarach.

3. Jeżeli działalność gospodarcza, rolna, leśna, łowiecka lub rybacka wymaga dostosowania do wymogów ochrony obszaru Natura 2000, na którym nie mają zastosowania programy wsparcia z tytułu obniżenia dochodowości, wojewoda może zawrzeć umowę z właścicielem lub posiadaczem obszaru, z wyjątkiem zarządców nieruchomości Skarbu Państwa, która zawiera wykaz niezbędnych działań, sposoby i terminy ich wykonania oraz warunki i terminy rozliczenia należności za wykonane czynności, a także wartość rekompensaty za utracone dochody wynikające z wprowadzonych ograniczeń.

Art. 37. Jeżeli działania na obszarze Natura 2000 zostały podjęte bez przeprowadzenia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, o którym mowa w art. 33 ust. 3, wojewoda, a na obszarach morskich dyrektor właściwego urzędu morskiego, nakazuje ich natychmiastowe wstrzymanie i podjęcie w wyznaczonym terminie niezbędnych czynności w celu przywrócenia poprzedniego stanu danego obszaru, jego części lub chronionych na nim gatunków.

Art. 38. Minister właściwy do spraw środowiska składa do Komisji Europejskiej raporty i notyfikacje dotyczące obszarów Natura 2000 oraz występuje o opinie w sprawie tych obszarów.

Art. 39. Koszty związane z wdrożeniem i funkcjonowaniem sieci obszarów Natura 2000 w zakresie nieobjętym finansowaniem przez Wspólnotę Europejską są finansowane z budżetu państwa z części, której dysponentem jest minister właściwy do spraw środowiska, oraz z funduszy celowych.

Art. 40. 1. Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie.

2. Na terenach niezabudowanych, jeżeli nie stanowi to zagrożenia dla ludzi lub mienia, drzewa stanowiące pomniki przyrody podlegają ochronie aż do ich samoistnego, całkowitego rozpadu.

3. Minister właściwy do spraw środowiska może określić, w drodze rozporządzenia, kryteria uznawania tworów przyrody żywej i nieożywionej za pomniki przyrody, kierując się potrzebą ochrony drzew i krzewów ze względu na ich wielkość, wiek, pokrój i znaczenie historyczne, a odnośnie tworów przyrody nieożywionej - ze względu na ich znaczenie naukowe, estetyczne i krajobrazowe.

Art. 41. 1. Stanowiskami dokumentacyjnymi są niewyodrębniające się na powierzchni lub możliwe do wyodrębnienia, ważne pod względem naukowym i dydaktycznym, miejsca występowania formacji geologicznych, nagromadzeń skamieniałości lub tworów mineralnych, jaskinie lub schroniska podskalne wraz z namuliskami oraz fragmenty eksploatowanych lub nieczynnych wyrobisk powierzchniowych i podziemnych.

2. Stanowiskami dokumentacyjnymi mogą być także miejsca występowania kopalnych szczątków roślin lub zwierząt.

Art. 42. Użytkami ekologicznymi są zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej - naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania.

Art. 43. Zespołami przyrodniczo-krajobrazowymi są fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego zasługujące na ochronę ze względu na ich walory widokowe lub estetyczne.

Art. 44. 1. Ustanowienie pomnika przyrody, stanowiska dokumentacyjnego, użytku ekologicznego lub zespołu przyrodniczo-krajobrazowego następuje w drodze rozporządzenia wojewody albo uchwały rady gminy, jeżeli wojewoda nie ustanowił tych form ochrony przyrody.

2. Rozporządzenie wojewody lub uchwała rady gminy, o których mowa w ust. 1, określają nazwę danego obiektu lub obszaru, jego położenie, sprawującego nadzór, szczególne cele ochrony, w razie potrzeby ustalenia dotyczące jego czynnej ochrony oraz zakazy właściwe dla tego obiektu, obszaru lub jego części, wybrane spośród zakazów wymienionych w art. 45 ust. 1.

3. Zniesienia formy ochrony przyrody, o której mowa w ust. 1, dokonuje organ, który ustanowił daną formę ochrony przyrody; wojewoda - w drodze rozporządzenia, rada gminy - w drodze uchwały.

4. Zniesienie formy ochrony przyrody, o której mowa w ust. 1, następuje w razie utraty wartości przyrodniczych, ze względu na które ustanowiono formę ochrony przyrody, lub w razie konieczności realizacji inwestycji celu publicznego lub zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego.

Art. 45. 1. W stosunku do pomnika przyrody, stanowiska dokumentacyjnego, użytku ekologicznego lub zespołu przyrodniczo-krajobrazowego mogą być wprowadzone następujące zakazy:

1. niszczenia, uszkadzania lub przekształcania obiektu lub obszaru;

2. wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym lub przeciwpowodziowym albo budową, odbudową, utrzymywaniem, remontem lub naprawą urządzeń wodnych;

3. uszkadzania i zanieczyszczania gleby;

4. dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli zmiany te nie służą ochronie przyrody albo racjonalnej gospodarce rolnej, leśnej, wodnej lub rybackiej;

5. likwidowania, zasypywania i przekształcania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodno-błotnych;

6. wylewania gnojowicy, z wyjątkiem nawożenia użytkowanych gruntów rolnych;

7. zmiany sposobu użytkowania ziemi;

8. wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych szczątków roślin i zwierząt, a także minerałów i bursztynu;

9. umyślnego zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia nor, legowisk zwierzęcych oraz tarlisk i złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynności związanych z racjonalną gospodarką rolną, leśną, rybacką i łowiecką;

10. zbioru, niszczenia, uszkadzania roślin i grzybów na obszarach użytków ekologicznych, utworzonych w celu ochrony stanowisk, siedlisk lub ostoi roślin i grzybów chronionych;

11. umieszczania tablic reklamowych.

2. Zakazy, o których mowa w ust. 1, nie dotyczą:

1. prac wykonywanych na potrzeby ochrony przyrody po uzgodnieniu z organem ustanawiającym daną formę ochrony przyrody;

2. realizacji inwestycji celu publicznego po uzgodnieniu z organem ustanawiającym daną formę ochrony przyrody;

3. zadań z zakresu obronności kraju w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa państwa;

4. likwidowania nagłych zagrożeń bezpieczeństwa powszechnego i prowadzenia akcji ratowniczych.

Art. 46. 1. Ochrona gatunkowa ma na celu zapewnienie przetrwania i właściwego stanu ochrony dziko występujących roślin, zwierząt i grzybów oraz ich siedlisk, gatunków rzadko występujących, endemicznych, podatnych na zagrożenia i zagrożonych wyginięciem oraz objętych ochroną na podstawie umów międzynarodowych, a także zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej.

2. W celu ochrony ostoi i stanowisk roślin lub grzybów objętych ochroną gatunkową lub ostoi, miejsc rozrodu i regularnego przebywania zwierząt objętych ochroną gatunkową mogą być ustalane strefy ochrony.

Art. 47. 1. Rośliny, zwierzęta i grzyby gatunków zagrożonych wyginięciem w środowisku przyrodniczym podlegają ochronie ex situ w ogrodach zoologicznych, ogrodach botanicznych lub bankach genów.

2. Ochrona ex situ gatunków, o których mowa w ust. 1, powinna zmierzać do przywrócenia osobników tych gatunków do środowiska przyrodniczego.

Art. 48. Minister właściwy do spraw środowiska w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw rolnictwa określi, w drodze rozporządzenia:

1. gatunki dziko występujących roślin:

* objętych ochroną ścisłą, z wyszczególnieniem gatunków wymagających ochrony czynnej,

* objętych ochroną częściową,

* objętych ochroną częściową, które mogą być pozyskiwane, oraz sposoby ich pozyskiwania,

* wymagających ustalenia stref ochrony ich ostoi lub stanowisk,

2. zakazy właściwe dla poszczególnych gatunków lub grup gatunków roślin, wybrane spośród zakazów, o których mowa w art. 51 ust. 1, i odstępstwa od zakazów, wybrane spośród odstępstw, o których mowa w art. 51 ust. 2,

3. sposoby ochrony gatunków, w tym wielkość stref ochrony

- kierując się potrzebą ochrony dziko występujących roślin, ich siedlisk, ostoi lub stanowisk oraz wymaganiami ekologicznymi, naukowymi i kulturowymi, a także biorąc pod uwagę obowiązujące w tym zakresie przepisy prawa Unii Europejskiej.

Art. 49. Minister właściwy do spraw środowiska w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw rolnictwa określi, w drodze rozporządzenia:

1. gatunki dziko występujących:

* zwierząt objętych ochroną ścisłą, z wyszczególnieniem gatunków wymagających ochrony czynnej,

* zwierząt objętych ochroną częściową,

* zwierząt objętych ochroną częściową, które mogą być pozyskiwane, oraz sposoby ich pozyskiwania,

* ptaków, które mogą być sprzedawane, transportowane i przetrzymywane w celach handlowych, jeżeli zostały legalnie upolowane,

* zwierząt wymagających ustalenia stref ochrony ostoi, miejsc rozrodu lub regularnego przebywania,

2. zakazy właściwe dla poszczególnych gatunków lub grup gatunków zwierząt, wybrane spośród zakazów, o których mowa w art. 52 ust. 1, i odstępstwa od zakazów, wybrane spośród odstępstw, o których mowa w art. 52 ust. 2,

3. sposoby ochrony gatunków, w tym wielkość stref ochrony

- kierując się potrzebą ochrony dziko występujących zwierząt, ich siedlisk, ostoi lub stanowisk oraz wymaganiami ekologicznymi, naukowymi i kulturowymi, a także biorąc pod uwagę obowiązujące w tym zakresie przepisy prawa Unii Europejskiej.

Art. 50. Minister właściwy do spraw środowiska w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw rolnictwa określi, w drodze rozporządzenia:

1. gatunki dziko występujących grzybów:

* objętych ochroną ścisłą,

* objętych ochroną częściową,

* objętych ochroną częściową, które mogą być pozyskiwane, oraz sposoby ich pozyskiwania,

* wymagających ustalenia stref ochrony ich ostoi lub stanowisk,

2. zakazy właściwe dla poszczególnych gatunków lub grup gatunków grzybów, wybrane spośród zakazów, o których mowa w art. 51 ust. 1, i odstępstwa od zakazów, wybrane spośród odstępstw, o których mowa w art. 51 ust. 2,

3. sposoby ochrony gatunków, w tym wielkość stref ochrony

- kierując się potrzebą ochrony dziko występujących grzybów, ich siedlisk, ostoi lub stanowisk oraz wymaganiami ekologicznymi, naukowymi i kulturowymi, a także biorąc pod uwagę obowiązujące w tym zakresie przepisy prawa Unii Europejskiej.

Art. 51. 1. W stosunku do dziko występujących roślin i grzybów objętych ochroną gatunkową mogą być wprowadzone następujące zakazy:

1. zrywania, niszczenia i uszkadzania;

2. niszczenia ich siedlisk i ostoi;

3. dokonywania zmian stosunków wodnych, stosowania środków chemicznych, niszczenia ściółki leśnej i gleby w ostojach;

4. pozyskiwania, zbioru, przetrzymywania, posiadania, preparowania i przetwarzania całych roślin oraz grzybów i ich części;

5. zbywania, nabywania, oferowania do sprzedaży, wymiany i darowizny roślin i grzybów żywych, martwych, przetworzonych i spreparowanych, a także ich części i produktów pochodnych;

6. wwożenia z zagranicy i wywożenia poza granicę państwa roślin i grzybów żywych, martwych, przetworzonych i spreparowanych, a także ich części i produktów pochodnych.

2. W stosunku do dziko występujących roślin i grzybów objętych ochroną gatunkową mogą być wprowadzone odstępstwa od zakazów, o których mowa w ust. 1, dotyczące:

1. wykonywania czynności związanych z prowadzeniem racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej, jeżeli technologia prac uniemożliwia przestrzeganie zakazów;

2. usuwania roślin oraz grzybów niszczących materiały lub obiekty budowlane;

3. pozyskiwania gatunków roślin, o których mowa w art. 48 pkt 1 lit. c, oraz grzybów, o których mowa w art. 50 pkt 1 lit. c, lub ich części i produktów pochodnych przez podmioty, które uzyskały zezwolenie wojewody na ich pozyskiwanie;

4. przetrzymywania, zbywania, nabywania, oferowania do sprzedaży, wymiany, darowizny, a także wywożenia poza granicę państwa żywych, martwych, przetworzonych i spreparowanych roślin, o których mowa w pkt 3, oraz ich części i produktów pochodnych.

Art. 52. 1. W stosunku do dziko występujących zwierząt objętych ochroną gatunkową mogą być wprowadzone następujące zakazy:

1. zabijania, okaleczania, chwytania, transportu, pozyskiwania, przetrzymywania, a także posiadania żywych zwierząt;

2. zbierania, przetrzymywania i posiadania zwierząt martwych, w tym spreparowanych, a także ich części i produktów pochodnych;

3. niszczenia ich jaj, postaci młodocianych i form rozwojowych;

4. niszczenia ich siedlisk i ostoi;

5. niszczenia ich gniazd, mrowisk, nor, legowisk, żeremi, tam, tarlisk, zimowisk i innych schronień;

6. wybierania, posiadania i przechowywania ich jaj;

7. wyrabiania, posiadania i przechowywania wydmuszek;

8. preparowania martwych zwierząt lub ich części, w tym znalezionych;

9. zbywania, nabywania, oferowania do sprzedaży, wymiany i darowizny zwierząt żywych, martwych, przetworzonych i spreparowanych, a także ich części i produktów pochodnych;

10. wwożenia z zagranicy i wywożenia poza granicę państwa zwierząt żywych, martwych, przetworzonych i spreparowanych, a także ich części i produktów pochodnych;

11. umyślnego płoszenia i niepokojenia;

12. fotografowania, filmowania i obserwacji, mogących powodować ich płoszenie lub niepokojenie;

13. przemieszczania z miejsc regularnego przebywania na inne miejsca;

14. przemieszczania urodzonych i hodowanych w niewoli do stanowisk naturalnych.

2. W stosunku do dziko występujących zwierząt objętych ochroną gatunkową mogą być wprowadzone odstępstwa od zakazów, o których mowa w ust. 1, dotyczące:

1. usuwania od dnia 16 października do końca lutego gniazd z budek dla ptaków i ssaków;

2. usuwania od dnia 16 października do końca lutego gniazd ptasich z obiektów budowlanych i terenów zieleni, jeżeli wymagają tego względy bezpieczeństwa lub sanitarne;

3. chwytania na terenach zabudowanych przez podmioty upoważnione przez wojewodę zabłąkanych zwierząt i przemieszczania ich do miejsc regularnego przebywania;

4. chwytania zwierząt rannych i osłabionych w celu udzielenia im pomocy weterynaryjnej i przemieszczania do ośrodków rehabilitacji zwierząt oraz przetrzymywania w tych ośrodkach na czas odzyskania zdolności samodzielnego życia i przywrócenia ich do środowiska przyrodniczego;

5. wykonywania czynności związanych z prowadzeniem racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej, jeżeli technologia prac uniemożliwia przestrzeganie zakazów;

6. pozyskiwania gatunków zwierząt, o których mowa w art. 49 pkt 1 lit. c, lub ich części i produktów pochodnych przez podmioty, które uzyskały zezwolenie wojewody na to pozyskiwanie;

7. przetrzymywania, zbywania, nabywania, oferowania do sprzedaży, wymiany, darowizny, a także wywożenia poza granicę państwa żywych, martwych i spreparowanych zwierząt, o których mowa w pkt 6, oraz ich części i produktów pochodnych.

Art. 53. Wojewoda, w drodze rozporządzenia, może wprowadzić na terenie województwa, na czas określony, ochronę gatunków roślin, zwierząt lub grzybów nieobjętych ochroną określoną w przepisach, o których mowa w art. 48-50, a także właściwe dla nich zakazy wybrane spośród zakazów, o których mowa w art. 51 ust. 1 oraz art. 52 ust. 1, a także odstępstwa od zakazów, o których mowa w art. 51 ust. 2 oraz art. 52 ust. 2.

Art. 54. Chwytanie lub zabijanie dziko występujących zwierząt, o których mowa w art. 49 pkt 1 lit. b, nie może być wykonywane przy użyciu:

1. oślepionych lub okaleczonych zwierząt jako wabików;

2. urządzeń odtwarzających nagrania głosów zwierząt;

3. urządzeń elektrycznych lub elektronicznych, mogących zabijać lub ogłuszać;

4. sztucznych źródeł światła;

5. luster i innych urządzeń oślepiających;

6. urządzeń wizyjnych ułatwiających strzelanie w nocy, w tym powiększających lub przetwarzających obraz oraz oświetlających cel;

7. materiałów wybuchowych;

8. sieci działających niewybiórczo;

9. pułapek działających niewybiórczo;

10. kusz;

11. trucizn lub przynęt zatrutych albo zawierających środki usypiające;

12. gazów i dymów stosowanych do wypłaszania;

13. automatycznej lub półautomatycznej broni z magazynkiem mieszczącym więcej niż 2 naboje;

14. statków powietrznych;

15. pojazdów silnikowych w ruchu;

16. sideł, lepów i haków;

17. łodzi prowadzonych z prędkością większą niż 5 kilometrów na godzinę.

Art. 55. Minister właściwy do spraw środowiska określi, w drodze rozporządzenia, sposoby obrączkowania ptaków, wzory obrączek oraz materiały, z jakich mogą być wykonane obrączki, kierując się potrzebą ochrony ptaków przed niekontrolowanym i niewłaściwym obrączkowaniem.

Art. 56. 1. Minister właściwy do spraw środowiska może zezwolić na zbiór roślin i grzybów objętych ochroną gatunkową, chwytanie, odławianie lub zabijanie zwierząt objętych ochroną gatunkową oraz na inne czynności podlegające zakazom lub ograniczeniom w stosunku do gatunków:

1. objętych ochroną ścisłą;

2. objętych ochroną częściową, jeżeli zezwolenie dotyczy obszaru wykraczającego poza granice jednego województwa lub jeżeli ma to związek z działaniami podejmowanymi przez ministra właściwego do spraw środowiska, w tym dotyczącymi realizacji krajowej strategii ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej, programów ochrony gatunków zagrożonych wyginięciem lub realizacji umów międzynarodowych.

2. Wojewoda na obszarze swojego działania może zezwolić:

1. w stosunku do gatunków objętych ochroną częściową - na pozyskiwanie lub zbiór roślin lub grzybów, ich części i produktów pochodnych oraz pozyskiwanie, chwytanie lub zabijanie zwierząt, a także na inne czynności podlegające zakazom lub ograniczeniom;

2. w stosunku do gatunków objętych ochroną ścisłą - na zbieranie, przetrzymywanie i posiadanie martwych, w tym spreparowanych zwierząt, ich części i produktów pochodnych, a także na fotografowanie i filmowanie mogące powodować niepokojenie lub płoszenie.

3. Zezwolenia na pozyskiwanie roślin, zwierząt i grzybów w lasach wydaje się w porozumieniu z właścicielem lub zarządcą lasu.

4. Zezwolenia, o których mowa w ust. 1 i 2, z zastrzeżeniem ust. 5, mogą być wydane w przypadku braku rozwiązań alternatywnych i jeżeli nie spowoduje to zagrożenia dla dziko występujących populacji chronionych gatunków roślin, zwierząt lub grzybów oraz:

1. wynikają z potrzeby ochrony innych dziko występujących gatunków roślin, zwierząt, grzybów oraz ochrony siedlisk przyrodniczych lub

2. wynikają z konieczności ograniczenia poważnych szkód w gospodarce, w szczególności rolnej, leśnej lub rybackiej, lub

3. leżą w interesie zdrowia i bezpieczeństwa powszechnego, lub

4. wynikają z innych koniecznych wymogów nadrzędnego interesu publicznego, w tym wymogów o charakterze społecznym lub gospodarczym lub wymogów związanych z korzystnymi skutkami o podstawowym znaczeniu dla środowiska, lub

5. są niezbędne w realizacji badań naukowych i programów edukacyjnych lub w realizacji celów związanych z odbudową populacji, reintrodukcją gatunków roślin, zwierząt lub grzybów, albo do celów działań reprodukcyjnych, w tym do sztucznego rozmnażania roślin, lub

6. umożliwiają, w ściśle kontrolowanych warunkach, selektywnie i w ograniczonym stopniu, zbiór lub przetrzymywanie roślin i grzybów oraz chwytanie lub przetrzymywanie zwierząt gatunków objętych ochroną ścisłą w liczbie określonej przez wydającego zezwolenie.

