Przedmiot i zakres

zarządzania innowacjami w

przedsiębiorstwie

Prof. dr hab. Józef Szabłowski

WSzFiZ

Pojęcie innowacji

W ujęciu bardziej ogólnym jak pisze

Wacław

Makarczyk, przez innowacje rozumie się
„taką

wartość kulturową (materialną – np.
narzędzie, lub

niematerialną – np. metodę pracy), która
w danych

warunkach czasowych i przestrzennych
jest

traktowana przez ludzi jako nowa”.

Pojęcie i zakres innowacji

Józef Szumpeter, uważany za ojca innowacji, wychodził z

założenia, że innowacją jest fakt wprowadzenia nowego
rozwiązania – wynalazku do działalności przedsiębiorstwa.
Innowacje kojarzył on z przedsiębiorcą – innowatorem i
odnosił do:
•·

 Wprowadzania do produkcji nowych wyrobów lub doskonalenia

dotychczas wytwarzanych,

•·  Wprowadzenie

nowego,

lub

doskonalenie

dotychczas

istniejącego procesu produkcji,

•·  Zastosowania nowego sposobu sprzedaży lub zakupów,
•·  Znalezienia nowych rynków,
•·  Zastosowania nowych surowców lub półfabrykatów,

• Wprowadzenie nowej organizacji produkcji.

Badania naukowe i działalność
innowacyjna

Zgodnie z ustawą z dnia 12 stycznia 1991 r. o
Komitecie Badań Naukowych (nowelizacja z dnia 15
września 2000 r.) – badania naukowe zostały
podzielone na:
•Badania

podstawowe,

nie

ukierunkowane

na

bezpośrednie zastosowanie w praktyce,

•Badania stosowane,
•Prace rozwojowe.

Badania naukowe i działalność
innowacyjna

Przez działalność innowacyjną rozumie się

„(...) prace związane z przygotowaniem i
ukierunkowaniem wytwarzania nowych lub
udoskonalonych materiałów, wyrobów, urządzeń,
usług, procesów lub metod, przeznaczonych do
wprowadzenia na rynek albo innego
wykorzystania w praktyce; zakończenie
działalności innowacyjnej następuje z dniem
uruchomienia nowej produkcji, technologii lub
usług, zastosowania nowego rozwiązania
organizacyjnego albo z dniem wprowadzenia na
rynek”.

Fazy procesu innowacyjnego

Proces innowacyjny w przedsiębiorstwie składa się z
faz, które mogą obejmować:

·  badania podstawowe,

· badania stosowane,

· prace rozwojowe,

·prace wdrożeniowe polegające na uruchomieniu
produkcji i sprzedaży,

· działania polegające na upowszechnieniu innowacji
(np. sprzedaż patentu, wzoru użytkowego).

Zgodnie z definicją innowacji przyjętą przez
OECD, innowacja nie jest już
interpretowana jako filozofia jednego aktu
twórczego lecz jako złożone mechanizmy
społeczne, które warunkują powstawanie
nowych procesów produkcji oraz produkcji
nowych produktów. Jednocześnie dawny
produkt odniesienia – literalny model nauki
i technologii, został zastąpiony przez
interaktywny model innowacji.

Interakcje i powiązania rzeczowe
w procesie innowacyjnym

Interakcje i powiązania rzeczowe w procesie
innowacyjnym zostały potwierdzone w badaniach
polskich. Interakcje te posiadają skale trójwymiarową.
Zachowania przedsiębiorstwa w procesie innowacyjnym
przebiegają poprzez wszystkie jego funkcje jak:

•wybór lokalizacji,
•badania i rozwój,
•zaopatrzenie,
•proces produkcji,
•marketing,
•funkcje poprodukcyjne.

Interakcje i powiązania rzeczowe
w procesie innowacyjnym

Zakres i natężenie interakcji zależy od:
•

warunków naturalnych

•lokalizacji przedsiębiorstwa,
•doświadczeń przemysłowych
•udziału w społecznym i technicznym podziale pracy,
• rodzaju produkcji,
•systemu gospodarczego,
•polityki przestrzennej,

•kapitału ludzkiego.

Powiązania rzeczowe przedsiębiorstw występują na
szczeblu lokalnym, regionalnym, krajowym,
międzynarodowym i globalnym.

