Monitorowanie
Monitorowanie
czynności układu
czynności układu
oddechowego
oddechowego
Oddychanie to proces wymiany gazowej w
Oddychanie to proces wymiany gazowej w
organizmie, mający na celu pobranie tlenu,
organizmie, mający na celu pobranie tlenu,
dostarczenie go do komórek i wydaleniu
dostarczenie go do komórek i wydaleniu
dwutlenku węgla.
dwutlenku węgla.
Dokonując oceny oddechu zwracamy uwagę
Dokonując oceny oddechu zwracamy uwagę
na obecność, częstość, jakość, rytm
na obecność, częstość, jakość, rytm
oddychania.
oddychania.
Wykonując badanie oddechu należy
Wykonując badanie oddechu należy
uwzględnić:
uwzględnić:
- częstotliwość oddechów w czasie 1 minuty,
- częstotliwość oddechów w czasie 1 minuty,
- obserwację charakteru oddechu,
- obserwację charakteru oddechu,
- obserwację ruchów klatki piersiowej,
- obserwację ruchów klatki piersiowej,
- ocenę zapachu oddechu.
- ocenę zapachu oddechu.
Szybkość (częstość) oddechu uzależniona
Szybkość (częstość) oddechu uzależniona
jest od wieku badanego.
jest od wieku badanego.
Wartości prawidłowe oddechu w spoczynku:
Wartości prawidłowe oddechu w spoczynku:
- noworodki i niemowlęta – około 40-
- noworodki i niemowlęta – około 40-
50/min.,
50/min.,
- małe dzieci – około 18-25/min.,
- małe dzieci – około 18-25/min.,
-
dorośli – około 12-20/min.
dorośli – około 12-20/min.
Oddech prawidłowy jest: miarowy,
Oddech prawidłowy jest: miarowy,
średniogłęboki, wykonywany bez wysiłku,
średniogłęboki, wykonywany bez wysiłku,
bezwonny, niesłyszalny, wydech nieco
bezwonny, niesłyszalny, wydech nieco
dłuższy niż wdech.
dłuższy niż wdech.
Czynniki przyspieszające oddechu
Czynniki przyspieszające oddechu
1. Fizjologiczne:
1. Fizjologiczne:
- wzmożony wysiłek fizyczny,
- wzmożony wysiłek fizyczny,
- reakcje emocjonalne.
- reakcje emocjonalne.
2. Patologiczne:
2. Patologiczne:
- stany gorączkowe,
- stany gorączkowe,
- zmniejszona objętość oddechowa
- zmniejszona objętość oddechowa
(choroby płuc, urazy klatki piersiowej),
(choroby płuc, urazy klatki piersiowej),
- upośledzone krążenie,
- upośledzone krążenie,
- zmniejszenie ilości krwi (nośnik tlenu),
- zmniejszenie ilości krwi (nośnik tlenu),
- zmniejszenie ilości tlenu w powietrzu
- zmniejszenie ilości tlenu w powietrzu
wdychanym.
wdychanym.
Czynniku zwalniające oddech:
Czynniku zwalniające oddech:
1. Fizjologiczne:
1. Fizjologiczne:
- sen,
- sen,
- hiperwentylacja.
- hiperwentylacja.
2. Patologiczne:
2. Patologiczne:
- zatrucie środkami nasennymi,
- zatrucie środkami nasennymi,
narkotycznymi,
narkotycznymi,
- uszkodzenia czaszkowo-mózgowe,
- uszkodzenia czaszkowo-mózgowe,
- hipotermia.
- hipotermia.