5. Zezwolenia na pozyskiwanie roślin i zwierząt objętych ochroną gatunkową mogą być wydane, jeżeli nie spowodują zagrożenia dla dziko występujących populacji chronionych gatunków roślin, zwierząt lub grzybów.

6. Zezwolenie może być wydane na wniosek, który zawiera:

1. imię, nazwisko i adres albo nazwę i siedzibę wnioskodawcy;

2. cel wykonania wnioskowanych czynności;

3. opis czynności, na którą może być wydane zezwolenie;

4. nazwę gatunku lub gatunków w języku łacińskim i polskim, jeżeli polska nazwa istnieje;

5. liczbę lub ilość osobników, których dotyczy wniosek;

6. sposób, miejsce i czas wykonania czynności;

7. wskazanie podmiotu, który będzie uśmiercał zwierzęta.

7. Zezwolenia, o których mowa w ust. 1 i 2, zawierają:

1. imię, nazwisko i adres albo nazwę i siedzibę wnioskodawcy;

2. nazwę gatunku lub gatunków w języku łacińskim i polskim, jeżeli polska nazwa istnieje;

3. liczbę lub ilość osobników, których dotyczy zezwolenie;

4. opis czynności, na które wydaje się zezwolenie;

5. wskazanie dozwolonych środków i sposobów chwytania, odławiania lub zabijania zwierząt albo sposobów zbioru roślin i grzybów lub sposobów wykonania innych czynności, na które wydaje się zezwolenie;

6. określenie czasu i miejsca wykonania czynności, których dotyczy zezwolenie;

7. wskazanie podmiotu, który będzie uśmiercał zwierzęta;

8. określenie terminu złożenia informacji o wykorzystaniu zezwolenia.

8. Wojewoda do dnia 31 stycznia każdego roku składa ministrowi właściwemu do spraw środowiska raport o wydanych zezwoleniach w roku poprzednim, zawierający informacje, o których mowa w ust. 7 pkt 2-7, oraz informację o wykorzystaniu zezwoleń.

9. Minister właściwy do spraw środowiska przygotowuje i przedstawia Komisji Europejskiej raporty dotyczące ochrony gatunkowej, których obowiązek sporządzania wynika z przepisów prawa Unii Europejskiej.

Art. 57. 1. Minister właściwy do spraw środowiska opracowuje programy ochrony zagrożonych wyginięciem gatunków roślin, zwierząt i grzybów.

2. Programy, o których mowa w ust. 1, zawierają:

1. opis sposobów prowadzenia działań ochronnych zmierzających do odbudowy populacji zagrożonych wyginięciem gatunków;

2. określenie czasu i miejsca wykonania działań ochronnych;

3. wskazanie odpowiedzialnego za wykonanie działań ochronnych;

4. informacje o kosztach i źródłach finansowania.

Art. 58. 1. Wojewoda, do dnia 31 marca każdego roku, przekazuje ministrowi właściwemu do spraw środowiska informację za rok poprzedni w sprawie przypadkowego schwytania lub zabicia zwierząt gatunków objętych ochroną ścisłą.

2. Na podstawie informacji, o której mowa w ust. 1, minister właściwy do spraw środowiska może podjąć badania lub działania ochronne, zapobiegające przypadkowemu chwytaniu lub zabijaniu zwierząt.

Art. 59.Organy ochrony przyrody są obowiązane do inicjowania i wspierania badań naukowych w zakresie:

1. ochrony siedlisk przyrodniczych;

2. ochrony siedlisk roślin i siedlisk zwierząt objętych ochroną gatunkową;

3. ochrony zwierząt prowadzących wędrowny tryb życia oraz ich siedlisk położonych na trasach wędrówek, a także miejsc ich zimowania lub gniazdowania;

4. ustalania zmienności liczebności populacji gatunków roślin i zwierząt;

5. opracowania i doskonalenia sposobów zapobiegania szkodom powodowanym przez zwierzęta objęte ochroną gatunkową;

6. opracowania i doskonalenia sposobów zapobiegania przypadkowemu chwytaniu lub zabijaniu zwierząt objętych ochroną gatunkową.

7. określania wpływu niekorzystnych skutków zanieczyszczania chemicznego na liczebność populacji roślin i zwierząt objętych ochroną gatunkową.

Art. 60. 1. Organy ochrony przyrody podejmują działania w celu ratowania zagrożonych wyginięciem gatunków roślin, zwierząt i grzybów objętych ochroną gatunkową, polegające na przenoszeniu tych gatunków do innych miejsc, eliminowaniu przyczyn ich zagrożenia, podejmowaniu ochrony ex situ oraz tworzeniu warunków do ich rozmnażania.

2. Jeżeli stwierdzone lub przewidywane zmiany w środowisku zagrażają lub mogą zagrażać roślinom, zwierzętom lub grzybom objętych ochroną gatunkową, wojewoda, a na obszarach morskich minister właściwy do spraw środowiska, jest obowiązany, po zasięgnięciu opinii właściwej wojewódzkiej rady ochrony przyrody oraz zarządcy lub właściciela terenu, podjąć działania w celu zapewnienia trwałego zachowania gatunku, jego siedliska lub ostoi, eliminowania przyczyn powstawania zagrożeń oraz poprawy stanu ochrony jego siedliska lub ostoi.

3. Wojewoda może ustalać i likwidować, w drodze decyzji administracyjnej:

1. strefy ochrony ostoi oraz stanowisk roślin objętych ochroną gatunkową, o których mowa w art. 48 pkt 1 lit. d;

2. strefy ochrony ostoi, miejsc rozrodu i regularnego przebywania zwierząt objętych ochroną gatunkową, o których mowa w art. 49 pkt 1 lit. e;

3. strefy ochrony ostoi oraz stanowisk grzybów objętych ochroną gatunkową, o których mowa w art. 50 pkt 1 lit. d.

4. Granice stref ochrony, o których mowa w ust. 3, oznacza się tablicami z napisem, odpowiednio: "ostoja roślin", "ostoja zwierząt" albo "ostoja grzybów" i informacją: "osobom nieupoważnionym wstęp wzbroniony".

5. Wojewoda prowadzi rejestr stref ochrony, o których mowa w ust. 3.

6. W strefach ochrony, o których mowa w ust. 3, zabrania się:

1. przebywania osób, z wyjątkiem właściciela nieruchomości objętej strefą ochrony oraz osób sprawujących zarząd i nadzór nad obszarami objętymi strefą ochronną;

2. wycinania drzew lub krzewów bez zezwolenia wojewody;

3. dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli nie jest to związane z potrzebą ochrony poszczególnych gatunków;

4. wznoszenia obiektów, urządzeń i instalacji.

Art. 61. 1. Przewożenie przez granicę państwa roślin i zwierząt należących do gatunków podlegających ograniczeniom na podstawie przepisów prawa Unii Europejskiej, a także ich rozpoznawalnych części i produktów pochodnych, wymaga uzyskania zezwolenia ministra właściwego do spraw środowiska, z zastrzeżeniem ust. 2.

2. Wywóz żywych roślin należących do gatunków, o których mowa w ust. 1, pochodzących z uprawy jest dozwolony na podstawie świadectw fitosanitarnych.

3. Do wniosku o wydanie zezwolenia na import żywych zwierząt lub jaj gatunków, o których mowa w ust. 1, dołącza się opinię lub orzeczenie lekarsko-weterynaryjne powiatowego lekarza weterynarii stwierdzające spełnienie przez importera warunków przetrzymywania tych gatunków, odpowiadających ich potrzebom biologicznym.

4. Do wniosku o wydanie zezwolenia na eksport gatunków, o których mowa w ust. 1, dołącza się:

1. zezwolenie na pozyskiwanie ze środowiska gatunków wymienionych we wniosku albo

2. wypis z dokumentacji hodowlanej lub orzeczenie lekarsko-weterynaryjne powiatowego lekarza weterynarii potwierdzające urodzenie w hodowli okazów i ich rodziców - w przypadku zwierząt, albo

3. oświadczenie wnioskodawcy o pochodzeniu roślin z uprawy.

5. Zezwolenie, o którym mowa w ust. 1, jest wydawane na wniosek, po zasięgnięciu opinii Państwowej Rady Ochrony Przyrody, w przypadkach określonych przepisami prawa Unii Europejskiej.

6. Opinię, o której mowa w ust. 5, Państwowa Rada Ochrony Przyrody wyraża w ciągu 14 dni od dnia wystąpienia o opinię.

7. Minister właściwy do spraw środowiska może odmówić wydania zezwolenia, jeżeli importer, eksporter lub reeksporter, podany we wniosku o wydanie zezwolenia, był skazany prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo mające związek z przewożeniem przez granicę państwa roślin lub zwierząt gatunków, o których mowa w ust. 1, w okresie 3 lat od dnia uprawomocnienia się wyroku.

8. Minister właściwy do spraw środowiska cofa zezwolenie, o którym mowa w ust. 1, jeżeli:

1. po wydaniu zezwolenia zostaną ujawnione okoliczności, o których mowa w ust. 7, uzasadniające odmowę wydania zezwolenia;

2. zezwolenie zostało użyte niezgodnie z warunkami w nim zawartymi.

Art. 62. 1. Koszty transportu oraz utrzymywania roślin lub zwierząt, o których mowa w art. 61 ust. 1, przewożonych przez granicę państwa bez zezwolenia i zatrzymanych przez organy celne, ponosi Skarb Państwa, a ich rozliczenia dokonuje wojewoda właściwy ze względu na położenie podmiotu, któremu zostały przekazane zatrzymane rośliny lub zwierzęta.

2. Zatrzymane żywe rośliny lub zwierzęta mogą być przekazywane do ogrodów botanicznych, ogrodów zoologicznych lub ośrodków rehabilitacji zwierząt.

3. Minister właściwy do spraw środowiska w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych określi, w drodze rozporządzenia, sposób postępowania z żywymi roślinami lub zwierzętami, o których mowa w ust. 1, oraz rozliczania kosztów, o których mowa w ust. 1, kierując się potrzebą zapewnienia właściwych warunków przetrzymania roślin i zwierząt.

Art. 63. 1. Minister właściwy do spraw środowiska prowadzi rejestr instytucji naukowych uprawnionych do przewożenia w celach naukowych przez granicę państwa bez zezwolenia, o którym mowa w art. 61 ust. 1, okazów zielnikowych lub okazów muzealnych zakonserwowanych, zasuszonych albo w inny sposób utrwalonych lub żywego materiału roślinnego, w celu nieodpłatnej wymiany, użyczenia lub darowizny.

2. Instytucja naukowa ubiegająca się o wpis do rejestru powinna spełniać następujące warunki:

1. okazy, o których mowa w ust. 1, są gromadzone w kolekcje;

2. kolekcja jest wykorzystywana jedynie w celach naukowych i dydaktycznych;

3. kolekcję stanowią jedynie okazy, których pozyskiwanie nastąpiło zgodnie z przepisami ustawy;

4. kolekcja jest przechowywana pod opieką osoby wyznaczonej przez kierownika instytucji naukowej w warunkach uniemożliwiających jej zniszczenie;

5. okazy w kolekcji są oznakowane w sposób umożliwiający ich identyfikację;

6. posiadają katalog przetrzymywanych w kolekcji okazów, z wyszczególnieniem okazów, które mogą być udostępniane w drodze nieodpłatnej wymiany, użyczenia lub darowizny;

7. katalog, o którym mowa w pkt 6, jest udostępniany zainteresowanym instytucjom naukowym.

3. Wpisanie do rejestru, o którym mowa w ust. 1, następuje na wniosek zainteresowanej instytucji naukowej. Do wniosku dołącza się kopię katalogu okazów, o którym mowa w ust. 2 pkt 6, oraz oświadczenia: o zgodności kopii katalogu okazów z oryginałem oraz o spełnieniu warunków, o których mowa w ust. 2.

4. Minister właściwy do spraw środowiska, po wpisaniu instytucji naukowej do rejestru, o którym mowa w ust. 1, wydaje zaświadczenie.

5. Instytucja naukowa wpisana do rejestru, o którym mowa w ust. 1, jest obowiązana do:

1. aktualizacji katalogu okazów, o których mowa w ust. 1:

* stanowiących kolekcję,

* przekazanych innym, uprawnionym na podstawie umów międzynarodowych, instytucjom naukowym;

2. składania ministrowi właściwemu do spraw środowiska, do dnia 31 stycznia każdego roku, raportu za rok ubiegły z działalności w zakresie nieodpłatnej wymiany, użyczenia lub darowizny okazów, o których mowa w ust. 1, oraz informacji o celu wykorzystania otrzymanych okazów.

6. Wykreślenie instytucji naukowej z rejestru może nastąpić, jeżeli instytucja naukowa przestała spełniać warunki, o których mowa w ust. 2, lub nie aktualizuje katalogu.

7. Przewożenie przez granicę państwa okazów, o których mowa w ust. 1, wymaga oznakowania etykietą opakowania, w którym okazy są przewożone, zgodnie z przepisami prawa Unii Europejskiej.

8. Wojewoda właściwy ze względu na miejsce siedziby instytucji naukowej dokonuje kontroli aktualizacji katalogu oraz spełnienia warunków, o których mowa w ust. 2.

9. O wynikach kontroli wojewoda powiadamia ministra właściwego do spraw środowiska w terminie 30 dni od dnia zakończenia kontroli.

Art. 64. 1. Posiadacz zwierząt, o których mowa w art. 61 ust. 1, zaliczonych do płazów, gadów, ptaków lub ssaków, a także prowadzący ich hodowlę, jest obowiązany do pisemnego zgłoszenia ich do rejestru.

2. Obowiązek zgłoszenia do rejestru, o którym mowa w ust. 1, nie dotyczy:

1. ogrodów zoologicznych;

2. podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w zakresie handlu zwierzętami, o których mowa w art. 61 ust. 1;

3. czasowego przetrzymywania zwierząt w celu leczenia i rehabilitacji.

3. Rejestr, o którym mowa w ust. 1, prowadzi starosta właściwy ze względu na miejsce przetrzymywania zwierząt lub prowadzenia ich hodowli.

4. Rejestr, o którym mowa w ust. 1, powinien zawierać następujące dane:

1. datę:

* dokonania wpisu,

* dokonania zmiany danych wpisanych do rejestru,

* wykreślenia z rejestru;

2. imię, nazwisko i adres albo nazwę i siedzibę posiadacza lub prowadzącego hodowlę;

3. adres miejsca przetrzymywania zwierząt lub prowadzenia hodowli;

4. liczbę zwierząt posiadanych lub hodowanych;

5. nazwę gatunku w języku łacińskim i polskim, jeżeli polska nazwa istnieje;

6. datę, miejsce urodzenia lub wyklucia zwierzęcia;

7. datę wejścia w posiadanie zwierzęcia oraz źródło jego pochodzenia;

8. płeć zwierzęcia, jeżeli jest możliwa do ustalenia;

9. opis trwałego oznakowania zwierzęcia, jeżeli jest oznakowane;

10. cel przetrzymywania lub prowadzenia hodowli zwierzęcia;

11. numer i datę wydania:

* zezwolenia na import zwierzęcia do kraju albo

* zezwolenia na schwytanie zwierzęcia w środowisku, albo

* dokumentu wydanego przez powiatowego lekarza weterynarii, potwierdzającego urodzenie zwierzęcia w hodowli, albo

* innego dokumentu stwierdzającego legalność pochodzenia zwierzęcia.

5. Obowiązek zgłoszenia do rejestru lub wykreślenia z rejestru powstaje z dniem nabycia lub zbycia, wwozu do kraju lub wywozu za granicę państwa, wejścia w posiadanie zwierzęcia, jego utraty lub śmierci. Wniosek o dokonanie wpisu lub wykreślenia z rejestru powinien być złożony właściwemu staroście w terminie 14 dni od dnia powstania tego obowiązku.

6. Do wniosku o dokonanie wpisu do rejestru załącza się kopię dokumentu, o którym mowa w ust. 4 pkt 11.

7. W razie zmiany danych, o których mowa w ust. 4 pkt 2-1 1, przepis ust. 5 stosuje się odpowiednio.

8. Wpisanie do rejestru starosta potwierdza wydaniem zaświadczenia.

9. Podmioty, o których mowa w ust. 2 pkt 2, są obowiązane do posiadania i przekazania wraz ze sprzedawanym zwierzęciem oryginału lub kopii dokumentu, o którym mowa w ust. 4 pkt 11. Kopia ta powinna być, przez podmiot sprzedający zwierzę, zaopatrzona w numer nadawany według numeracji ciągłej, datę wystawienia, pieczęć i podpis osoby sprzedającej, informację o liczbie zwierząt, dla których została wystawiona, a jeżeli kopiowany dokument dotyczy więcej niż jednego gatunku, także o ich przynależności gatunkowej.

10. Koszty związane ze znakowaniem, zgodnym z przepisami prawa Unii Europejskiej, zwierząt, o których mowa w ust. 1, pokrywa posiadacz zwierzęcia lub prowadzący hodowlę.

DO MAPKI

1 BABIOGÓRSKI PARK NARODOWY

Symbolem parku jest okrzyn jeleni.

ROK UTWORZENIA: 1954

2 BIAŁOWIESKI PARK NARODOWY

Symbolem parku jest żubr.

ROK UTWORZENIA: 1947

3 BIEBRZAŃSKI PARK NARODOWY

Symbolem parku jest batalion.

ROK UTWORZENIA: 1993

4 BIESZCZADZKI PARK NARODOWY

Symbolem parku jest ryoe.

ROK UTWORZENIA: 1973

5 PARK NARODOWY "BORY TUCHOLSKIE"

Symbolem parku jest głuszec.

ROK UTWORZENIA: 1996

6 DRAWIEŃSKI PARK NARODOWY

Symbolem parku jest wydra.

ROK UTWORZENIA: 1990

7 GORCZAŃSKI PARK NARODOWY

Symbolem parku jest salamandra plamista.

ROK UTWORZENIA: 1981

8 PARK NARODOWY GÓR STOŁOWYCH

Symbolem parku są ciekawe formy skalne.

ROK UTWORZENIA: 1993

9 KAMPINOSKI PARK NARODOWY

Symbolem parku jest łoś.

ROK UTWORZENIA: 1959

10 KARKONOSKI PARK NARODOWY

Symbolem parku jest góra Chojnik i trzy choinki.

ROK UTWORZENIA: 1959

11 MAGURSKI PARK NARODOWY

Symbolem parku jest orlik krzykliwy.

ROK UTWORZENIA: 1995

12 NARWIAŃSKI PARK NARODOWY

Symbolem parku jest błotniak stawowy.

ROK UTWORZENIA: 1996

13 OJCOWSKI PARK NARODOWY

Symbolem parku jest nietoperz.

ROK UTWORZENIA: 1956

14 PIENIŃSKI PARK NARODOWY

Symbolem parku są Trzy korony.

ROK UTWORZENIA: 1954

15 POLESKI PARK NARODOWY

Symbolem parku jest żuraw.

ROK UTWORZENIA: 1990

16 ROZTOCZAŃSKI PARK NARODOWY

Symbolem parku jest konik polski.

ROK UTWORZENIA: 1974

17 SŁOWIŃSKI PARK NARODOWY

Symbolem parku jest mewa srebrzysta.

ROK UTWORZENIA: 1967

18 ŚWIĘTOKRZYSKI PARK NARODOWY

Symbolem parku jest jeleń.

ROK UTWORZENIA: 1950

19 TATRZAŃSKI PARK NARODOWY

Symbolem parku jest kozica.

ROK UTWORZENIA: 1954

20 PARK NARODOWY "UJŚCIE WARTY"

Symbolem parku jest gęś zbożowa.

ROK UTWORZENIA: 2001

21 WIELKOPOLSKI PARK NARODOWY

Symbolem parku jest puszczyk.

ROK UTWORZENIA: 1957

22 WIGIERSKI PARK NARODOWY

Symbolem parku jest bóbr.

ROK UTWORZENIA: 1989

23 WOLIŃSKI PARK NARODOWY

Symbolem parku jest bielik.

