Leki

przeciwprątkowe

Leki przeciwgruźlicze I

wyboru

Leki przeciwgruźlicze pierwszego wyboru

są stosowane w każdym przypadku
leczenia gruźlicy. Należą do nich:

• Izoniazyd
• Ryfampicyna
• Pirazynamid
• Etambutol
• Streptomycyna

Izoniazyd

Izoniazyd (hydrazyd kwasu izonikotynowego) z powodu swojej

dużej bakteriobójczej aktywności jest NAJWAŻNIEJSZYM lekiem

przeciwgruźliczym.

• Mechanizm działania: przekształca się wewnątrz prątka w

kwas izonikotynowy, wbudowuje się w NAD zamiast kw.

nikotynowego i w ten sposób wpływa na syntezę kwasów

nukleinowych i kwasu mikolowego.

• Farmakokinetyka:

- po doustnym podaniu wchłania się szybko
- maksymalne stężenie w osoczu zostaje osiągnięte w ciągu 1-2h
- łatwo przenika do płynu mózgowo-rdzeniowego (nadaje się do

profilaktyki i leczenia gruźliczego zapalenia opon m-rdz.)
- w wątrobie do 75% izoniazydu ulega acetylowaniu i ponadto, w

wyniku enzymatycznej hydrolizy powstaje kwas izonikotynowy.
- okres półtrwania wynosi –zależnie od rodzaju inaktywacji- od 1

do 3 godzin
- izoniazyd i jego metabolity są wydalane przez nerki

Izoniazyd c.d.

• Wskazania: płucne i pozapłucne postacie gruźlicy; chemioprofilaktyka u

dzieci i chorych na AIDS; można stosować podczas ciąży.

• Dawkowanie: średnia dawka dzienna wynosi 5-10 mg/kg m.c.

• Dz. N. :

- w około 10% przypadków występują zaburzenia ośrodkowego i

obwodowego układu nerwowego {zawroty głowy, bóle głowy, stan

splątania, hiperrefleksja, zapalenia nerwów} neurotoksyczność

spowodowana antagonizmem do wit. B6 = podawanie B6 umożliwia

uniknięcie neurotoksyczności
- w 5% przypadków zaburzenia żołądkowo-jelitowe
- rzadko: reakcje alergiczne, leukopenia, ciężkie uszkodzenia wątroby

• Przeciwwskazania: psychozy, padaczka, zapalenie nerwów, ostre

zapalenia wątroby

• Interakcje:

- nasila hepatotoksyczne efekty inny leków, np. rifampicyny
- wzmaga działanie barbituranów, fenytoiny, karbamazepiny i disulfiramu
- zmniejsza tolerowanie alkoholu

Rifampicyna

• Działanie:

-szeroki zakres- obejmuje prątki gruźlicy, prątki atypowe, M.

leprae, wiele Gram – i ziarniaki.
- wykazuje taką samą dużą skutecznośc zarówno przeciw szybko

rozmnażającym się populacjom prątków, jak i wolno albo

drobnoustrojom rosnącym w sposób przerywany.

• Mechanizm działania: hamowanie bakteryjnej polimerazy RNA.

Punktem wychwytu jest podjednostka β enzymu.

• Farmakokinetyka:

- po doustnym podaniu wchłania się dobrze
- w >70% wiąże się z białkami osocza
- metabolizowanie polega na deacetylowaniu w wątrobie, przy

czym powstałe metabolity wykazują zmienioną aktywnośc

przeciw prątkom.
- okres półtrwania: na początku leczenia 2,5-5h., w następstwie

autoindukcji enzymów zmniejsza się on w ciągu 2 tyg. do 2-3h.
- choroby wątroby opóźniają eliminację rifampicyny.

Rifampicyna c.d.

• Wskazania: gruźlica, trąd, atypowe mikobakteriozy

• Dawkowanie: dzienna dawka w gruźlicy wynosi 450-600 mg.

