Wynalazcy, sławni ludzie

związani z energetyką

Jakub Łoś

Ludzie związani z enegetyką -

Polska

• Kazimierz Szpotański (1887 – 1966) studiował w niemieckiej Wyższej Szkole

Technicznej. Zatrudnienie znalazł w firmie AEG w Berlinie i na politechnice w

Charlottenburgu. W fabryce Siemensa w Rydze od podstaw zorganizował dział budowy

aparatów elektrycznych i zarządzał 600 pracownikami. Pracował też w oddziale firmy

w Charkowie.

     Do kraju wrócił tuż przed odzyskaniem przez Polskę niepodległości. W listopadzie

1918 r., wykorzystując zdobyte za granicą wiedzę i doświadczenie, założył w

Warszawie, w dwupokojowym lokalu przy ul. Mirowskiej, Fabrykę Aparatów

Elektrycznych. Ten warsztat, początkowo skromny –zaledwie dwóch zatrudnionych - po

przeniesieniu go na ul. Kałuszyńską na Pradze bardzo szybko rozrósł się i stał się

największym w przedwojennej Polsce przedsiębiorstwem produkującym aparaturę

elektryczną. Po dziesięciu latach działalności pracowało w nim 1100 robotników oraz

około 100 inżynierów.

     Wielki kryzys gospodarczy zahamował nieco rozwój fabryki. Ale z niego, jak i z

trudnej sytuacji przełomu lat. 20. i 30. Kazimierz Szpotański potrafił znaleźć wyjście.

Zawiązał mianowicie spółkę z udziałem kapitału zagranicznego, pozostawiając sobie

możliwość kontrolowania sytuacji w firmie.

     W 1938 r. Szpotański kupił w Kaczym Dole (dzisiaj Międzylesie) posiadłość wraz

zabudowaniami fabrycznymi, figurujące w rejestrach pod nr 13. Z racji pechowej

„trzynastki” wszyscy odradzali ten nabytek. On jednak nie przejął się i w przeddzień

wybuchu II wojny światowej zatrudniał łącznie w dwóch oddziałach – w Warszawie i

Międzylesiu – około 1600 ludzi, w tym ponad 130 inżynierów.

     Fabryka Aparatów Elektrycznych K. Szpotański i Spółka stała się kolebką rodzimych

urządzeń elektroenergetycznych. Wytwarzano w niej m.in. łączniki wysokich, średnich

i niskich napięć, urządzenia do pomiarów elektrycznych (w tym użytkowane w całym

kraju liczniki energii), aparaty do racjonalnej gospodarki ruchu oraz ...aparaty

rentgenowskie.

Ludzie związani z enegetyką -

Polska

Kazimierz Szpotański

Ludzie związani z enegetyką -

Polska

• Marceli Baran urodził się 18 sierpnia 1921 r. w Pilczycy, woj. kieleckie, w rodzinie chłopskiej.

Podczas wojny pracował w gospodarstwie rodziców i brał czynny udział w konspiracji,

walcząc na ziemi kieleckiej w oddziale partyzanckim Batalionów Chłopskich. Liceum

matematyczno-fizyczne ukończył w 1944 r. na tajnych kompletach. Studia wyższe odbył w

latach 1945-1950 na Wydziale Mechanicznym Politechniki Śląskiej w Gliwicach, gdzie w

1950 r. uzyskał dyplom mgra inż. mechanika. W roku 1949 podjął pracę w Katedrze Kotłów i

Siłowni Parowych tej uczelni. W czasie pracy w Politechnice Śląskiej przeszedł wszystkie

stanowiska pracownika naukowo-dydaktycznego od asystenta do profesora zwyczajnego.

• Stopień naukowy doktora nauk technicznych uzyskał w 1962 r., a doktora habilitowanego w

1964 r. Tytuł profesora nadzwyczajnego nadała Mu Rada Państwa we wrześniu 1971 r.,a

profesora zwyczajnego - w kwietniu 1982 roku. Biorąc pod uwagę całokształt pracy

naukowo-badawczej w dziedzinie energetyki, prof. Marceli Baran został wybrany w 1979 r.

na członka korespondenta Polskiej Akademii Nauk.