ROK UTWORZENIA - 1960

1 Babiogórski Park Narodowy, utworzony 30 października 1954 r., jest jednym z 23 parków narodowych na terenie Polski. Znajduje się on w Polsce południowej, w powiecie suskim i nowotarskim (województwie małopolskim) przy granicy ze Słowacją. Po słowackiej stronie istnieje park krajobrazowy "Horná Orava". Obejmuje północną i południową stronę masywu Babiej Góry włączając najwyższy szczyt Beskidu Żywieckiego – Diablak (1725 m n.p.m.).

W Zawoi, gdzie znajduje się siedziba Dyrekcji Parku, utworzono specjalny Ośrodek Edukacyjny Babiogórskiego Parku Narodowego prezentujący w przystępny sposób walory babiogórskiej przyrody. Dla uatrakcyjnienia zwiedzania parku wytyczono sieć ścieżek edukacyjnych.

2 Białowieski Park Narodowy chroni najlepiej zachowany fragment Puszczy Białowieskiej – ostatni na niżu Europy las naturalny, o charakterze pierwotnym, jaki przed wiekami rozciągał się w strefie lasów liściastych i mieszanych. Charakteryzuje się dużą różnorodnością biologiczną. W Parku występuje m.in. 809 gatunków roślin naczyniowych, ponad 3 tys. gatunków roślin zarodnikowych i grzybów, prawie 200 gatunków mchów i 283 gatunki porostów. Stwierdzono ponad 8 tys. gatunków bezkręgowców, ok. 120 gatunków ptaków lęgowych oraz 52 gatunki ssaków. Stare, pierwotne drzewostany Białowieskiego Parku Narodowego wyróżniają się obfitością martwego drewna w różnych stadiach rozkładu i obecnością gatunków typowych dla lasów naturalnych. Spośród ptaków spotykamy tu np.: sóweczkę, dzięcioła trójpalczastego i białogrzbietego; z chrząszczy – żerdziankę Urussowa, pachnicę dębową, rozmiazga kolweńskiego; z motyli – lotnicę zyskę, szlaczkonia torfowca.

Wiele z nich występuje na nielicznych obszarach poza Puszczą Białowieską.

Symbolem Parku jest żubr – największy ssak lądowy Europy. Puszcza Białowieska okazała się dla żubra nizinnego ostatnią ostoją.Tu także rozpoczęto proces jego restytucji, czyli przywracania go naturze. Obecnie w Puszczy Białowieskiej żyje najliczniejsza populacja wolnościowa żubra na świecie. W polskiej jej części liczy ona ok. 430 osobników.

Białowieski Park Narodowy jest jedynym polskim obiektem przyrodniczym, wpisanym przez UNESCO na listę Światowego Dziedzictwa. Stanowi też najważniejszą – centralną strefę Rezerwatu Biosfery Białowieża.

Obszar Parku interesujący jest również pod względem historycznym i kulturowym. Jednym z obiektów Parku jest Park Pałacowy o powierzchni ok. 50 ha. Został on założony na przełomie XIX i XX wieku w otoczeniu wznoszonego w latach 1889 – 1894 pałacu carskiego. Park w stylu angielskim, nazywanym też krajobrazowym, zaprojektował znany polski projektant – Walery Kronenberg. Na jego terenie mieści się m.in. najstarszy budynek w Białowieży – drewniany dworek

z 1845 r. oraz najstarszy zabytek w Białowieży – obelisk z piaskowca, upamiętniający polowanie Augusta III Sasa w 1752 r. Park Pałacowy wpisany jest do rejestru zabytków województwa podlaskiego. Podlega ochronie jako zabytkowe założenie parkowe o randze krajowej. W Parku Pałacowym znajduje się zespół zabytkowych budynków historycznych.

Białowieski Park Narodowy Drukuj E-mail

położony jest w północno-wschodniej części Polski, w województwie podlaskim. Zajmuje centralną część Puszczy Białowieskiej.

Za początki jego istnienia przyjmuje się rok 1921, kiedy na części obecnego obszaru Parku utworzono leśnictwo „Rezerwat”. W roku 1932 leśnictwo „Rezerwat” zostało przekształcone w „Park Narodowy w Białowieży”. W 1947 roku jednostkę tę restytuowano jako Białowieski Park Narodowy, pod tą nazwą funkcjonuje do dziś.

Park zajmuje powierzchnię 10 517,27 ha, co stanowi 1/6 polskiej części Puszczy Białowieskiej. Pod ochroną ścisłą znajduje się 5725,75 ha, pod ochroną czynną 4438,20 ha, ochrona krajobrazowa prowadzona jest na obszarze 353,32 ha. Wokół Parku utworzona jest strefa ochronna – otulina, która obejmuje lasy zagospodarowane o powierzchni 3224,26 ha.

W skład parku wchodzą 3 jednostki administracyjne: Obręb Ochronny Orłówka, Obręb Ochronny Hwoźna i Ośrodek Hodowli Żubrów (z trzema rezerwatami hodowlanymi i Rezerwatem Pokazowym Żubrów).

3 Biebrzański Park Narodowy (BbPN) został utworzony na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 września 1993 roku jako 18-ty z kolei polski park narodowy. Obecnie, spośród 23 polskich parków narodowych BbPN jest największym parkiem narodowym i jednym z większych w Europie. Celem Parku jest ochrona rozległych torfowisk Kotliny Biebrzańskiej oraz niewielkiego fragmentu Wzgórz Sokólskich o łącznej powierzchni 59.223 ha. Otulina Parku obejmuje także nieduże części przylegających do Kotliny Biebrzańskiej mezoregionów: Wzgórz Sokólskich, Wysoczyzny Białostockiej, Wysoczyzny Kolneńskiej i Doliny Górnej Narwi. W granicach Parku znajduje się osiem wyłączonych z niego enklaw, obejmujących głównie wyspy mineralne w obrębie Kotliny Biebrzańskiej, zajęte pod uprawy, łąki i osadnictwo.

Najcenniejsze walory Parku to szeroka dolina mającej charakter naturalny silnie meandrującej rzeki Biebrzy, z największym zespołem torfowisk w Polsce, zwanych Bagnami Biebrzańskimi. Wraz z unikatową mozaiką i strefowością siedlisk mokradłowych, a także ekstensywnym rolnictwem zachowały się tu rzadkie, zagrożone i ginące w kraju i Europie gatunki roślin, ptaków i innych zwierząt. Charakterystyczne dla Biebrzańskiego Parku Narodowego są również rozległe krajobrazy, ekosystemy i siedliska, które gdzie indziej zostały już bezpowrotnie zniszczone, w wyniku melioracji, osuszania bagien i torfowisk.

Bagna Biebrzańskie są uznawane za jedną z najważniejszych w kraju i w Europie Środkowej ostoi ptaków wodno-błotnych. Jako niezwykle cenny obszar wodno-błotny Biebrzański Park Narodowy w roku 1995 został wpisany na listę Konwencji Ramsar o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego. O międzynarodowej randze walorów przyrodniczych doliny Biebrzy świadczy również uznanie jej za ostoję ptaków o randze europejskiej, wg klasyfikacji BirdLife International. W 2004 dolinę Biebrzy włączono do sieci Natura 2000. Obecnie jest to Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków (PLB 200006 Ostoja Biebrzańska o powierzchni 148 508,8 ha) i Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk (PLH 200008 Dolina Biebrzy o powierzchni 121 002,6 ha) .

4 Bieszczadzki Park Narodowy o powierzchni 29202 ha jest ostoją dzikiej przyrody jedynej polskiej części Karpat Wschodnich. Spośród polskich gór tylko tutaj spotkamy tak specyficzny piętrowy układ roślinności, gdzie regiel dolny przechodzi w strefę subalpejską, zwaną połoninami.

Głównymi walorami Parku są:

Połoniny.

foto. I. Jóźwik. Bieszczadzki Park Narodowy

# naturalne formy krajobrazu Karpat Wschodnich,

# fragmenty pierwotnej puszczy karpackiej,

# unikatowe, połoninowe zbiorowiska roślinne,

# dobrze zachowane torfowiska wysokie,

# gatunki roślin wschodniokarpackich i alpejskich,

# rzadkie i endemiczne gatunki bezkręgowców,

# ostoje dużych ssaków i ptaków drapieżnych,

# ślady kultury materialnej.

Geologiczną specyfiką Bieszczadów jest równoległy (tzw. rusztowy) układ pasm górskich, poprzedzielanych głębokimi dolinami potoków. W ukształtowaniu rzeźby terenu charakterystyczne są wychodnie piaskowcowe i rumowiska skalne (gorgany) na połoninach oraz odsłonięcia fliszu w dolinach potoków.

Lepiężnik biały.

foto. I. Jóźwik. Bieszczadzki Park Narodowy

Wśród lasów największą powierzchnię zajmuje buczyna karpacka, w której runo tworzy miedzy innymi marzanka wonna, żywiec gruczołowaty i żywokost sercowaty. Miejscami spotykamy też kwaśną buczynę górską z kosmatką i borówką. Cieniste i urwiste stoki porastają jaworzyny, gdzie występuje miesiącznica trwała i języcznik zwyczajny. Wzdłuż potoków ciągnie się olszyna karpacka z dużymi lepiężnikami, śnieżycą wiosenną i pióropusznikiem strusim, a w miejscach bezodpływowych pojawia się olszyna bagienna z kniecią górską. Niewielką powierzchnie zajmują pochodzące z nasadzeń lasy świerkowe i modrzewiowe.

Powyżej górnej granicy lasu, na wysokości od 1200 m n.p.m., rozciąga się strefa połonin. Roślinność różnicuje się tu wraz z wysokością. Niższe partie zajmują zwykłe zarośla jarzębiny i olszy zielonej (olszy kosej). W miejscach źródliskowych występują ziołorośla z gatunkami wschodniokarpackimi: pełnikiem alpejskim, chabrem Kotschyego i ciemiężycą białą.

Ostrożeń wschodniokarpacki.

foto. I. Jóźwik. Bieszczadzki Park Narodowy

Zdecydowaną większość stoków połoniny porastają traworosla trzciniaka leśnego i borówczyska, w których spotykamy gatunek endemiczny - pszeniec biały. Szczególną rangą przyrodniczą wyróżniają się murawy alpejskie, gdzie panuje kostrzewa niska, pieciornik złoty i prosienicznik jednogłówkowy.

Na półkach skalnych rozwinęły się zbiorowiska z dzwonkiem wąskolistnym, skalnicą gronkowa i rojnikiem górskim.

Rozległe kompleksy nieleśne w miejscach dawnych, nie istniejących już wsi, odznaczają się bogatym, mozaikowym układem roślinności łąkowej, pastwiskowej, ziołoroślowej i szuwarowej. W dolinie Sanu i Wołosatego zachowały się także unikatowe torfowiska wysokie z rosiczką, bagnem, żurawiną i modrzewnicą.

Wilk.

foto. S. Orłowski. Bieszczadzki Park Narodowy

W faunie bezkręgowców na szczególna uwagę zasługują endemiczne dżdżownice, pareczniki, chruściki, szarańczaki i biegacze. Wśród rzadkich gatunków owadów można spotkać niepozornie ubarwionego motyla - niepylaka mnemozynę, mieniaki o fioletowo połyskujących skrzydłach oraz okazałe chrząszcze z rodziny kózkowatych - nadobnicę alpejską i kozioroga bukowca.

Wyskoki stopień zalesienia BdPN oraz znaczny udział obszarów objętych ochroną ścisłą warunkuje występowanie dużych drapieżników. Park jest ostoją niedźwiedzia brunatnego, wilka i rysia, których bieszczadzkie populacje należą do najliczniejszych w kraju. Ponadto park zasiedlają rzadkie w Polsce ptaki drapieżne i sowy. W zwartych kompleksach leśnych urozmaiconych śródleśnymi polanami gniazduje trzmielojad, a niżej położone lasy mieszane bogate w starodrzewia, graniczące z rozległymi łąkami, zasiedla orzeł przedni i orlik krzykliwy.

Żmija zygzakowata.

foto. I. Jóźwik. Bieszczadzki Park Narodowy

Ponadto w lasach ze znacznym udziałem jodły lub świerka gnieździ się puszczyk uralski, włochatka i sóweczka.

Bieszczady Wysokie zasługują na szczególna uwagę także z tego względu, iż stanowią jedyny w swoim rodzaju teren, gdzie dzika przyroda wkracza w miejsca dawnych wsi, wyludnionych ponad pół wieku temu w wyniku akcji wysiedleńczych. Wtórna sukcesja zakryła woalem roślinności dawne cerkwiska, fundamenty chałup bojkowskich czy torowiska kolejek wąskotorowych.

Piękno bieszczadzkiej przyrody i ślady historii możemy poznać, korzystając z wytyczonych ścieżek przyrodniczych, do których przewodniki można nabyć w punktach kontrolnych usytuowanych przy wejściach na szlaki turystyczne. Bieszczadzki Park Narodowy umożliwia również uprawianie turystyki konnej i rowerowej po wyznaczonych trasach. Przebywając na terenie Parku warto zapoznać się z jego regulaminem, który zabrania schodzenia ze znakowanych szlaków, rozpalania ognisk i biwakowania poza wyznaczonymi miejscami, płoszenia zwierząt i zrywania roślin.

Warto podkreślić że Bieszczadzki Park Narodowy wchodzi w skład trój państwowego Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery "Karpaty Wschodnie".

5 Park Narodowy Bory Tucholskie (kaszb. Nôrodny Park Tëchòlscze Bòrë) – utworzony w 1996 r., jest jednym z 23 parków narodowych na terenie Polski. Park znajduje się na terenie województwa pomorskiego, w powiecie Chojnickim, w granicach gmin Chojnice i Brusy. Siedzibą jest miejscowość Charzykowy, położona 3 km od Chojnic.

Spis treści

[ukryj]

* 1 Krajobraz i budowa geologiczna

* 2 Flora

* 3 Fauna

* 4 Linki zewnętrzne

Krajobraz i budowa geologiczna [edytuj]

Jedna z wydm (dawniej pas przeciwpożarowy) w południowej części parku

Fragment Jeziora Wielkie Gacno

Teren parku ukształtowany został w czasie ostatniego zlodowacenia bałtyckiego. Występują w nim głównie równiny sandrowe, wytopiska i rynny. W granicach parku znajduje się największe skupisko wydm śródlądowych w Borach Tucholskich. Charakterystycznym elementem ukształtowania terenu są także rynny polodowcowe o przebiegu południkowym. Przykładem jest Rynna Jeziora Charzykowskiego, stanowiącego fragment zachodniej granicy parku. Wytopiska, powstałe w wyniku topnienia martwego lodu, przybrały kształt kotłów, lejków lub nieregularnych obniżeń terenu.

W obrębie parku znajduje się 21 jezior, z których największe i najgłębsze to Jezioro Ostrowite. Osiem z nich jest ze sobą połączonych i tworzy ciąg nazwany Strugą Siedmiu Jezior. Cztery jeziora - Wielkie Gacno, Małe Gacno, Nierybno i Głuche to jeziora lobeliowe.

W parku przeważają gleby bielicowe. Na skałę macierzystą składa się piasek sandrowy i lodowcowy, czasem glina zwałowa, w pobliżu rzek dominują osady akumulacyjne.

Flora [edytuj]

Jeden ze zbiorników na terenie parku z populacją grzybieni białych

W parku dominują siedliska borowe, w tym bory suche, z występującymi obok nich siedliskami bagiennymi. Rośnie tu wiele rzadkich gatunków charakterystycznych dla ubogich, oligotroficznych siedlisk, najbardziej zagrożonych przez eutrofizację. Czasem na skrajach lasów i przydrożach występuje tu wyka kaszubska. Spotykane są także rośliny reliktowe z okresu lodowcowego i polodowcowych. Zalicza się do nich m.in. fiołek torfowy, grążel drobny, gwiazdnica grubolistna, skalnica torfowiskowa, trzcinnik prosty, turzyca strunowa, zimoziół północny, żurawina drobnolistkowa, wyblin jednolistny, grzybienie północne i nasięźrzał pospolity.

W czystych wodach jezior lobeliowych występują m.in.: lobelia jeziorna, elisma wodna, poryblin jeziorny, wywłócznik skrętolistny.

Rzadko występującym drzewem jest jawor. Często można spotkać sędziwe dęby, buki, graby, ale przeważają sosny.

Fauna [edytuj]

Ten malowniczy krajobraz leśny upodobały sobie sarny i jelenie, a nawet wilki. W wielu trudno dostępnych obniżeniach terenu zachowały się siedliska rzadkich ptaków: bociana czarnego, kormorana, głuszca i cietrzewia. Spotyka się tam też czaple siwe i łabędzie. Na niebie pojawiają się czasem sokoły wędrowne.

6 Drawieński Park Narodowy, jeden z 22 parków narodowych w Polsce, leży w północno-zachodniej Polsce, na pograniczu województw: lubuskiego, zachodniopomorskiego i wielkopolskiego. Park objął rdzeniową część dużego i bardzo interesującego przyrodniczo kompleksu leśnego - Puszczy Drawskiej. Ze względu na fakt, że jest to jeden z najcenniejszych obiektów przyrodniczych Ziemi Lubuskiej, park ten budzi nasze szczególne zainteresowanie.

Park chroni fragment przyrody Pojezierza Pomorskiego, zdominowany przez lasy, jeziora i doliny dwóch zblizonych do naturalnych rzek - Drawy i Płocicznej. Ważnymi, choć nie zajmujacymi dużych powierzchni, biotopami są także łąki i torfowiska (w tym unikatowe torfowiska źródliskowe). Chociaż stopień przekształcenia przyrody tego obszaru jest dość znaczny, często zdarzają się "przyrodnicze perełki" - rezerwat Radęcin to jedna z lepiej zachowanych naturalnych buczyn na niżu Europy; jezioro Czarne to jedno z trzech w Polsce jezior meromiktycznych, na torfowisku Sicienko jest najdalej na zachód położone w całym jej zasięgu stanowisko krzewinki chamedafne północnej... [Więcej o Parku i jego przyrodzie]

Bardzo malowniczy krajobraz i wyjątkowe walory przyrodnicze sprawiają, że Drawieński Park Narodowy to miejsce warte odwiedzenia... [Więcej informacji turystycznych] [Noclegi, komunikacja szczegółowo]

Ochrona przyrody Drawieńskiego Parku Narodowego napawa nas szczególną troską. W ubiegłych latach dane nam było badać szczegółowo faunę Parku. Obserwujemy też los innych składników jego przyrody. Wydaje nam się, że mogłaby ona być chroniona lepiej niż dotychczas. Ponieważ właśnie powstaje Plan Ochrony Parku, czyli dokument określający, jak Park będzie chroniony przez najbliższe 20 lat, uważamy za konieczną publiczną dyskusję na temat tych zasad.

7 Gorczański Park Narodowy zajmuje obecnie 7 029,85 ha. Pod względem powierzchni jest na 17 miejscu pośród 23 polskich parków narodowych. Ponad 97% obszaru stanowi zwarty kompleks, obejmujący najwyższe położenia Gorców. Pozostały odsetek tworzy 15 enklaw, z których największe to uroczyska: Jasionów, Pod Gorcem, Las Kędzierski i Dwór w Porębie Wielkiej.

Od 1997 r. otoczony jest strefą ochronną – otuliną, o powierzchni 16 647 ha, w której obowiązują zasady ochrony środowiska zabezpieczające Park przed zagrożeniami zewnętrznymi, wynikającymi z działalności człowieka. Największa cześć otuliny znajduje się w granicach gminy Nowy Targ (5 818,64 ha), co jednak w niewielkim stopniu rekompensuje pozostawienie poza granicami GPN przyrodniczo cennych terenów – kopuły szczytowej Turbacza, górnej części dolin: Lepietnicy, Obidowca, a także Kowańców.

Cały teren Parku leży w województwie małopolskim, w powiatach limanowskim (77,8%) i nowotarskim (22,2%); na terenie 5 gmin: Niedźwiedź (42% powierzchni), Kamienica (19%), Mszana Dolna (16%), Ochotnica Dolna (14%), Nowy Targ (9%).

