CHOROBA SIEROCA

mgr Anna Siedlecka

POJĘCIE CHOROBY
SIEROCEJ



„Choroba” – proces, objawiający się
zaburzeniami w prawidłowym
funkcjonowaniu części lub całości
organizmu (ciała i duszy)



„sieroca”: sieroctwo dzieli się na dwa
rodzaje: naturalne i społeczne:



sierota naturalny – rodzice nie żyją;



sierota społeczny – rodzice żyją, lecz go
nie wychowują

POJĘCIE CHOROBY
SIEROCEJ



Inny podział: półsieroctwo i sieroctwo
pełne;



„sieroctwo emocjonalne” – to taki
rodzaj opuszczenia, kiedy rodzice
fizycznie istnieją i w tym sensie dziecko
nie jest osierocone, ale na skutek braku
kontaktów między nim a rodzicami
czuje się osamotnione.

Definicja R. Spitz’a (1946):



– „depresja anaklityczna”, „hospitalizm” -
poważne i trudno odwracalne regresje,
występujące u dzieci wcześnie odłączonych od
matek i wychowywanych przez inne, nieznaczące
osoby, które wprawdzie zaspokajały podstawowe
potrzeby biologiczne, lecz nie zapewniały miłości.



Zmiany będące następstwem długotrwałej
deprywacji potrzeb niemowlęcia mogą mieć
charakter nieodwracalny lub trudno odwracalny,
a czasem nawet prowadzić do śmierci.

Definicja A. Reber’a
(2000):



„choroba sieroca, inaczej zespół braku

matki to zespół symptomów

obejmujących zahamowanie wzrostu

fizycznego i opóźnienie rozwoju

emocjonalnego, występujących u

niemowląt, które zostały pozbawione

kontaktu dotykowego i karmienia przez

matkę”



zespół ten występuje także u innych

gatunków ssaków (np. małp i myszy)

REAKCJE NA ROZŁĄKĘ



Dziecko rodzi się z potrzebą nawiązywania

kontaktów (uśmiech);



Wg badań: małe dziecko może nawiązać

kontakt emocjonalny najwyżej czterokrotnie

(Potrzeba kontaktu emocjonalnego jest

zaspokajana początkowo wyłącznie z jedną,

stale tą samą, znaną osobą. Kilkakrotne

zerwanie połączone z szokiem uczuciowym

powoduje powstanie reakcji ochronnej w

formie unikania kontaktu emocjonalnego).



Okres krytyczny dla wystąpienia choroby
sierocej: 3-5 miesiąc życia (wg Spitz’a)



Przywrócenie przyjaznych,
zadowalających stosunków między
dzieckiem a matką prowadzi do
normalnego zachowania pod warunkiem,
że okres deprywacji nie jest zbyt długi
(nie dłuższy niż sześć miesięcy)

Trzy rodzaje reakcji
niemowlęcia na rozłąkę
(Bowlby i Robertson)



1. faza protestu – trwa ona kilka godzin, czasem kilka

dni, charakteryzuje się czynnym protestem, krzykiem i

płaczem. Starsze dzieci reagują agresją fizyczną,

słowną lub obiema równocześnie. Agresja może być

skierowana przeciwko sobie, przedmiotom lub innym

osobom



2. faza rozpaczy – trwa do kilku tygodni i przejawia się

osłabieniem aktywności. Dziecko nadal czuje rozpacz,

zagrożenie i strach. Wie już, że protest niczego nie da,

że nic nie może zrobić, więc zaczyna rozpaczać. Staje

się apatyczne, wpada w depresję, chodzi ciągle

smutne i często płacze. Odmawia posiłków, aż w

końcu staje się obojętne

Trzy rodzaje reakcji
niemowlęcia na rozłąkę
(Bowlby i Robertson)



3. faza tłumienia (odcinania się) – mechanizmy

obronne nabierają cech trwałości, np. stereotypie

ruchowe, hiperaktywność. Dziecko pozornie jest

pogodzone z własnym losem i sprawia wrażenie,

że dostosowało się do nowej sytuacji. Ale to tylko

pozory wynikające z alienacji i zobojętnienia. Jego

aktywność życiowa, rozwój umysłowy i

emocjonalny ulegają zahamowaniu. Pojawiają się

pierwsze zachowania typowe dla alienacji, np.

kiwanie się, bezmyślne stukanie przedmiotami,

rytmiczne ruchy głową, itp. Każde dziecko wyrabia

inny, indywidualny odruch.

