Paulina Rabiej gr.45

• Tarczyca wydziela 3 hormony:

– tyroksynę,
– trójjodotyroninę
– kalcytoninę.
– Dwa pierwsze są to aminokwasy

zawierające jod, wpływające na przemianę

materii.

– Kalcytonina jest hormonem peptydowym

biorącym udział razem z parathormonem i

witaminą D w gospodarce wapniowo-

fosforanowej.

Biosynteza i transport

hormonów tarczycy:

• Zalecane dzienne spożycie jodku u

dorosłych wynosi 150 µg

• Jodek jest szybko wchłaniany i wchodzi w

skład płynów zewnątrzkomórkowych

• Tarczyca zużywa z puli około 75 µg
• Raz przyjęty przez tarczycę jodek

przechodzi przez serię reakcji
enzymatycznych

.

1)Transport jodu do komórek nabłonka pęcherzyków za
pomocą aktywnego transportera chlorku sodu/jodku
2) w błonie wierzchołkowej drugi enzym hamujący –
pendryna kontroluje przepływ jodku przez błonę
komórkową
3) następnie jest utleniany przez peroksydazę tarczycy
do jodu
4) w postaci elementarnego jodu wbudowywany do reszt
tyrozynowych w odrębie reszt tyreoglobuliny tworzy MIT i
DIT
5) dwie cząsteczki DIT łączą się w cząsteczce
tyreoglobuliny w L-tyroksynę
6) z połączenia MIT i DIT tworzy się trójjodotyronina
7)uwalniane są na drodze egzocytozy, zaś MIT i DIT
odjodowane, a jod wykorzystywany do powtórnej syntezy
hormonów
8)hormonem uwalnianym w większym stężeniu jest
tyroksyna
9) Hormony tarczycowe wiążą się one odwracalnie z
białkami (globuliną wiążącą tyroksynę-TBG)
10) Wiele patologicznych i fizjologicznych stanów i leki
wpływają na stężenie T

3

i T

4

oraz transport w tarczycy

Biosynteza hormonów tarczycy .Przedstawiono miejsca działania
różnych leków wpływających na biosyntezę hormonów tarczycy

Oś podwzgórze –

przysadka -tarczyca

• komórki podwzgórza wydzielają TRH - hormon
uwalniający tyreoglobulinę
• TRH wydzielany do naczyń wrotnych układu żylnego
przysadki i stymuluje syntezę i uwalnianie
tyreotropiny (TSH)
•TSH stymuluje cyklazę i zwiększa produkcję T

4

i T

3

• hormony tarczycy hamują w sprzeżeniu zwrotnym
ujemnym przysadkę i podwzgórze
• tarczyca ma zdolność do autoregulacji- reguluje
wychwyt jodu i syntezę hormonów tarczycy np.w
zapaleniu tarczycy Hashimoto, hamowanie syntezy
hormonów i niedoczynność tarczycy
•immunoglobulina stymulująca tarczycę (TSI) wiąże
się z receptorem TSH i stymuluje gruczoł w ten sam
sposób co TSH (czas działania dłuższy)

Farmokinetyka:

tyroksyna najlepiej wchłania się w dwunastnicy lub w

jelicie krętym – proces modyfikowany przez pokarm,
leki, kwasowość żołądka i florę jelitową
biodostępność L-tyroksyny po podaniu doustnym
wynosi 80 %, a T

3

wynosi 95 %.

wchłanianie hormonów tarczycy opóźnione jest w
ciężkim obrzęku śluzowatym z niedrożnością jelit –
dlatego preferowaną drogą jest podawanie ich
pozajelitowo.
leki indukujące enzymy mikrosomalne wątroby
np.ryfampicyna, fenytoina zwiększają metabolizm tych
hormonów.
U pacjentów uzależnionych od suplementacji
tyroksyny należy zwiększyć dawkę oraz u osób u
których miejsce wiązania uległo zmianie np. w ciąży .