W GPN wyróżniono trzy kategorie ochrony: ścisłą, czynną i krajobrazową. Ochroną ścisłą objęto 3 611,07 ha najlepiej zachowanych lasów i borów oraz niektóre polany. Jej celem jest utrzymanie naturalnych procesów przyrodniczych poprzez całkowite i trwałe zaniechanie bezpośredniej ingerencji człowieka. Zabiegi ochronne realizowane są na terenach objętych ochroną czynną (2 882,51 ha) i krajobrazową (536,27 ha). W pierwszej z wymienionych wyróżniono trzy podkategorie: ochronę czynną zachowawczą (944,21 ha), stabilizującą (1 342,60 ha) i renaturalizacyjną (595,70 ha).

Z uwagi na występowanie rzadkich w skali europejskiej gatunków ptaków, tj.: głuszca, dzięcioła białogrzbietego, sóweczki i puszczyka uralskiego, GPN został włączony do rządowego projektu sieci Natura 2000 jako Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków – „Gorce”. Niebawem terenu Parku i jego otoczenie wejdzie w skład Specjalnych Obszarów Ochrony Siedlisk o nazwie „Ostoja Gorczańska”.

8 Park Narodowy Gór Stołowych został utworzony 16.09.1993 r. Jest on położony na terenie Sudetów Środkowych na płn.- zach. Ziemi Kłodzkiej, przy granicy polsko-czeskiej. Górami Stołowymi nazywana jest znajdująca się na terytorium Polski pd.- zach. część rozległej, piaskowcowej płyty wypełniającej nieckę śródsudecką, pomiędzy Karkonoszami a Górami Bystrzyckimi i Orlickimi. Czeski jej fragment nosi nazwę Broumovska Vrchovina i również objęty jest ochroną (CHKO -Broumovsko).Park Narodowy Gór Stołowych jest dziewiętnastym w kolejności Parkiem Narodowym utworzonym w trosce o ochronę przyrody nieożywionej w 1993 r. Jest on położony na terenie Sudetów Środkowych na płn.- zach. Ziemi Kłodzkiej, przy granicy polsko-czeskiej. Góry Stołowe zamykają od północnego- zachodu Kotlinę Kłodzką, ciągnąc się na długości 17 km w kierunku południowo- wschodnim: od granicy polsko- czeskiej po przełomową dolinę Bystrzycy Dusznickiej w okolicy Polanicy Zdroju. Stanowią one fragment rozległego (45 km długości), wyraźnie wyodrębnionego pasma górskiego, zaliczanego do Sudetów Środkowych. Znaczna część partii północno- zachodniej znajduje się na terytorium Republiki Czeskiej, gdzie nosi nazwę Wyżyny Broumowskiej (Broumovska Vrchovina). Pasmo to przechodzi ponownie na teren Polski w postaci, wznoszących się na południe od Mieroszowa nad doliną Zadrnej, Zaworów. Park Narodowy Gór Stołowych o powierzchni 6340 ha obejmuje wierzchowinowe i centralne partie Gór Stołowych oraz północno- zachodnią część Wzgórz Lewińskich. Na północnym zachodzie Park sąsiaduje z czeskim parkiem krajobrazowym CHKO Broumovsko. Od południa i północnego- wschodu obszar Parku wyznacza linia ściany lasu biegnąca u podnóży Gór Stołowych i północno- zachodniego fragmentu Wzgórz Lewińskich. Ma on kształt trójkąta, który wyznacza granica państwa i prowadzące od niej międzynarodowe szlaki komunikacyjne: droga E 67 i droga nr 388, zbiegające się w Polanicy Zdroju. Park Narodowy Gór Stołowych przecina niezwykle malownicza, o każdej porze roku, Szosa Stu Zakrętów. Droga ta stanowi główną arterię komunikacyjną Parku. Przełamując się przez Góry Stołowe łączy leżące po przeciwnych stronach masywu miasta: Kudowę Zdrój i Radków. Park Narodowy Gór Stołowych zajmuje obszar ok. 63 km2 wierzchowinowej ich partii z najwyższymi wzniesieniami ; Szczeliniec Wielki (919 m npm) i Skalniak (915 m npm). W otulinie Parku znajdują się popularne uzdrowiska : Polanica Zdrój, Duszniki Zdrój i Kudowa Zdrój.

9 Kampinoski Park Narodowy jest prawdopodobnie jedynym tak wielkim kompleksem przyrodniczym na świecie zlokalizowanym na „przedmieściach” dwumilionowego miasta.

Park chroni pozostałości dawnej Puszczy Mazowieckiej. W jego krajobrazie dominują dwa elementy: bagna i sąsiadujące z nimi wydmy. Kampinoskie wydmy są jednym z najlepiej zachowanych kompleksów wydm śródlądowych w Europie. Wydmy porośnięte są borem sosnowym, miejscami odsłonięte. Największe odsłonięcie wydm tzw. grochalskie piachy w północnej części parku przypomina bardziej pustynię niż krajobraz Polski centralnej.

Na terenie parku utworzono 22 rezerwaty, z czego najbardziej znany i cenny przyrodniczo jest bagienny rezerwat Sieraków, wokół którego prowadzą szlaki turystyczne z Sierakowa, Dziekanowa Leśnego i Dąbrowy. Centrum rezerwatu stanowi rozległe bagno Cichowąż otoczone wzgórzami wydmowymi. Izolacja rezerwatu sprawia, że jest siedliskiem rzadkich gatunków roślin i licznych gatunków zwierząt. Florystyczną osobliwością jest niewielka krzewinka chamedafne północna, relikt epoki lodowcowej. W rezerwacie spotkać można łosia, czarne bociany i posłuchać klangoru bardzo płochliwych żurawi.

W 1992 roku rozpoczęto w parku program reintrodukcji rysia. Dziś na wolności żyje około 10 rysiów. Bardzo liczne są łosie. Ciekawostką przyrodniczą jest najgrubsze drzewo w Polsce – topola mająca ponad 11 m obwodu, rosnąca w miejscowości Leszno.

Bogate w drewno lasy puszczy mazowieckiej znane były i cenione od dawna. Stąd pochodziły sosny masztowe, które spławiano Wisłą do Gdańska. Z racji swojego położenia blisko Warszawy Puszcza Kampinoska była terenem częstych działań militarnych. Ich pamiątkami są Sosna Powstańców 1863 roku w Górkach Kampinoskich czy cmentarz ofiar egzekucji hitlerowskich w Palmirach. Każdego roku odbywa się w Brochowie inscenizacja Bitwy nad Bzurą, największej bitwy Kampanii Wrześniowej, jaką stoczyły oddziały polskich armii Poznań i Pomorze z niemiecką 8 i 10 Armią grupy Południe.

W Kampinoskim Parku Narodowym wytyczono panad 360 km szlaków pieszych. Główny szlak prowadzi równoleżnikowo środkiem puszczy z Dziekanowa przez Wiersze do Brochowa na zachodnim skraju puszczy i ma długość ponad 50 km. Turystyka rowerowa, jest utrudniona ze względu na piaszczyste podłoże. Dlatego też 140 kilometrowy Kampinoski Szlak Rowerowy poprowadzony jest zewnętrzną częścią parku.

Piaszczyste szlaki kampinoskie stwarzają doskonałe warunki do biegów przełajowych i nordic walkingu a zimą do narciarstwa biegowego.

Dodatkowe atrakcje w okolicy parku:

* Żelazowa Wola, miejsce urodzenia Fryderyka Chopina;

* Brochów, kościół obronny, miejsce chrztu Chopina i ślubu jego rodziców;

* Twierdza Modlin;

* Klasztor romański w Czerwińsku nad Wisłą;

* Kolejka wąskotorowa z Sochaczewa do Wilcz Tułowskich na zachodnim skraju Puszczy Kampinoskiej;

* Pozostałości osadnictwa olenderskiego – zbór ewangelicki w Nowym Secyminie.

W 2000 roku Kampinoski Park Narodowy został wpisany na listę UNESCO jako rezerwat biosfery.

10 Karkonoski Park Narodowy.

Obecna powierzchnia parku wynosi 5580 ha. Największą cześć parku zajmują lasy - 3942 ha - objęte głównie ochroną częściową. Tereny położone powyżej górnej granicy lasu czyli piętro subalpejskie i alpejskie o powierzchni 1726 ha objęto ochroną ścisłą. Park swoim zasięgiem obejmuje Główny Grzbiet Karkonoszy od zachodnich zboczy Mumlawskiego Wierchu na zachodzie po Przełęcz Okraj na wschodzie. W skład Parku wchodzą również dwie enklawy na Pogórzu Karkonoskim: Góra Chojnik oraz Wodospad Szklarki. Obie enklawy włączono do Parku ze względu na dobrze zachowane naturalne lasy podgórskie i dolnoreglowe (głównie lasy bukowe). Karkonoski Park Narodowy położony jest na terenie sześciu gmin: Szklarska Poręba, Piechowice, Jelenia Góra, Podgórzyn, Karpacz i Kowary.

Dla realizacji zadań ochronnych teren Parku podzielony jest na trzy obwody ochronne : Szrenica, Przełęcz i Śnieżka.

Wokół Parku utworzona jest otulina, której powierzchnia wynosi 11 266 ha. Tereny otuliny Parku administrowane są przez okoliczne nadleśnictwa w Szklarskiej Porębie, Kowarach i Kamiennej Górze. Położenie Parku oraz otuliny wraz z podziałem na poszczególne strefy ochronne przedstawiono na załączonej mapie.

Od 1986 roku Karkonosze wraz z Górami Izerskimi tworzą Obszar Chronionego Krajobrazu stanowiący strefę ochronną dla terenów Karkonoskiego Parku Narodowego. Podobną rolę spełnia utworzony w 1989 roku Rudawski Park Krajobrazowy, stykający się z terenem Karkonoskiego Parku Narodowego od strony wschodniej. Obszary te, objęte różnymi formami prawnej ochrony przyrody, wraz z terenami czeskiego parku narodowego (Krkonosský národní park) i parku krajobrazowego (chránená krajinná oblast - Jizerske hory) stanowią jeden z najrozleglejszych kompleksów chronionych w Środkowej Europie.

W 1993 roku decyzją działającego w ramach UNESCO Międzynarodowego Komitetu MaB (program Człowiek i Środowisko) w Paryżu został utworzony Bilateralny Rezerwat Biosfery Karkonosze/ Krkonose. Utworzenie Rezerwatu było wynikiem wspólnych polsko - czeskich dążeń. Obejmuje on swoim zasięgiem dotychczasowy obszar parków narodowych : Karkonoskiego Parku Narodowego i utworzonego w 1963 roku po czeskiej stronie Karkonoszy Krkonosského národního parku. Powierzchnia Rezerwatu wynosi 60,5 tys. ha, z czego 55 tys. ha leży na terenie Czech, a 5,5 tys. ha na terenie Polski. Rezerwat Biosfery tworzą trzy strefy : rdzenna (10,1 tys.ha), buforowa (32 tys. ha) i tranzytowa (18,4 tys. ha). Po polskiej stronie dotychczas brak jest strefy tranzytowej.

Rezerwat Biosfery Karkonosze/Krkonose spełnia trzy podstawowe, korespondujące ze sobą funkcje :

- konserwatorską - chroniącą ekosystemy Karkonoszy,

- ekonomiczną - promującą na poziomie lokalnym zrównoważony rozwój ekonomiczny,

- logistyczną - popierającą badania naukowe, monitoring, edukację ekologiczną i wymianę informacji dla celów ochrony i rozwoju.

Skupienie tak wielu terenów chronionych na stosunkowo niewielkiej powierzchni świadczy najlepiej o niepowtarzalnych wartościach przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych tej części Sudetów Zachodnich.

11 Magurski Park Narodowy położony jest w południowej Polsce, ok. 80 km na wschód od Nowego Sącza i 90 km na południe od Tarnowa. Park pokrywa część Beskidu Niskiego, gór pozornie zwyczajnych. Że nie są to góry imponujące rozmiarem można wywnioskować z nazwy. Łagodne szczyty, szerokie doliny, cerkwie, pozostałości Łemkowskich wiosek – to krajobraz Beskidu, krainy gdzie zatrzymał się czas.

Prawie całą powierzchnię Magurskiego Parku Narodowego stanowią zachowane w stanie naturalnym lasy bukowe, jodłowe, rzadko jaworowe. Rozległe połacie lasów są ostoją dla zwierząt, w tym wielu gatunków zagrożonych. Na terenie parku występuje 117 gatunków ptaków lęgowych. Szczególnie liczne są ptaki drapieżne, zwłaszcza myszołowy i orliki krzykliwe. Zagęszczenie Puszczyka Uralskiego (gatunku sowy) jest tu prawdopodobnie największe w Europie. W lasach obecne są duże ssaki: niedźwiedzie i wilki, na Magurze Wątkowskiej rysie i ginące żbiki. Pospolite są sarny, jelenie i dziki.

Do Drugiej Wojny Światowej obszar Beskidu Niskiego zamieszkiwali Łemkowie, grupa narodowościowa wykształcona prawdopodobnie z ludności Ruskiej i Wołoskiej. Łemkowie byli wyznania prawosławnego i greckokatolickiego. Posługiwali się dialektem języka ukraińskiego z wpływami polskimi i słowackimi. Po wojnie rozpoczęła się trwająca kilka lat zagłada Łemkowszczyzny. Początkowo były to częściowo dobrowolne wyjazdy do ZSRR w ramach polsko-sowieckiej akcji przesiedleńczej. Potem przesiedlenia stały się przymusowe. W czasie późniejszej akcji „Wisła” wysiedlono pozostałych jeszcze Łemków na Dolny Śląsk i Opolszczyznę. Wędrując beskidzkim szlakiem trudno nie zauważyć śladów przeszłości. Harmonijnie wtopione w krajobraz banie cerkwi zdają się przypominać o wojennej zawierusze, komunistycznym terrorze i dawnej świetności Łemkowszczyzny.

Od kilkunastu lat kultura Łemków powoli wraca w Beskidy. Można przekonać się o tym odwiedzając jeden z festiwali łemkowskich. Największy z nich Łemkowska Watra odbywa się każdego roku w Zdyni (lipiec). Mniejsze, ale równie ciekawe to odpust cerkiewny (Kermesz) w Olchowcu (maj) i festiwal Od Rusal do Jana w Zyndranowej (lipiec).

Dobra jest infrastruktura turystyczna Magurskiego Parku Narodowego: 9 szlaków pieszych, 5 rowerowych i jeden konny z Nieznajowej do Olchowca (ok. 10 km). Przez teren Parku Magurskiego przebiega szlak architektury drewnianej województwa Podkarpackiego. Baza noclegowa Beskidu Niskiego to 9 schronisk całorocznych, 7 chat studenckich i około 10 schronisk sezonowych czynnych latem. Beskid Niski idealnie nadaje się na kilkudniowe piesze wyprawy „od schroniska do schroniska”. Warunki noclegowe są proste. Warto mieć ze sobą świeczki, latarkę, zapałki, śpiwór i karimatę. Luksusu może tam nie znajdziemy, ale sympatyczną atmosferę z gitarą i ogniskiem tak.

12 Narwiański Park Narodowy został‚ utworzony na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 lipca 1996 roku. Jest położony w województwie podlaskim w powiatach: wysokomazowieckim "gminy Sokoły i Kobylin Borzymy i białostockim" gminy: Łapy, Turośń Kościelna, Suraż, Tykocin i Choroszcz. Powierzchnia parku wynosi 6 810 ha*, powierzchnia otuliny 15 408 ha. Park obejmuje swoim zasięgiem bagienną…Dolinę Górnej Narwi na odcinku Suraż - Rzędziany. Najważniejszym walorem przyrodniczym jest unikatowy charakter rzeki, która została zakwalifikowana do systemu rzek anastomozujących. Narew w granicach Parku płynie wieloma korytami, javascript: imgpopup('http://npn.pl/img/widok01d.jpg',820,600)które rozdzielając się i łącząc tworzą nieregularną, skomplikowaną sieć. Wielkim bogactwem Parku i skraju doliny jest awifauna. Stwierdzono tu występowanie 203 gatunków ptaków, wśród nich 28 zagrożonych w skali światowej lub europejskiej. Symbolem parku jest sylwetka błotniaka stawowego.

    * Różnica pomiędzy dotychczas podawaną we wszystkich opracowaniach powierzchnią Parku (7350 ha), a powierzchnią rzeczywistą wynikła przy okazji opracowania Planu Ochrony Parku. Obecnie geodeci dysponują znacznie precyzniejszymm sprzętem do pomiarów  powierzchni i dokonując nowego pomiaru działek, z których składa się Park, uzyskali precyzyjniejsze dane. Powierzchnia Narwiańskiego PN oparta jest o sumę działek ewidencyjnych, będących w jego granicach i wynosi 6 810,23 ha.

13 Ojcowski Park Narodowy

http://www.opn.most.org.pl/images/foto/szafer.jpgJuż na początku XIX wieku Ojców był znaną i uczęszczaną miejscowością. Bywali tutaj tacy ludzie, jak: F. Wężyk, J. U. Niemcewicz, F. Szopen, Deotyma, W. Gerson, E. Petzold, W. Besser, S. Staszic. Przybywali też zwykli turyści, wczasowicze, czy wreszcie kuracjusze, gdyż w roku 1855 lekarz Lucjan Kowalski założył tu zakład hydropatyczny z łazienkami. Dolinę Prądnika porastały wtedy gęste lasy.
Nadszedł jednak rok 1865, kiedy to ówczesny właściciel Ojcowa Aleksander Przeździecki sprzedał większość swoich dóbr wrocławskim kupcom, którzy w latach 1865-84 zaczęli masowo wycinać ojcowskie lasy. Równocześnie w latach 1877-78 rozkopywał pobliskie jaskinie w celach nawozowych niejaki O. Grube z Wrocławia, niszcząc przy tym wiele cennego materiału archeologicznego. Na łamach prasy pojawiły się protesty przeciwko niszczeniu przyrody Doliny Prądnika.
Chcąc uratować Dolinę Prądnika od zagłady poczęto systematycznie ją wykupywać. W roku 1878 Jan Zawisza wykupił od Gustawa Przeździeckiego zamek wraz z okolicznym lasem, a kolejny właściciel Ojcowa (Ludwik Krasiński) odzyskał tę część lasów, która znajdowała się w rękach wrocławskich kupców.
Jednym z ludzi podejmujących starania o ratowanie przyrody Ojcowa był Adolf Dygasiński, który w swoim utworze zatytuowanym "W puszczy" pisał:

"I uważa człowiek przyrodę za wielką, jeżeli sam jest wielki; on ją czcić musi, jeżeli czci sam jest godny..."

Założone przez niego Towarzystwo Akcyjne "Pieskowa Skała" wykupiło zamek wraz z przyległym lasem i skałami, ratując je tym samym przed zagładą, jednak nie czyniono starań o prawną ochronę przyrody doliny.
W 1924 r. powstał projekt utworzenia rezerwatu w Dolinie Prądnika przygotowany przez Państwową Radę Ochrony Przyrody, której przewodniczył prof. dr Władysław Szafer. Zdawało się, że wszystko jest na dobrej drodze.
Tymczasem w latach 1927-28 wybudowano drogę Kraków-Ojców-Pieskowa Skała-Olkusz. Na szczęście udało się nie dopuścić do budowy tej drogi przez Wąwóz Jamki, ale została ona poprowadzona dnem doliny, w dodatku posiadała wapienną nawierzchnię, co powodowało, że tumany kurzu zaczęły zagrażać życiu roślin i zwierząt. Z okazji otwarcia nowej drogi wmurowano marmurową tablicę w jeden z pylonów Bramy Krakowskiej, będącej pomnikiem przyrody. Została ona później zdjęta, ale ślad pozostał.

Do wybuchu II wojny światowej nie udało się zrealizować planów utworzenia rezerwatu w Dolinie Prądnika.
Na szczęście po wojnie, dzięki energicznym staraniom prof. Szafera - ówczesnego delegata Ministra Oświaty d/s Ochrony Przyrody i wielu innych ludzi oddanych pięknej idei ochrony przyrody Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 14 stycznia 1956 r. utworzono najmniejszy, bo liczący wówczas 1570,59 ha (obecnie 2145,62 ha) powierzchni Ojcowski Park Narodowy.

W 1977 r. opracowany został projekt powiększenia Parku o ok. 1400 ha, który do dziś nie został, niestety w całości zrealizowany.
Dnia 2 grudnia 1981 r. rada narodowa m. Krakowa podjęła uchwałę o utworzeniu Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych oraz strefy ochronnej OPN, tzw. otuliny o pow. 7000 ha, która po zmianie granic Parku (1997 r.) obejmuje obszar 6777 ha.