• Od początku swojej działalności naukowo-dydaktycznej, zajmował się problematyką kotłów

parowych i siłowni cieplnych. Był wychowankiem prof. Zdzisława Fickiego, po którym objął

kierownictwo Katedry Kotłów i Siłowni Parowych na Wydziale Mechaniczno-Energetycznym

Politechniki Śląskiej. Po reorganizacji uczelni w 1969 r. został kierownikiem Katedry Kotłów i

Maszyn Cieplnych, w latach 1972-1980 pełnił funkcję kierownika wydzielonego Zakładu

Kotłów i Wytwornic Pary, a następnie po przekształceniu tego Zakładu w Instytut Kotłów,

Siłowni Cieplnych i Jądrowych został dyrektorem tego Instytutu.

• W latach 1968-1971 był Dziekanem Wydziału Mechanicznego Energetycznego Politechniki

Śląskiej. Pełnił funkcję seniora budowy gmachu Wydziału Mechanicznego Energetycznego

Politechniki Śląskiej. W latach 1974-1980 był członkiem komisji kwalifikacyjnej MNSzWiT.

Niezależnie od działalności naukowo-dydaktycznej w Politechnice Śląskiej, prof. Marceli

Baran rozwijał ją również w Politechnice Warszawskiej. Pracując od 1974 r. na 1/2 etatu, był

kierownikiem Zakładu Maszyn i Urządzeń Energetycznych w Instytucie Techniki Cieplnej tej

Politechniki.

Ludzie związani z enegetyką -

Polska

• Działalność naukowo-badawcza i naukowo-dydaktyczna Profesora była zawsze ściśle

związana z praktyką przemysłową. Pracę zawodową w przemyśle rozpoczął w 1949 r.,

jeszcze przed uzyskaniem dyplomu. Przez rok pracował w Fabryce Związków Azotowych

w Chorzowie. Od 1950 r. oprócz pracy na uczelni, pracował jednocześnie w Biurze

Studiów i Projektów Energetycznych "Energoprojekt" w Gliwicach, kolejno na

stanowiskach projektanta, starszego projektanta, głównego projektanta, głównego

specjalisty, a od 1974 r. - konsultanta. Brał wtedy udział w opracowaniu szeregu

projektów nowo budowanych elektrowni (El. Halemba, Turów, Stalowa Wola, Blachownia,

Łagisza, Dolna Odra, Rybnik, Kozienice, Opole) oraz wielu elektrociepłowni czołowych

obiektów przemysłowych kraju (Huty Częstochowa, Huty im. Lenina, Zakładów

Chemicznych w Oświęcimiu, Zakładów Azotowych w Kędzierzynie, Mazowieckich

Zakładów Rafineryjnych i Petrochemicznych w Płocku, Zakładów Azotowych w Puławach,

Huty Katowice).

• W 1958 r. odbył sześciomiesięczny staż z zakresu budowy urządzeń kotłowych w

Fabryce Kotłów Babcock - Oberhausen (RFN); w roku akad. 1963/64, jako stypendysta

rządu szwajcarskiego, odbył studia w zakresie dynamiki urządzeń kotłowych na

Politechnice w Zurichu (EHT - u prof. P. Pro-fosa); w 1973 r. przebywał na 3-mies. stażu w

firmie Sulzer w Szwajcarii i firmie Babcock - Oberhausen w RFN.

• W działalności naukowej zajmował się problematyką obliczania i konstruowania kotłów

pod kątem dostosowania ich do krajowych węgli o zwiększonej zawartości popiołu,

wilgoci i siarki, zagadnieniami pyłu węglowego w energetyce oraz zasadami eksploatacji

dużych bloków energetycznych. Należał do współtwórców prototypowych młynów

węglowych pierścieniowo-kulowych MKM-33 i MKM-25, produkowanych przez Fabrykę

Palenisk Mechanicznych w Mikołowie, które stanowią wyposażenie prawie wszystkich

krajowych bloków 200MW na węgiel kamienny i bloków ciepłowniczych BC-100.

Ludzie związani z enegetyką -

Polska

• Prof. Baran w ramach problemu resortowego MNSzWiT koordynował badania dotyczące

podstaw obliczania i konstruowania regeneracyjnych obrotowych podgrzewaczy

powietrza. Prace te były prowadzone przy udziale Raciborskiej Fabryki Kotłów i na

bieżąco wdrażane. Był przewodniczącym Zespołu Koordynacyjnego MNSzWiT ds. kotłów

fluidalnych oraz opiekunem naukowym kierunku 4. w Programie Rządowym PR-1.