Charakterystyczne objawy
choroby sierocej:



stereotypie ruchowe: np. kiwanie się;



uderzanie głową o ścianę jako przejaw

autoagresji;



bezcelowe machanie rękami;



„sufitowanie” czyli tępe patrzenie w górę;



ssanie poduszki, palców;



brak reakcji emocjonalnych;



koncentracja jedynie na martwych

przedmiotach

„Małpy Harlowa”



Harry Harlow: „nie tylko dostarczanie pokarmu,

ale przytulanie jest równie ważne dla rozwoju

potomstwa”



W celu sprawdzenia tej hipotezy odebrał 8 małych

małp – tuż po urodzeniu ich biologicznym

matkom. Przydzielił je losowo dwóch podgrup i

umieścił w klatkach z nowymi „mamami”

wykonanymi z drewna i drutów. Połowie małpek

pokarm dostarczano w butelce przymocowanej do

matki włochatej, drugiej połowie – w butelce

przymocowanej do matki drucianej. Małpy

umieszczono w klatkach i przez pierwsze pięć

miesięcy ich życia rejestrowano czas, jaki

spędziły, stykając się bezpośrednio z każdą z

matek.

WYNIKI:



Młode małpki spędzały ok.. 17-18 godzin przy miękkiej

matce, do której mogły się przytulić, natomiast przy

matce drucianej niecałą godzinę na dobę. Nie miało

znaczenia, która matka aktualnie dostarczała pokarm.



Gdy odczuwały strach – zawsze biegły do matki włochatej,

by się schronić. Uczepiały się jej, przytulały, ocierały o

nią, dotykały twarzy i ciała. Do małpy drucianej

przychodziły jedynie po to, by zaspokoić głód.



W sytuacji strachu, gdy dostępna była tylko matka

druciana – zdawały się być niepocieszone. Krzyczały,

płakały, przykucały i ssały kciuki.



Po paru miesiącach małpki nie potrzebowały już mleka i

zostały wypuszczone z klatek. Jednak nawet po

miesięcznej rozłące ze szmacianą matką, na jej widok

wykazywał radość – wspinały się i ocierały o nią. Tak jakby

potrzeba eksplorowania świata była dla nich mniej ważna

niż ponowne spotkanie z matką.



Młoda małpka mając do wyboru pokarm lub

matkę poświęca szukanie pokarmu na rzecz

szukania kontaktu z matką.



Podobnie jest u ludzi. U noworodka potrzeba

kontaktu z matką może być silniejsza od głodu



Na przykładzie zachowania zwierząt wyższych

można mówić o prymacie przywiązania, o jego

potrzebie zapisanej w naturze.



Pozbawienie dziecka matki jest wbrew naturze.

INNE BADANIA HARLOWA



Hipoteza: matki które nie otrzymywały miłości

macierzyńskiej będąc dziećmi, nie potrafią jej

okazywać własnym potomkom oraz innym

ludziom



Małpy: Samice, które poddano izolacji (nie

doświadczyły nigdy macierzyńskiej

uczuciowości), pozostawały całkowicie

niewrażliwe na obecność samców, a kiedy w

drodze sztucznego zapłodnienia same stawały

się matkami, ignorowały swoje dzieci lub

zachowywały się wobec nich brutalnie. Zdarzało

się nawet, ze uśmiercały je.



Te małe małpki, które przeżyły, potrafiły z
czasem (trwało to około 4 miesięcy) nauczyć
miłości własne matki. Przytulały się do ich
brzuchów i piersi oraz przywierały do
pleców. W większości przypadków udawało
im się w końcu „złamać” matkę i brutalność
oraz obojętność znikała. Wiele spośród tych
małpich matek miała później kolejne dzieci.