14 Pieniński Park Narodowy

1. Rok utworzenia 1954,

2. Powierzchnia 2346 ha, w tym lasów 1664 ha, łąk i pól 473 ha

3. Ochrona Pcisła 33%, ochrona częPciowa 21% powierzchni

4. Adres dyrekcji: ul. Jagiellońska 107 b, 34-450 KroPcienko, tel.[phone]   fax.[phone] 

5. DługoPć szlaków turystycznych 34 km

6. Frekwencja turystyczna w 1998 ok. 40 tys. osób

7. Przystań flisacka w Kątach

Przyroda

Park narodowy obejmuje Pieniny WłaPciwe, tj. częPć pasma górskiego Pienin rozciągającą się pomiędzy zbiornikiem czorsztyńskim a doliną Dunajca. Poprzez Dunajec park graniczy ze słowackim parkiem narodowym. Budowa geologiczna Pienin jest bardzo interesująca i złożona. Najważniejszą rolę ogrywają w niej mezozoiczne wapienie, które tworzą urwiste Pciany, iglice i turnie, o względnej wysokoPci dochodzącej do kilkuset metrów. Najwyższym szczytem parku jest wierzchołek Trzech Koron (982 m n.p.m.). Przecinający Pieniny Dunajec utworzył skalisty przełom, który pod każdym względem stanowi pierwszorzędną atrakcję przyrodniczą. Bogata rzeźba, wapienne podłoże, historia geologiczna i specyficzne cechy klimatu, decydują o wyjątkowej różnorodnoPci biologicznej tego obszaru. W Pienińskim Parku Narodowym występuje ok. 1000 gatunków roPlin naczyniowych i wielkie bogactwo roPlin niższych. Najwięcej rzadkich roPlin, w tym endemicznych i reliktowych występuje w naturalnych murawach naskalnych. Bardzo bogate florystycznie i wyjątkowo piękne są także pół naturalne łąki, które w parku podlegają specjalnym zabiegom ochronnym. WiększoPć terenu parku leży w piętrze dolnego regla, w którym dominuje buczyna karpacka, ale występują też bardzo rzadkie w Polsce zbiorowiska lePne -- lasu jaworowego oraz Murawa naskalna z astrem alpejskim ciepłolubnych buczyn i jedlin. Na niedostępnych skałach rosną reliktowe laski sosnowe. RóżnorodnoPć zbiorowisk lePnych uzupełniają rosnące w dolinie Dunajca grądy (piętro pogórza) oraz olszynka karpacka. W Pieninach występuje ok. 60 gatunków ssaków i ok. 160 gatunków ptaków, w tym ponad 90 gniazdujących. Gadów jest 6 gatunków, płazów 10, a ryb 17. Chociaż wPród kręgowców nie brak rzadkich i interesujących gatunków, to prawdziwe bogactwo faunistyczne prezentują bezkręgowce, przy znacznym udziale elementu południowego. Dla przykładu samych tylko motyli znanych jest ok. 1600 gatunków. Szacuje się, że w Pieninach występuje ok. połowy fauny Polski, choć obszarowo jest to ułamek procenta powierzchni kraju! Park narodowy jest pod silną presją na skutek postępującej urbanizacji otoczenia, a także oddziaływania dużego zbiornika zaporowego. Na koniecznoPć ochrony tego terenu zwracano uwagę już w XIX w. W1928 r. rozpoczęto wykup gruntów, a w 1932 r. powstała specjalna jednostka pod nazwą "Park Narodowy w Pieninach".

Turystyka

Pieniński Park Narodowy wraz ze spływem na Dunajcu, zamkami w Czorsztynie i Niedzicy a także sztucznym jeziorem stanowi atrakcję turystyczną na skalę europejską, co niestety zagraża jego podstawowym funkcjom ochronnym. Ruch turystyczny ma wieloraki charakter, znaczną jego częPć stanowią spływy tratwami przez przełom Dunajca i rekreacyjne spacery Drogą Pienińską. W parku uprawiana jest też turystyka krajoznawcza i górska. Dozwolona jest tylko turystyka piesza ew. narciarska. Okoliczne miejscowoPci uzdrowiskowo-letniskowe oferują bogatą i zróżnicowaną ofertę noclegową, jak i innych usług turystycznych. Dobrze rozwinięta komunikacja autobusowa dociera do wszystkich miejscowoPci otaczających Pieniński Park Narodowy.

Polecany szlak

Wycieczkę rozpoczynamy w Sromowcach Niżnych przy schronisku PTTK i podążamy wzdłuż żółtego szlaku, który przez Wąwóz Sobczański wyprowadza na przełęcz Szopkę. Na przełęczy zmieniamy szlak na niebieski, który wiedzie na Trzy Korony (wstęp na platformę szczytową płatny, w sezonie często kolejki). Z Trzech Koron, cały czas za niebieskim szlakiem, kierujemy się na Górę Zamkową, a następnie przez piękne drzewostany i łąki dochodzimy do rozstaja na Bajków Groniu. Nadal trzymając się niebieskiego szlaku rozpoczynamy teraz marsz granią Pieninek, tzw. Sokolą Percią, która doprowadza aż na Sokolicę, piętrzącą się 300 m ponad Dunajcem. Z Sokolicy schodzimy stromo do przeprawy pod Hukową Skałą, gdzie czekają przewoźnicy przeprawiający turystów na drugi brzeg Dunajca. Od przeprawy jest już blisko do Szczawnicy. Opisana trasa prowadzi przez najpiękniejsze i najbogatsze przyrodniczo zakątki Pienin. Pokazuje też skutki długotrwałej ochrony i współczesne problemy utrzymania różnorodnoPci biologicznej. DługoPć trasy ok. 11 km, suma wzniesień - ok. 700 m. Ze względu na wyjątkowe bogactwo przyrodnicze, na wycieczkę trzeba przeznaczyć 8-10 godzin. Niezbędne dobre obuwie i okrycie na wypadek nagłych zmian pogody. Na trasie nic ma żadnych punktów gastronomicznych.

15 Poleski Park Narodowy Historia utworzenia Parku

Piękno i wartość przyrody Polesia doceniano już na początku XX wieku, idee utworzenia tutaj parku narodowego rodziły się w okresie międzywojennym. Po raz pierwszy koncepcję utworzenia parku narodowego na Polesiu zgłosił w 1933 r. prof. Władysław Szafer. Plany dotyczyły części Polesia znajdującej się dzisiaj na terenie Białorusi. Kolejną propozycję przedstawił prof. Tadeusz Wilgat w roku 1954. Jednak na szczególne wyróżnienie zasługuje prof. Dominik Fijałkowski, który zaproponował utworzenie parku narodowego w regionie obecnego parku. Był to wówczas pierwszy w kraju projekt parku narodowego o charakterze wodno-torfowiskowym, o pow. ok. 3000 ha. Początkowo nazwany został Wytyckim Parkiem Narodowym. Od tego czasu koncepcje granic przyszłego parku ulegały zmianom. Na obszarze Polesia prowadzono wówczas intensywne prace melioracyjne, związane z budową Kanału Wieprz-Krzna. W latach 70. na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim rozpoczęto eksploatację węgla kamiennego (Lubelskie Zagłębie Węglowe). W takich warunkach utworzenie parku narodowego nie był niemożliwe. Ochroniarze czynili jednak starania, by zachować chociaż najcenniejsze obiekty przyrodnicze. Niestety nie udało się uratować przed melioracją, osuszeniem i zamienieniem na użytki zielone rozległego kompleksu Krowiego Bagna. Natomiast z inicjatywy prof. Fijałkowskiego powstały w tym rejonie 4 rezerwaty przyrody: w 1966 r. rez. Durne Bagno o pow. 213,2 ha, w 1974 r. rez. Jezioro Moszne o pow. 205,12 ha, w 1978 r. rez. Jezioro Długie o pow. 694,93 ha i w 1982 r. rez. Torfowisko Orłowskie o pow. 671,73 ha. Łączna ich powierzchnia wynosiła 1784,98 ha. W r. 1983 jako pierwsze w kraju woj. chełmskie wprowadziło Ekologiczny System Obszarów Chronionych. Powstały wtedy 4 parki krajobrazowe: Poleski, Sobiborski, Strzelecki i Chełmski oraz 4 obszary chronionego krajobrazu (Poleski, Chełmski, Pawłowski i Grabowiecko-Strzelecki). Dokumentację naukową stanowiącą podstawę do utworzenia Poleskiego Parku Narodowego opracował zespół pod kierunkiem Tadeusza J. Chmielewskiego w 1989r. Starania naukowców zostały uwieńczone sukcesem 1 maja 1990roku, kiedy to na powierzchni 4813,35 ha powstał Poleski Park Narodowy. Był to pierwszy w Polsce park narodowy o charakterze wodno - torfowiskowym.     Jako park o charakterze wodno-torfowiskowym borykał się z problemami, jakich nie miały inne parki. Podstawowym warunkiem zachowania jego walorów przyrodniczych było utrzymanie odpowiednich stosunków wodnych, zarówno ilościowych, jak i jakościowych. Problem ten trudno było rozwiązać w pierwotnych granicach. Park obejmował tylko część zlewni rzek Piwonii i Włodawki, co uniemożliwiało kontrolę stanu stosunków wodnych. Biorąc to pod uwagę pracownicy Parku już w 1991 r. opracowali koncepcję jego powiększenia. W projekcie powiększenia wzięto pod uwagę powstanie w roku 1991 rezerwatu torfowiskowego Bagno Bubnów o pow. 1600 ha. W marcu 1991 r. projekt zaakceptowała Rada Naukowa Parku. Następnie projekt w formie wniosku został skierowany do Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa.   W styczniu 1993 r. rozpoczął działalność Ośrodek Dydaktyczno-Muzealny PPN w Załuczu Starym. Rozpoczęta została szeroka działalność edukacyjna, powstały 2 ścieżki przyrodnicze oraz wiele materiałów propagujących walory przyrodnicze Parku. Z dniem 1 lutego 1994 r. Park został powiększony do 9647,73 ha i otrzymał strefę ochronną, obejmująca obszar 13624,25 ha. Wraz z dążeniem do powiększenia Poleskiego Parku Narodowego rozpoczęto starania o nadanie temu obszarowi statusu Rezerwatu Biosfery. Starania te zostały zintensyfikowane pod koniec lat 90-tych ubiegłego wieku. Ich uwieńczeniem było podpisanie "Formularza Nominacyjnego UNESCO", stanowiącego formalny wniosek o utworzenie Rezerwatu Biosfery "Polesie Zachodnie". Naukowym koordynatorem tych prac był Tadeusz J. Chmielewski. Utworzenie Rezerwatu Biosfery "Polesie Zachodnie" nastąpiło 30 kwietnia 2002 roku. W tym samym dniu powstał "Szacki Rezerwat Biosfery" na Ukrainie. Nieco później powstał Rezerwat Biosfery "Pribużskoje Polesie" na Białorusi. Trzy sąsiadujące ze sobą Rezerwaty Biosfery obejmują obszar o wybitnych w skali światowej walorach przyrodniczych i krajobrazowych. Nadanie tak wysokiej rangi tym terenom świadczy o ich ogromnym znaczeniu w europejskiej i światowej strategii ochrony przyrody i zrównoważonego rozwoju. 16 Roztoczański Park Narodowy leży w środkowo-wschodniej części kraju, w województwie lubelskim. Obejmuje najcenniejsze przyrodniczo obszary Roztocza. Park utworzony został w 1974 roku na obszarze 4801 ha. Aktualna jego powierzchni wynosi 8483 ha, w tym lasy zajmują 8102 ha (95,5%). Ochroną ścisłą objęto 806 ha (9,5%). Park powstał na terenie Lasów Państwowych Nadleśnictw Kosobudy i Zwierzyniec, będących wcześniej lasami Ordynacji Zamojskiej. Początki ochrony sięgają 1936r., kiedy to utworzono rezerwat Bukowa Góra, który obecnie jest jednym z obszarów ochrony ścisłej parku. Do chwili utworzenia Parku ochroną rezerwatową objęto 1064,38 ha w postaci 10 rezerwatów leśnych i florystycznych. Historia powstania RPN Tradycje ochrony przyrody na Roztoczu sięgają końca XVI w. kiedy obszar ten włączono do Ordynacji założonej przez Kanclerza Jana Zamoyskiego. Wówczas utworzono tutaj "zwierzyniec" otoczony wysokim parkanem o długości ok. 30 km. Obejmował on powierzchnię obecnego obw. ochr. Bukowa Góra oraz część obwodu ochronnego Florianka w granicach dzisiejszego Roztoczańskiego Parku Narodowego. W zwierzyńcu tym trzymano jelenie, dziki, wilki, rysie, żbiki i tarpany. Z braku funduszy "zwierzyniec" zlikwidowano pod koniec XVIII bądź na początku XIX w., a zwierzęta wypuszczono do otaczających lasów, a także rozdano okolicznym mieszkańcom. Mimo likwidacji "zwierzyńca" kultywowano w dalszym ciągu tradycje ochrony przyrody tego regionu. Teren ten bowiem stale przyciągał licznych badaczy, którzy to dostrzegając dużą wartość przyrodniczą Roztocza wszelkimi sposobami starali się go chronić. To właśnie dzięki nim od I połowy XX w. powstawały rezerwaty chroniące cenne stanowiska roślinne, aż w końcu, po wielu latach starań, w 1974 roku powołano tu Roztoczański Park Narodowy. Roztoczański Park Narodowy zlokalizowany na Roztoczu Środkowym, objął swymi granicami jedne z najcenniejszych wartości przyrodniczych tego regionu. Swoją unikalność Roztocze, a tym samym i Park, zawdzięcza licznym procesom jakie zachodziły tutaj na przestrzeni dziejów. To właśnie one wycisnęły swoje piętno na organizmach zasiedlających ten teren. Specyficzny klimat Roztocza, przeplatanie się ciepłych i zimnych mas powietrza, zadecydowały o charakterze wykształconej tu szaty roślinnej. Ona z kolei stworzyła odpowiednie siedlisko dające ogromne możliwości rozwojowe dla różnych grup systematycznych zwierząt. Geologia, geomorfologia i gleby Park znajduje się w urozmaiconym krajobrazie Roztocza Środkowego w dolinie górnego Wieprza. Jest to obszar oddzielający Wyżynę Lubelską od Kotliny Sandomierskiej o zróżnicowanej budowie geologicznej. Garb Roztocza budują skały górnokredowe (opoki, gezy i margle). W strefie krawędziowej występują utwory trzeciorzędowe. Utwory czwartorzędowe cienką pokrywą zalegają w Dolinie Wieprza i Padole Zwierzyńca. Główne typy rzeźby to zrównanie wierzchowinowe, ostańce, krawędzie, padoły i doliny. W części północnej parku wśród gleb przeważają rędziny i pararędziny brunatne. Na pozostałym terenie jest większe urozmaicenie, przy czym największą powierzchnię zajmują piaszczyste gleby bielicowe właściwe. Wody Główny ciek wodny Roztocza Środkowego i parku to rzeka Wieprz. Na odcinku przepływającym przez teren parku sklasyfikowana jest w II klasie czystości. Z terenu parku biorą początek strumienie: Szum (2,5 km) i Świerszcz (9,0 km) odprowadzające swe wody do Tanwi i Wieprza. Wody potoku Świerszcz zasilają kompleks stawów Echo oraz staw w centrum Zwierzyńca. Fauna Z dużych ssaków na terenie parku występują: jelenie, sarny, dziki, wilki, rysie, lisy, kuny, borsuki. W 1979 roku reintrodukowano bobry, które zadomowiły się w dolinie rzeki Wieprz. W 1982 roku do parku sprowadzone zostały koniki polskie będące potomkami dawnych dzikich koni leśnych - tarpanów. Drobne ssaki reprezentują chronione gatunki owadożernych: ryjówka aksamitna i mała, zębiełek białawy oraz liczne gatunki nietoperzy. Żyją tu także: orzesznica, popielica, koszatka. Spośród około 190 gatunków ptaków spotykanych na terenie parku na uwagę zasługują: orlik krzykliwy, trzmielojad, bocian czarny, liczne dzięcioły (w tym rzadko występujący dzięcioł białogrzbiety), muchówka mała i białoszyja, gołąb siniak, czyż oraz pliszka górska. Gady reprezentują jaszczurki (zwinka, żyworodna i padalec - dość często odmiany turkusowej), żmija zygzakowata i zaskroniec oraz rzadko spotykany żółw błotny. Z płazów warto wymienić traszkę grzebieniastą, rzekotkę drzewną, grzebiuszkę ziemną, ropuchę zieloną i kumaka nizinnego oraz żabę śmieszkę. Interesująca jest także fauna bezkręgowców parku, a szczególnie świat owadów, spośród których tylko samych chrząszczy jest ponad 2000 gatunków. [więcej...] Zagrożenia, kultura materialna i turystyka Kompleksy leśne parku podzielone są licznymi, głęboko wcinającymi się enklawami i półenklawami gruntów nieleśnych, których łączna powierzchnia przekracza 600 ha. Grunty te w połączeniu z obszarami zajętymi przez fragmenty lasów państwowych i prywatnych powodują silne rozczłonkowanie terenu parku oraz znacznie utrudniają prowadzenie skutecznej ochrony. Przez park przebiegają 2 linie kolejowe i 5 odcinków dróg publicznych, stanowiących istotne zagrożenie dla przyrody parku. Historia Roztocza i obszaru parku jest ściśle związana z powstałą w 1589 roku Ordynacją Zamojską. Kultura materialna regionu jest bogata. W Zwierzyńcu jest zespół budynków, w których mieściła się administracja Ordynacji. W starannie odremontowanym domu plenipotenta (zarządcy Ordynacji) mieści się obecnie siedziba dyrekcji parku. Uwagę zwraca także pięknie architektonicznie wkomponowana w otoczenie bryła wybudowanego w 1994r. Ośrodka Edukacyjno - Muzealnego. Ośrodek jest czynny codziennie w wyjątkiem poniedziałków. Wszystkim zwiedzającym proponuje: wystawy przyrodnicze i artystyczne, wycieczki z przewodnikiem, projekcje filmów przyrodniczych, zajęcia dydaktyczne dla dzieci i młodzieży, szeroką informację turystyczną oraz zaprasza do korzystania z bogatych zbiorów bibliotecznych i czytelni. W trzeci czwartek każdego miesiąca organizowane są "Wykłady otwarte" prowadzone przez specjalistów z różnych dziedzin przyrodniczych. Przez teren parku przebiega pięć szlaków turystycznych: centralny, krawędziowy, partyzancki, roztoczański i szlak obwodnica RPN im. A. Wachniewskiej. Dla turystów udostępnione jest dziewięć pieszych ścieżek poznawczych oraz trasa rowerowa do Florianki. Obszary parku i przyległe tereny były miejscem walk Powstania styczniowego, I i II wojny światowej, czego dowodem są mogiły w Zwierzyńcu i okolicy. 17 Słowiński Park Narodowy jest jednym z 23 parków narodowych w Polsce i jednym z 2 parków nadmorskich. Został on utworzony dla zachowania w niezmienionym pięknie systemu jezior przymorskich, bagien, torfowisk, łąk, nadmorskich borów, i lasów, a przede wszystkim wydmowego pasa mierzei z unikatowymi w Europie wydmami ruchomymi. O randze i wartości przyrodniczej SPN świadczy fakt umieszczenia go w międzynarodowej sieci obszarów chronionych takich jak: HELCOMBSPA, Światowy Rezerwat Przyrody czy obszar wodno-błotny Ramsar.

18 Świętokrzyski Park Narodowy utworzono w 1950 roku. Po rozszerzeniu jego granic w 1996 roku uzyskał łączną powierzchnie 7626,45 ha. Zajmuje centralną część Gór Świętokrzyskich, którą stanowią Łysogóry, a także Pasmo Klonowskie oraz Dolinę Czarnej Wody, Dolinę Dębniańską i Dolinę Wilkowską. Według podziału administracyjnego znajduje się on na terytorium gmin: Bodzentyn, Bieliny, Górno, Masłów, Łączna oraz Nowa Słupia.