Mechanizm

działania:

Większość oddziaływań

tarczycy na procesy
metaboliczne jest za
pośrednictwem
aktywacji receptorów
jądrowych.

Duża liczba receptorów

znajduje w większości
tkanek np.
przysadka,serce
mięśnie,nerki,wątroba.

mózg zawiera pośrednią

liczbę receptorów

W przypadku głodzenie
zmniejsza
się stężenie hormonu
krążącego jak
i liczba receptorów T

3

Wpływ hormonów tarczycy:

Kluczowe znaczenie dla rozwoju i funkcjonowania układu nerwowego i tkanki
mięśniowej i reprodukcji

Ich efekty zależą od syntezy białek i hormonu wzrostu

Regulują wzrost i wpływają na metabolizm węglowodanów, białek , tłuszczów
i witamin

Szybkość wydzielania i degradacji uzależnione jest od innych hormonów np.
Katecholamin, kortyzolu, estrogenów

Preparaty tarczycy:

Dzielimy je na pochodzenia syntetycznego i zwierzęcego:

Lewotyroksyna

- pochodzenia syntetycznego,stosowana jako lek z wyboru

w terapii sybstytucyjnej lub supresyjnej ze względu na jej stabilność,niski
koszt, brak alergicznego obcego białka, długi okres półtrwania około 7 dni.

Lek z wyboru niedoczynności tarczycy

Biodostępność wynosi 80 % -pokarm często zaburza wchłanianie hormonu
dlatego stosuje się ją przed posiłkiem o stałej porze

Utrzymuje stężenia we krwi zarówno T

3

i T

4

Doustnie raz na dobę, tabletki dostępne w szerokim zakresie dawek

Dzieci często wymagają większą ilość dawek niż dorośli w przeliczeniu na
kilogram masy ciała

Dawkę podtrzymującą lewotyroksyny ustala się na podstawie klinicznego
Stanu pacjenta oraz stężeń TSH i T

4

(to ostatnie u osób otrzymujących

Substytucję hormonalną musi być większe niż u osób zdrowych)

Lek z wyboru w terapii supresyjnej pacjentów z guzkami tarczycy,
rozlanym wolem , rakiem tarczycy

Śpiączka hipermetaboliczna jest stanem zagrożenia życia ,wymaga
dożylnego podawania większych dawek lewotyroksyny, a następnie
mniejszych dawek podtrzymujących.

Rzadko objawy niepożądane, nadmierne dawki powodują objawy
nadczynności tarczycy

Interakcje

:

1)Należy podawać 2 godziny przed posiłkiem lub po nim:
–wodorotlenek glinu, siarczan żelaza suklalfat, cholestyraminę,
gdyż one upośledzają wchłanianie lewotyroksyny.
2)estrogeny, androgeny i glikokortykosteroidy mogą zmniejszać
ogólne stężenie całkowite hormonów tarczycy i zmieniać ilość
globuliny wiążącej te hormony.

Liotyronina i liotriks – pochodzenia syntetycznego:

Liotyronina silniejsza od lewotyroksyny – ma większą biodostępność

Ma krótszy okres półtrwania i należy ją stosować kilka razy na dobę

Rzadziej stosowana w niedoczynności tarczycy

Zwiększa stężenie tyroksyny we krwi

Wywołuje więcej efektów niepożądanych

Leki tyreostatyczne:

• Tioamidy
• Antagoniści receptorów ß

-adrenergicznych

• Jodki
• Jod radioaktywny

Tioamidy

1) Metimazol

2) Propylotriouracyl

Hamują etapy syntezy hormonów katalizowanych przez peroksydazę tarczycową

Dobrze się wchłaniają w jelicie, mają krótki okres półtrwania i mają stosunkowo
Długi czas działania, są one intesywnie metabolizowane i wydalane drogą nerkową

