◄► LEKI NEUROLEPTYCZNE I PRZECIWDEPRESYJNE ◄►
Leki psychotropowe- leki, które wpływają na stan psychiczny pacjenta:
Przeciwdepresyjne
Przeciwlękowe
Uspokajające
Stymulujące
Neuroleptyki
KLASYCZNE NEUROLEPTYKI= LEKI PRZECIWPSYCHOTYCZNE
Profil działania psychotropowego:
przeciwpsychotyczne i uspokajające;
Po podaniu jednorazowym- uspokojenie, zniesienie agresji
Po zastosowaniu przewlekłym- właściwy efekt przeciwpsychotyczny (po 2-3 tyg. leczenia)
Wpływają na układ wegetatywny
Wywołują zaburzenia pozapiramidowe
Charakterystyka neuroleptyków:
Działają zobojętniająco (antyemocjonalnie)
Wpływają na napęd psychoruchowy
Powodują cofanie się ostrych i przewlekłych stanów psychotycznych
Neutralizują objawy psychopatologiczne wywołane środkami psychodysleptycznymi
Wpływają na układ pozapiramidowy wegetatywny
Neuroleptyki: |
|
Typowe |
Atypowe |
Chlorpromazyna Haloperidol Tiorydazyna |
Sulpyryd Klozapina Risperidon |
Różnice:
Częstość i nasilenie objawów niepożądanych, skuteczność w leczeniu pacjentów opornych na działanie leków;
Mechanizm działania neuroleptyków:
Blok. rec. dopaminergicznych
Blok. rec. muskarynowych
Blok. rec. alfa-adrenergicznych
Blok. rec. histaminowych H1
Blok. rec. serotoninergicznych
Neuroleptyki działają przede wszystkim na rec. dopaminowe (pacjenci z psychozą mają często zwiększoną ilość rec. (najczęściej D2)).
Niestety, neuroleptyki blokują też rec. dopaminowe poza układem mezolimbicznym odpowiedzialnym za psychozy, np. w układzie guzkowo-lejkowym odpowiedzialnym za endokrynologię -> hiperprolaktynemia i w układzie mikrostriatalnym-> pacjent chodzi zgięty, bez współruchów.
Blok. rec. muskarynowych powoduje suchość w ustach, ośrodkowy zespół cholinolityczny-> błądzenie w nocy, zaburzenie akomodacji.
Blok. rec. alfa- adrenergicznych-> hipotonia ortostatyczna, bo zablokowane są rec. alfa1 kurczące naczynia. Przy bloku rec. alfa1 naczynia się rozszerzają, spadek RR powoduje omdlenie.
Neuroleptyki atypowe działają bardziej selektywnie (40-60% rec. dopaminowych) na zasadzie „uderz- uciekaj” (krócej blokują receptory). Działają tylko w układzie mezolimbicznym powodując mniej skutków ubocznych.
Neuroleptyki atypowe blokując rec. serotoninowe zwiększają wydzielanie dopaminy w niektórych częściach mózgu, dając „chęć do życia”.