     Jednym z nielicznych przykładów ograniczenia ingerencji w naturalny krajobraz Polski jest Pasmo Łysogórskie i Klonowskie - wyspa pierwotnych lasów położona w centrum silnie przekształconych Gór Świętokrzyskich. Niespotykane walory estetyczne i naukowe obu pasm górskich zauważono w początkach XX wieku. Już wtedy utworzono pierwsze rezerwaty przyrody chroniące lasy pierwotnej Puszczy Jodłowej. Rząd Polski wyłączył teren Parku z działalności gospodarczej, aby zachować go w niezmienionym stanie dla badań naukowych oraz zwiedzania i wypoczynku. Osoby zwiedzające Park mogą przebywać tylko na wyznaczonych obszarach. Istnieje tu ponad 30 km szlaków pieszych, które umożliwiają poznanie wszystkich najbardziej interesujących miejsc.

Gołoborza stanowią charakterystyczny element przyrody nieożywionej Świętokrzyskiego Parku Narodowego.

     Do wielu walorów przyrodniczych składających się na niepowtarzalny charakter tego Parku należą niewątpliwie gołoborza świętokrzyskie, będące miejscami nagromadzenia się dużych ilości głazów kambryjskiego piaskowca kwarcytowego. Obecnie cały teren wokół gołoborzy porośnięty jest w przeważającej części borem. Gołoborza występujące w Świętokrzyskim Parku Narodowym powstały w klimacie peryglacjalnym, stwarzającym sprzyjające warunki do wietrzenia mrozowego, będącego przyczyną dezintegracji macierzystej skały. Składają się one z ostrokrawędzistych głazów. Najwyraźniej gołoborza eksponują się na Łysicy i Łysej Górze. Występują one na obu stokach ze zróżnicowanym natężeniem, na stoku północnym widoczne są na trzech poziomach, a na stoku o wystawie południowej wyraźnie zarysowują się tylko dwa poziomy, z których najdłuższy ma 2 km. Największe gołoborze o powierzchni 3,84 ha znajduje się na Łysej Górze.

     Charakterystycznym elementem przyrodniczym występującym na terenie Świętokrzyskiego Parku Narodowego w rezerwacie "Chełmowa Góra" jest modrzew polski, będący reliktem występujących tu w okresie wczesnego postglacjału lasów. Rezerwat ten powstał w 1921 roku jako jeden z pierwszych w Polsce. W drzewostanie Chełmowej Góry aktualnie występuje około 140 drzew pomnikowych, co sprawia, iż teren ten posiada unikatową wartość zarówno turystyczną, jak i naukową. Do równie cennych walorów przyrodniczych Parku należy zaliczyć drzewostany, ze szczególnym uwzględnieniem drzewostanów jodłowych. Drzewostany jodły pospolitej w większości są w wieku od 80 do 120 lat. Jodły porastające górne partie Łysogór tworzą okazałe drzewostany będące kiedyś natchnieniem dla wspaniałych opisów Puszczy Jodłowej przez Stefana Żeromskiego. Charakterystycznym elementem florystycznym Parku jest również zespół jarzębiny świętokrzyskiej, który wykształcił się na obrzeżach gołoborzy.

Klasztor Relikwii Krzyża Świętego na Łysej Górze wybudowano na początku XII w. w miejscu dawnego ośrodka kultu pogańskiego.

     Góry Świętokrzyskie należą do najstarszych gór w Polsce. Łysogóry jako centralna ich część zbudowane są ze skał paleozoicznych sprzed 300 mln lat. Pasmo Łysogórskie nie posiada całkowitej symetrii budujących je utworów. Centralne miejsce w budowie geologicznej pasma zajmują utwory kambru, na północ od niego zalegają utwory ordowiku, syluru oraz dewonu, a południowa część pasma nie wykazuje już takiego następstwa warstw, gdyż za utworami kambru zalegają tylko utwory dewonu bez ordowiku i syluru. Wskazuje to jednoznacznie, że fałd łyso-górski jest fałdem obalonym, nasuniętym na południe, z wyprasowanym fałdem brzusznym.

     Łysogóry, zbudowane w centralnej części z odpornych piaskowców kwarcytowych, wyróżniają się jako najwyższe pasmo względem otaczającego je terenu. Również w obrębie tego pasma zauważamy zróżnicowanie terenu uwarunkowane geologicznym charakterem podłoża, co ma swój wyraz w zaznaczonych w rzeźbie stoku północnego wyraźnych progach powstałych na mało odpornych względem piaskowców kwarcytowych łupkach. Z powodu dużej odporności skał wyraźnie zostało wyeksponowane Pasmo Klonowskie. Doliny: Wilkowska, Czarnej Wody i Dębniańska położone na wysokości około 300 m n.p.m., zostały wypreparowane w mało odpornych sylurskich łupkach i szarogłazach.

Buk zwyczajny po jodle pospolitej jest najważniejszym gatunkiem lasotwórczym; zajmuje obecnie 29,7% powierzchni leśnej.

     Licznie rozbudowana flora Świętokrzyskiego Parku Narodowego i jego otuliny liczy ponad 1000 gatunków roślin naczyniowych. W samym Parku aktualnie występuje 859 gatunków roślin. Jest to typowy park leśny z zespołami wyżynnego jodłowego boru mieszanego, buczyny karpackiej oraz niewielkiego zespołu jarzębiny świętokrzyskiej. Najpospolitszymi gatunkami drzew występującymi w Parku są: buk, jodła, modrzew, sosna, świerk, lipa drobnolistna, a do rzadkich należą: lipa szerokolistna, wiąz szypułkowy, jesion wyniosły oraz cis pospolity. Z krzewów najczęściej występuje tu leszczyna oraz trzmielina brodawkowata. Do licznych gatunków runa leśnego należy zaliczyć m.in. narecznicę samczą, zawilec gajowy, gajowiec żółty, turzycę palczastą, szczawik zajęczy, konwalijkę dwulistną oraz narecznicę szerokolistną. Do rzadkich roślin występujących w Parku należą: podrzeń żebrowiec, pomocnik baldaszkowy, śmiałek pogięty, goryczka wąskolistna. Zespołem roślinnym zasługującym na szczególną uwagę jest zespół jarzębiny świętokrzyskiej z charakterystycznymi dla tego zespołu gatunkami: jarząbem pospolitym, paprotką zwyczajną i bodziszkiem cuchnącym. Z klasy mchów najczęściej spotykany jest płonnik włosisty i sierpowiec haczykowaty. Rośliny wyróżniające ten zespół to: narecznica szerokolistna, malina właściwa, jak również narecznica krótkoostra oraz szczawik zajęczy.

     Zróżnicowanie terenu i bogactwo roślinne Parku stwarza dogodne warunki do rozwoju licznych gatunków przedstawicieli świata zwierzęcego. Występuje tu około 4 tys. gatunków zwierząt. Fauna reprezentowana jest szczególnie licznie przez gatunki leśne, do których zaliczamy m.in. krocionogi, zaleszczotki, korniki i wiele gatunków chrząszczy. Góry Świętokrzyskie, a więc i Świętokrzyski Park Narodowy, wyróżnia od otaczającego terenu udział gatunków górskich. Najliczniej reprezentowany jest on przez chrząszcze, zaleszczotki oraz niektóre gatunki lądowych ślimaków. Płazy i gady reprezentowane są przez niespełna 20 gatunków, do których należy charakterystyczna dla tego regionu traszka górska, żaba trawna, ropucha szara, jaszczurka zwinka i padalec zwyczajny. Świat ptaków reprezentowany jest przez około 100 gatunków, głównie przedstawicieli ptaków środowisk leśnych. Do najważniejszych z nich należy zaliczyć ziębę, dzięcioła dużego, kowalika, strzyżyka, myszołowa, oraz puszczyka. Ze ssaków spotyka się tu sarny, jelenie oraz dziki, z mniejszych przedstawicieli tej grupy występuje kuna leśna, nornica ruda i mysz leśna.

     Z licznych walorów kulturowych Parku należy wspomnieć o benedyktyńskim klasztorze Relikwii Krzyża Świętego, wybudowanym na początku XII wieku na Łysej Górze. Klasztor ten od początków swego istnienia stał się miejscem licznych pielgrzymek wiernych. Ufundowany został przez Bolesława Krzywoustego i Wojsława z rodu Toporczyków, a następnie zasiedlony przez mnichów sprowadzonych z klasztoru w Tyńcu. Po II wojnie światowej rozpoczęto odbudowę zniszczonego zespołu klasztornego. Z chwilą utworzenia Świętokrzyskiego Parku Narodowego przekazano zachodnie skrzydło na potrzeby Parku. W znajdującym się tu muzeum możemy podziwiać eksponaty z zakresu przyrody nieożywionej, fauny i flory oraz ochrony przyrody ze szczególnym uwzględnieniem terenu Łysogór.

19 Tatrzański Park Narodowy

Tatry to jedyny w Polsce obszar o charakterze wysokogórskim. Był on zatem zawsze trudniej dostępny, a trudne warunki życia powodowały, że przez wiele wieków teren ten nie był zagospodarowany przez człowieka. Dawało to możliwość swobodnego działania sił przyrody i uchroniło Tatry przed większymi przekształceniami. W zasadzie bez wpływu na stan przyrody pozostała działalność człowieka w średniowieczu. Wędrowne pasterstwo wołoskie (od XIII wieku) czy też ekspedycje poszukiwaczy skarbów nie odcisnęły na przyrodzie Tatr trwałego piętna. Dopiero działalność przemysłowa (górnictwo i hutnictwo) dokonała istotnych zmian w przyrodzie i to zwłaszcza w XVIII i XIX wieku.

Wybitne nie tylko w skali kraju i ciągle jeszcze dobrze zachowane walory przyrodnicze Tatr zostały "odkryte" na przełomie wieków XVIII i XIX przez uczonych, którzy dotarli w Tatry. Ich prace wydobyły na światło dzienne bogactwo przyrody i jej specyficzny, niepowtarzalny charakter. Bardzo szybko też okazało się, że walory te są coraz bardziej zagrożone i że istnieje potrzeba ich ochrony. Stąd w latach 80. XIX wieku pojawiły się pierwsze koncepcje objęcia Tatr ochroną w formie parku narodowego na wzór pierwszego w świecie amerykańskiego parku narodowego w Yellowstone. Z różnych jednak powodów (własnościowych, finansowych) idea parku narodowego nie mogła być przez dziesięciolecia zrealizowana. Ostatecznie Tatrzański Park Narodowy został utworzony na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 października 1954 roku i rozpoczął działalność z dniem 1 stycznia 1955 roku.

Powierzchnia parku wynosi 21197 ha i pod tym względem zaliczany jest do jednych z większych parków narodowych w Polsce.

Około 70 proc. powierzchni parku zajmują lasy i zarośla kosodrzewiny, a pozostałe 30 proc. to murawy wysokogórskie, skały i wody. Ochroną ścisłą objęte jest prawie 11,5 tys. ha powierzchni, w tym całe piętro hal i turni, piętro kosodrzewiny oraz częściowo również lasy regla górnego i dolnego. Ochrona ścisła polega na ochronie procesów zachodzących w środowisku naturalnym.

Jedynym i podstawowym celem działania Tatrzańskiego Parku Narodowego jest ochrona przyrody Tatr. Ponadto park spełnia różnorodne funkcje społeczne, które jednak są podporządkowane temu celowi i podlegają odpowiednim ograniczeniom określonym w aktach prawnych obowiązujących na terenie TPN.

Do najważniejszych funkcji społecznych należą: badania naukowe, turystyka, sport, rekreacja, ochrona dziedzictwa kulturowego, a także funkcje niematerialne: inspiracje twórcze, edukacja przyrodnicza czy odnowa duchowa społeczeństwa. Dyrekcja parku realizuje te funkcje z pełnym respektowaniem zasady nadrzędności ochrony przyrody, poprzez wyspecjalizowane komórki organizacyjne.

20 Park Narodowy „Ujście Warty”, utworzony 1 lipca 2001r. położony jest w obrębie pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej, w pobliżu ujścia Warty do Odry. Na krajobraz Parku składają się  głównie  otwarte  siedliska  łąkowe,  poprzecinane  gęstą  siecią   kanałów  i starorzeczy oraz zarośla wierzbowe. Przez środek Parku przepływa rzeka Warta, dzieląc go na część północną - tzw. Polder Północny oraz południową - położoną w obrębie Kostrzyńskiego Zbiornika Retencyjnego. Park Narodowy „Ujście Warty” to jeden z najcenniejszych pod względem ornitologicznym obszarów w kraju. Unikalne tereny podmokłe, rozległe łąki i pastwiska są jedną z najważniejszych w Polsce ostoi ptaków wodnych  i  błotnych.  Na obszarze  Parku  występuje ponad 260  gatunków  ptaków,  z czego stwierdzono lęgi u ponad 170 gatunków. 69 gatunków ptaków występujących na terenie Parku to gatunki "specjalnej troski" wg Dyrektywy Ptasiej (31 z nich są tu gatunkami lęgowymi np. derkacz, rybitwa białoczelna, wodniczka, żuraw, bąk i bielik). Corocznie gnieżdżą się na tym terenie 4 gatunki perkozów, 7-8 gatunków kaczek, 5 gatunków chruścieli, 7-8 gatunków mew i rybitw, 8-9 gatunków  ptaków  siewkowych. Dla  wielu  z nich   jest  to  jedno  z  ważniejszych miejsc  lęgowych w Polsce. Obszar Parku odgrywa ważną rolę dla ptaków także poza sezonem lęgowym. W miesiącach letnich bardzo licznie pierzą się na tym terenie ptaki wodne: kaczki (np. krzyżówka, cyraneczka), gęgawy, łabędzie nieme i łyski. Podczas wędrówek zatrzymują  się  tutaj   olbrzymie   ilości   ptaków.   Późną   jesienią   Park   staje   się  królestwem  arktycznych gęsi (zbożowych  i białoczelnych), których koncentracje sięgają ok. 80 tys. osobników, a w niektóre lata mogą dochodzić nawet do 200 tys. osobników. Obszar ten jest także ważnym zimowiskiem dla ptaków, przykładowo dla łabędzi krzykliwych i niemych, kaczek, gęsi i bielików.

 21 Wielkopolski Park Narodowy utworzony został na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 kwietnia 1957 roku, a jego granice objęły powierzchnię 9600 ha, z czego pod zarządem Parku znalazło się ok. 5100 ha. W 1996 roku nowe rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie WPN zmienia jego powierzchnię na 7584 ha oraz tworzy wokół Parku strefę ochronną tzw. otulinę, której powierzchnia razem z terenem Parku wynosi 14 840 ha. Z Parku zostają wyłączone tereny miejskie Puszczykowa, Mosiny oraz Stęszewa. Wielkopolski Park Narodowy leży ok. 15 km na południe od Poznania i posiada z tym miastem bardzo dogodne połączenia autobusowe i kolejowe (trasa Poznań - Wrocław), a poprzez Poznań, dzięki licznym pociągom pospiesznym - z Warszawą.

W Parku utworzono 18 obszarów ochrony ścisłej o łącznej powierzchni 260 ha.Chronią one rozmaite formy krajobrazu polodowcowego oraz najbardziej naturalne zbiorowiska roślinne, a także związane z nimi zwierzęta. Ochroną objęto także 32 drzewa pomnikowe i 1 głaz narzutowy

Wielkopolski Park Narodowy jest odwiedzany przez ponad milion turystów rocznie. Przez Park biegnie pięć znakowanych szlaków turystyki pieszej o łącznej długości 85 km. Szlakami tymi wyznaczono 7 tras wycieczkowych pozwalających na poznawanie nie tylko wartości przyrodniczych ale także kulturowych tego terenu. W Parku udostępniono także ponad 100 km dróg dla rowerzystów oraz 30 km dla miłośników hippiki

Na terenie Parku znajdują się liczne zabytki. Do najcenniejszych należy drewniany kościół w Łodzi z XVII w. Inne zabytkowe kościoły o nieco mniejszej wartości możemy spotkać w Puszczykowie, Stęszewie i Wirach. W Szreniawie i Trzebawiu zachowały się do dziś dziewiętnastowieczne dwory. Ciekawym obiektem są także ruiny zameczku zbudowanego w 1827 roku przez Tytusa Działyńskiego dla swojej siostry Klaudyny Potockiej na wyspie Zamkowej na J. Góreckim.

22Wigierski Park Narodowy

Utworzono: 1989 r.
Powierzchnia: 14.956 ha
Zbiorniki wodne: 45 - o łącznej powierzchni 28 km2
Największe jezioro: Wigry
Największa rzeka: Czarna Hańcza
Długość szlaków turystycznych lądowych: 150 km

Informacje ogólne o Parku

Centralną częścią Parku jest jezioro Wigry, wraz z całym zespołem jezior otaczających i pozostających z nim w ścisłym związku hydrologicznym. Poszczególne jeziora Parku różnią się między sobą pod względem troficzności wód. Specyficzną grupę stanowią jeziorka - suchary. Te śródleśne zbiorniki o brązowej, mało przeźroczystej wodzie i dużą ilością substancji organicznych są niezwykle pięknymi tworami natury.
Niektóre z obecnych jezior kompleksu Wigierskiego były zatokami Wigier, które w wyniku zarastania roślinnością wodną i wypełnienie szczątkami roślin i zwierząt uległy oddzieleniu od głównego jeziora. Tak m.in. powstały: Muliczne, Okragłe, Długie, Białe Wigierskie, Kriszyn, Zakąty (Klonek), Leszczewek i inne.
Główną rzeką WPN jest Czarna Hańcza. Drugą co do wielkości rzeczka Kamionka, a następnie Wiatrołuża i Maniówka.

Flora Parku jest bardzo bogata. Liczy ponad 800 gatunków roślin naczyniowych, około 170 gatunków maszaków i 300 porostów oraz wiele gatunków grzybów, śluzowców i glonów. Spośród drzew najliczniej występuje sosna i świerk. Oprócz nich także brzoza brodawkowata i omszona, olsza czarna, dąb szypułkowaty, lipa drobnolistna i inne.

Fauna Parku jest charakterystyczna dla obszaru Puszczy Augustowskiej. Występują tu wilki, rysie, łosie, jelenie, sarny, dziki, borsuki, lisy, jenoty, kuny i wiewiórki. Najbardziej charakterystycznym gatunkiem, będącym symbolem WPN jest bóbr. Zaobserwowano także tutaj 195 gatunków ptaków, głównie wodno-błotnych. Najliczniejszymi są: kaczka krzyżówka, łyska, perkoz, mewa, rybitwa, gągoł, łabędż.

Na terenie WPN znajdują się różne zabytki archeologiczne. Najstarsze z paleolitu - kamienne narzędzia - świadczą o momencie pojawienia się, po ustąpieniu lądolodu, pierwszych ludzi.

Cennym obiektem zabytkowym jest zespół poklasztorny Kamedułów, który powstał w XVII wieku w miejscu królewskiego, myśliwskiego dworku. Wcześniej istaniała tu osada Wigran.

Obecnie w odbudowanych i odnowionych po zniszczeniach wojennych obiektach poklasztornych mieści się Dom Pracy Twórczej Ministerstwa Kultury i Sztuki, a także muzeum pobytu Papieża Jana Pawła II na Wigrach.

Turystyka

Na potrzeby ruchu turystycznego zostały opracowane przez Park specjalne ścieżki edukacyjne:
LAS, SUCHARY, PŁAZY, JEZIORA, PUSZCZA. Ruch turystyczny odbywa się także po:

• wyznaczonych szlakach,

• istniejących drogach publicznych:

• drodze wojewódzkiej (Suwałki-Sejny),

• drogach powiatowych,

• gęstej sieci dróg gminnych.

Ważne informacje turystyczne:

• Na terenie Parku obowiązuje karta wstępu.

• Podróże na szlakach turystycznych mogą odbywać się przez cały rok od świtu do zmierzchu.

• Akweny udostępnione dla turystów i wędkarzy to: Wigry, Pierty, Omułówek, Mulaczysko, Czarne k.Bryzgla, Leszczewek, Postaw i rzeka Czarna Hańcza poniżej Wigier. Z penetracji wyłączone są strefy nadbrzeżne jezior zarośnięte trzcinami, a także pas wody o szerokości 100 metrów na odcinku od wpływu rzeki Czarnej Hańczy do Wigier, aż do półwyspu Łysocha.

• Wyżej wymienione - udostępnione wody WPN można zwiedzać: kajakiem, łodzią wiosłową, żaglówką lub innym sprzętem pływającym bez silnika spalinowego.

