w starożytności

rzeki – wylewy rzek –

użyźnianie pól - Nil

w Polsce

1559r

- na pola nad rzeką

Bóbr

rolnicze wykorzystanie:
Luksemburg -

70%,

Dania, Francja -

60%

Polska –

27%

2014 rok
26%

do nawożenia i

użyźniania bez
kompostowania

20%

po procesie

kompostowania –
suma

46%

osady

1-2%

objętości oczyszczanych ścieków

Wykorzystanie ścieków i osadów

ściekowych do celów rolniczych,

charakterystyka ścieków rolniczych

Ścieki pochodzące z produkcji

roślinnej

18% s.m. P, Mg,
B, Mn,
Cu, Mo, mało N

K i N

65% s.m. N, P,
Mg, B, Cu, Mo

kał, mocz, woda (3) gęsta,
rozcieńczona

8% s.m.

Gnojowica

warst
wa

płynna

szlam

kożuch

Gnojowica - mieszanina
rozcieńczonych wodą stałych
i płynnych odchodów
zwierzęcych. Zaleca się
przechowywanie gnojowicy
przez okres 3-6 miesięcy. 10
m

3

gnojowicy bydlęcej

(o zawartości 8% suchej
masy) zawiera około 40 kg
N; 20 kg P i 60 kg K oraz 30
kg CaO i 10 MgO. Dominuje
zawartość K, a N i P należy
uzupełniać w formie
nawozów mineralnych.

Pojemność tych obiektów powinna zapewnić możliwość
gromadzenia nawozów naturalnych przez okres co najmniej

4 miesięcy, z wyjątkiem obszarów szczególnie narażonych
na zanieczyszczenia azotanami (tzw. obszarów OSN), dla
których okres ten wynosi 6 miesięcy.

Nawozy naturalne oraz organiczne w postaci stałej oraz
płynnej można stosować tylko w okresie od 1 marca do 30
listopada; wyjątek - stosowanie nawozów na uprawy pod
osłonami;

Przepis ten dla większości rolników staje się
obowiązkowy od 25.10. 2008 r., ale na obszarach OSN
obowiązek ten spoczywa na rolnikach już od 1.05.2008
r. Po tym okresie nie będzie dozwolone przechowywanie
obornika w pryzmie polowej.

Dla bydła współczynniki przeliczeniowe na DJP

wynoszą:
krowa o masie ciała 600 kg – 1,2 DJP;
jałówka cielna (450 kg) – 0,9;
jałówka 12-18 miesięcy (350 kg) – 0,7;
jałówka 6-12 miesięcy (250 kg) – 05;
cielę do 6 miesięcy (100 kg) – 0,2;
młode bydło opasowe, roczne (375 kg) 0,75;
buhaj dorosły (900 kg) –1,8.

Wymagana powierzchnia płyt i pojemność
zbiorników w przeliczeniu na 1 DJP wg
Rozporządzenia Rady Ministrów z dn. 18 stycznia
2005 r. (Dz.U. Nr 17 poz. 142)

Gatunek zwierząt

Pojemność
wymagana

w strefach

azotanowych OSN

(na 6 miesięcy)

Pojemność
wymagana na

pozostałych

obszarach (na 4

miesiące)

Powierzchnia płyt obornikowych w m

2

/DJP

Bydło, trzoda, owce,

konie

3,5

2,5

Drób

1,6

1,1

Pojemność zbiorników na gnojówkę w m

3

/DJP

Bydło, trzoda, owce 3,0

2,0

Drób

0,25

0,2

Konie

1,5

1,0

Pojemność zbiorników na gnojowicę w m

3

/DJP

Trzoda, bydło

10,0

7,0

1 DJP (Duża Jednostka Przeliczeniowa – umowne zwierzę o
masie 500 kg).

przefermentowany mocz 0,4% N i 0,7% K

2

O

Gnojówka

nawozy naturalne w postaci płynnej (gnojowica,
gnojówka) należy przechowywać wyłącznie w
szczelnych zbiornikach

pojemność płyty gnojowej oraz zbiorników na
gnojowicę i gnojówkę powinna zapewnić możliwość
przechowywania tych nawozów przez okres co
najmniej 6 miesięcy

