MIĘDZYNARODOWE

MIĘDZYNARODOWE

STOSUNKI GOSPODARCZE

STOSUNKI GOSPODARCZE

Białystok 2013

dr Katarzyna Czerewacz-

Filipowicz

[e-mail]

[e-mail]

Białystok 2013

Literatura podstawowa

Literatura podstawowa

1.Bożyk P., Międzynarodowe stosunki

ekonomiczne: teoria i praktyka, PWE,
Warszawa 2008.

2.Kłosiński K. A., Wprowadzenie do

międzynarodowych

stosunków

gospodarczych, KUL, Lublin 2007.

3.Budnikowski

A.,

Międzynarodowe

stosunki gospodarcze, PWE, Warszawa
2006.

Białystok 2013

Literatura uzupełniająca

1. Rymarczyk J. (red), Międzynarodowe

stosunki

gospodarcze,

PWE,

Warszawa 2010.

2. Krugman P. R., Obsfeld M.,

Ekonomia międzynarodowa: teoria i
polityka, PWN, Warszawa 2007.

Białystok 2013

1.Przedmiot i zakres stosunków międzynarodowych.

2.Podmioty stosunków międzynarodowych.

3.Międzynarodowy podział pracy.

-pojęcie i czynniki wpływające na ukształtowanie
międzynarodowego podziału pracy

-międzynarodowa komplementarność struktur

gospodarczych,

-ceny w handlu międzynarodowym, terms of trade,

-teorie rozwoju międzynarodowego podziału pracy
4.Międzynarodowy handel towarami i usługami.

5.Międzynarodowy przepływ czynników produkcji.

6.Bilans płatniczy.

7. Kursy walut.

-pojęcie i funkcje kursu walutowego,

-rodzaje kursów walutowych.
8.Międzynarodowe systemy walutowe.

9.Zagraniczna polityka ekonomiczna państwa

-kierunki rozwoju polityki handlowej,

-instrumenty zagranicznej polityki ekonomicznej państwa.

10.Pojęcie, formy i istota międzynarodowej integracji
gospodarczej

-ugrupowania integracyjne we współczesnej gospodarce

światowej

11.Procesy globalizacyjne we współczesnej gospodarce

światowej

Białystok 2013

1. Pojęcie i geneza powstania msg

Międzynarodowe stosunki gospodarcze

Międzynarodowe stosunki gospodarcze są
częścią

ekonomii.

Podstawą

do

wyodrębnienia msg z ekonomii stały się
dwie okoliczności:

po pierwsze

, ogromne i stale wzrastające

znaczenie handlu międzynarodowego i
innych form współpracy międzynarodowej,

po drugie

– różnice występujące między

stosunkami ekonomicznymi nawiązywanymi
w granicach jednego kraju i w skali
międzynarodowej.

Białystok 2013

Międzynarodowe

stosunki

gospodarcze

to

część

ekonomii

zajmująca się transakcjami między
krajami w dziedzinie towarów i usług,
przepływami finansowymi i ruchem
czynników produkcji oraz procesami
integracyjnymi i globalizacyjnymi we
współczesnej gospodarce światowej.

Białystok 2013

Międzynarodowe

stosunki

gospodarcze

(international

economics)

wyodrębniły

się

z

ekonomii w okresie międzywojennym.
Początki tej dyscypliny w Polsce
sięgają lat sześćdziesiątych, gdy
powstały pierwsze katedry i pojawiły
się pierwsze polskie podręczniki.

Białystok 2013

Teoria międzynarodowych stosunków
gospodarczych

zajmuje się badaniami

praw

ekonomicznych

rządzących

procesami

zachodzącymi

w

gospodarce światowej.

Białystok 2013

Natomiast

zagraniczna

czy

międzynarodowa polityka ekonomiczna

określa metody i środki osiągania przez
państwo

postawionych

sobie

celów

gospodarczych oraz osiągania celów
różnych krajów w drodze współpracy
gospodarczej z zagranicą, głównie przez
zawieranie

międzynarodowych

porozumień

gospodarczych

jak

też

tworzenie wspólnych, międzynarodowych
instytucji i organizacji gospodarczych.

Białystok 2013

Metody badań.

Podobnie jak w ekonomii,

w

międzynarodowych

stosunkach

gospodarczych prowadzi się

analizę

pozytywną i normatywną

.

Analiza pozytywna

to analiza, w której

badamy

określone

zachowanie

ekonomiczne

bez

formułowania

rekomendacji. Można powiedzieć, że z
analizą pozytywną w msg mamy do
czynienia

wówczas,

gdy

próbujemy

odpowiedzieć na pytanie rozpoczynające
się od słów: co jest, czy jest lub jaki jest?