• Sezon turystyczny na wodach trwa od 1 czerwca do 1 listopada. Jedynie w rejonie pomiędzy wyspami Ordów, Ostrów, Krowa a lądem stałym we wsi Bryzgiel pływanie łodziami zaczyna się od 15 czerwca.

• Wędkowanie może odbywać się wyłącznie na podstawie licencji, którą wykupuje się w siedzibie WPN. Przy każdej zakupionej licencji znajduje się regulamin połowu określający zasady obowiązujące w danym roku.

KĄPIELISKA - PLAŻE:
Gawrychruda (jez. Wigry) | Krzywe (jez. Czarne) | Stary Folwark (jez. Wigry)

POLA NAMIOTOWE:
Maćkowa Ruda, Wysoki Most- "Bindużka", "Gremzdówka", Zakąty - "Jastrzęby"

WYSTAWY: MUZEUM WIGIER - Stary Folwark 50

REJS: po jez. Wigry - statek TRYTON - szlak 15 km

23 Woliński Park Narodowy utworzony w 1960 roku obejmuje ochroną część największej polskiej wyspy – Wolin (woj. zachodniopomorskie). Szczególne walory Parku to: najpiękniejszy odcinek polskiego wybrzeża klifowego, dobrze zachowane lasy bukowe, unikalna - wyspiarska delta Świny, przybrzeżny pas wód Bałtyku. Do roku 1996 Park zajmował powierzchnię 4844 ha, kiedy to udało się włączyć w jego granice obszar 1 mili morskiej wód przybrzeżnych Bałtyku, archipelag wysp we wstecznej delcie Świny wraz z otaczającymi je wodami Zalewu Szczecińskiego. Od tego momentu Woliński Park Narodowy stał się pierwszym w Polsce parkiem morskim. Obecna powierzchnia Parku wynosi 10937 ha, w tym ekosystemy leśne zajmują 4648,53 ha (42,50 % powierzchni Parku), ekosystemy wodne 4681,41 ha (42,80%) i ekosystemy lądowe nieleśne 1607,46 ha ( 14,70 %). Ochroną ścisłą objęto obszary o łącznej powierzchni 498,72 ha ( 4,56 %).

REZERWATY BIOSFERY

Do polskich rezerwatów biosfery wpisanych na listę rezerwatów biosfery UNESCO należą:

• Rezerwat biosfery Babia Góra (1977, stracił swój status w 1997, odzyskał w 2001)

  • Babiogórski Park Narodowy

• Białowieski Rezerwat Biosfery (1977)

  • Białowieski Park Narodowy

• Rezerwat biosfery Jezioro Łuknajno (1977)

  • Rezerwat przyrody Jezioro Łuknajno

• Słowiński Rezerwat Biosfery (1977)

  • Słowiński Park Narodowy

• Międzynarodowy rezerwat biosfery Karpaty Wschodnie (1992, polsko-słowacko-ukraiński)

  • Bieszczadzki Park Narodowy (Polska)

  • Ciśniańsko-Wetliński Park Krajobrazowy (Polska)

  • Park Krajobrazowy Doliny Sanu (Polska)

  • Nadsański Regionalny Park Krajobrazowy (Ukraina)

• Tatrzański Rezerwat Biosfery (1992, polsko-słowacki)

  • Tatrzański Park Narodowy (Polska)

  • Tatranský národný park (Słowacja)

• Karkonoski Rezerwat Biosfery (1992, polsko-czeski)

  • Karkonoski Park Narodowy (Polska)

  • Krkonošský národní park (KRNAP) (Czechy)

• Rezerwat biosfery Puszcza Kampinoska (2000)

  • Kampinoski Park Narodowy z otuliną

• Rezerwat biosfery Polesie Zachodnie (2002)

  • Poleski Park Narodowy z otuliną

• Rezerwat biosfery Bory Tucholskie (2010)

  • Park Narodowy Bory Tucholskie

  • Tucholski Park Krajobrazowy

  • Wdecki Park Krajobrazowy

  • Wdzydzki Park Krajobrazowy

  • Zaborski Park Krajobrazowy

Rezerwat biosfery (ang. biosphere reserve) jest to wyznaczony obszar chroniony zawierający cenne zasoby przyrodnicze. Rezerwaty biosfery na świecie powstały w ramach programu UNESCO MAB (ang. Man and the Biosphere, pol. Człowiek i biosfera).

Według Ramowego statutu światowej sieci rezerwatów biosfery, powstałej w 1995, rezerwaty te są tworzone, aby promować i demonstrować zrównoważony związek człowieka z biosferą. Artykuł 4. stanowi, że rezerwat biosfery obejmuje mozaikę ekosystemów.

W ramach tych rezerwatów znajdują się ekosystemy reprezentatywne dla głównych biomów danego kraju. Celem powstania tych rezerwatów jest stworzenie miejsc ochrony, obserwacji i badań. W ramach każdego rezerwatu tego typu wyróżnia się strefę centralną (core zone), buforową (buffer zone), czyli zabezpieczającą oraz przejściową (transition zone).

W czerwcu 2010 było 564 rezerwatów biosfery w 109 krajach, z tego 10 w Polsce, dla porównania w 2002 408 w 94 krajach.

Program "Człowiek i biosfera" (ang. Man and the Biosphere, skr. MAB) – zainicjowany w 1971 r. przez UNESCO, międzynarodowy program, którego celem jest tworzenie i propagowanie prawidłowych relacji pomiędzy ludźmi a biosferą. Zadaniem programu jest osiągnięcie trwałej równowagi pomiędzy często sprzecznymi celami jak zachowanie różnorodności biologicznej, wspieranie rozwoju zasobów ludzkich, utrzymanie wartości kulturowych.

Narzędziem w realizacji statutowych zadań jest tworzona w ramach programu międzynarodowa Sieć Rezerwatów Biosfery. Rezerwaty biosfery są to miejsca gdzie cele programu "Człowiek i biosfera" zostały osiągnięte i służą do zaznaczania w świadomości społecznej roli powiązań pomiędzy różnorodnością ekologiczną i społeczno-kulturową.

Program "Człowiek i biosfera" skupia się na badaniu relacji pomiędzy człowiekiem a naturą i jest odpowiedzią UNESCO oraz ONZ na problemy poruszane w trakcie światowych dialogów poświęconych ochronie środowiska, takich jak Konferencja Narodów Zjednoczonych na temat Środowiska i Rozwoju (Szczyt Ziemi z 1992 roku), a w szczególności jest realizacją celów nakreślonych w Konwencji o różnorodności biologicznej.

W pierwszych latach istnienia programu "Człowiek i biosfera", główny nacisk kładziono na potrzebę istnienia chronionych obszarów dzikiej, niezniszczonej przyrody. Miały to być tereny wyznaczone na obszarach państw członkowskich i udostępnione do badań naukowych, które obejmowały swymi granicami ekosystemy reprezentatywne dla głównych biomów świata lub ważne z różnych powodów dla danego kraju. Skupiano się przede wszystkim na samej ochronie środowiska. Z biegiem lat koncepcja istnienia rezerwatów biosfery zmieniała się. W 1995 roku w Sewilli na konferencji MAB wyznaczono nową strategię ich tworzenia. Według niej rezerwaty biosfery nie miały być wyizolowanymi strefami, do których dostęp obwarowany jest licznymi chroniącymi je przepisami, lecz miejscami gdzie człowiek żyje w zgodzie z przyrodą, gdzie rozwój gospodarczy i społeczno-kulturowy prowadzony jest w równowadze z zachowaniem różnorodności biologicznej. Rezerwaty biosfery miały być nie tylko samymi obszarami chronionymi. Ich centralna i zasadnicza część, pozostająca pod ścisłą ochroną (strefa centralna), miała zostać otoczona obszarami o coraz mniej restrykcyjnym charakterze (strefa buforowa i tranzytowa), które byłyby przyjazne wobec ekonomicznego rozwoju regionu.

Program MAB zarządzany jest przez Międzynarodową Radę Koordynującą UNESCO do spraw „Człowiek i biosfera” składającą się z przedstawicieli państw członkowskich wybranych przez Konferencję Generalną UNESCO. W Polsce instytucją odpowiedzialną za współpracę z programem MAB jest Polski Komitet Narodowy UNESCO-MAB, działający przy Polskiej Akademii Nauk.

Międzynarodowe rezerwaty biosfery w Polsce
a.) Babiogórski Park Narodowy
b.) Białowieski Park Narodowy
c.) Karkonoski rezerwat biosfery
d.) Wschodniokarpacki rezerwat biosfery
e.) Jezioro Łuknajno
f.) Słowiński Park Narodowy
g.) Tatrzański Park Narodowy
h.) Kampinoski Park Narodowy

Park krajobrazowy, obszar objęty ochroną prawną ze względu na wyjątkowe wartości jego środowiska przyrodniczego lub wysokie walory estetyczno-widokowe, kulturowe, historyczne lub turystyczne. Celem jego utworzenia jest zachowanie, popularyzacja oraz udostępnienie tych wartości, w warunkach racjonalnej gospodarki człowieka.

W granicach parku krajobrazowego dozwolona jest gospodarcza eksploatacja gruntów rolnych, lasów lub innych nieruchomości, a także wykorzystanie turystyczne - z wyłączeniem turystyki motorowej - na planie wyznaczonej sieci szlaków. Wokół każdego parku może być również utworzona otulina. Park krajobrazowy tworzony jest na mocy rozporządzenia wojewody.

W Polsce istnieje obecnie 96 parków krajobrazowych (wg stanu na 31 XII 1994), o łącznej powierzchni 1860,5 tys. ha. Do największych należą parki krajobrazowe: Puszczy Knyszyńskiej, Pogórza Przemyskiego, Popradzki i Mazurski.

PARKI KRAJOBRAZOWE

Parki krajobrazowe stanowią obok parków narodowych, jeden z podstawowych elementów systemu obszarów chronionych w Polsce. Tworzą system dość równomiernie pokrywający cały obszar Polski, obejmując wszystkie krainy geograficzne, od morza aż po góry.
Parki krajobrazowe to obszary o ściśle określonych granicach, o powierzchni od kilku do kilkudziesięciu tysięcy hektarów. W granicach parków krajobrazowych znajdują się tereny o cennym i mało przekształconym krajobrazie oraz o dużej wartości przyrodniczej, dorównującej w niektórych wypadkach walorom parków narodowych.
Parki krajobrazowe chronią wiele cennych ekosystemów oraz ostoi i stanowisk rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Obok obszarów o krajobrazie zbliżonym do naturalnego parki obejmują również krajobrazy kulturowe ukształtowane przez kilkuwiekową tradycję. Do cennych walorów kulturowych parków krajobrazowych należą zabytki architektury i budownictwa wiejskiego, tradycyjne układy osadnicze i typy zabudowy oraz regionalne formy użytkowania ziemi i innej działalności gospodarczej. Parki krajobrazowe jako obszary o stosunkowo dużej powierzchni obejmują w całości zasoby przyrodnicze, takie jak fragmenty wybrzeża morskiego, pojezierza, doliny rzecznej, torfowiska, kompleksy leśne, wyżyny, pogórza i pasma górskie, a także tereny użytkowane gospodarczo i zajęte przez osadnictwo, służąc kompleksowej ochronie różnorodnych elementów środowiska przyrodniczego i kulturowego, charakterystycznych dla różnych regionów kraju.
Jedną z ważniejszych funkcji, jakie oprócz ochrony i krajobrazu spełniają parki krajobrazowe, są funkcje turystyczne i edukacyjne. W zależności od charakteru i walorów poszczególnych parków można w nich uprawiać różne formy turystyki. W każdym jednak wypadku najbardziej pożądane są na tych obszarach wszelkie formy turystyki poznawczej (zwłaszcza turystyki przyrodniczej i kulturowej) i turystyki aktywnej (pieszej, rowerowej, kajakowej, narciarskiej itp.) oraz dynamicznie rozwijająca się w ostatnich latach agroturystyka. Parki krajobrazowe oferują turyście infrastrukturę turystyczną, zazwyczaj lepiej rozwiniętą niż na terenach sąsiednich, w postaci np. znakowanych szlaków turystycznych, tablic informacyjnych, parkingów, pól biwakowych i zagospodarowanych punktów widokowych. Często na ich terenie wyznacza się specjalne ścieżki przyrodnicze. Działalność edukacyjna polega przede wszystkim na organizowaniu różnego rodzaju form edukacji ekologicznej.

W parku krajobrazowym mogą być wprowadzone następujące zakazy:
1) realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko
2) umyślnego zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronień i miejsc rozrodu oraz tarlisk i złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynności w ramach racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej, rybackiej i łowieckiej;
3) likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych, jeżeli nie wynikają z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej lub zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urządzeń wodnych;
4) pozyskiwania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych szczątków roślin i zwierząt, a także minerałów i bursztynu;
5) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym, przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub budową, odbudową, utrzymaniem, remontem lub naprawą urządzeń wodnych;
6) dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli zmiany te nie służą ochronie przyrody lub racjonalnej gospodarce rolnej, leśnej, wodnej lub rybackiej;
7) budowania nowych obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem obiektów służących turystyce wodnej, gospodarce wodnej lub rybackiej;
8) lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szerokości 200 m od krawędzi brzegów klifowych oraz w pasie technicznym brzegu morskiego;
9) likwidowania, zasypywania i przekształcania zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodno-błotnych;
10) wylewania gnojowicy, z wyjątkiem nawożenia własnych gruntów rolnych;
11) prowadzenia chowu i hodowli zwierząt metodą bezściółkową;
12) utrzymywania otwartych rowów ściekowych i zbiorników ściekowych;
13) organizowania rajdów motorowych i samochodowych;
14) używania łodzi motorowych i innego sprzętu motorowego na otwartych zbiornikach wodnych.

Karkonoski Rezerwat Biosfery

park w Jeleniej Górze

Obejmuje obszar Karkonoskiego Parku Narodowego w Polsce i w Czechach. Chroni szczytowe partie najwyższej grupy górskiej Sudetów, z granitowymi skałkami o fantastycznych kształtach. W Polsce tylko na tym obszarze rosną dzwonek karkonoski i skalnica bazaltowa. Stwierdzono występowanie ok. 100 gatunków ptaków i ok. 40 gatunków ssaków w tym 16 gatunków nietoperzy. Atrakcją Karkonoszy jest muflon (przodek pochodzący z Korsyki i Sardynii), wprowadzony tu na początku XXw. Na terenie Karkonoszy stwierdzono także 4 gatunki ryb, 6 gatunków płazów i 5 gatunków gadów. Warto się wybrać na Śnieżkę (1603m n.p.m), najwyższy szczyt w Karkonoszach i całych Sudetach. Na samym szczycie można zwiedzić zabytkową kaplicę z 1681r oraz Obserwatorium Wysokogórskie Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej.

(zdjecie)

Międzynarodowy rezerwat biosfery Karpaty Wschodnie – pierwszy rezerwat biosfery UNESCO leżący na obszarze trzech krajów, powstały w 1992 na terenie Bieszczadów, położony na terenie Polski, Słowacji i Ukrainy. Zajmuje powierzchnię 2080,89 km² (1087,24 km² – część polska, 407,78 km² – część słowacka, 585,87 km² – część ukraińska). Utworzony w ramach międzynarodowego programu "Człowiek i Biosfera".

W skład Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery "Karpaty Wschodnie" wchodzą:

• Bieszczadzki Park Narodowy (Polska)

• Ciśniańsko-Wetliński Park Krajobrazowy (Polska)

• Park Krajobrazowy Doliny Sanu (Polska)

• Park Narodowy "Połoniny" wraz ze strefą otulinową (do 1997 Chroniony Krajobrazowy Obszar "Wschodnie Karpaty") (Słowacja)

• Użański Park Narodowy (dawniej rezerwat Stużycia) (Ukraina)

• Nadsański Regionalny Park Krajobrazowy (Ukraina)

Na terenie Polski strefę wewnętrzną stanowią obszary ochrony ścisłej BdPN (ok. 70% powierzchni Parku), strefę buforową obszary ochrony częściowej BdPN, zaś strefę przejściową oba parki krajobrazowe.

Międzynarodowy Rezerwat Biosfery "Karpaty Wschodnie" powstał w 1992 roku,a w jego skład weszły trzy parki na terenie Polski i Chroniony Krajobrazowy Obszar "Wschodnie Karpaty" na terenie Słowacji. W 1999 do rezerwatu zostały włączone parki ukraińskie.

Bieszczadzki Park Narodowy i Park Narodowy "Połoniny" otrzymały "Dyplom Europejski" przyznany przez Radę Europy w 1998.

(zdjecie)

Rezerwat przyrody Jezioro Łuknajno – teren uznany za rezerwat przyrody (ornitologiczny) w 1947 (Dz. Urz. WRN w Olsztynie nr 10/24).

Rezerwat ten położony jest na terenie Mazurskiego Parku Krajobrazowego, ok. 5 km od Mikołajek, w województwie warmińsko-mazurskim, w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich. Od 1976 z uwagi na swoją wyjątkowo dużą wartość naukową, został on również objęty ochroną międzynarodową jako rezerwat biosfery w ramach programu UNESCO-MAB ("Człowiek i biosfera") oraz wpisany na listę dziedzictwa przyrodniczego świata. Ponadto, od 1983 został objęty międzynarodową konwencją RAMSAR, chroniącą obszary błotne i podmokłe. Łukajno zostało wpisane na światową listę biosfery UNESCO.

Łukajno to położone na wysokości 115 m n.p.m. jezioro, szeroko rozlane na powierzchni 680 ha i połączone wąskim kanałem z jeziorem Śniardwy. Jezioro jest eutroficzne, bardzo wypłycone w daleko posuniętym procesie zarastania. Grząskie, muliste dno jeziora porastają zwarte skupienia ramienic. Brzegi jeziora przeważnie płaskie, otoczone są szerokim pasem szuwarów. Wokół występują rozległe torfowiska niskie, zajęte w części przez zarośla wierzbowe lub łąki kośne. Od strony południowej występuje płat typowej olszyny. W rezerwacie prowadzone są zoologiczne i ekologiczne badania naukowe. Na wschodnim brzegu jeziora Łuknajno znajduje się Stacja Terenowa Uniwersytetu Warszawskiego im. prof. Kazimierza Dobrowolskiego (stacja jest położona w miejscowości Urwitałt).

Rezerwat utworzono celem zachowania jednej z największych w Europie kolonii łabędzia niemego. Utrzymywaniu się tak licznej kolonii, liczącej w niektórych latach około 2000 osobników, sprzyja duża powierzchnia jeziora i korzystne warunki siedliskowe także dla wielu innych przedstawicieli fauny.