Nawozy naturalne przechowujemy w miejscach do tego
przystosowanych, tak żeby ograniczać przeciekanie
gnojówki i gnojowicy do wód gruntowych i
powierzchniowych
gnojówka i gnojowica powinny być transportowane w
szczelnych, zamkniętych zbiornikach wykluczających
możliwość zanieczyszczania środowiska w czasie
przejazdu na pole

Efektywność redukcji emisji zapachów, przy różnych typach
zbiorników następująca :
kożuch naturalny - 60÷80 %
kożuch sztuczny (słoma) - 40÷50 %
warstwa glinianych kulek -90 %
folia - 70÷90 %
dach o lekkiej konstrukcji - 90 %
betonowa pokrywa - 95 %.

Pojemność zbiornika na gnojówkę jest
uzależniona od wielkości stada i powierzchni
płyty obornikowej.
Słoma chłonie dużo wody, a więc i moczu,
dlatego od jej ilości na legowisku zależy
objętość odciekającej gnojówki. Kilogram
ściółki ze słomy wchłania około 2 litry
gnojówki. Przechodząc na ściółkę głęboką,
ilość gnojówki odprowadzanej do zbiornika
maleje aż o 70-80%.

Gnojówka - to płynne odchody zwierząt,
które w 10 m

3

zawierają od 30 do 60 kg N; od

1 do 10 kg P

2

O

5

oraz 40 do 100 kg K

2

O. Jak

widać gnojówka zawiera bardzo dużą ilość N
i K, a znikomą wręcz P, który należy
uzupełniać nawozami mineralnymi.
Nawożenie gnojówką można na łąkach
wykonywać co 2-3 lata, a na pastwiskach po
każdym wypasie. Najlepsze efekty daje
wiosenne nawożenie gnojówką w dawkach do
10 m

3

/ha.

Ze względu na budowę rozróżnia się następujące
zbiorniki na płynne odchody: zamknięte, otwarte,
podziemne, naziemne i częściowo zagłębione.

Mogą mieć kształt okrągły (walec o pionowej osi),
czworokątny pojedynczy lub zblokowany albo
graniastosłupa.

Zbiorniki zamknięte powinny być szczelnie
przykryte płytą zaopatrzoną we właz wejściowy z
dodatkowymi wylotami wentylacyjnymi.

Zbiorniki otwarte naziemne i częściowo
zagłębione o wysokości mniejszej niż 1,8 m muszą
być zabezpieczone ogrodzeniem o wysokości co
najmniej do 1,8 m, licząc od poziomu terenu.

jednym ze sposobów prawidłowego przechowywania odchodów
zwierzęcych (obornika, wody gnojowej) oraz soków
kiszonkowych jest stosowanie przy budynkach inwentarskich
płyt gnojowych ze zbiornikami, które nie tylko zapobiegają
skażeniom środowiska, ale również pozwalają na racjonalne
wykorzystanie naturalnych nawozów organicznych w
gospodarstwie

     Przyjmując półroczny okres magazynowania i
10-procentową rezerwę, wymagana objętość
zbiornika dla 1 DJP wyniesie 2,4 m

3

Do

zmagazynowania pozostaje jeszcze woda z
opadów jakie w ciągu pół roku spadną na płytę
obornikową.

Zakłada się, że oprócz wody wchłoniętej przez
obornik, do zbiornika spłynie jeszcze ok. 150
litrów opadów z 1 m

2

płyty, a zatem z powierzchni

3,5 m

2

przypadającej na obornik od 1 DJP będzie

to 0,55 m

3

Zbiorniki na gnojówkę

Przy utrzymywaniu zwierząt na płytkiej ściółce,
objętość gnojówki spływającej do zbiornika wynosi w
ciągu doby ok.12 litrów / 1 DJP.

1 DJP –

Duża Jednostka Przeliczeniowa – umowne zwierzę o
masie 500 kg.