Wskazania:

u pacjentów z choroba Gravesa w celu indukowania remisji i kontroli objawów

klinicznych
-efekty ich działania opóźnione ze względu
na powolne opróżnianie tarczycy ze zmagazynowanych hormonów(4-8 tyg)

Terapia trwa około 12 – 24 miesiące

DZIAŁANIE

NIEPOŻĄDANE

:

Swędząca wysypka plamistogrudkowa, bóle stawów, gorączka

leukopenia

agranulocytoza

oba te leki wykazują reakcje krzyżową

poniżej 4000/µl

poniżej 250/µl

Metimazol:

-

Czas półtrwania 7 h

-

podawane raz lub dwa razy na dobę

-

Łatwo

przenika

barierę łożyska i

przenika do mleka matek karmiących

PTU:

-czas półtrwania 2 h
-jak obok
-hamuje obwodową konwersję
T

4

do T

3

-łatwo wiąże się z białkami
-ma mniejsze działanie teratogenne

STOSOWAĆ OSTROŻNIE W CZASIE CIĄŻY

Jodki :

• Sole jodu są obecne w roztworach jodku potasu takich

jak nasycony roztwór jodku potasu czy płyn Lugola

Hamują one jodowanie i uwalnianie hormonów, zmniejszają rozmiar,
unaczynienie i kruchość hiperplastycznego gruczołu
Poprawa nadczynności występuje po 2- 7 dniach

Należy leczyć po rozpoczęciu terapii tioamidami i przerwać gdy zaisnieje
prawdopodobieństwo leczenia jodem radioaktywnym- wady to opóżnienie
powyższych terapii na skutek wzrostu wewnątrzgruczołowego magazynowania
jodu.

Krótkotrwale w leczeniu przełomu tarczycowego i przygotowaniu pacjentów do
zabiegu chirurgicznego lub w celu zahamowania uwalniania hormonów tarczycy po
leczeniu jodem radioaktywnym

Nie stosować samodzielnie-zaostrzenie nadczynności tarczycy

NIE STOSOWAĆ W CZASIE CIĄŻY

Zastosowanie:

Objawy niepożądane:

• Wysypka przypominająca trądzik
• Obrzęk gruczołów ślinowych
• Owrzodzenia błon śluzowych
• Zapalenia spojówek
• Wysięk z nosa
• Gorączka polekowa
• Metaliczny posmak
• Zaburzenia krzepliwości
• Rzadko reakcje rzekomoanafilaktyczne

Jod – zastosowanie:

• W niedoczynności tarczycy

(wole endemiczne) -

większe dawki.

• W nadczynności tarczycy -

małe dawki przez krótki

czas (przygotowanie

chorego do zabiegu

operacyjnego).

• Środek wykrztuśny -

sekretolityczny.

• Środek odkażający skórę

pola operacyjnego.

• W rentgenodiagnostyce -

preparaty zawierające jod.

• Związki jodu zmniejszają

pęcznienie i lepkość

koloidów, m.in. białek krwi

i śluzu, dzięki czemu

następuje zmniejszenie

oporów krwi krążącej i

obniżenie ciśnienia krwi

(do czego przyczynia się

również działanie

miolityczne i rozszerzające

naczynia) oraz upłynnienie

śluzu (działanie

sekretolityczne i

mukolityczne).

Jod radioaktywny:

• Doustnie w postaci roztworu soli sodowej
• Wchłania się szybko i wzbogaca tarczycę w jod
• W leczeniu nadczynności tarczycy
• Efekt półtrwania 5 dni
• W ciągu kilku tygodniu po podaniu zniszczenie miąższu tarczycy o

czym świadczą obrzęk, martwica nabłonka i rozerwanie
pęcherzyków oraz nacieki leukocytów

• NIE NALEŻY PODAWAĆ KOBIETOM W CIĄŻY I KARMIĄCYM PIERSIĄ

Antagoniści receptorów ß

-adrenergicznych

• Propranolol

Hormony tarczycy i układ współczulny działają synergistycznie na układ
krążenia – w zwiększonym stężeniu hormony te powodują tachykardię
I zaburzenia rytmu serca