Spis treści [ukryj] 1 Fauna rezerwatu Jezioro Łuknajno 2 Zobacz też 3 Bibliografia 4 Linki zewnętrzne

Fauna rezerwatu Jezioro Łuknajno [edytuj]

• Płazy (Amphibia)

  • płazy ogoniaste (Caudata)

    • salamandrowate (Salamandridae)

      • traszka grzebieniasta (Triturus cristatus)

  • płazy bezogonowe (Anura)

    • ropuszkowate (Discoglossidae)

      • kumak nizinny (Bombina bombina)

    • grzebiuszkowate (Pelobatidae)

      • grzebiuszka ziemna (Pelobates fuscus)

    • ropuchowate (Bufonidae)

      • ropucha paskówka (Bufo calamita)

    • żabowate (Ranidae)

      • żaba śmieszka (Rana ridibunda)

• Ptaki (Aves)

  • nury (Gaviiformes)

    • nury (Gaviidae)

      • nur czarnoszyi (Gavia arctica)

  • perkozy (Podicipediformes)

    • perkozy (Podicipedidae)

      • perkozek (Tachybaptus ruficollis)

      • perkoz rdzawoszyi (Podiceps grisegena)

      • perkoz dwuczuby (Podiceps cristatus)

      • zausznik (Podiceps nigricollis)

  • pełnopłetwe (Pelecaniformes)

    • kormoranowate (Phalacrocoracidae)

      • kormoran (Phalacrocorax carbo)

  • brodzące (Ciconiiformes)

    • czaplowate (Ardeidae)

      • czapla siwa (Ardea cinerea)

      • bączek (Ixobrychus minutus)

      • bąk (Botaurus stellaris)

  • blaszkodziobe (Anseriformes)

    • kaczkowate (Anatidae)

      • łabędź niemy (Cygnus olor)

      • łabędź krzykliwy (Cygnus cygnus)

      • gęś zbożowa (Anser fabalis)

      • gęś białoczelna (Anser albifrons)

      • gęś gęgawa (Anser anser)

      • świstun (Anas penelope)

      • krakwa (Anas strepera)

      • cyraneczka (Anas crecca)

      • krzyżówka (Anas platyrhynchos)

      • rożeniec (Anas acuta)

      • cyranka (Anas querquedula)

      • płaskonos (Anas clypeata)

      • hełmiatka (Netta rufina)

      • głowienka (Aythya ferina)

      • czernica (Aythya fuligula)

      • uhla (Melanitta fusca)

      • gągoł (Bucephala clangula)

      • bielaczek (Mergus albellus)

      • nurogęś (Mergus merganser)

  • szponiaste (Falconiformes)

    • rybołowowate (Pandionidae)

      • rybołów (Pandion haliaetus)

    • jastrzębiowate (Accipitridae)

      • trzmielojad (Pernis apivorus)

      • kania ruda (Milvus milvus)

      • kania czarna (Milvus migrans)

      • bielik (Haliaeetus albicilla)

      • błotniak stawowy (Circus aeruginosus)

      • błotniak zbożowy (Circus cyaneus)

      • krogulec (Accipiter nisus)

      • jastrząb (Accipiter gentilis)

      • orlik krzykliwy (Aquila pomarina)

      • orzeł przedni (Aquila chrysaetos)

    • sokołowate (Falconidae)

      • pustułka (Falco tinnunculus)

      • kobuz (Falco subbuteo)

  • żurawiowe (Gruiformes)

    • żurawie (Gruidae)

      • żuraw (Grus grus)

    • chruścielowate (Rallidae)

      • wodnik (Rallus aquaticus)

      • derkacz (Crex crex)

      • zielonka (Porzana parva)

      • kropiatka (Porzana porzana)

      • kokoszka (Gallinula chloropus)

      • łyska (Fulica atra)

  • siewkowe (Charadriiformes)

    • siewkowate (Charadriidae)

      • siewnica (Pluvialis squatarola)

      • sieweczka obrożna (Charadrius hiaticula)

      • sieweczka rzeczna (Charadrius dubius)

      • czajka (Vanellus vanellus)

    • bekasowate (Scolopacidae)

      • bekas kszyk (Gallinago gallinago)

      • rycyk (Limosa limosa)

      • kulik wielki (Numenius arquata)

      • krwawodziób (Tringa totanus)

      • kwokacz (Tringa nebularia)

      • brodziec piskliwy (Actitis hypoleucos)

    • mewy (Laridae)

      • mewa siodłata (Larus marinus)

      • mewa śmieszka (Larus ridibundus)

      • mewa mała (Larus minutus)

    • rybitwy (Sternidae)

      • rybitwa białoskrzydła (Chlidonias leucopterus)

      • rybitwa czarna (Chlidonias niger)

      • rybitwa wielkodzioba (Sterna caspia)

      • rybitwa rzeczna (Sterna hirundo)

  • lelkowe (Caprimulgiformes)

    • lelkowate (Caprimulgidae)

      • lelek kozodój (Caprimulgus europaeus)

  • kraskowe (Coraciiformes)

    • dudkowate (Upupidae)

      • dudek (Upupa epops)

  • wróblowe (Passeriformes)

    • dzierzbowate (Laniidae)

      • srokosz (Lanius excubitor)

    • krukowate (Corvidae)

      • kruk (Corvus corax)

    • pokrzewkowate (Sylviidae)

      • świerszczak (Locustella naevia)

      • strumieniówka (Locustella fluviatilis)

      • brzęczka (Locustella luscinioides)

      • rokitniczka (Acrocephalus schoenobaenus)

      • trzcinniczek (Acrocephalus scirpaceus)

      • łozówka (Acrocephalus palustris)

      • trzciniak (Acrocephalus arundinaceus)

      • jarzębatka (Sylvia nisoria)

    • muchołówki (Muscicapidae)

      • muchołówka mała (Ficedula parva)

    • drozdowate (Turdidae)

      • droździk (Turdus iliacus)

    • ogoniatki (Panuridae)

      • wąsatka (Panurus biarmicus)

    • remizy (Remizidae)

      • remiz (Remiz pendulinus)

    • trznadlowate (Emberizidae)

      • śnieguła (Plectrophenax nivalis)

• Ssaki (Mammalia)

  • drapieżne (Carnivora)

    • psowate Canidae)

      • jenot (Nyctereutes procyonoides)

      • lis (Vulpes vulpes)

    • łasicowate (Mustelidae)

      • wydra (Lutra lutra)

      • borsuk (Meles meles)

      • kuna domowa (Martes foina)

      • kuna leśna (Martes martes)

      • gronostaj (Mustela erminea)

      • łasica (Mustela nivalis)

      • tchórz (Mustela putorius)

  • parzystokopytne (Artiodactyla)

    • świniowate (Suidae)

      • dzik (Sus scrofa)

    • jeleniowate (Cervidae)

      • łoś (Alces alces)

      • sarna (Capreolus capreolus)

  • gryzonie (Rodentia)

    • myszowate (Muridae)

      • karczownik ziemnowodny (Arvicola terrestris)

      • piżmak (Ondatra zibethicus)

Polskie obiekty na Światowej Liście Rezerwatów Biosfery UNESCO to, w kolejności, w której zostały wpisane:

Rezerwat Biosfery Białowieża (1976, rozszerzenie 2005)

Rezerwat Biosfery Babia Góra (1976)

Jezioro Łuknajno ( 1976)

Słowiński Rezerwat Biosfery (1996) 

Rezerwat Biosfery Karpaty Wschodnie (1992/1998) 

Rezerwat Biosfery Karkonosze (1992) 

Tatrzański Rezerwat Biosfery (1992) 

Rezerwat Biosfery Puszcza Kampinoska (2000) 

Rezerwat Biosfery Polesie Zachodnie (2002)

Rezerwat Biosfery Bory Tucholskie (2010)

województwo dolnośląskie ^[1] [edytuj]

1. Książański Park Krajobrazowy (data utworzenia: 28 października 1981; powierzchnia: 3 155,4 ha)

2. Park Krajobrazowy Chełmy (data utworzenia: 1992; powierzchnia: 15 990 ha)

3. Park Krajobrazowy Dolina Baryczy (data utworzenia: 3 czerwca 1996; powierzchnia: 70 040 ha)^[2]

4. Park Krajobrazowy Dolina Bystrzycy (data utworzenia: 1998; powierzchnia: 8 570 ha)

5. Park Krajobrazowy Dolina Jezierzycy (data utworzenia: 12 sierpnia 1994; powierzchnia: 7 953 ha)

6. Park Krajobrazowy Doliny Bobru (data utworzenia: 16 listopada 1989; powierzchnia: 12 295 ha)

7. Park Krajobrazowy Gór Sowich (data utworzenia: 1991; powierzchnia: 8 140 ha)

8. Park Krajobrazowy Sudetów Wałbrzyskich (data utworzenia: 1998; powierzchnia: 6 493 ha)

9. Przemkowski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1997; powierzchnia: 22 340 ha)

10. Rudawski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 16 listopada 1989; powierzchnia: 15 705 ha)

11. Ślężański Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1988; powierzchnia: 8 190 ha)

12. Śnieżnicki Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1981; powierzchnia: 28 800 ha)

województwo kujawsko-pomorskie ^[3] [edytuj]

1. Brodnicki Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1985; powierzchnia: 13 674 ha)

2. Chełmiński Park Krajobrazowy ^[4], zobacz też Zespół Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego

3. Gostynińsko-Włocławski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1979; powierzchnia: 38 950 ha)

4. Górznieńsko-Lidzbarski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1990; powierzchnia: 27 764 ha)

5. Krajeński Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1998; powierzchnia: 73 850 ha)

6. Nadwiślański Park Krajobrazowy ^[5] - zobacz też Zespół Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego

7. Nadgoplański Park Tysiąclecia^[6] (data utworzenia: 1992; powierzchnia: 9 938 ha)

8. Tucholski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1985; powierzchnia: 36 983 ha)

9. Wdecki Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1993; powierzchnia: 19 177 ha)

województwo lubelskie^[3] [edytuj]

1. Chełmski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1983; powierzchnia: 14 000 ha)

2. Kazimierski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1979; powierzchnia: 14 961 ha)

3. Kozłowiecki Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1990; powierzchnia: 4019 ha)

4. Krasnobrodzki Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1988; powierzchnia: 9390 ha)

5. Krzczonowski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1990; powierzchnia: 12 421 ha)

6. Nadwieprzański Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1990; powierzchnia: 6261 ha)

7. Park Krajobrazowy Lasy Janowskie (data utworzenia: 1984; powierzchnia: 39 150 ha)

8. Park Krajobrazowy Podlaski Przełom Bugu (data utworzenia: 1994; powierzchnia: 30 904 ha)

9. Park Krajobrazowy Pojezierze Łęczyńskie (data utworzenia: 1990; powierzchnia: 11 816 ha)

10. Park Krajobrazowy Puszczy Solskiej (data utworzenia: 1988; powierzchnia: 28 978 ha)

11. Poleski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1983; powierzchnia: 5113 ha)

12. Południoworoztoczański Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1989; powierzchnia: 20 256 ha)

13. Skierbieszowski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1995; powierzchnia: 35 488 ha)

14. Sobiborski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1983; powierzchnia: 10 000 ha)

15. Strzelecki Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1983; powierzchnia: 11 117 ha)

16. Szczebrzeszyński Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1991; powierzchnia: 20 209 ha)

17. Wrzelowiecki Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1990; powierzchnia: 4990 ha)

województwo lubuskie^[3] [edytuj]

1. Barlinecko-Gorzowski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1991; powierzchnia: 23 286 ha)

2. Krzesiński Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1998; powierzchnia: 8 546 ha)^[7]

3. Gryżyński Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1996; powierzchnia: 2755 ha)

4. Łagowski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1985; powierzchnia: 4929 ha)

5. Park Krajobrazowy Łuk Mużakowa (data utworzenia: 2001; powierzchnia: 18 200 ha) ^[8]

6. Pszczewski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1986; powierzchnia: 12 220 ha)

7. Przemęcki Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1991; powierzchnia: 21 450 ha)

8. Park Krajobrazowy Ujście Warty (data utworzenia: 1996; powierzchnia: 20 532 ha)

województwo łódzkie^[3] [edytuj]

1. Bolimowski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1986; powierzchnia: 23 130 ha)

2. Park Krajobrazowy Międzyrzecza Warty i Widawki (data utworzenia: 1989; powierzchnia: 25 330 ha)

3. Park Krajobrazowy Wzniesień Łódzkich (data utworzenia: 1996; powierzchnia: 10 747 ha)

4. Sulejowski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1994; powierzchnia: 17 444 ha)

5. Załęczański Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1978; powierzchnia: 14 810 ha)

6. Spalski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1995; powierzchnia: 12 875 ha)

7. Przedborski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1988; powierzchnia: 16 640 ha)

województwo małopolskie^[3] [edytuj]

1. Bielańsko-Tyniecki Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1981; powierzchnia: 6502 ha)

2. Ciężkowicko-Rożnowski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1995; powierzchnia: 21 130 ha)

3. Dłubniański Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1981; powierzchnia: 9924 ha)

4. Park Krajobrazowy Dolinki Krakowskie (data utworzenia: 1980; powierzchnia: 19 737 ha)

5. Park Krajobrazowy Pasma Brzanki (data utworzenia: 1995; powierzchnia: 18 867 ha)

6. Popradzki Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1987; powierzchnia: 54 393 ha)

7. Rudniański Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1981; powierzchnia: 5560 ha)

8. Tenczyński Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1980; powierzchnia: 12 582 ha)

9. Wiśnicko-Lipnicki Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1997; powierzchnia: 14 311 ha)

10. Park Krajobrazowy Orlich Gniazd (data utworzenia: 1980; powierzchnia: 59 731 ha)

11. Park Krajobrazowy Beskidu Małego (data utworzenia: 1998; powierzchnia: 25 770 ha)

województwo mazowieckie [edytuj]

1. Bolimowski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1986; powierzchnia: 23 130 ha)

2. Brudzeński Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1988; powierzchnia: 3452 ha)

3. Chojnowski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1993; powierzchnia: 6796 ha)

4. Gostynińsko-Włocławski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1979; powierzchnia: 38 950 ha)

5. Górznieńsko-Lidzbarski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1990; powierzchnia: 27 764 ha)

6. Kozienicki Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1983; powierzchnia: 26 233 ha)

7. Mazowiecki Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1986; powierzchnia: 15 710 ha)

8. Nadbużański Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1993; powierzchnia: 57 769 ha)

9. Park Krajobrazowy Podlaski Przełom Bugu (data utworzenia: 1994; powierzchnia: 30 904 ha)

województwo opolskie^[3] [edytuj]

1. Park Krajobrazowy Góra Świętej Anny (data utworzenia: 1988; powierzchnia: 5150 ha)

2. Stobrawski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1999; powierzchnia: 52 636 ha)

3. Park Krajobrazowy Gór Opawskich (data utworzenia: 1988; powierzchnia: 4903 ha)

4. Załęczański Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1978; powierzchnia: 14 810 ha)

województwo podkarpackie^[3][9] [edytuj]

1. Ciśniańsko-Wetliński Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1992; powierzchnia: 51 146 ha)

2. Czarnorzecko-Strzyżowski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1993; powierzchnia: 25 784 ha)

3. Jaśliski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1992; powierzchnia: 20 911 ha)

4. Park Krajobrazowy Doliny Sanu (data utworzenia: 1992; powierzchnia: 34 255 ha)

5. Park Krajobrazowy Gór Słonnych (data utworzenia: 1992; powierzchnia: 51 392 ha)

6. Park Krajobrazowy Lasy Janowskie (data utworzenia: 1984; powierzchnia: 39 150 ha)

7. Park Krajobrazowy Pogórza Przemyskiego (data utworzenia: 1991; powierzchnia: 61 862 ha)

8. Park Krajobrazowy Pasma Brzanki (data utworzenia: 1995; powierzchnia: 18 867 ha)

9. Południoworoztoczański Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1989; powierzchnia: 20 256 ha)

10. Park Krajobrazowy Puszczy Solskiej (data utworzenia: 1988; powierzchnia: 28 978 ha)

województwo podlaskie^[3] [edytuj]

1. Łomżyński Park Krajobrazowy Doliny Narwi (data utworzenia: 1994; powierzchnia: 7354 ha)

2. Park Krajobrazowy Puszczy Knyszyńskiej (data utworzenia: 1988; powierzchnia: 74 447 ha)

3. Suwalski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1976; powierzchnia: 6284 ha)

województwo pomorskie^[3] [edytuj]

1. Kaszubski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1983; powierzchnia: 32 202 ha)

2. Nadmorski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1978; powierzchnia: 18 804 ha)

3. Park Krajobrazowy Dolina Słupi (data utworzenia: 1981; powierzchnia: 37 040 ha)

4. Park Krajobrazowy Mierzeja Wiślana (data utworzenia: 1985; powierzchnia: 4410 ha)

5. Park Krajobrazowy Pojezierza Iławskiego (data utworzenia: 1993; powierzchnia: 25 045 ha)

6. Trójmiejski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1979; powierzchnia: 19 930 ha)

7. Tucholski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1985; powierzchnia: 36 983 ha)

8. Wdzydzki Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1983; powierzchnia: 17 832 ha)

9. Zaborski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1990; powierzchnia: 34 026 ha)

województwo śląskie ^[10] [edytuj]

1. Park Krajobrazowy Beskidu Małego (data utworzenia: 1998; powierzchnia: 25 770 ha)

2. Park Krajobrazowy Beskidu Śląskiego (data utworzenia: 1998; powierzchnia: 38 620 ha)

3. Park Krajobrazowy Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich (data utworzenia: 1993; powierzchnia: 49 387 ha)

4. Park Krajobrazowy Lasy nad Górną Liswartą (data utworzenia: 1998; powierzchnia: 38 701 ha)

5. Park Krajobrazowy Orlich Gniazd (data utworzenia: 1980; powierzchnia: 59 731 ha)

6. Park Krajobrazowy Stawki (data utworzenia: 1982; powierzchnia: 1745 ha)

7. Załęczański Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1978; powierzchnia: 14 810 ha)

8. Żywiecki Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1986; powierzchnia: 35 870 ha)

województwo świętokrzyskie ^[11] [edytuj]

1. Chęcińsko-Kielecki Park Krajobrazowy (data utworzenia: 2 grudnia 1996; powierzchnia: 20,505 ha)

2. Cisowsko-Orłowiński Park Krajobrazowy (data utworzenia: 10 czerwca 1988; powierzchnia: 20,707 ha)

3. Jeleniowski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 10 czerwca 1988; powierzchnia: 4,295 ha)

4. Kozubowski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 19 grudnia 1986; powierzchnia: 6 613 ha)

5. Nadnidziański Park Krajobrazowy (data utworzenia: 19 grudnia 1986; powierzchnia: 23 164 ha)

6. Przedborski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1988; powierzchnia: 16 640 ha)

7. Sieradowicki Park Krajobrazowy (data utworzenia: 10 czerwca 1988; powierzchnia: 12.106 ha)

8. Suchedniowsko-Oblęgorski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 10 czerwca 1988; powierzchnia: 21,407 ha)

9. Szaniecki Park Krajobrazowy (data utworzenia: 19 grudnia 1986; powierzchnia: 10 915 ha)

województwo warmińsko-mazurskie^[3] [edytuj]

1. Brodnicki Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1985; powierzchnia: 13 674 ha)

2. Górznieńsko-Lidzbarski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1990; powierzchnia: 27 764 ha)

3. Mazurski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1977; powierzchnia: 53 655 ha)

4. Park Krajobrazowy Pojezierza Iławskiego (data utworzenia: 1993; powierzchnia: 25 045 ha)

5. Park Krajobrazowy Puszczy Rominckiej (data utworzenia: 1998; powierzchnia: 14 620 ha)

6. Park Krajobrazowy Wzgórz Dylewskich (data utworzenia: 1994; powierzchnia: 7151 ha)

7. Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej (data utworzenia: 1985; powierzchnia: 13 460 ha)

8. Welski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1995; powierzchnia: 24 237 ha)

województwo wielkopolskie^{[3] [12] [13]} [edytuj]

1. Lednicki Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1988; powierzchnia: 7652 ha)

2. Nadgoplański Park Tysiąclecia^[6] (data utworzenia: 2009; powierzchnia: 3 075 ha)

3. Nadwarciański Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1995; powierzchnia: 13 428 ha)

4. Park Krajobrazowy Dolina Baryczy (data utworzenia: 1996; powierzchnia: 87 040 ha)

5. Park Krajobrazowy im. gen. Dezyderego Chłapowskiego (data utworzenia: 1992; powierzchnia: 17 200 ha)

6. Park Krajobrazowy Promno (data utworzenia: 1993; powierzchnia: 2077 ha)

7. Park Krajobrazowy Puszcza Zielonka (data utworzenia: 1993; powierzchnia: 9981 ha)

8. Powidzki Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1998; powierzchnia: 24 600 ha)

9. Przemęcki Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1991; powierzchnia: 21 450 ha)

10. Pszczewski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1986; powierzchnia: 12 220 ha)

11. Rogaliński Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1997; powierzchnia: 12 750 ha)

12. Sierakowski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1991; powierzchnia: 30 413 ha)

13. Żerkowsko-Czeszewski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1994; powierzchnia: 15 640 ha)

województwo zachodniopomorskie^[3] [edytuj]

1. Barlinecko-Gorzowski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1991; powierzchnia: 23 286 ha)

2. Cedyński Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1993; powierzchnia: 30 850 ha)

3. Drawski Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1979; powierzchnia: 41 430 ha)

4. Iński Park Krajobrazowy (data utworzenia: 1981; powierzchnia: 17 763 ha)

5. Park Krajobrazowy Dolina Dolnej Odry (data utworzenia: 1993; powierzchnia: 6009 ha)

6. Park Krajobrazowy Ujście Warty (data utworzenia: 1996; powierzchnia: 20 532 ha)

7. Szczeciński Park Krajobrazowy "Puszcza Bukowa" (data utworzenia: 1998; powierzchnia: 9096 ha)