Sposób badania układu oddechowego
Sposób badania układu oddechowego
1. Obserwacja chorego
1. Obserwacja chorego
-
kształt klatki piersiowej (prawidłowa,
kształt klatki piersiowej (prawidłowa,
patologiczne zniekształcenia, wrodzone lub
patologiczne zniekształcenia, wrodzone lub
nabyte),
nabyte),
-
częstość oddechu w spoczynku,
częstość oddechu w spoczynku,
-
rytm oddechów,
rytm oddechów,
-
czas trwania wdechu i wydechu (2:3),
czas trwania wdechu i wydechu (2:3),
-
głębokość oddechów, symetryczność ruchów,
głębokość oddechów, symetryczność ruchów,
wysiłek mięśni oddechowych, zapadanie się
wysiłek mięśni oddechowych, zapadanie się
międzyżebrzy w czasie wdechu, ich
międzyżebrzy w czasie wdechu, ich
uwypuklanie podczas wydechu,
uwypuklanie podczas wydechu,
zaangażowanie pomocniczych mięśni
zaangażowanie pomocniczych mięśni
oddechowych
oddechowych
2. Osłuchiwanie
2. Osłuchiwanie
Stanowi odbiór fal dźwiękowych
Stanowi odbiór fal dźwiękowych
powstających podczas przechodzenie
powstających podczas przechodzenie
powietrza przez drogi tchawiczo-
powietrza przez drogi tchawiczo-
oskrzelowe oraz pęcherzyki płucne w
oskrzelowe oraz pęcherzyki płucne w
czasie wdechu i wydechu.
czasie wdechu i wydechu.
W czasie osłuchiwania oceniamy: szmery
W czasie osłuchiwania oceniamy: szmery
oddechowe podstawowe i dodatkowe.
oddechowe podstawowe i dodatkowe.
Szmery oddechowe podstawowe prawidłowe:
Szmery oddechowe podstawowe prawidłowe:
- szmer oskrzelowy/tchawiczy – o wysokiej
- szmer oskrzelowy/tchawiczy – o wysokiej
częstotliwości i chuchającym charakterze
częstotliwości i chuchającym charakterze
(szeptem wymawiana litera h)
(szeptem wymawiana litera h)
wysłuchujemy go nad krtanią i tchawicą
wysłuchujemy go nad krtanią i tchawicą
oraz w dolnej okolicy międzyłopatkowej;
oraz w dolnej okolicy międzyłopatkowej;
-
szmer pęcherzykowy – jest szmerem
szmer pęcherzykowy – jest szmerem
miękkim, przypominającym szeptem
miękkim, przypominającym szeptem
wymawianą literę f, słyszalnym bardziej w
wymawianą literę f, słyszalnym bardziej w
czasie wdechu niż wydechu.
czasie wdechu niż wydechu.
Szmery podstawowe nieprawidłowe
Szmery podstawowe nieprawidłowe
-
szmer oskrzelowy – jego obecność w
szmer oskrzelowy – jego obecność w
nieprawidłowych miejscach świadczy o
nieprawidłowych miejscach świadczy o
patologii miąższu płuc;
patologii miąższu płuc;
-
szmer pęcherzykowy cichy – powstaje w
szmer pęcherzykowy cichy – powstaje w
wyniku upośledzenia przewodzenia;
wyniku upośledzenia przewodzenia;
-
szmer pęcherzykowy głośny – głośność
szmer pęcherzykowy głośny – głośność
szmeru wzmagają opory przepływu
szmeru wzmagają opory przepływu
powietrza w oskrzelach.
powietrza w oskrzelach.
Szmery oddechowe dodatkowe
Szmery oddechowe dodatkowe
W warunkach fizjologicznych są one
W warunkach fizjologicznych są one
niesłyszalne nad powierzchnią płuc. Szmery
niesłyszalne nad powierzchnią płuc. Szmery
te dzieli się na:
te dzieli się na:
-
rzężenia suche (świsty i furczenia) i
rzężenia suche (świsty i furczenia) i
wilgotne (grubo- średnio- i drobnobańkowe),
wilgotne (grubo- średnio- i drobnobańkowe),
-
trzeszczenia powstają w wyniku rozklejania
trzeszczenia powstają w wyniku rozklejania
lub rozciągania niedodętych pęcherzyków
lub rozciągania niedodętych pęcherzyków
płucnych przez przedostające się powietrze,
płucnych przez przedostające się powietrze,
-
tarcie opłucnej powstaje w wyniku
tarcie opłucnej powstaje w wyniku
pocierania o siebie zmienionych zapalnie
pocierania o siebie zmienionych zapalnie
blaszek opłucnej jako szelest lub skrzypienie
blaszek opłucnej jako szelest lub skrzypienie
(„chodzenie po śniegu”)
(„chodzenie po śniegu”)
3. Badania diagnostyczne
3. Badania diagnostyczne
Gazometria krwi tętniczej
Gazometria krwi tętniczej
Badanie to ma zasadnicze znaczenie dla
Badanie to ma zasadnicze znaczenie dla
rozpoznania niewydolności oddechowej i
rozpoznania niewydolności oddechowej i
ustalenia wskazań do leczenia tlenem.