ZASTOSOWANIE:

-w ciężkiej ostrej tyreotoksykozie (przełom tarczycowy)
-w kontrolowaniu objawów nadczynności pacjentów oczekujących na leczenie
chirurgiczne lub I-131

Niedoczynność tarczycy:

• Może występować z lub bez powiększenia wola
• Wynika z niedoboru hormonów tarczycy i z

odwracalnymi zaburzeniami funkcji organizmu

• Diagnostyka laboratoryjna wskazuje na niskie stężenie

wolnej tyroksyny, a wysokie stężenie TSH w osoczu

• U dzieci powoduje opóźnienie wzrostu i rozwoju

umysłowego

• najczestszą przyczyną jest zapalenie tarczycy

Hashimoto, choroba immunologiczna u osób
genetycznie predysponowanych

• Dochodzi do aktywacji odpowiedzi humoralnej

Leczenie niedoczynności

tarczycy:

• Leczenie substytucyjne lub odstawienie leków

blokujących funkcję gruczołu

• Podawanie lewotyroksyny lub połączenie

lewotyroksyna + liotyronina

• Większe dawki na kg masy ciała u niemowląt i i dzieci,

zaś mniejsze u osób starszych >65 roku życia i z
chorobami serca

• Należy mierzyć TSH i T

4

w regularnych odstępach

czasu, optymalny przedział 0,5-2,5 mU/L

• Zmiany wprowadzamy powoli i w dłuższych odstępach
• Przy wystąpieniu objawów niepożądanych odstawić

leki

Toksyczność tyroksyny i jej

wpływ na organizm

U dzieci:

-niepokój
-bezsenność
-Przyśpieszenie

dojrzewania kości

-nadmierne

przyśpieszenie
wzrostu

U dorosłych:

-nerwowość
-nietolerancja ciepła
-tachykardia i

kołatanie serca

-niewyjaśniona

utrata wagi

Problemy w leczeniu niedoczynności tarczycy

Problemy w leczeniu niedoczynności tarczycy

Obrzęk śluzowaty i choroba więńcowa

Obrzęk śluzowaty i choroba więńcowa

Śpiączka hipometaboliczna

Śpiączka hipometaboliczna

Niedoczynność tarczycy a ciąża

Niedoczynność tarczycy a ciąża

Obrzęk śluzowaty a choroba

wieńcowa:

Obrzęk śluzowaty występuje u osób starszych nierzadko związany z chorobą
wieńcową
-należy leczyć ostrożnie, jeśli są wskazania do pomostowania tętnic należy
zabieg przeprowadzić w pierwszej kolejności,przed skorygowaniem obrzęku
śluzowatego przez podanie tyroksyny

Śpiączka hipometaboliczna:

To stadium końcowe nieleczonej niedoczynności tarczycy
Objawy:

-osłabienie
-osłupienie
-hipotermia
-hipowentylacja
-hipoglikemia
-hiponatremia
-zatrucie wodne
-wstrząs i śmierć

Pacjenta należy hospitalizować i PODAWAĆ LEKI DOŻYLNIE
GŁÓWNIE LEWOTYROKSYNĘ
-opioidy i leki uspakajające stosować z duża ostrożnością
-u pacjentów z niewydolnością nadnerczy lub przysadki -hydrokortyzon

Ciekawostka:

• Subliniczna

niedoczynność
tarczycy :

Polega na wzroście

stężenia TSH przy
prawidłowym
stężeniu hormonów
tarczycy

Częściej u kobiet >

50 roku życia

• Polekowa

niedoczynność
tarczycy:

Najczęściej leczymy

lewotyroksyną !!!