Koordynował również badania z dziedziny kotłów i wytwornic pary, prowadzonych w

ramach kierunku 6. Programu Rządowego PR-8 "Kompleksowy rozwój energetyki".

• W Politechnice Śląskiej zorganizował ośrodek naukowy wyposażony w odpowiednią bazę

laboratoryjną, który prowadzi badania procesów fizycznych przygotowania paliw stałych

do spalania w urządzeniach kotłowych oraz badania, których celem jest opracowanie

podstaw obliczania i konstruowania kotłów na krajowe węgle energetyczne. Wyniki

poznawcze prowadzonych badań w tej tematyce opublikował w szeregu oryginalnych

artykułów i rozpowszechnił na konferencjach naukowych. Przy udziale pracowników

Instytutu opracował szereg projektów przystosowania kotłów elektrowni i

elektrociepłowni do aktualnie spalanych węgli. Duże uznanie zyskały prace prof. M.

Barana w 1976 r. przy rozruchu kotłów elektrociepłowni Huty Katowice.

• Prof. Marceli Baran był opiniodawcą prawie wszystkich projektów kotłów dla energetyki.

Wykonał kilkanaście ekspertyz w ważnych problemach dla przemysłu kotłowego i

energetyki. Był współautorem ekspertyzy Polskiej Akademii Nauk "Zaopatrzenie

gospodarki narodowej w surowce ze szczególnym uwzględnieniem metod optymalizacji

gospodarki paliwowo-energetycznej oraz intensyfikacji krajowej bazy paliwowej". Brał

udział w pracach zespołu rządowego przy opracowaniu rozwoju gospodarki paliwowo-

energetycznej kraju.

• Był wiele razy delegowany za granicę do krajów o wysoko rozwiniętym przemyśle dla

zaprezentowana krajowych osiągnięć w energetyce. Swoją działalnością przyczynił się do

rozwoju przemysłu kotłowego w Polsce. Oprócz działalności prowadzonej w kraju

prowadził szeroką współpracę z zagranicznymi ośrodkami naukowymi i przemysłowymi.

Ludzie związani z enegetyką -

Polska

• Był autorem lub współautorem ponad 80 publikacji, 4 patentów, ok. 120 prac naukowo-

badawczych, projektowych i ekspertyz, był promotorem 10 zakończonych prac doktorskich i

opiekunem 3 prac habilitacyjnych, recenzentem 22 prac doktorskich i 4 prac habilitacyjnych.

• Podejmował liczne obowiązki organizacyjne związane z działalnością naukową. W latach 1973-

1978 przewodniczył Radzie Naukowej Instytutu Techniki Cieplnej w Łodzi, w okresie 1980-

1981 r. był przewodniczącym Rady Techniczno-Ekonomicznej przy Ministrze Energetyki i

Energii Atomowej, przewodniczył Radzie Naukowo-Technicznej ds. Energetyki przy Ministrze

Górnictwa i Energetyki (1981-1983), był wieloletnim wiceprzewodniczącym Państwowej Rady

ds. Gospodarki Paliwowo-Energetycznej. Był członkiem rad naukowych licznych placówek PAN,

instytutów resortowych oraz instytutów szkolnictwa wyższego. Był wiceprzewodniczącym

Komitetu Problemów Energetyki PAN, członkiem Komitetu Budowy Maszyn PAN, Komitetu

Termodynamiki i Spalania PAN, Komisji Energetyki Oddziału PAN w Katowicach, Rady

Redakcyjnej "Archiwum Energetyki".

• Był wybitnym specjalistą z dziedziny energetyki i przemysłu kotłowego, o dużym dorobku

naukowym, szeroko stosowanym w praktyce przemysłowej. Wykształcił liczną, dobrze

przygotowaną kadrę energetyków. Znany był wysoki poziom prowadzonych przez Niego zajęć

dydaktycznych, umiejętność przekazania wiedzy w jasny, zwarty i łatwo przyswajalny sposób.

Był znany ze swej uczynności i życzliwości dla innych ludzi i wielu swoim kolegom i

współpracownikom pomógł w rozwiązywaniu trudnych problemów życia codziennego.