Białystok 2013

Analiza normatywna

to analiza, która

zawiera opinię wartościującą. Z pewnym
uproszczeniem możemy powiedzieć, że z
analizą normatywną w msg mamy do
czynienia wówczas, gdy staramy się
odpowiedzieć na pytania zaczynające się
od słów: co powinno być?

Białystok 2013

2.Podmioty/uczestnicy msg

Definicję w szerokim sensie można
sformułować następująco:

podmiotem

(uczestnikiem)

międzynarodowych

stosunków

gospodarczych

jest

zorganizowana grupa społeczna, której
działanie podejmowane w stosunku do
zagranicy wpływa na bieg spraw o
charakterze ekonomicznym, istotnych,
co najmniej w dwustronnym układzie.

Białystok 2013

Ujęcie to pozwala nam zaliczyć do
podmiotów

międzynarodowych

stosunków gospodarczych:
-państwa,
-ugrupowania integracyjne,
-organizacje międzynarodowe,
-przedsiębiorstwa/korporacje
transnarodowe,
- …

Białystok 2013

Państwa

Podstawowym uczestnikiem (podmiotem)
stosunków międzynarodowych jest państwo,
tzn. Suwerenna jednostka geopolityczna,
zgodna

z

prawem

międzynarodowym.

(Zgodnie z Kartą NZ)
W Międzynarodowej Konwencji o Prawach i
Obowiązkach Państw (26.12.1933) państwo,
jako podmiot prawa międzynarodowego
powinno posiadać

następujące atrybuty

:

stałą ludność, określone terytorium, rząd,
zdolność utrzymywania stosunków z innymi
państwami.

Białystok 2013

Ugrupowania integracyjne

Pod

pojęciem

międzynarodowego

ugrupowania

integracyjnego

należy

rozumieć

powstanie

wyraźnie

wyróżniającego

się

na

tle

otoczenia

względnie jednolitego, nowego organizmu
gospodarczego, obejmującego dwa lub
więcej

krajów.

Proces

integracji

gospodarczej

, polega na dostosowaniu się

struktur

gospodarczych.

W

rezultacie,

powstaje

stopniowo

wewnętrznie

przekształcona, nowa, jednolita struktura
gospodarcza, obejmująca obszar całego
ugrupowania.

Białystok 2013

Organizacje międzynarodowe

Organizacja międzynarodowa

to forma

współpracy

międzynarodowej,

wyróżniająca się posiadaniem stałych
organów

działających

w

imieniu

organizacji. Rozróżnia się:
-

organizacje

międzynarodowe

powszechne

oraz

partykularne

,

- organizacje

międzypaństwowe

i

niepaństwowe

(pozarządowe)

Białystok 2013

Członkami

międzynarodowych organizacji

międzypaństwowych

są

państwa

reprezentowane

przez

przedstawicieli

mianowanych przez rządy. Przedstawiciele
ci działają zgodnie z instrukcjami swych
rządów i są przez nie odwoływani. Tworzone
są na podstawie umowy międzynarodowej.
W skład

międzynarodowych organizacji

niepaństwowych (pozarządowych)

wchodzą

osoby fizyczne lub osoby prawne- tak o
charakterze prywatnym, jak i publicznym-
lub związki powyższych osób.

Białystok 2013

Przedsiębiorstwa
międzynarodowe/Korporacje

W 1974 roku na sesji Ekonomicznej i
Społecznej

Narodów

Zjednoczonych

wprowadzono

nazwę

korporacje

transnarodowe.

Korporacje

transnarodowe

to

przedsiębiorstwa składające się z jednostek
działających w dwóch, lub więcej państwach
i podejmujące działania przenikające ich
granice

przy

użyciu

bezpośrednich

inwestycji zagranicznych, które wywierają
wpływ na politykę wewnętrzną i zagraniczną
państw,

także

bezpośrednio

kształtują

stosunki międzynarodowe.

Białystok 2013

Korporacja transnarodowa

może zostać nazwana

globalną

, jeżeli kumulacja kapitału na świecie

przewyższa tę w kraju macierzystym, rozwój i
inwestycje

są

finansowane

na

rynkach

kapitałowych w kilku państwach, system
grupowego

zarządzania

i

decydowania

kontroluje jednocześnie transakcje finansowe w
kilku państwach, globalna sieć zatrudnienia
obejmuje

duży

udział

pracowników

zagranicznych, akcje przedsiębiorstwa notowane
są

na

kilku

giełdach

światowych

zaś

społeczeństwo postrzega daną korporację, jako
bardziej

międzynarodową niż związaną z

określonym państwem.

Białystok 2013

3. Międzynarodowy Podział Pracy

Międzynarodowy podział pracy

jest

zjawiskiem historycznym i stanowi
szczególną

formę

ewolucji

społecznego

podziału

pracy,

dokonującego

się

między

podmiotami

prowadzącymi

działalność gospodarczą w obrębie
różnych organizmów państwowych.