Przedmiot zarządzania
innowacjami - Peter F. Drucker

Peter F. Drucker, pisze: „W rzeczy samej

uważam, że pojawienie się w Stanach
Zjednoczonych w ostatnich dziesięciu, piętnastu
latach prawdziwie przedsiębiorczej gospodarki
stanowiło wydarzenie najbardziej znaczące i
budzące nadzieję współczesnej historii
gospodarczej i społecznej. Jeżeli gdy w wielu
rozważaniach przedsiębiorczość traktowana jest
jako coś tajemniczego, jako dar, tabu, natchnienie
czy <<przebłysk geniuszu>>, to w niniejszej
książce przedstawiam innowację i
przedsiębiorczość, jako celowe zadanie które
można organizować i którym potrzebne jest
organizowanie i jako systematyczną pracę.
Traktuję zatem innowację i przedsiębiorczość jako
część zadania kierownictwa”.

Przedmiot zarządzania
innowacjami – S. Krajewski

S. Krajewski do przedmiotu innowacji zalicza:

•związki innowacji z postępem technicznym,
•fazy procesu innowacyjnego,
•rodzaje przedsięwzięć innowacyjnych,
•poziom techniczny i oryginalność przedsięwzięć innowacyjnych,
upowszechnienie innowacji,

•wybór koncepcji rozwoju technicznego organizacji
gospodarczych,

•motywy podejmowania innowacji w organizacjach
gospodarczych,

•zakres i metody centralnej ingerencji działalności innowacyjnej,
•system motywacyjny,
• ceny w stymulowaniu innowacji i rynkowe więzi producentów z
odbiorcami.

Przedmiot zarządzania
innowacjami – B. Byrski

Autor analizę procesów innowacyjnych przedstawił głównie w
odniesieniu do innowacji produktowych i procesowych. Tendencje
rozwojowe przemysłu zostały przedstawione poprzez pryzmat
rozwoju postępu technicznego według kryterium technicznego.

Według tego autora źródłami innowacji są:

• potrzeby społeczne (popytowa teoria innowacji),
•badania naukowe (podażowa teoria innowacji).

Do przedmiotu rozważań autor zaliczył także:

• problematykę wdrażania i upowszechniania innowacji,
•sterowanie procesami innowacyjnymi,

• rolę informacji w procesach innowacyjnych

.

Przedmiot zarządzania
innowacjami –
M. Dworczyk i R.Szlasa

M. Dworczyk i R. Szlasa rozpatrują zarządzanie
innowacjami w aspekcie ich wpływu na wzrost
konkurencyjności przedsiębiorstw. Do przedmiotu
rozważań między innymi zaliczają:
· 

wpływ nauki na gospodarkę i cechy rozwoju działalności

badawczo-rozwojowej,

·   produkty innowacyjne, ich cechy i procesy realizacji,

·   aspekty instytucjonalne procesu innowacji,

·   kierunki zwiększenia innowacyjności przedsiębiorstw,

·   procesy decyzyjne w działaniach innowacyjnych,

procesy innowacji produktowych i procesowych.

Tablica 1
Udzielone patenty w Polsce na wynalazki
zagraniczne w latach 1990 - 2001

Wyszczególnienie

Lata

Wskaźnik

zmian

199
0

1995 1999 200

0

2001 2001 :

1990

Ogółem
W tym:

405 989

1214 152

4

1171 33,5

Francja

12

75

88

137 96

12,5

Niemcy

65

214

362

364 287

22,6

Stany
Zjednoczone

94

251

248

354 251

37,4

Źródło: Rocznik Statystyczny 2001, GUS 2001, s. 318.

Tablica 2
Wynalazki i wzory użytkowe krajowe
w latach 1990 – 2001 w Polsce

Wyszczególnie

nie

Lata

Wskaźni

k
zmian

2001:199

0

1990 199

5

199
7

199
8

199
9

200
0

200
1

Wynalazki
zgłoszone

4105 259

5

239
9

240
7

228
5

240
4

220
2

53,6

udzielone
patenty

3242

a)

161
9

117
9

117
4

102
2

939

851

26,2

Wzory użytkowe
zgłoszone

2578 211

9

158
9

152
5

129
0

127
4

105
7

41,0

udzielone
prawa
ochronne

1694 992 885 976 778 680

484

28,6

Źródło: Rocznik Statystyczny 1999, GUS,s.382;2000 s.310;2001s.318

Źródło: A. Kukliński, Gospodarka oparta na wiedzy, KBN,
Warszawa 2001, s.14

Warunki powstania innowacji

W literaturze przedmiotu wymienia się różne uwarunkowania
powstawania innowacji. Rudolf Jaworek między innymi wymienia
takie jak:

• ogólna właściwość stałego rozszerzania poznania właściwa dla
gatunku ludzkiego,

•ograniczoność możliwości poznania zdeterminowana
nagromadzonym doświadczeniem ludzkości na danym etapie jej
rozwoju,

•przepływ informacji w dziedzinie innowacyjności między różnymi
społeczeństwami ma znaczący wpływ na sferę rozwoju w skali
globalnej to jest całej ludzkości,

•narastające przyśpieszenie zmian.