• Za swoje osiągnięcia uzyskał liczne nagrody i wyróżnienia. Otrzymał między innymi Krzyż

Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Złoty Krzyż

Zasługi, Medal X-lecia PRL, Złotą Odznakę Zasłużonemu w Rozwoju Województwa

Katowickiego, Złotą Odznakę Zasłużony dla Energetyki, Odznakę Budowniczy Huty Katowice.

Zmarł w Gliwicach 12 września 1983 r. i został pochowany na Cmentarzu Centralnym w

Gliwicach.

• Autorytet naukowy Profesora Barana, Jego życzliwość, serdeczność i umiejętność

współdziałania, zarówno w środowisku naukowym, jak i przemysłowym, stanowiły

Ludzie związani z enegetyką -

Polska

Marceli Baran

Ludzie związani z enegetyką -

Polska

Włodzimierz Krukowski

, urodzony 19 września 1887 r. w Radomiu, inżynier

elektryk. Był m. in. kierownikiem laboratorium elektrotechnicznego Zakładów

Siemens-Schuchert w Norymberdze. Stopień dra inżynierii uzyskał w Darmstadt w

1918 r., od 1930 r. profesor zwyczajny Politechniki Lwowskiej, od 1934 r. członek

korespondent Akademii Nauk Technicznych. Stały delegat Polskiego Komitetu

Elektrotechnicznego do Komitetu Studiów Przyrządów Międzynarodowej Komisji

Elektrotechnicznej (IEC). W latach 1939 — 1941 był prorektorem ds. nauki

Politechniki Lwowskiej. Był autorem 23 prac naukowych i 60 opatentowanych

wynalazków. Na wyróżnienie zasługuje jego znakomity licznik elektrolityczny o

elektrodzie specjalnej, którego ponad 1 min sztuk pracowało w Europie do 1939 r.

Był kolekcjonerem starych zegarów. Najbardziej znane prace: Grundzuge der

zahlertechnik, Der Wechselstrom-kompensator, Podstawowe jednostki elektryczne i

ich wzorce, Zadania poszczególnych pracowni w zakresie miernictwa elektrycznego.

Ludzie związani z enegetyką -

Polska

Włodzimierz Krukowski

Ludzie związani z enegetyką -

Świat

Walter Rogowski (ur. 7 maja 1881 w Obrighoven, zm.

10 marca

1947 w

Akwizgranie), niemiecki

inżynier

polskiego pochodzenia, konstruktor, założyciel

firmy AEG w

Akwizgranie

,

wynalazca

cewek Rogowskiego

.

Fragment autobiografii Janusza Lecha Jakubowskiego:
„Po otrzymaniu w roku 1935 dyplomu doktora nauk technicznych uzyskałem

stypendium Funduszu Kultury Narodowej na roczne studia zagraniczne, połączone
z podróżą naukową po Europie. Studia przeprowadziłem w Politechnice
Akwizgrańskiej pod kierunkiem wybitnego uczonego niemieckiego prof. Waltera
Rogowskiego, jednego z twórców oscylografu szybkopiszącego. Przyrząd ten stał się
wówczas podstawą badania zjawisk ultraszybkich w obwodach elektrycznych -
zjawisk o trwaniu mierzonym w μs - w mikrosekundach, czyli milionowych częściach
sekundy. ”

Ludzie związani z enegetyką -

Świat

George Westinghouse był słynnym wynalazcą zanim jego nazwisko stało się

wszystkim znane. Jest najbardziej produktywnym wynalazcą, zgłaszając ponad 400

patentów - wiele z nich zmieniło życie na ziemi.

Głównym wkładem Westinghouse w nowoczesne życie była jego popieranie idei

prądu zmiennego a nie stałego promowanego przez ' Thomasa Edisona. A ponieważ

prąd zmienny okazał się o wiele "bezpieczniejszy" to zwycięstwo Westinghous'a nad

Edisonem doprowadziło do elektryfikacji amerykańskich domów.

Duch innowacyjności i zaangażowania Georga Westinghous'a w poprawę jakości

życia jest wciąż żywy i oddziaływuje na całą korporację Westinghouse Lighting.