Białystok 2013

Mpp

ma miejsce, gdy jego uczestnicy

znajdują się w więcej niż jednym kraju (lub
mają charakter transnarodowy) i wykazują
trwałe zainteresowanie rozwojem produkcji
pod

kątem

potrzeb

obrotu

międzynarodowego.

Wykształcił

się

w

następstwie społecznego podziału pracy,
mającego początkowo charakter lokalny.

Mpp

zaistniał dopiero wtedy, gdy proces

społecznego

podziału

pracy

w

poszczególnych krajach osiągnął poziom,
przy którym asortymentowy i ilościowy
wzrost produkcji przekroczył chłonność
rynków narodowych.

Białystok 2013

Przejawów

mpp

można byłoby szukać już w

starożytności,

jego

gwałtowny

rozwój

nastąpił dopiero na przełomie XVIII i XIX w.
wraz

z

umocnieniem

się

rewolucji

przemysłowej w Anglii i innych krajach
Europy

Zachodniej.

Tania

produkcja

maszynowa,

przy

ogromnym

postępie

technicznym w transporcie i komunikacji,
ograniczyła

wówczas

w

walce

konkurencyjnej działalność przetwórczą w
krajach mniej rozwiniętych, zmuszając je do
produkcji surowców oraz artykułów rolno-
spożywczych.

Białystok 2013

Głównym podmiotem mpp jest państwo

.

Może ono bezpośrednio lub pośrednio
uczestniczyć w tym podziale, oddziałując za
pomocą zagranicznej i międzynarodowej
polityki

ekonomicznej

na

pozostałe

podmioty gospodarcze, zachęcając je lub
zniechęcając do rozwoju produkcji na
potrzeby obrotu międzynarodowego.

Mpp może zapewniać korzyści wszystkim
uczestniczącym

w

nim

podmiotom

gospodarczym

. Korzyści osiągane z mpp nie

muszą być przy tym równe dla wszystkich
podmiotów.

Białystok 2013

Czynniki kształtujące międzynarodowy
podział pracy

1. Czynniki strukturalne

Podstawowa

grupa

czynników

determinujących

międzynarodowy

podział pracy ma charakter strukturalny,
jest więc związana z niejednolitym
wyposażeniem poszczególnych krajów w
zasoby bogactw naturalnych, pracy i
kapitału.

Białystok 2013

- różnice

w

zasobach

bogactw

naturalnych

(zasadnicza rola we wczesnych fazach

kształtowania się mpp; specjalizacja w
zależności od posiadanych bogactw
naturalnych; w późniejszym okresie
czasie

znaczenie

tego

czynnika

zostało

skorygowane

przez

uprzemysłowienie

i

postęp

techniczny)

Białystok 2013

- różnice w zasobach pracy

(różnice w zasobach i wydajności pracy;

produkcja

pracochłonna

i

pracooszczędna)

- różnice w zasobach kapitału

(jeden

z

najważniejszych

czynników

kształtujących

współcześnie

mpp;

kapitałochłonny

postęp

techniczny;

produkcja

kapitałochłonna

i

kapitałooszczędna; przepływy kapitału w
skali

międzynarodowej,

wydajnośc

kapitału)

Białystok 2013

2. Czynniki techniczne

- rewolucja naukowo – techniczna

(zastąpienie

tradycyjnych

kryteriów

kształtowania mpp różnicami w wydajności
pracy i kapitału, zmniejszenie roli krajów
mających przewagę w zasobach czynników
produkcji; wzrost roli krajów aktywnie
uczestniczących w rozwoju nauki i techniki;
możliwość kreowania postępu naukowo-
technicznego; wysokie koszty przeobrażeń
naukowo-technicznych)

Białystok 2013

- formy współpracy naukowo-technicznej

autonomiczny rozwój nauki i techniki
(państwa będące liderami w dziedzinie
postępu

naukowo-technicznego;

kraje

bogate, wysoko rozwinięte gospodarczo)
przepływ postępu naukowo-technicznego w
skali międzynarodowej (państwa mające
ograniczone możliwości kapitałowe, nie
będące

w

stanie

finansować

postępu

naukowo-technicznego, który ma charakter
kompleksowy i musi obejmować wszystkie
podstawowe dziedziny nauki i techniki)

Białystok 2013

3. Czynniki instytucjonalne

W odróżnieniu od dwóch poprzednich grup
czynników, które wyznaczają kierunki mpp
w długim okresie czynniki instytucjonalne
ulegają

częstszym

zmianom

i

mają

charakter bardziej subiektywny.