• Dz. N.:

- zaburzenia czynności wątroby
- dolegliwości żołądkowo-jelitowe
- reakcje alergiczne
- możliwe działanie teratogenne

• Przeciwwskazania: ciężkie zaburzenia czynności wątroby, pierwszy

trymestr ciąży.

• Interakcje:

- osłabienie działania leków ulegających oksydacyjnej biotransformacji

{np. hormonalne środki antykoncepcyjne, leki przeciwreumatyczne,

doustne leki przeciwzakrzepowe, pochodne sulfonylomocznika,

zidowudyny}
- u osób uzależnionych od opiatów, u których stosuje się substytucyjną

terapię metadonem mogą wystąpić objawy odstawienia leku
- wzmaga hepatotoksyczność izoniazydu przez zwiększenie

wytwarzania toksycznych metabolitów.

Pirazynamid

Pirazynamid wykazuje strukturalne podobieństwo do

izoniazydu. Działa wyłącznie przeciw M.tuberculosis. Jego
aktywność jest większa przy niskich wartościach pH, z tego
powodu jest szczególnie skuteczny przeciw prątkom
znajdującym się wewnątrz komórek oraz występującym w
serowaciejącej tkance martwiczej. Znacznie zmniejsza
częstość nawrotów.

• Farmakokinetyka:

- wchłania się dobrze
- we wszystkich płynach ustrojowych (włącznie z płynem m.-
rdz.) osiąga wystarczająco duże stężenia
- wydalany, głównie w postaci kwasu pirazynowego, przez
nerki
- okres półtrwania wynosi około 6 godzin.

• Dawkowanie: dzienna dawka wynosi 1,5-2 g. Podaje się go

tylko podczas pierwszych dwóch miesięcy leczenia gruźlicy.

Pirazynamid c.d.

• Dz. N.:

- dolegliwości żołądkowo-jelitowe
- hiperurykemia

- uczulenie na światło

- rzadko: uszkodzenie wątroby, zaburzenie

hemopoezy

• Przeciwwskazania: ciężkie uszkodzenie wątroby,

dna moczanowa, ciąża

• Interakcje:

-osłabia działanie leków zwiększających wydalanie

kwasu moczowego z moczem
- wzmaga działanie obniżające stężenie cukru we

krwi doustnych leków przeciwcukrzycowych

Etambutol

Etambutol – prawoskrętny izomer pochodnej etylenodiaminy. W

porównaniu z innymi lekami oporność na jego działanie powstaje

powoli. Zakres działania: prątki gruźlicy i M. kansasii.

• Farmakokinetyka:

- po doustnym podaniu wchłania się w ok.80%
- dobrze przenika do płynu m.-rdz.
- wydalany głównie w postaci niezmienionej przez nerki
- okres półtrwania wynosi ok. 4 godzin

• Wskazania: gruźlica i atypowe mikobakteriozy

• Dawkowanie: jeden raz dziennie 15 mg/kg m. c.

• Dz. N. :

- (w razie przedawkowania) zaburzenia widzenia- zaburzenia poczucia

koloru zielonego, zmniejszenie ostrości widzenia, ograniczenie pola

widzenia.
- hiperurykemia
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe
- reakcje alergiczne

• Przeciwwskazania: uszkodzenie nerwu wzrokowego, dzieci <10 r. ż.

Aminoglikozydy

• Mechanizm działania – działają

bakteriobójczo, nieodwracalnie łączą się z

podjednostką 30S rybosomu zaburzając

syntezę białka.
• Farmakokinetyka:



Nie wchłaniają się z jelit



Szybko wchłaniają się po podaniu

domięśniowym



Słabo wiążą się z białkami osocza



Słabo przenikają do OUN



Czas półtrwania ok. 2h, wydalane z moczem

Aminoglikozydy - 2

• Działania niepożądane:

Ototoksyczność
Nefrotoksyczność

• Interakcje:

Synergizm z antybiotykami β-

laktamowymi

Aminoglikozydy - 3

• Lek pierwszego rzutu –

Streptomycyna

• Leki drugiego rzutu – Kanamycyna,

Amikacyna, Kapreomycyna

Aminoglikozydy -

Streptomycyna

• Mechanizm działania, farmakokinetyka,

działania niepożądane – jak innych

aminoglikozydów

• Inne działania niepożądane: uczucie

zmęczenia, zaburzenia świadomości,

parestezje, miejscowe podrażnienie

skóry, reakcje alergiczne

• Interakcje – unikać kojarzenia z

innymi aminoglikozydami

Aminoglikozydy II rzutu

• Kanamycyna – duża ototoksyczność
• Amikacyna – półsyntetyk

kanamycyny, działa częściowo na
drobnoustroje oporne na
aminoglikozydy

• Kapreomycyna – duża

ototoksyczność

Fluorochinolony – leki II

rzutu

• Ofloksacyna – bardzo dobrze się

wchłania z przewodu pokarmowego,
słabo wiąże się z białkami, T½-5-7h

• Ciprofloksacyna – dobrze się wchłania

z przewodu pokarmowgo, w 20-40%
wiąże się z białkami osocza, T½-3-5h

• Rzadziej: sparfloksacyna,

lewofloksacyna, moksyfloksacyna

Fluorochinolony - 2

• Mechanizm działania – działają

bakteriobójczo poprzez hamowanie gyrazy

DNA i topoizomerazy IV co prowadzi do

zaburzenia metabolizmu bakterii wrażliwych.

• Działania niepożądane:

• Zaburzenia żołądkowo-jelitowe

• Reakcje alergiczne

• Tendopatie

• Bóle, zawroty głowy, zaburzenia snu

• Interakcje:

• Synergizm z antybiotykami β-laktamowymi

• Interakcje z teofiliną

• Podawanie z NLPZ zwiększa skłonność do

drgawek

Analogi Ryfampicyny-

Ansamycyny

• Rifabutyna

• Rifapentyna

Ansamycyny

MD-taki jak Rifampicyny (wiąże polimerazę

RNA- zależną od DNA - podjednostkę β,

zahamowanie syntezy RNA,)

F-dobrze wchłaniają się z p. pokarmowego,
- wiążą się z białkami >70%
- Aktywnie działają metabolity (po

deacetylacji formy podstawowej)

- Rifabutyna - T½= 36h, Rifapentyna -

T½=13h

Ansamycyny

DN – raczej dobrze tolerowane
- Dolegliwości żołądkowo – jelitowe,
- Zaburzenia czynności wątroby
- Reakcje alergiczne
- Teratogenność
I – indukują cyt. P450 przez co osłabia działania

wielu leków (hormonalnych środków

antykoncepcyjnych, leki p/zakrzepowe, leki

p/arytmiczne, pochodne sulfonylomocznika)

-zwiększają heptotoksyczność izoniazydu

Ansamycyny

• Rifabutyna
D: 150-300mg/dzień
• Rifapentyna
D: 600mg/tydz

Cykloseryna

• MD: hamuje syntezę pentapeptydu

mureiny przez blokowanie wiązania z
D-alanino-D-alaniną

• F:dobra dystrybucja do tkanek;

głównie wydalane przez nerki

• DN: neurotoksyczność, bóle głowy,

psychozy, konwulsje

• D: 0,25- 1g/ dzień

Protionamid

• MD: podobieństwo z izoniazydem,

przekształca się w kw. Izonikotynowy i

zostaje wbudowany w NAD,

• F:T½=2-3h, wydalany gł. Przez nerki

• DN: dolegliwości żołądkowo-jelitowe,

hepatotoksyczność, neurotoksyczność,

rekacje alergiczne

• I:nasila hepatotoksyczny efekt innych

leków, nasila działanie barbituranów,

fenytoiny i disulfiramu i zmniejsza

tolerwoanie alkoholu,

• D:0,5-1g/dzień