Odległości otwartych zbiorników na płynne
odchody zwierzęce o pojemności powyżej 200 m

3

od obiektów budowlanych wyżej wymienionych i od
granicy działki sąsiedniej określa się indywidualnie
w decyzji o warunkach zabudowy i
zagospodarowania terenu w uzgodnieniu z
właściwym państwowym wojewódzkim inspektorem
sanitarnym.
Dopuszcza się sytuowanie zbiorników na płynne
odchody zwierzęce w odległościach mniejszych niż
4 m od granicy działki, w wypadku, gdy będą
przylegać do tego samego rodzaju zbiorników na
działce sąsiedniej.    

Obowiązujące odległości reguluje
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i
Gospodarki Żywnościowej z dn. 7 października
1997 r. w sprawie warunków technicznych,
jakim powinny odpowiadać budowle rolnicze i
ich usytuowanie
(Dz.U. nr 132, poz.877).

1) w § 6 ust. 2 otrzymuje brzmienie:
2. Zbiorniki na płynne odchody zwierzęce powinny mieć dno i ściany

nieprzepuszczalne;
Zbiorniki zamknięte powinny być szczelnie przykryte oraz zaopatrzone

w otwór
wentylacyjny i zamykany otwór wejściowy.”;

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU

WSI

z dnia 22 czerwca 2009 r.

zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków

technicznych,
jakim powinny odpowiadać budowle rolnicze i

ich usytuowanie

2) w § 28 ust. 2 i 3 otrzymują brzmienie

:

Zamknięte zbiorniki na płynne odchody zwierzęce zaopatrzone w

przykrycie inne niż
sztywne i odporne na uszkodzenia mechaniczne oraz otwarte

zbiorniki na płynne
odchody zwierzęce, o wysokości mniejszej niż 1,8 m, powinny być

zabezpieczone
ogrodzeniem o wysokości co najmniej 1,8 m

.

Pomosty obsługowe i dojścia dla obsługi zamkniętych zbiorników na

płynne
Odchody zwierzęce zaopatrzonych w przykrycie inne niż sztywne i

odporne na
uszkodzenia mechaniczne oraz otwartych zbiorników na płynne

odchody zwierzęce
powinny być zabezpieczone barierkami ochronnymi o wysokości co

najmniej
1,1 m z poprzeczką umieszczoną w połowie ich wysokości i na

wysokości 0,15 m nad
pomostem..

Dz.U. 2009 nr 108 poz. 907

Zbiorniki na ścieki
rolnicze

Zbiornik jest przeznaczony do przechowywania:
ścieków rolniczych ( gnojówka, gnojowica, soki
kiszonkowe itp.)
płynnych ścieków powstających z przetwórstwa
rolno-spożywczego, jak ubojnie, masarnie,
przetwórnie.
Zbiorniki mogą być stosowane jako pojedyncze
zbiorniki bezodpływowe. Wykonane są z
polietylenu wysokiej gęstości PEHD.

ZBIORNIKI ŻELBETONOWE MONOLITYCZNE
BUDOWANE NA MIEJSCU UŻYTKOWANIA
NA GNOJÓWKĘ I GNOJOWICĘ

ZBIORNIKI Z TWORZYW SZTUCZNYCH
PODZIEMNE

Trwałość
zbiorników z
tworzyw
sztucznych
około 200 lat

Rozmiar
y
zbiornik
a

L.p. Pojemność V

w litrach

Średnica
D
w mm

Długość
L
w mm

1

3 000

1 200

2 500

2

5 000

1 600

2 500

3

7 000

1 600

3 500

4

10 000

2 000

3 800

5

100 000

2 500

21 000

schemat płyty obornikowej:

Wytyczne do budowy płyty obornikowej:
Płytę obornikową powinno się umieszczać zawsze

na końcu

ciągu, którym wydostaje się obornik z

pomieszczenia inwentarskiego.

Murki oporowe musza mieć 1-1,2 m wysokości.
Kanały odciekowe powinny być na części

najazdowej, z przodu, aby w razie zmarznięcia

cieczy lub zapchania można było usunąć zator.

Kanał musi odbierać cały odciek i umożliwić

stopniowe zapełnianie płyty od tyłu.

Należy zapewnić możliwość zamknięcia spustu na

czas, kiedy płyta jest pusta.

Przed wylewaniem odcieku na zewnatrz płyta

powinna być zabezpieczona progiem.

Płyta powinna mieć kształt prostokąta o stosunku

boków 1:2 lub 1:3.