- ustrój polityczny

(demokratyczny, któremu towarzyszy na
ogół rynkowy mechanizm funkcjonowania
gospodarki lub niedemokratyczny)

Białystok 2013

- polityka gospodarcza

(jest funkcją ustroju politycznego; jest
narzędziem zmiennym; pełni istotną rolę w
okresie krótkim i średnim)

- traktaty i umowy międzynarodowe

(umowy i porozumienia dwustronne lub
wielostronne,

uczestnictwo

w

ugrupowaniach integracyjnych; członkostwo
w organizacjach międzynarodowych)

Białystok 2013

4. Czynniki koniunkturalne

Przeważnie mają charakter krótkookresowy
i są związane z wahaniami relacji: popyt –
podaż na rynku międzynarodowym. (okresy
dobrej i złej koniunktury, wpływ cykli
koniunkturalnych na gospodarkę światową)

Białystok 2013

Czynniki

kształtujące

międzynarodowy

podział pracy:

- wewnętrzne

(predyspozycje

poszczególnych krajów do określonych
kierunków specjalizacji międzynarodowej:
warunki naturalne/czynniki strukturalne,
warunki związane z osiągniętym poziomem
rozwoju

gospodarczego

i

istniejącą

strukturą gospodarczą czyli warunki nabyte
inaczej dziedzictwo przeszłości, czynniki
systemowe);

Białystok 2013

- zewnętrzne

(wzajemne

oddziaływanie

krajów

o

różnym

poziomie

rozwoju,

odmiennym potencjale ekonomicznym i
demograficznym,

różnych

systemach

społeczno - ekonomicznych).

Białystok 2013

Międzynarodowa

komplementarność

struktur gospodarczych

to wzajemne

dopasowanie tych struktur w obrębie
dwóch lub większej ilości krajów

Może

być

rozumiana

jako

stan

(statycznie)

lub

jako

proces

(dynamicznie).

Komplementarność

jest

zarówno

skutkiem

jak

i

przyczyną

międzynarodowego podziału pracy.

Białystok 2013

Międzygałęziowa

komplementarność

struktur gospodarczych

związana jest z

różnicami

w

zasobach

czynników

produkcji (bogactw naturalnych, pracy,
kapitału) w poszczególnych krajach.

Wewnątrzgałęziowa komplementarność
struktur

gospodarczych

polega

na

różnicy

w

wydajności

czynników

produkcji.

Producenci

podzespołów,

zespołów

i

części

uzupełniają

się

wzajemnie.

Białystok 2013

Aspekty

międzynarodowej

komplementarności

struktur

gospodarczych:
- międzynarodowa

specjalizacja

produkcji,
- międzynarodowa

kooperacja

w

produkcji,
- produkcja na wielką skalę,
- produkcja wielkoseryjna.

Białystok 2013

Handel wewnątrzgałęziowy

ma miejsce

wtedy, gdy kraj jednocześnie eksportuje i
importuje produkty wytworzone w tej samej
gałęzi,

tzn.

dobra

będące

bliskimi

substytutami w produkcji lub konsumpcji
(lub obu tych sferach łącznie).

Handel

międzygałęziowy

polega

na

wymianie dóbr, pochodzących z różnych
gałęzi przemysłu, pomiędzy krajami, w
których wytwarzanie poszczególnych dóbr
jest bardziej opłacalne.

Białystok 2013

Gospodarka światowa

jest kategorią

historyczną, która pojawiła się na
pewnym

etapie

rozwoju

gospodarczego,

gdy

wymiana

nadwyżek towarowych między krajami
ustąpiła miejsca międzynarodowym
powiązaniom specjalizacyjnym.

Gospodarka

światowa

to

zespół

powiązań

ekonomicznych

między

podmiotami

uczestniczącymi

w

międzynarodowym podziale pracy.

Białystok 2013

Powstanie i rozwój

gospodarki światowej

jest

konsekwencją

zwiększania

skali

międzynarodowego podziału pracy, trwale
uzależniającego

od

siebie

kraje

uczestniczące w tym podziale.

Ewolucja

współczesnej

gospodarki

światowej

dotyczy przechodzenia od

międzynarodowej

komplementarności

strukturalnej typu

międzygałęziowego

do

komplementarności

typu

wewnątrzgałęziowego.

Białystok 2013

Od przełomu XVIII i XIX wieku aż do I wojny
światowej

(czyli

od

pierwszej

rewolucji

przemysłowej

do

załamania

podstaw

międzynarodowej

komplementarności

strukturalnej

typu

międzygałęziowego)

dominującą formą powiązań była wymiana
wyrobów

gotowych,

a

jej

podmiotami

przedsiębiorstwa i instytucje narodowe.

Europa Zachodnia – Stany Zjednoczone – kraje

przemysłowo-rolnicze.