ustalenia wskazań do leczenia tlenem.
Podczas badania gazometrycznego krwi
Podczas badania gazometrycznego krwi
mierzy się:
mierzy się:
-
ciśnienie parcjalne tlenu (PaO
ciśnienie parcjalne tlenu (PaO
2
2
) = 95 +/- 5
) = 95 +/- 5
mmHg,
mmHg,
-
ciśnienie parcjalne dwutlenku węgla
ciśnienie parcjalne dwutlenku węgla
(PaCO
(PaCO
2
2
) = 40 +/- 5 mmHg,
) = 40 +/- 5 mmHg,
-
pH = 7,40 +/- 0,05,
pH = 7,40 +/- 0,05,
-
HCO
HCO
3
3
= 24 +/- 2 mmol/l,
= 24 +/- 2 mmol/l,
-
nadmiar zasad (BE) = 0 +/-2 mmol/l
nadmiar zasad (BE) = 0 +/-2 mmol/l
Pulsoksymetria
Pulsoksymetria
Metoda polega na przezskórnym pomiarze
Metoda polega na przezskórnym pomiarze
wysycenia krwi tętniczej tlenem (SaO
wysycenia krwi tętniczej tlenem (SaO
2
2
).
).
Wykorzystuje się tu zjawisko różnego
Wykorzystuje się tu zjawisko różnego
pochłaniania światła emitowanego przez diody
pochłaniania światła emitowanego przez diody
przez hemoglobinę utlenowaną.
przez hemoglobinę utlenowaną.
Przy prawidłowym pH krwi wartości SaO
Przy prawidłowym pH krwi wartości SaO
2
2
powyżej
powyżej
90% odpowiadają wartościom PaO
90% odpowiadają wartościom PaO
2
2
powyżej 60
powyżej 60
mmHg.
mmHg.
Błędy i zakłócenia pojawią się w warunkach
Błędy i zakłócenia pojawią się w warunkach
upośledzenia przepływu skórnego, w
upośledzenia przepływu skórnego, w
wychłodzeniu, niewydolności krążenia z niskim
wychłodzeniu, niewydolności krążenia z niskim
ciśnieniem, zatruciu tlenkiem węgla,
ciśnieniem, zatruciu tlenkiem węgla,
zaawansowanej niedokrwistości, zastoju żylnym
zaawansowanej niedokrwistości, zastoju żylnym
i w pobliżu silnego źródła światła.
i w pobliżu silnego źródła światła.
Kapnografia
Kapnografia
– monitorowanie zawartości
– monitorowanie zawartości
stężenia CO
stężenia CO
2
2
w wydychanym powietrzu
w wydychanym powietrzu
umożliwia ocenę wydolności układu
umożliwia ocenę wydolności układu
oddychania, potwierdza prawidłowe położenie
oddychania, potwierdza prawidłowe położenie
rurki dotchawiczej podczas intubacji i
rurki dotchawiczej podczas intubacji i
sygnalizuje nieprawidłowości w działaniu
sygnalizuje nieprawidłowości w działaniu
sprzętu do wentylacji mechanicznej. Działanie
sprzętu do wentylacji mechanicznej. Działanie
kapnografu polega na pochłanianiu promieni
kapnografu polega na pochłanianiu promieni
podczerwonych przez dwutlenek węgla.
podczerwonych przez dwutlenek węgla.