Nadczynność tarczycy

• to zespół objawów klinicznych wynikających z narażenia

tkanek na wysoki poziom hormonów tarczycy

• Najczęstszą postacią jest choroba Gravesa –

Basedowa( choroba autoimmunologiczna)

i rozproszone wole toksyczne
DIAGNOSTYKA:
-stężenie T

3

, T

4

,FT

3

, FT

4

podwyższone

-TSH stłumione
-obecne przeciwciała przeciw antytyreoglobulinie,

peroksydazie tarczycy oraz TSH-R

-u noworodków z chorobą Gravesa w czasie urodzin

wykrywamy

Podwyższone stężenie T

3

i T

4

i spadek stężenia TSH

(normalnie TSH jest podwyższone)

Leczenie nadczynności

tarczycy:

Leczenie choroby Gravesa-Basedowa

Farmakoterapia przeciwtarczycowa

Chirurgiczne usunięcie tarczycy

Radioaktywny jod

Leczenie choroby Gravesa-

Basedowa:

• Metimazol i propylotiouracyl- długotrwałe leczenie i

obserwacja, częste nawroty, często u młodych pacjentów z

małymi gruczołami i łagodną postacią choroby

• Parametry w monitorowaniu przebiegu leczenia to FT

3

FT

4

i

TSH

• Wysypkę kontrolujemy przez leki antyhistaminowe
• Ból gardła i wysoka gorączka- są zwiastunami agranulocytozy
• Przerwać w przypadku zmian w aktywności aminotrasferaz
• Radioaktywny jod tylko u pacjentów > 21 roku życia bez chorób

serca- u dużej części pacjentów po leczeniu promieniotwórczym

jodem występuje niedoczynność tarczycy

• W ostrej fazie nadczynności- antagoniści ß-adrenergiczni
• Diltiazem u osób u których ß-blokery są przeciwskazane
• Odpowiednia dieta+suplementy diety (barbiturany i środki

wiążace kwasy tłuszczowe powodują spadek T

4

)

Podostre zapalenie tarczycy:

• Podczas ostrej fazy wirusowego

zapalenia dochodzi do uszkodzenia
miąższu tarczycy i uwolnienia
hormonów

• Stosujemy antagonistów receptora

ß-

adrenergicznego do kontroli tachykardii i
aspirynę lub inne NLPZ –kontrola bólu i
gorączki

(czasem kortykosteroidy )

Przełom tarczycowy:

- zaostrzenie wszystkich

objawów nadczynności
tarczycy i stan zagrażający
życiu

- Dożylnie propranolol jeśli jest

przeciwskazany to doustnie
diltiazem

- Podawać 10 kropli jodku

potasu

- Podawać doustnie lub

doodbytniczo propylotiouracyl

- Czasem hydrokortyzon- chroni

przed wstrząsem

Oftalmopatia:
-

całkowite zniszczenie tarczycy

poprzez leczenie chirurgiczne
lub izotopowe I-131 =
prednizolon doustnie

- Leczenie miejscowe-

uniesienie głowy zmniejsza
obrzęk wokół oczu

- Czasem naświetlanie tylnej

części oczodołu za pomocą
promieniowania
rentgenowskiego

Nowotwory tarczycy:

• Mogą być łagodne lub złośliwe
• test diagnostyczny-biopsja aspiracyjna

cienkoigłowa i badanie cytologiczne

• Najczęściej wycięcie tarczycy,pooperacyjne

leczenie radiojodem i lewotyroksyna do końca

życia

• Nawroty częste- wzrost stężenie tyreoglobuliny

lub dodatni wynik skanowania I-131 przy

podwyższonym stężeniu TSH

• Rekombinowany ludzki TSH może przyczynić się

do uniknięcia rozwoju niedoczynności tarczycy,

należy go podawać domięśniowo 2 razy na dobę

Bibliografia:

- Farmakologia ogólna i kliniczna

Tom 2 Bertram G.Katzung, MD,
PhD

- Farmakologia George M.Brenner
Craig W.Stevens
- Inne źródła (ilustracje-internet)