Białystok 2013

Współczesna gospodarka światowa:
-Zróżnicowanie

form

powiązań

międzynarodowych

(wymiana

handlowa,

współpraca

produkcyjna,

inwestycyjna,

międzynarodowa

specjalizacja,

kooperacja

produkcji …)
-Wymiana towarów, usług, przepływy czynników
produkcji …
-Zróżnicowaniu ulegają podmioty gospodarki
światowej
-Specjalizacja międzygałęziowa jest zastępowana
specjalizacją

wewnątrzgałęziową

(wzrost

znaczenia powiązań gospodarczych państw
wysokorozwiniętych)

Białystok 2013

Gospodarka

globalna

–

proces

tworzenia jednolitego rynku towarów
usług

i

czynników

produkcji

obejmującego

wszystkie

kraje

i

regiony geograficzne.

Białystok 2013

3.2. Ceny w handlu międzynarodowym

Cena

to wyrażona w pieniądzu wartość

towaru, usługi, pracy, kapitału, wiedzy
technicznej, bogactw naturalnych, walut
zagranicznych.

Funkcje cen:

-Informacyjna

(wzrost

cen

sygnalizuje

niedostateczną podaż w stosunku do
popytu..)
-Dystrybucyjna (decydują o podziale
wytworzonego dochodu narodowego na
konsumpcję i akumulację)
-Agregacyjna (sumowanie w zagregowane
pojęcia.)

Białystok 2013

Cena międzynarodowa

to wyrażona w

pieniądzu wartość międzynarodowa towaru,
usługi, pracy, kapitału, wiedzy technicznej,
bogactw naturalnych.
Wartość tą wyceniają uczestnicy rynku
międzynarodowego na podstawie relacji
popytu i podaży.

Ceny międzynarodowe

mają związek z

cenami narodowymi

o tyle o ile towary i

czynniki

produkcji

wytwarzane

przez

poszczególne kraje uczestniczą w wymianie
międzynarodowej. (większy wpływ mają
kraje o bardziej otwartej gospodarce)

Białystok 2013

Ceny

towarów

wystandaryzowanych

i

niewystandaryzowanych
(zindywidualizowanych)

na

rynku

międzynarodowym

kształtują

się

pod

wpływem odmiennych czynników.

Poszczególne grupy towarów (np. artykuły
rolne, surowce, artykuły przemysłowe)
charakteryzują

się

odmienną

cenową

elastycznością

popytu

i

cenową

elastycznością podaży

.

Białystok 2013

Terms of trade = warunki wymiany

TOT to stosunek wymienny na rynku
międzynarodowym towarów eksportowanych
i

importowanych.

Pojęcie

dynamiczne

określające zmianę w czasie warunków
wymiany

towarów

eksportowanych

i

importowanych.
Możemy wyróżnić:
1.Cenowe (nominalne) terms of trade
2.Ilościowe (wolumenowe) terms of trade
3.Czynnikowe terms of trade; w tym
jednoczynnikowe i dwuczynnikowe

Białystok 2013

Cenowe (nominalne) terms of trade

Białystok 2013

Wolumenowe (realne) terms of trade

Białystok 2013

Jednoczynnikowe terms of trade

Białystok 2013

Międzynarodowy handel towarami

Genezy międzynarodowego handlu towarami
należy szukać w odległej historii ludzkości.
Początkowo miał on charakter incydentalny,
następnie

przybrał

formę

okresowego

handlu nadwyżkami, a w końcu trwałych
powiązań specjalizacyjnych.
Współcześnie

jest

odzwierciedleniem

międzynarodowego

podziału

pracy,

częściowo

międzygałęziowego,

a

w

przeważającym

stopniu

wewnątrzgałęziowego.

Białystok 2013

Współczesny

handel

towarami

charakteryzuje

się

kilkoma

długofalowymi tendencjami :
-wzrostem udziału handlu zagranicznego
w produkcji przemysłowej,
- zmianą struktury towarowej handlu
światowego, wyrażającą się wzrostem
udziału

wyrobów

przemysłowych

i

obniżką udziału surowców i żywności,
-zmianą struktury geograficznej handlu
światowego.

Białystok 2013

3.3.Teorie korzyści z międzynarodowego
handlu

1.Merkantylizm?

Merkantylizm ukształtował

się w XVI w. W myśl tej doktryny przyczyną
handlu międzynarodowego, jak i główną
korzyścią z niego, jest dopływ do kraju
złota.

2.Szkoła

klasyczna.

Teoria

przewagi

absolutnej. A.Smith.

Podstawą

do

odrzucenia

koncepcji

merkantylistycznych

jest

potraktowanie

handlu międzynarodowego jako swoistej,
zaawansowanej formy podziału pracy.

