AUDYT EKOLOGICZNY

POWAŻNE AWARIE

PRZEMYSŁOWE

PODSTAWY PRAWNE

• ustawa – Prawo ochrony środowiska (Dz. U.2001, nr 62, poz.627)

• Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 31 stycznia 2006 r.

zmieniające rozporządzenie w sprawie rodzajów i ilości substancji

niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o

zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku albo zakładu o dużym

ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej. Dz.U. nr 30, poz.

208

• Council Directive 96/82/EC of 9 December 1996 on the control of

major - accident hazards involving dangerous substances. OJ L 10,

14.01.1997. Dyrektywa Rady 96/82/WE z dnia 9 grudnia 1996 r.

dotycząca zarządzania zagrożeniami poważnymi awariami z udziałem

substancji niebezpiecznych (tekst polski). Warszawa, CIOP 1998 r.

• Directive 2003/105/EC of the European Parliament and of the Council

of 16 December 2003 amending Council Directive 96/82/EC on the

control of major-accident hazards involving dangerous substances

[Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/105/WE z dnia 16

grudnia 2003 r. zmieniająca Dyrektywę Rady 96/82/WE dotyczącą

zarządzania zagrożeniami poważnymi awariami z udziałem substancji

niebezpiecznych]. OJ L 345, 31. 12. 2003, p. 97

PODSTAWOWE POJĘCIA

Poważna awaria - zdarzenie, takie jak poważna emisja,

pożar lub eksplozja, w wyniku niekontrolowanego rozwoju

sytuacji w czasie eksploatacji dowolnego zakładu objętego

zakresem zastosowania tej Dyrektywy, prowadzące do

powstania, natychmiast lub z opóźnieniem, poważnego

niebezpieczeństwa dla zdrowia ludzkiego i/lub środowiska,

związanego z obecnością jednej bądź wielu substancji

niebezpiecznych (definicja UE - Dyrektywa Seveso II)

Poważna awaria - zdarzenie, w szczególności emisja,

pożar lub eksplozja, powstałe w trakcie procesu

przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których

występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji,

prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia

życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania

takiego zagrożenia z opóźnieniem (definicja ustawy – POŚ).

POWAŻNA AWARIA

PRZEMYSŁOWA

Zakład stwarzający zagrożenie
wystąpienia poważnej awarii
przemysłowej, w zależności od
rodzaju, kategorii i ilości substancji
niebezpiecznej znajdującej się w
zakładzie uznaje się za zakład o
zwiększonym ryzyku wystąpienia
awarii, albo za zakład o dużym
ryzyku wystąpienia awarii.

POWAŻNA AWARIA

PRZEMYSŁOWA

Zakładem o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii,

albo zakładem o dużym ryzyku wystąpienia awarii nie

są:

• komórki i jednostki organizacyjne podległe Ministrowi

Obrony Narodowej albo przez niego nadzorowane;

• transport materiałów niebezpiecznych i ich czasowe

magazynowanie poza zakładami;

• poszukiwania, rozpoznawania i wydobywania kopalin

ze złóż, z wyjątkiem ich składowania i

magazynowania oraz chemicznych i cieplnych

procesów przetwarzania tych kopalin;

• składowania i magazynowania odpadów, z wyjątkiem

odpadów niebezpiecznych, stanowiących substancje

niebezpieczne określone w przepisach

GŁÓWNE ZDARZENIA

AWARYJNE

45%

22%

33%

WPŁYW PROCESÓW

TECHNOLOGICZNYCH NA LICZBĘ

AWARII

WPŁYW OBSZARU DZIAŁALNOŚCI

PRZEMYSŁOWEJ NA LICZBĘ AWARII

PRZYCZYNY AWARII

GŁÓWNE PROCESY FIZYKOCHEMICZNE

MAJĄCE WPŁYW NA POWSTANIE AWARII

49%

32%

19%

GŁÓWNE PROCESY FIZYKOCHEMICZNE

MAJĄCE WPŁYW NA POWSTANIE AWARII

• Pożary są związane głównie ze składowaniem

(magazynowaniem) niebezpiecznych substancji oraz z

ich czasowym przechowywaniem. Powodują one

utworzenie znacznych ilości substancji

niebezpiecznych.