Aparat jest przeznaczony przede wszystkim
Aparat jest przeznaczony przede wszystkim
dla chorych zaintubowanych, gdyż czujnik jest
dla chorych zaintubowanych, gdyż czujnik jest
umieszczony zazwyczaj pomiędzy rurką
umieszczony zazwyczaj pomiędzy rurką
dotchawiczą a układem oddechowym
dotchawiczą a układem oddechowym
respiratora. Wykorzystywany jest głównie na
respiratora. Wykorzystywany jest głównie na
oddziałach intensywnej terapii.
oddziałach intensywnej terapii.
Zaburzenia ze strony układu oddechowego
Zaburzenia ze strony układu oddechowego
Duszność
Duszność
– jest to subiektywne wrażenie
– jest to subiektywne wrażenie
braku powietrza i wynikająca stąd
braku powietrza i wynikająca stąd
konieczność nasilenia i przyspieszenia
konieczność nasilenia i przyspieszenia
oddychania.
oddychania.
Używanie w spoczynku dodatkowych mięśni
Używanie w spoczynku dodatkowych mięśni
wdechowych, a zwłaszcza mięśni mostkowo-
wdechowych, a zwłaszcza mięśni mostkowo-
obojczykowo-sutkowych jest oznaką
obojczykowo-sutkowych jest oznaką
znacznego zaawansowania duszności. Chorzy
znacznego zaawansowania duszności. Chorzy
często siedząc, pochylają się do przodu i
często siedząc, pochylają się do przodu i
opierają wyprostowane ręce na udach.
opierają wyprostowane ręce na udach.
Stabilizuje to obręcz barkową i ułatwia udział
Stabilizuje to obręcz barkową i ułatwia udział
w oddychaniu dodatkowych mięśni
w oddychaniu dodatkowych mięśni
wdechowych.
wdechowych.
Przyczyny:
Przyczyny:
-
choroby ograniczające powierzchnię
choroby ograniczające powierzchnię
oddechową np. przewlekła zapalenie
oddechową np. przewlekła zapalenie
oskrzeli z rozedmą płuc (duszność
oskrzeli z rozedmą płuc (duszność
stała),
stała),
-
Astma, POCHP, zatrucia, odma, zator
Astma, POCHP, zatrucia, odma, zator
płuc (duszność napadowa)
płuc (duszność napadowa)
Sinica
Sinica
– zwiększenie stężenia odtlenowanej
– zwiększenie stężenia odtlenowanej
hemoglobiny powyżej 5g/100 ml krwi
hemoglobiny powyżej 5g/100 ml krwi
powoduje sinawe zabarwienie skóry. Może
powoduje sinawe zabarwienie skóry. Może
dotyczyć tylko dystalnych części ciała
dotyczyć tylko dystalnych części ciała
(sinica obwodowa), która spowodowana
(sinica obwodowa), która spowodowana
jest np. lękiem, niską temperaturą,
jest np. lękiem, niską temperaturą,
czynnościowymi zaburzeniami
czynnościowymi zaburzeniami
naczynioruchowymi. Jeśli dotyczy ona
naczynioruchowymi. Jeśli dotyczy ona
twarzy, szyi, kończyn, tułowia określa się
twarzy, szyi, kończyn, tułowia określa się
ją mianem sinicy centralnej, która
ją mianem sinicy centralnej, która
spowodowana może być np. chorobą serca
spowodowana może być np. chorobą serca
lub płuc.
lub płuc.
Zaburzenia częstości oddechów i ich
Zaburzenia częstości oddechów i ich
rytmu oraz wysiłku oddechowego.
rytmu oraz wysiłku oddechowego.
1. Szybki, powierzchowny oddech
1. Szybki, powierzchowny oddech
(tachypno
(tachypno
ë
ë
) – przyczyny to: choroby
) – przyczyny to: choroby
restrykcyjne płuc (zwłóknienia,
restrykcyjne płuc (zwłóknienia,
nowotwory), gorączka, niedokrwistość,
nowotwory), gorączka, niedokrwistość,
ból opłucnowy, uniesienie przepony.
ból opłucnowy, uniesienie przepony.