Białystok 2013

Założenia modelu

- mamy dwa kraje, Polskę i Niemcy, z
których oba mogą wytwarzać dwa
towary: wino i miedź,
- istnieje

jeden

czynnik

produkcji:

praca,
- nakład

pracy

potrzebny

do

wytworzenia jednostki towaru określa
jednocześnie koszty produkcji,
- istnieje pełna mobilność pracy w
granicach

jednego

kraju

i

brak

mobilności pracy miedzy krajami,

Białystok 2013

- relacja

między

nakładem

pracy

a

wielkością produkcji nie zmienia się (brak
jest korzyści skali),
- nie występują koszty transportu obu tych
towarów,
- w obu krajach istnieje wolna konkurencja,
- eksport jest równy importowi,
- nie ma barier handlowych.

Białystok 2013

Z powyższych danych wynika, że w sytuacji
kiedy nie występuje handel zagraniczny
cena jednego towaru wyrażona w drugim
wynosi:
- w Polsce — l tona miedzi na 0,5 beczki
wina lub l beczka wina na 2 tony miedzi,
- w Niemczech — l tona miedzi na 2
beczki wina lub l beczka wina na 0,5 tony
miedzi.

Białystok 2013

Możemy je także zapisać skrótowo jako

1M = 0,5W lub 1W=2M w Polsce

1M = 0,5W lub 1W=2M w Polsce

1M = 2W lub l W = 0,5M w Niemczech.

1M = 2W lub l W = 0,5M w Niemczech.

W

momencie

uchylenia

założenia

o

zamkniętym

charakterze

gospodarki

wymiana obu towarów może być korzystna
dla obu partnerów. Gdyby bowiem Polska i
Niemcy, zamiast produkować oba towary,
zdecydowały się na produkcję tylko tego, w
którym są bardziej wydajne, a następnie
wymieniałyby go na produkowany taniej
przez partnera, to miałyby do dyspozycji
więcej obu towarów.

Białystok 2013

3. Teoria przewag komparatywnych.
D.Ricardo

Czy możliwa jest korzystna dla obu
partnerów

wymiana

handlowa)

w

warunkach, gdy jeden wytwarza większość
towarów taniej niż drugi?
Istotą teorii Ricarda jest twierdzenie, że
wymiana międzynarodowa może być
korzystna dla obu partnerów także w takiej
sytuacji. Do uzyskiwania korzyści z handlu
międzynarodowego wystarczy bowiem
istnienie względnych różnic w kosztach;
wytwarzania (wydajności produkcji)

Białystok 2013

Z powyższych danych wynika, że w sytuacji
kiedy nie występuje handel zagraniczny
cena jednego towaru wyrażona w drugim
wynosi:
— w Polsce — l tona miedzi na 0,5 beczki
wina lub l beczka wina na 2 tony miedzi,
— w Niemczech — l tona miedzi na 2
beczki wina lub l beczka wina na 0,5 tony
miedzi.

Białystok 2013

Możemy je także zapisać skrótowo jako

1M = 0,5W lub 1W= 2M w Polsce

1M = 0,5W lub 1W= 2M w Polsce

1M = 2W lub 1W = 0,5M w Niemczech.

1M = 2W lub 1W = 0,5M w Niemczech.

Jeżeli przyjrzeć się tym relacjom, to już na
pierwszy rzut oka można zauważyć, że
wyrażona w winie cena miedzi na rynku
niemieckim jest atrakcyjna dla polskiego
producenta tego towaru. Z kolei dla
niemieckiego producenta wina, wyrażona w
miedzi cena tego towaru występująca w
Polsce jest także korzystniejsza niż na rynku
krajowym.

Białystok 2013

4. Teoria obfitości zasobów B. Ohlina

Według

tej

teorii

kierunki

handlu

wyznaczają różnice w cenach towarów, ceny
natomiast zależą od popytu na towary oraz
kosztów ich wytworzenia. Koszty są funkcją
wyposażenia krajów w czynniki produkcji.
Koszty wyprodukowania towarów będą
niskie, jeśli do produkcji będą używane
zasoby obficie występujące w danym kraju.

Białystok 2013

Obfitość zasobu oznacza bowiem, że jego
cena jest relatywnie niska. Przy danym
popycie kraje powinny eksportować
towary

produkowane

przy

użyciu

obfitych

(tzn.

tanich)

zasobów.

Przedmiotem importu będą natomiast
dobra, do produkcji których dany kraj
musiałby zużywać rzadko występujące (a
więc drogie) w tym kraju zasoby.
Poprzez handel dokonuje się wyrównanie
cen pomiędzy poszczególnymi krajami.

Białystok 2013

5. Teorie popytowo-podażowe

Teoria podobieństwa preferencji

Teoria podobieństwa preferencji
Każdy kraj eksportuje głównie takie
artykuły,

na

które

istnieje

tzw.

reprezentatywny

popyt

na

rynku

wewnętrznym,

tj.

określone

zapotrzebowanie

społeczeństwa

w

rozmiarach

gwarantujących

podjęcie

opłacalnej produkcji i prowadzenie
skutecznej konkurencji z producentami
identycznych

lub

podobnych

dóbr

zagranicznych.