• Niekontrolowane reakcje chemiczne wiążą się

przede wszystkim z reakcjami chemicznymi oraz

destylacją. Zachodzą one w urządzeniach reakcyjnych

i są zazwyczaj wynikiem ogrzania się systemów

chemicznych. Charakterystycznym zjawiskiem jest to,

że zachodzą one najczęściej w trakcie normalnych

operacji i procesów w reaktorach o działaniu

okresowym – około 85 % takich przypadków.

• Niepożądane reakcje są związane głównie z

postępowaniem z substancjami ciekłymi i stałymi. Są

one najczęściej spowodowane przez błędy, które

prowadzą do przypadkowego kontaktu

niebezpiecznych substancji.

WPŁYW DZIAŁALNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ NA

PROCESY FIZYKOCHEMICZNE AWARII

NAJPOPULARNIEJSZE SUBSTANCJE

CHEMICZNE W AWARIACH

• Pestycydy
• Nawozy sztuczne
• Polimery
• Organiczne półprodukty
• Rozpuszczalniki
• Związki nieorganiczne

NAJWIĘKSZE W HISTORII KATASTROFY

PRZEMYSŁOWE

SEVESO, Włochy, 10 lipca 1976 r.
– uwolnienie około 2 ton gorących
substancji niebezpiecznych, w
wyniku gwałtownego wzrostu
ciśnienia i otwarcia zaworu
bezpieczeństwa reaktora do
produkcji 2,4,5 trichlorofenolu.

San Juanico k. Meksyku , 19
listopada 1984 r. – największa i
najtragiczniejsza eksplozja gazu na
świecie

Bhopal, Indie, 3 grudnia 1984 r. –
najtragiczniejsza chemiczna
katastrofa przemysłowa

Texas City, Stany Zjednoczone, 23 marca 2005 r. – największa
katastrofa w rafinerii ropy naftowej

Czechowice Dziedzice, 26 czerwca 1971 r. – największa katastrofa
chemiczna w Polsce

ZDR I ZZR W POLSCE (wg danych

GIOŚ)

Ogólna liczba ZDR -158, ogólna liczba ZZR - 208

ZAGROŻENIA POWAŻNĄ AWARIĄ

PRZEMYSŁOWĄ W UE

ZDR I ZZR W POLSCE (wg danych

GIOŚ)

• Zakłady o dużym ryzyku:

- 29% zakłady posiadające produkty destylacji ropy

naftowej i substancje palne
- 38% skrajnie łatwo palne gazy skroplone i gaz

ziemny
- 33% substancje toksyczne i inne substancje

niebezpieczne

• Zakłady o zwiększonym ryzyku

- 33% zakłady posiadające produkty destylacji ropy

naftowej i substancje palne
- 31% skrajnie łatwo palne gazy skroplone i gaz

ziemny
- 36% substancje toksyczne i inne substancje

niebezpieczne

OBOWIĄZKI PROWADZĄCEGO ZAKŁAD

STWARZAJĄCY ZAGROŻENIE POWAŻNEJ

AWARII PRZEMYSŁOWEJ

• zgłoszenie zakładu właściwemu

organowi Państwowej Straży Pożarnej

• sporządzenie programu zapobiegania

poważnym awariom przemysłowym, w
którym przedstawić należy system
bezpieczeństwa gwarantujący ochronę
ludzi i środowiska

• opracowanie raportu o

bezpieczeństwie

Program zapobiegania

awariom

powinien zawierać:
1) określenie prawdopodobieństwa zagrożenia

awarią przemysłową;

2) zasady zapobiegania oraz zwalczania skutków

awarii przemysłowej przewidywane do

wprowadzenia;

3) określenie sposobów ograniczenia skutków awarii

przemysłowej dla ludzi i środowiska w przypadku

jej zaistnienia;

4) określenie częstotliwości przeprowadzania analiz

programu zapobiegania awariom w celu oceny

jego aktualności i skuteczności.

SYSTEM BEZPIECZEŃSTWA

• określenie, na wszystkich poziomach organizacji, obowiązków

pracowników odpowiedzialnych za działania na wypadek awarii

przemysłowej;

• określenie programu szkoleniowego oraz zapewnienie szkoleń dla

pracowników, oraz dla innych osób pracujących w zakładzie;

• funkcjonowanie mechanizmów umożliwiających systematyczną

analizę zagrożeń awarią przemysłową oraz prawdopodobieństwa jej

wystąpienia;

• instrukcje bezpiecznego funkcjonowania instalacji, w której znajduje

się substancja niebezpieczna, przewidziane dla normalnej eksploatacji

instalacji, a także konserwacji i czasowych przerw w ruchu;