Efekty działania neuroleptyków:
Znoszą objawy wytwórcze
Działają silnie uspokajająco u chorych pobudzonych psychomotorycznie
Działają aktywizująco u chorych z obniżoną aktywnością
NIEKTÓRE wykazują działanie przeciwdepresyjne
Różnice w działaniu natychmiastowym i długotrwałym
Podział leków neuroleptycznych:
Pochodne fenotiazyny: np. chloropromazyna, tiorydazyna, flufenazyna
Pochodne butyrofenonu, np. haloperidol
Pochodne tioksantenu, np. chlorprotiksen
Pochodne piperydyny, np. pimozyd
Pochodne bezamidu, np. sulpiryd
Pochodne dibenzoazepiny, np. klozapina
Podstawowe zastosowanie neuroleptyków:
Leczenie psychoz, w których występują poważne zaburzenia procesów poznawczych i postrzegania, np. urojenia, omamy, niepokój, zaburzenia osobowości, apatia;
W celu uzyskania natychmiastowego efektu- zniesienia pobudzenia i agresji, wyrównanie nastroju maniakalnego;
W schorzeniach pozapsychiatrycznych
Wskazania do stosowania NL:
Psychiatryczne: psychozy schizofreniczne, zespoły maniakalne, psychozy urojeniowe, depresje psychotyczne, stany podniecenia, lękowe, dysforyczne
Pozapsychiatryczne, np. wymioty, zawroty głowy, nieustępliwa czkawka, świąd, tiki, bezsenność, stany napięcia i lęku, choroby psychosomatyczne
Działania niepożądane neuroleptyków:
Nadmierne uspokojenie
Wahania ciśnienia tętniczego
Wzrost ciśnienia śródgałkowego
Żółtaczka
Zaburzenia hematologiczne
Reakcje alergiczne
Wczesne dyskinezy- napadowe skurcze toniczne mięsni twarzy, języka, gałek ocznych, obręczy barkowej itp.
Zaburzenia pozapiramidowe (pseudoparkinsonizm)- zespół hipertoniczno- hipokinetyczny, może wystąpić akatyzja (zespół ruchliwych nóg) i zaburzenia wegetatywne
Późne dyskinezy- ruchy mimowolne
Złośliwy zespół poneuroleptyczny:
Narastająca sztywność mięśni (może złamać kości)
Zaburzenia połykania
Zaburzenia oddechowe
Wzrost temperatury ciała
Niewydolność krążenia
Zaburzenia metaboliczne (kwasica)
Senność, śpiączka
Złośliwy zespół poneuroleptyczny występuje w 2% przypadków, ale jest śmiertelny do 50%.
LEKI PRZECIWDEPRESYJNE= TYMOLEPTYKI
Objawy osiowe depresji:
Obniżenie nastroju
Zaburzenia napędu psychoruchowego
Zaburzenia rytmów biologicznych
Inne objawy:
Myśli i tendencje samobójcze (wskaz. do hospitalizacji)
Urojenia i lęk
Zaburzenia somatyczne
Objawy depresji typowej (choroby afektywne)
podstawowe |
niespecyficzne |
-obniżenie podstawowego nastroju -osłabienie tempa procesów psychicznych i ruchowych -zaburzenia rytmów biologicznych -lęk, tzw. Lęk wolnopłynący |
-zaburzenia myślenia- urojenia grzeszności, winy -urojenia hipochondryczne, klęski -myśli i tendencje samobójcze -izolowanie się, samozaniedbanie |
Etiologia depresji:
Uwarunkowania genetyczne
Proces starzenia się
Stany patolog., np. otępienie, choroby ukł. krążenia, nowotwory, endokrynopatie;
Niedobory pokarmowe
Farmakoterapia
Wskazania do stosowania LPD:
Depresja
Lęk napadowy
Zespoły natręctw
Zespoły bólowe
Moczenie nocne u dzieci
Zespoły hiperkinetyczne z zaburzeniami równowagi
Nerwice pourazowe
Depresje związane ze stosowaniem leków:
Antag. Kanałów wapniowych- werapamil
Leki o wpływie GABA-ergicznym- benzodiazepiny
Środki o dział. Noradrenergicznym- amfetamina
Leki przeciwnowotworowe- winkrystyna
Leki hipotensyjne- rezerpina, beta- adrenolityki