Płyta i kanał powinny być wyprofilowane ze

spadkiem 1% tzn.

1 cm na 1 m długości.

Odciek z płyty należy odprowadzić do szczelnego

zbiornika, przy czym rozwiązanie odbioru

gnojówki ze zbiornika powinno być tak wykonane,

aby umożliwiało odbiór z 2/3 długości płyty. 
Płyty o wymiarach większych niż 3x6 m powinny

być podzielone dylatacjami na mniejsze pola.
Elementem wzmacniającym konstrukcję płyty jest

zbrojenie krzyżowe płyty średnica 6-8 w rozstawie

maksymalnie co 25 cm..
Część najazdowa powinna mieć chropowatą,

rowkowana powierzchnię, zabezpieczoną przed

uszkodzeniem.
Płytę gnojową wykonuje się z dwóch warstw

betonu, pomiędzy którymi ułożona jest izolacja.
Podsypkę piaskową pod pierwszy beton tzw.

chudziak należy wykonać na rodzimym gruncie

po usunieciu warstw humusu, następnie teren

trzeba ustabilizować poprzez jego ubicie,

najlepiej skoczkiem lub walcem z wibratorem. 
Przy wylewaniu wierzchniej warstwy betonu

zaleca się stosowanie betonu wykonanego w

betoniarni, musi to być beton symbolu B-20.

Zgodnie z Ustawą o Nawozach i Nawożeniu płyta
powinna mieć powierzchnię umożliwiająca
składowanie obornika przez okres co najmniej 4
miesięcy. Jednak pojemność składowiska, podobnie
jak w przypadku gnojowicy, należy przewidzieć na
okres 6 miesięcy. W obliczeniach należy wziąć pod
uwagę:

wielkość stada,

ilość odchodów pozostawionych przez dany gatunek
zwierząt,

ilość ściółki na legowiskach.

Ze względu na sanitarne warunki przechowywania
obornika, nie powinno się stosować mniejszych
ilości ściółki w ciągu doby niż podane: krowy
mleczne – 4 kg, bydło młode – 5 kg, bydło opasowe
– 3,5 kg..

Wraz z budynkiem inwentarskim płyta powinna tworzyć ciąg
technologiczny, a także powinien być do niej dojazd o
szerokości minimum 3 m.
Przy wyznaczaniu konkretnej lokalizacji trzeba pamiętać o
zachowaniu minimalnych odległości od innych obiektów,
wymaganych prawem budowlanym:

- od studni zarówno kopanej jak i wierconej – 15 m,
- od otworów okiennych i drzwiowych pomieszczeń
przeznaczonych na pobyt ludzi na działkach sąsiednich –
30 m,
- od budynków przetwórstwa rolno-spożywczego i
magazynów środków spożywczych – 50 m,
- od granicy działki sąsiedniej – 4 m,
- od silosów na zboże i pasze – 5 m,
- od silosów na kiszonki – 10 m.
  Zakłada się, że waga świeżego, wilgotnego i średnio
ubitego obornika to 0,8 t/m

3

a wysokość składowania

pryzmy – ok. 2 m. Półroczna produkcja obornika na 1
DJP wynosi ok. 5 ton, co w przeliczeniu na objętość daje
6,25 m

3

.

Wymagana pow. płyty dla 1 DJP z uwzględnieniem 10-
procentowej rezerwy, wyniesie więc 3,5 m

2

.

w dnie płyty gnojowej powinien znajdować się spadek w
kierunku kratki ściekowej, przez którą odprowadzana jest
ciecz z opadów atmosferycznych i obornika do zbiornika na
wodę gnojową lub bezpośrednio do zbiornika gnojówki;

na płytę gnojową zaleca się stosowanie łatwo rozbieralnego
zadaszenia (zabezpieczenie przed opadami
atmosferycznymi, mniejsza emisja substancji zapachowych,
zmniejszenie strat składników nawozowych);

zbiorniki na gnojówkę powinny mieć mniejsze średnice o
większej wysokości w celu zmniejszenia emisji substancji
zapachowych;

przelewający się nadmiar gnojówki lub wody gnojowej ze
zbiorników (np. po okresie zimowym) powinien być
odprowadzany specjalnym kaskadowym rowem (szczelnym
dennie) do układu podpowierzchniowego rozsączania, na którym
założona jest plantacja energetyczna (np. wierzba w rotacji 2-3
letniej).