Białystok 2013

S. Burenstam-Linder wysunął w ramach
tej teorii dwie tezy:
pierwszą:

intensywność

handlu

międzynarodowego

artykułami

przemysłowymi jest tym większa, im
bardziej zbliżone do siebie są struktury
popytu krajów-partnerów,
drugą:

handel

międzynarodowy

artykułami przemysłowymi jest tym
bardziej intensywny, im mniejsze są
różnice

przeciętnych

dochodów

indywidualnych w krajach-partnerach.

Białystok 2013

Teoria zróżnicowania produktów

Teoria zróżnicowania produktów
Rozmiary i struktura międzynarodowych
obrotów

handlowych

są

pochodną

postępującej dywersyfikacji produktów
przemysłowych, a także - choć w
mniejszym

stopniu

-

usług.

Zróżnicowanie produktów dzieli się na
dwa rodzaje: zróżnicowanie ze względu
na

kraj

ich

pochodzenia

oraz

zróżnicowanie w wyniku konkurencji
monopolistycznej, dywersyfikacji popytu
i polityki przedsiębiorstw

Białystok 2013

6. Teorie neotechnologiczne

Teoria luki technologicznej

Teoria luki technologicznej
Na

kształt,

charakter

i

kierunki

międzynarodowej wymiany towarowej
mają

wpływ

występujące

pomiędzy

poszczególnymi

krajami

różnice

w

poziomie rozwoju technologicznego w
danej dziedzinie. Różnice te wynikają z
istniejącej między tymi państwami luki
technologicznej — stąd nazwa teorii.

Białystok 2013

Wyraża

się

ona

w

występowaniu

opóźnień

w

wykorzystaniu

przez

naśladowców (imitatorów) nowych
technologii opracowanych przez twórców
(innowatorów).

Innymi

słowy,

o

kierunkach i kształcie wymiany decydują
czasowe różnice w opanowaniu
określonych

technologii

przez

poszczególne państwa.
T

en

czas

potrzebny

imitatorowi

na

dorównanie

poziomem

technicznym

innowatorowi — wdrożenie jego nowych
technologii — nosi nazwę opóźnienia
naśladowczego

Białystok 2013

5. Teorie handlu wewnątrzgałęziowego

Przedmiotem rozważań są tu przede

Przedmiotem rozważań są tu przede

wszystkim

wyroby

będące

bliskimi

wszystkim

wyroby

będące

bliskimi

substytutami

w

sferze

konsumpcji,

substytutami

w

sferze

konsumpcji,

produkcji lub w obu tych sferach

produkcji lub w obu tych sferach

łącznie.

łącznie.

Można

tu

wyróżnić:

teorię

handlu

produktami jednorodnymi i teorię handlu
produktami

zróżnicowanymi.

Handel

produktami jednorodnymi dzieli się przy
tym na: przygraniczny, reeksport, cykliczny
oraz handel towarami strategicznymi.

Białystok 2013

Przyczyny rozwoju wewnątrzgałęziowego
handlu towarami homogenicznymi :
• różnice

kosztów

transportu

między

producentem i nabywcą;
• zróżnicowanie produktów;
• dążeniu przedsiębiorstw do osiągania
korzyści ze skali produktu i zbytu;
• luka technologiczna i przechodzeniu
wyrobów przez poszczególne fazy;
• podział pracy między poszczególnymi
filiami

wielkich

przedsiębiorstw

transportowych.

Białystok 2013

Wyróżnia się obroty trzema grupami
towarów:

towarami

będącymi

bliskimi

substytutami

w

produkcji

(w

sensie

możliwości

ich

wytwarzania

przy

wykorzystywaniu

zbliżonych

nakładów

czynników

wytwórczych

i

zbliżonej

technologii, np. gazolina i parafina),

towarami będącymi bliskimi substytutami w
konsumpcji

(np.

tłuszcze

roślinne

i

zwierzęce) oraz

towarami będącymi bliskimi

substytutami zarówno w produkcji, jak i w
konsumpcji

(np. handel samochodami firm

Volkswagen i Renault między Francją i
Niemcami).

Białystok 2013

Nabywcy lubią różnorodność towarów i chcą
nabywać nie jedną odmianę danego dobra,
lecz tak wiele, jak się tylko da. Innymi
słowy, poziome różnicowanie produktu
występuje wtedy, gdy:
a) poszczególne odmiany mają taką samą
jakość, lecz różnią się innymi cechami (np.
barwą czy smakiem);
b) produkty są identyczne, lecz nabywcy
uważają je za odmienne z innych, im tylko
znanych względów.