Neuroleptyki- butyrofenony, flufenazyna
Leki cholinolityczny- fizostygmina
Steroidy nadnerczowe
Hormonalne środki antykoncepcyjne- gestogeny
Działanie leków przeciwdepresyjnych:
Przeciwdepresyjne
Przeciwlękowe
Uspokajające
Regulujące napęd psychoruchowy
Mechanizmy działania LPD:
inhibitory wychwytu monoamin:
-nieselektywne
-selektywne: NA oraz NA+D
5-HT3
EFEKT: nasilenie przekaźnictwa adrenergicznego i serotoninergicznego
Blokowanie enzymów MAO (monoaminooksydaz)
- nieselektywne inhibitory MAO-I
- Selektywne inhibitory MAO-A i MAO-B
3) inne mechanizmy
EFEKT:
NASILENIE PRZEKAŹNICTWA ADRENERGICZNEGO I SEROTONINERGICZNEGO
Mechanizm działania LPD (2)
Zahamowanie wychwytu zwrotnego NA, 5-HT (blok. iałka transportowego, blok. autorec. ALFA2, down-regulacja rec. BETA)
Fosforylacja czynnika transkrypcyjnego CREB→↑BDNF→zwiększenie ilości połączeń synaptycznych
LEKI PRZECIWDEPRESYJNE -PODZIAŁ |
||||
Leki których mechanizm dział. Jest hipotetycznie wiązany z bezpośrednim wpływem na rec. |
Mianseryna (SSA) Mirtazapina (NaSSa) Ritanseryna |
|||
Leki o innych złożonych mech. działania |
Tianeptyna |
|||
Inhibitory monoamino-ksydazy IMAO |
Nieselektywne inhibitory MAO |
Fenelzyna Izokarboksazyd Tranylcypromina |
||
|
Selektywne inhibitory MAO |
Selektywne inh. MAO-A |
Moklobemid Broforomina |
|
|
|
Selektywne inh. MAO-B |
Selegilina |
|
Inne leki |
Neuroleptyki, które oprócz dział. Przeciwpsychotycznego wykazują umiarkowany wpływ przeciwdepresyjny |
Chlorprotyksen Flupentyksol Tiorydazyna Sulpyryd Lewomepromazyna |
||
Profil działania psychotropowego LPD:
LPD o wyraźnym działaniu przeciwlękowym i uspokajającym, bez pobudzającego wpływu na napęd (doksepina)
LPD o słabszym działaniu przeciwlękowym i umiarkowanym wpływie na napęd (amitryptylina, fluoksetyna, moklobemid)
LPD niedziałające uspokajająco i przeciwlękowo, wykazujące „odhamowujący” wpływ na napęd (dezipramina, nortryptylina)
Podział leków przeciwdepresyjnych:
Nieselektywne inhibitory wychwytu monoamin- trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne TLPD, np. amitryptylina (uspok.), dezipramina (poprawia napęd), imipramina, albolina
Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny, fluoksetyna, fluwoksamina, paroksetyna, sertralina, citalopram
Inhibitory MAO, np. fenelzyna lub moklobemid (IMAO-A)
Nietypowe, np. mianseryna, tianeptyna
Działania niepożądane:
cholinolityczne (suchość w ustach, zaparcia, tachykardia, majaczenie, splątanie)
Blok. rec. alfa-adrenergicznych (spadki ciśn., arytmie)
Blok. rec. H1- sedacja, przyrost masy ciała
Zaburzenia seksualne (ale inh. MAO-A, bupropoion, nefazodon poprawiają funkcje seksualne)
Niepokój, lęk, bezsenność, bóle głowy
Zaburzenia ze strony ppok.
Trójpierścieniowe- tycie; inh. Wychwytu serotoniny- chudnięcie;
Zespół serotoninowy SSRI:
Zaburzenia świadomości
Niepokój
Drżenie mięśniowe
Wzmożenie odruchów głębokich
Dreszcze
Zlewne poty
Hipertermia
Drgawki
Zaburzenia funkcji ppok.
Farmakoterapia depresji:
Efekt przeciwdepresyjny pojawia się najwcześniej po 2 tygodnach
Brak poprawy po 4-6 tyg.leczenia- zmiany leku lub potencjalizacja działania
Leczenie stabilizujące 4-9 mscy
Leczenie podtrzymujące 2-3 lata (?)
Stopniowy wzrost dawki leku
2