Innowacyjność jest tak prosta jak przeprojektowanie oświetlenia magazynu aby

rzeczy mogły być łatwiej znalezione i tak rewolucyjna jak zmniejszenie ilości części

w wentylatorze sufitowym tak, aby były one łatwiejsze i bezpieczniejsze w montażu.

Każdy pracownik Westinghouse Lighting Corporation jest zobowiązany do

kontynuacji dumnej legendy Georga Westinghous'a. Hasło firmowe jest nadal tak

prawdziwe teraz jak i było przed 50-ciu laty: "You can be surre...if it's Westinghouse"

tłum. "Możesz być pewny.....jeżeli to Westinghouse".

Ludzie związani z enegetyką -

Świat

George Westinghouse

Ludzie związani z enegetyką -

Świat

• William Kemmler (ur. 9 maja 1860, zm. 6 sierpnia 1890) – morderca

amerykański

z Buffalo w

stanie Nowy Jork

, pierwsza osoba, na której dokonano

egzekucji

za

pomocą

krzesła elektrycznego

.

• Zamordował swoją konkubinę, Tillie Ziegler, siekierą 29 marca 1889 i został skazany

na śmierć. Egzekucję wyznaczono na

6 sierpnia

1890 o 6.00 rano. Jego

adwokat

apelował twierdząc, że śmiertelne porażenie prądem jest okrutną i niezwykłą karą.

George Westinghouse, jeden ze zwolenników

prądu zmiennego

jako standardu w

sieci elektrycznej poparł jego odwołanie. Jednakże apelacja została odrzucona,

częściowo z powodu wsparcia oskarżenia przez

Thomasa Edisona

. Edison był

zwolennikiem

prądu stałego

i możliwe, że chciał na przykładzie krzesła

elektrycznego przekonać opinię publiczną, że prąd zmienny jest niebezpieczny.

• Przy pierwszym podejściu egzekucja się nie powiodła: Kemmler był rażony prądem

przez 17 sekund, ale przeżył. Napięcie zostało podniesione do 2000 V, ale generator

potrzebował czasu żeby się ponownie naładować. W tym czasie poważnie poparzony

Kemmler jęczał. Druga próba trwała ponad minutę, a cała scena była opisywana

przez wielu świadków jako straszna: zapach palonego ciała i dym unoszący się z

głowy Kemmlera.

• George Westinghouse w późniejszym komentarzu stwierdził: "lepiej by zrobili

używając siekiery". Reporter, który był również świadkiem egzekucji powiedział że

było to "obrzydliwe widowisko, dużo gorsze niż powieszenie".

• Wykonawcą wyroku był

Edwin Davis

.

Ludzie związani z enegetyką -

Świat

Egzekucja

Ludzie związani z enegetyką -

Świat

• Thomas Alva Edison (ur. 11 lutego 1847, zm.

18 października

1931

) – jeden z

najbardziej znanych i twórczych

wynalazców

na świecie, przedsiębiorca. Dorobek

założonych i administrowanych przez niego laboratoriów to około 5000

patentów

, z

których 1093 wystawionych jest na jego nazwisko. Założyciel prestiżowego

czasopisma naukowego

Science

(1880).

• Samouk, od 1927 członek Narodowej Akademii Nauk w Waszyngtonie. Wśród

wynalazków: udoskonalenie telefonu Bella przy użyciu cewki indukcyjnej i

mikrofonu węglowego

, fonograf (

1877

), udoskonalił

żarówkę elektryczną

(

1879

), w

latach 1891–1900 pracował nad udoskonaleniem magnetycznej metody

wzbogacania rud żelaza, w 1883 odkrył emisję termoelektronową, w 1904 zbudował

akumulator zasadowy niklowo-żelazowy. Zorganizował w Menlo Park pierwszy na

świecie instytut badań naukowo-technicznych, w 1881–82 zbudował w Nowym Jorku

pierwszą na świecie elektrownię publicznego użytku, był właścicielem wielu

przedsiębiorstw w Ameryce Północnej i Europie.

• Wiele kontrowersji wzbudzały jego metody egzekwowania swoich praw

patentowych. Kwestionowane jest również jego autorstwo części z przypisywanych

mu wynalazków.

Ludzie związani z enegetyką -

Świat

Thomas Edison

Koniec

Prezentacje wykonał: Jakub Łoś