2. Szybki, głęboki oddech (hyperpno
2. Szybki, głęboki oddech (hyperpno
ë
ë
) –
) –
przyczyny: lęk, kwasica metaboliczna.
przyczyny: lęk, kwasica metaboliczna.
U chorego w stanie śpiączki z szybkim
U chorego w stanie śpiączki z szybkim
głębokim oddechem należy brać pod
głębokim oddechem należy brać pod
uwagę: hipoksję i zawał mózgu, kwasicę
uwagę: hipoksję i zawał mózgu, kwasicę
metaboliczną, hipoglikemie zaburzające
metaboliczną, hipoglikemie zaburzające
ośrodkową regulację oddychania.
ośrodkową regulację oddychania.
3. Oddech powolny (bradypno
3. Oddech powolny (bradypno
ë
ë
) – przyczyny:
) – przyczyny:
wzrost ciśnienia śródczaszkowego,
wzrost ciśnienia śródczaszkowego,
polekowe zahamowanie ośrodków regulacji
polekowe zahamowanie ośrodków regulacji
oddychania.
oddychania.
4. Oddech Cheynego-Stokesa – oddychanie
4. Oddech Cheynego-Stokesa – oddychanie
nasila się i spłyca cyklicznie – okresy
nasila się i spłyca cyklicznie – okresy
głębokiego oddechu zmieniają się z
głębokiego oddechu zmieniają się z
okresami oddechu coraz płytszego i
okresami oddechu coraz płytszego i
bezdechu. U dzieci i osób starszych taki tor
bezdechu. U dzieci i osób starszych taki tor
oddychania może pojawić się w czasie snu.
oddychania może pojawić się w czasie snu.
Inne przyczyny to: niewydolność krążenia,
Inne przyczyny to: niewydolność krążenia,
mocznica, toksyczna depresja nerwowych
mocznica, toksyczna depresja nerwowych
ośrodków oddychania, uszkodzenia mózgu.
ośrodków oddychania, uszkodzenia mózgu.
5. Oddech Biota (oddech bezładny) –
5. Oddech Biota (oddech bezładny) –
charakteryzuje się zupełną
charakteryzuje się zupełną
nieregularnością. Może być płytki lub
nieregularnością. Może być płytki lub
głęboki, wystąpić mogą krótkie okresy
głęboki, wystąpić mogą krótkie okresy
bezdechu. Przyczyny: toksyczna depresja
bezdechu. Przyczyny: toksyczna depresja
nerwowej regulacji oddychania i
nerwowej regulacji oddychania i
uszkodzenia mózgu, typowo na poziomie
uszkodzenia mózgu, typowo na poziomie
rdzenia.
rdzenia.
6. Oddech Kussmaula – to znaczne
6. Oddech Kussmaula – to znaczne
zwiększenie ruchów i objętości wdechowych
zwiększenie ruchów i objętości wdechowych
i wydechowych bez przyspieszenia, lub
i wydechowych bez przyspieszenia, lub
nawet ze zwolnieniem częstości oddechów.
nawet ze zwolnieniem częstości oddechów.
Działają tu pomocnicze mięśnie oddechowe.
Działają tu pomocnicze mięśnie oddechowe.
Przyczyna: kwasica metaboliczna.
Przyczyna: kwasica metaboliczna.
7. Oddychanie w zaporowych chorobach
7. Oddychanie w zaporowych chorobach
płuc (POChP, rozedma płuc) – w
płuc (POChP, rozedma płuc) – w
zaporowej chorobie płuc wydech jest
zaporowej chorobie płuc wydech jest
przedłużony z powodu zwiększonego
przedłużony z powodu zwiększonego
oporu dróg oddechowych. Jeśli chory
oporu dróg oddechowych. Jeśli chory
musi zwiększyć częstość oddychania, nie
musi zwiększyć częstość oddychania, nie
ma dość czasu na pełny wydech. Jego
ma dość czasu na pełny wydech. Jego
klatka piersiowa nadmiernie rozszerza
klatka piersiowa nadmiernie rozszerza
się („pułapka powietrzna”), a oddech
się („pułapka powietrzna”), a oddech
staje się płytszy.
staje się płytszy.