O innowacjach decydują działania w sferze:

•Zarządzania.
•Zmian strukturalnych w produkcji,
•Naukowo – technicznej,
•Edukacji,
•Informacji,
•Finansów,
•Podatków,
•Prawno – usługowej,
•Popytu (zakupy rządowe),
•Usług publicznych,
•Handlu,
•Sieci agentów zagranicznych.

Specyficzne cechy działań
innowacyjnych

Proces zarządzania innowacjami w firmie jest zbliżony do procesu

zarządzania strategicznego ale musi uwzględniać specyficzne
cechy działań innowacyjnych.

Specyficzne cechy działań innowacyjnych:

1. Działania nie są rutynowe i powtarzalne, wymagają

dużego wysiłku intelektualnego.

2. Nakłady finansowe na innowacje często znacznie

wyprzedzają uzyskiwane efekty pochodzące ze
sprzedaży.

3. Występuje ryzyko rynkowe zwłaszcza przy

innowacjach opartych na wiedzy.

4. Występuje ryzyko technologiczne.

Na proces zarządzania innowacjami
składają się następujące etapy:

a) Analiza otoczenia

b) rynkowego (uwarunkowania społeczne,ekonomiczne,

prawne),

c) technologicznego (produkt, techniki wytwarzania).

2. Analiza zasobów i umiejętności firmy.

3. Określenie głównych celów procesów innowacyjnych i

wybór strategii innowacyjnej.

4.Określenie etapów i metod realizacji strategii.

5. Systematyczna kontrola

a) realizacji strategii,

b) jakości strategii.

Składowe strategii innowacji

1. Gromadzenie wiedzy

a)o otoczeniu

b)o zasobach i umiejętnościach firmy.

2. Identyfikacja celów innowacyjnych: osiągniętych,

kontynuowanych, skorygowanych, nowych.

3. Kształtowanie postaw innowacyjnych.

4. Określenie proinnowacyjnej struktury organizacyjnej

(B+R).

5. Planowanie innowacji.

6.Ocena projektów (licencji know – how, własnych).

Składowe strategii innowacji

7. Planowanie inwestycji (maszyny, urządzenia).

8. Planowanie zapotrzebowania surowcowego,
materiałowo – technologicznego, kooperacji dostaw usług
i energii.

9. Planowanie kadr.

10. Rozpoczęcie produkcji.

11. Promocja.

12. Sprzedaż.

13.Organizacja sfery poprodukcyjnej.

14. Wykorzystanie sygnałów rynkowych i
eksploatacyjnych do doskonalenia innowacji.

Proinnowacyjny system gospodarczy

L. Balcerowicz określił w 1984r. cechy

proinnowacyjnego systemu gospodarczego. Są one
następujące:

1. Autonomia produkcyjna i handlowa przedsiębiorstw.

2. Zdecentralizowany rozkład uprawnień

organizacyjno – inwestycyjnych umożliwiający
różnym podmiotom swobodne tworzenie,
dywersyfikację działalności, łączenie i
dekoncentrację organizacji gospodarczych.

Proinnowacyjny system gospodarczy

3. Zintegrowany system finansowy przedsiębiorstw

„tłumaczący” poprawnie zmiany sprzedaży i
płaconych cen za istotne dla decydentów korzyści i
straty.

4. Sektor komercyjnych instytucji finansowych.

5. Mechanizm protekcji rynku wewnętrznego, który z

jednej strony daje szansę obrony nowym
dziedzinom produkcji przed bardziej
zaawansowanymi producentami zagranicznymi, ale
z drugiej strony – nie zapewnia przedsiębiorstwom
krajowym cieplarnianego życia i dopuszcza
swobodne – w sensie administracyjnym –
zaopatrywanie się w zagraniczne środki produkcji.