• instrukcje sposobu postępowania w razie konieczności dokonania

zmian w procesie przemysłowym;

• systematyczną analizę przewidywanych sytuacji awaryjnych, służącą

właściwemu opracowaniu planów operacyjno-ratowniczych;

• prowadzenie monitoringu funkcjonowania instalacji, w której znajduje

się substancja niebezpieczna, umożliwiającego podejmowanie działań

korekcyjnych w przypadku wystąpienia zjawisk stanowiących

odstępstwo od normalnej eksploatacji instalacji;

• systematyczną ocenę programu zapobiegania awariom oraz systemu

bezpieczeństwa, prowadzoną z punktu widzenia ich aktualności i

skuteczności;

• analizę planów operacyjno-ratowniczych.

NATURA 2000

POJĘCIE NATURA 2000

Europejska Sieć Ekologiczna Natura
2000 jest systemem ochrony
zagrożonych składników różnorodności
biologicznej kontynentu
europejskiego, wdrażanym od 1992 r.
w sposób spójny pod względem
metodycznym i organizacyjnym na
terytorium wszystkich państw
członkowskich Unii Europejskiej.

POJĘCIE NATURA 2000

Celem utworzenia sieci Natura 2000 jest

zachowanie zarówno zagrożonych wyginięciem

siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i

zwierząt w skali Europy, ale też typowych, wciąż

jeszcze powszechnie występujących siedlisk

przyrodniczych, charakterystycznych dla 9

regionów biogeograficznych (tj. alpejskiego,

atlantyckiego, borealnego, kontynentalnego,

panońskiego, makaronezyjskiego,

śródziemnomorskiego, stepowego i

czarnomorskiego). W Polsce występują 2

regiony: kontynentalny (96 % powierzchni kraju) i

alpejski (4 % powierzchni kraju). Dla każdego kraju

określa się listę referencyjną siedlisk przyrodniczych

i gatunków, dla których należy utworzyć obszary

Natura 2000 w podziale na regiony biogeograficzne

PODSTAWA PRAWNA

Dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2
kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony
dzikich ptaków i dyrektywa Rady
92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w
sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych
oraz dzikiej fauny i flory, które zostały
transponowane do polskiego prawa,
głównie do ustawy z dnia 16 kwietnia
2004 r. o ochronie przyrody.

RODZAJE OBSZARÓW W SIECI NATURA

2000

• obszary specjalnej ochrony ptaków

(OSO),

• specjalne obszary ochrony siedlisk

(SOO).

ZAŁOŻENIA OCHRONY

Dyrektywa Siedliskowa nie określa

sposobów ochrony poszczególnych siedlisk i

gatunków, ale nakazuje zachowanie tzw.

właściwego stanu ich ochrony. W

odniesieniu do siedliska przyrodniczego

oznacza to, że:

• naturalny jego zasięg nie zmniejsza się;
• zachowuje ono specyficzną strukturę i swoje

funkcje ekologiczne;

• stan zachowania typowych dla niego

gatunków jest właściwy.

ZAŁOŻENIA OCHRONY

W odniesieniu do gatunków właściwy

stan ochrony oznacza, że:

• zachowana zostaje liczebność

populacji, gwarantująca jej utrzymanie

się w biocenozie przez dłuższy czas;

• naturalny zasięg gatunku nie

zmniejsza się;

• pozostaje zachowana wystarczająco

duża powierzchnia siedliska gatunku.

STAN W POLSCE

124 obszary specjalnej ochrony
ptaków oraz wysłane do Komisji
Europejskiej, celem akceptacji, 364
propozycje specjalnych obszarów
ochrony siedlisk.

OBSZAR OGRANICZONEGO

UŻYTKOWANIA

Wprowadzenie obszaru ograniczonego

użytkowania wokół prowadzonej

działalności może być konieczne, kiedy nie

można dotrzymać standardów jakości

środowiska poza terenem zakładu lub

innego obiektu, mimo zastosowania

dostępnych rozwiązań technicznych,

technologicznych i organizacyjnych.

RODZAJE DZIAŁALNOŚCI Z

KONIECZNOŚCIA

USTANOWIENIA

OOU

• oczyszczalnia ścieków,
• składowisko odpadów komunalnych,
• kompostownia,
• trasa komunikacyjna,
• lotnisko,
• linia i stacja elektroenergetyczna,
• instalacja radiokomunikacyjna,

radionawigacyjna i radiolokacyjna.