170 kg N/ha/rok

Z dniem 1 stycznia 2009 r., zgodnie z art. 53 ustawy z dnia 10
lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu (Dz. U. Nr 147, poz.
1033), wszedł w życie artykuł 25 ust. 2 ww ustawy, który
zobowiązuje podmioty prowadzące chów lub hodowlę drobiu
powyżej 40 000 stanowisk lub chów lub hodowlę świń powyżej
2000 stanowisk dla świń o wadze ponad 30 kg lub 750
stanowisk dla macior, do przechowywania nawozów
naturalnych, innych niż gnojówka i gnojowica na specjalnie
zabezpieczonych, nieprzepuszczalnych płytach tzw. płytach
obornikowych.

Pomimo, iż w ustawie z dnia 10 lipca 2007 r. o
nawozach i nawożeniu (Dz

. U. Nr 147, poz. 1033)

brak jest jasno sprecyzowanej definicji
określającej pojęcie

„płyta obornikowa”

w

obowiązujących przepisach prawa jest mowa o
tym jakie cechy powinno spełniać urządzenie
służące do przechowywania nawozów
naturalnych innych niż gnojówka i gnojowica.

Treść przepisów rozporządzenia Ministra
Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 7
października 1997 r., w sprawie warunków
technicznych jakim powinny odpowiadać
budowle rolnicze i ich usytuowanie (Dz. U. Nr
132, poz. 877), a w szczególności § 29 tego
rozporządzenia wskazuje, iż „

płyta do

składowania obornika powinna mieć dno i
ściany nieprzepuszczalne”

Stosując gnojówkę w okresie wegetacji trzeba ją
przed rozlaniem rozcieńczyć dwukrotną ilością wody.

Gnojowica nawóz zbliżony w swoim działaniu do
gnojówki,
stosuje się w dawce 20-30 t/ha (max 50 t/rok)

Nawożenie fosforowe w ilości 40-60 kg
P

2

O

5

Nawozy organiczne należy stosować w dni chłodne,
bezwietrzne i dżdżyste

Dawka nawozu naturalnego, zastosowana w ciągu
roku, nie może zawierać więcej niż 170 kg N/ ha
użytków rolnych

Nawozy naturalne powinny być przykryte lub
wymieszane z glebą za pomocą narzędzi uprawowych
nie później niż następnego dnia po ich zastosowaniu w
celu uniknięcia strat powodowanych ich wysuszeniem
lub wypłukaniem przez deszcz

Zabrania się stosowania nawozów naturalnych w postaci

płynnej na glebach:
•położonych na stokach o nachyleniu większym niż 10%
•pozbawionych okrywy roślinnej;

•

podczas wegetacji roślin przeznaczonych do

bezpośredniego spożycia przez
ludzi.

Enzymatyczno-bakteryjny preparat do
upłynniania, homogenizacji i dezodoryzacji
gnojowicy

preparat w postaci proszku koloru ochry,
nie rozpuszcza się w wodzie całkowicie, natomiast dobrze
rozpuszcza się w gnojowicy,
jest trwały, jeśli przechowuje się go w suchym pomieszczeniu w
temperaturze do 200C,
działa w szerokim zakresie pH 5,5 - 9,5 (optymalnie 6,5 - 8),
efekty jego działania można stwierdzić już po 3-4 dniach, jednak w
zależności od stanu gnojowicy, czas ten może wydłużyć się do
dwóch tygodni,
nie zawiera środków chemicznych powodujących korozję
urządzeń, w których magazynuje się gnojowicę,
usuwa w 80% nieprzyjemny zapach amoniaku w pomieszczeniach
hodowlanych, a tym samym zmniejsza ryzyko rozwoju
mikroorganizmów patogennych,
pozwala uniknąć tworzenia się twardej skorupy - gnojowica
uzyskuje formę płynną,
jego zastosowanie ułatwia pompowanie i rozprowadzenie
gnojowicy na gruntach, korzystnie wpływając na wzrost upraw