Białystok 2013

Teoria poszukiwania produktu idealnego

Teoria poszukiwania produktu idealnego

Nabywcy wciąż poszukują dla siebie
„idealnego produktu" (ściślej wariantu
określonego produktu, który uznają za
idealny dla siebie), zaś producenci
oferują

odpowiednie

warianty.

Możliwości w tym zakresie jest wiele.

Białystok 2013

Współcześni

teoretycy

handlu

wewnątrzgałęziowego dopatrują się źródeł
jego rozwoju w rozwoju tzw. produkcji
wieloetapowej,

określanej

też

mianem

procesu fragmentaryzacji produkcji w skali
międzynarodowej. Owej fragmentaryzacji
dokonuje

się

tak,

żeby

optymalnie

wykorzystywać

przewagi

lokalizacyjne

poszczególnych etapów produkcji tam, gdzie
intensywnie

wykorzystywane

czynniki

wytwórcze

są

względnie

tańsze

lub

względnie bardziej efektywne.

Białystok 2013

4. Międzynarodowy handel usługami

Usługi

–

świadczenie

społecznie

użytecznych czynności, nie związanych
bezpośrednio z wytwarzaniem dóbr
rzeczowych.

Usługi

– wszystkie rodzaje działalności

poza

przemysłem

przetwórczym,

wydobywczym oraz rolnictwem.

Białystok 2013

Cechy charakterystyczne:

Cechy charakterystyczne:

-nie przybierają postaci materialnej/nie
można ich magazynować?
-trudno uchwycić moment sprzedaży,
-eksport usług jest na ogół bardziej
efektywny niż towarów.

Białystok 2013

Przyczyny wzrostu znaczenia sektora

Przyczyny wzrostu znaczenia sektora

usług we współczesnym świecie:

usług we współczesnym świecie:

-

-wzrost zamożności społeczeństw,
-wzrost

produkcji

towarów

(usługi

uzupełniające),
- postęp techniczny,
-zwiększenie

możliwości

świadczenia

usług na odległość
-”łatwość wejścia i wyjścia z rynku”
- wzrost specjalizacji.

Białystok 2013

Rodzaje

międzynarodowego

handlu

Rodzaje

międzynarodowego

handlu

usługami:

usługami:

-usługi

przepływające

między

krajem

A

(producentem) i krajem B (konsumentem);
-usługi produkowane w kraju A na potrzeby
przybyłych do tego kraju konsumentów z kraju
B;
-usługi produkowane czasowo w kraju B przez
podmioty z kraju A, na potrzeby konsumentów z
kraju B;
-usługi trwale produkowane przez kraj A w kraju
B na potrzeby konsumentów z kraju B.

Białystok 2013

Międzynarodowe przepływy siły roboczej.

Międzynarodowe przepływy siły roboczej.

Migracja

Migracja

– przenoszenie się ludności przez

granice narodowe na dłuższe okresy (nie krótsze
niż rok).

Emigracja

Emigracja

– opuszczanie przez ludzi ich

dotychczasowego miejsca zamieszkania.

Imigracja

Imigracja

– napływ ludności z zagranicy do

danego kraju na pobyt stały lub długookresowy.

Motywy

migracji:

Motywy

migracji:

ekonomiczne,

pozaekonomiczne.

Białystok 2013

Rodzaje migracji:

Rodzaje migracji:

-tradycyjna,
-współczesna:
•mały ruch przygraniczny
•sezonowa migracja pracownicza
•wyjazd do pracy za granicę na określony
czas
•wyjazd do pracy za granicę na stałe.

Skutki dla kraju emigracji:

pozytywne,

negatywne

Skutki dla kraju imigracji:

pozytywne,

negatywne

Białystok 2013

Międzynarodowe przepływy kapitału:

Międzynarodowe przepływy kapitału:

Międzynarodowe przepływy kapitału

Międzynarodowe przepływy kapitału –

ruchy

kapitału przez granicę odnotowane w bilansie
płatniczym. Mogą mieć charakter:
-komercyjny,
-niekomercyjny.

Formy

międzynarodowych

przepływów

Formy

międzynarodowych

przepływów

kapitału:

kapitału:

-kredyty,
-bezpośrednie inwestycje kapitałowe,
- inwestycje portfelowe.

Białystok 2013

Motywy eksportu kapitału:

Motywy eksportu kapitału:

-możliwość

efektywniejszego

wykorzystania

kapitału za granicą,
-przedłużenie życia produktu,
-korzyści lokalizacji i internalizacji,
-rozwijanie

powiązań

między

firmami

międzynarodowymi powiązanymi kapitałowo.

Motywy importu kapitału:

Motywy importu kapitału:

-zwiększenie zasobów kapitałowych,
-obniżka bezrobocia,
-wzrost poziomu technicznego produkcji.

Dziękuję.

Dziękuję.