Wypalenie zawodowe i

jego konsekwencje

Wykład 10

Dbałość o kondycję psychiczną i

własny rozwój jako postulat

etyczny

KODEKS ETYCZNY

1. ART..2 Psycholog …. dokłada wszelkich

starań, aby zapewnić jak najwyższy poziom
swej pracy

2. art.. 8 Psycholog powstrzymuje się od

wykonywania czynności zawodowych, jeżeli
okoliczności zewnętrzne lub jego aktualny
stan fizyczny czy psychiczny mogą istotnie
obniżyć poziom wykonywanej pracy lub
zakłócić bezstronność osądu zawodowego

WYPALENIE ZAWODOWE

model Christiny Maslach

Trzy zjawiska psychologiczne
1.WYCZERPANIE EMOCJONALNE
Poczucie psychofizycznego, emocjonalnego

wyczerpania, zasoby zostały uszczuplone

2. DEPERSONALIZACJA
Negatywny, bezduszny, zbyt obojętny

sposób reagowania na innych ludzi

3. OBNIŻONE POCZUCIE DOKONAŃ

OSOBISTYCH

Dynamika procesu

wypalania

Stresująca praca powoduje wyczerpanie

emocjonalne

Ochrona przed wyczerpaniem prowadzi

do depersonalizacji

Charakter pracy na skutek

depersonalizacji i informacji zwrotnych

obniża się poczucie sukcesów osobistych

Przyczyny pojawiania się

wypalenia zawodowego

• 1. Cechy zawodu:

– intensywne, codzienne zaangażowanie

w problemy innych ludzi;

– niski prestiż zawodu;
– anonimowość;
– wysokie wymagania wobec roli

zawodowej;

– niskie gratyfikacje, w stosunku do

wymagań i obciążeń.

Przewlekły stres związany z

wykonywana pracą

WARUNKI OBIEKTYWNE

• wysokie normy

zawodowe;

• obiektywne warunki

wykonywania
zawodu

• kłopoty z podziałem

na funkcjonowanie
w roli i życiu poza
zawodowym

WARUNKI

SUBIEKTYWNE

• praca jako wyzwanie,

sprawdzanie się

• praca jako

zagrożenie dla
samooceny

• poczucie straty w

przypadku
niepowodzenia;

Cechy sprzyjające

wypaleniu

• Niska samoocena
• Niepewność,
• Zależność od innych
• Poczucie kontroli zewnętrznej
• Niskie poczucie skuteczności
• Unikanie sytuacji trudnych
• Perfekcjonizm
• Zawód jako misja

niedopasowanie na

płaszczyźnie

OSOBA – PRACA ZAWODOWA

1. Wymagania przekraczają możliwości

jednostki (nadmierne obciążenie)

2. Brak kontroli i współdecydowania
3. Niedostateczne wynagrodzenie
4. Rozpad wspólnoty zawodowej
5. Brak reguł ,zasad, obowiązków (brak

sprawiedliwości)

6. Konflikt wartości

Determinanty skuteczności

radzenia sobie ze stresem

zawodowym

• 1. Odporność związana ze

skutecznością radzenia sobie ze
stresem;

• 2. Poziom kompetencji zawodowych;

• 3. Poczucie własnej skuteczności

Zasoby osobiste a radzenie sobie ze

stresem

1.Poczucie koherencji ( Antonowski )- globalna

orientacja wyrażająca stopień pewności , że:
a) świat jest zrozumiały;
b) ja potrafię sobie poradzić z wymogami otoczenia i

mam umiejętności radzenia sobie ze stresem;
c) życie jest sensowne i warto się angażować i je

kreować.

Wysokie poczucie koherencji powoduje, że
• częściej zaliczamy bodźce do niestresujących,
• ocena stresujących jako mniej zagrażających
• większa gotowość do zangażowanie się w wiele

sytuacji
• postrzeganie stresorodności pracy mniejsze

Zasoby jako sposób na stres

2. Poczucie własnej wartości
-

Rozwiązywanie problemów utrudnia

a) brak wiary we własne możliwości,
b) brak pewności siebie,
c) rezygnacja z działania pod wpływem niepowodzeń

-

Obniżana poprzez doświadczanie stresu

3. Optymizm życiowy
Optymiści wybierają
a) aktywne strategie,
b) podejmują więcej wysiłku, by pokonać

trudności,

c) są aktywni.

Zasoby jako sposób na stres

zawodowy

4. Inteligencja emocjonalna
Zdolność do śledzenia własnych i cudzych

uczuć i emocji, różnicowania ich oraz

wykorzystywania tych informacji w myśleniu
i działaniu.
Wysoki poziom sprzyja
• zaangażowaniu w działania z innymi

ludźmi,
• odpowiedzialności
• otwartości ,
• zmniejsza poczucie stresorodności pracy.

Proces wypalania się

V etapów
1. Miesiąc miodowy – zauroczenie pracą,

pełna satysfakcja z osiągnięć zawodowych.

2. Przebudzenie – praca nie jest idealna,

pracuje się coraz więcej, by idealistyczny

obraz nie uległ zburzeniu

3. Szorstkość – realizowanie zadań wymaga

coraz więcej wysiłku, kłopoty w kontaktach

społecznych z kolegami i klientami

4. Wypalenie pełnoobjawowe
5. zdrowienie

Fazy wypalenia

zawodowego

FAZA PIERWSZA - Nadmierne i długie

poczucie przeciążenia pracą,

• w efekcie permanentne zmęczenie,
• irytacja,
• wyczerpanie emocjonalne –
• obniżenie skuteczności, jako skutek

Fazy wypalenia

zawodowego

FAZA DRUGA - Negatywne,

zdehumanizowane zachowania

wobec klientów i współpracowników –

• cynizm,
• apatia,
• sztywność działania – emocjonalne

dystansowanie się wobec problemów

zawodowych

• w efekcie dalszy spadek skuteczności

Fazy wypalenia

zawodowego

FAZA TRZECIA - Trwałe zmiany w postawach i

motywacji –

• emocjonalne i psychofizyczne wyczerpanie,
• depersonalizacja,
• poczucie bezsensu wykonywanej pracy –

rezygnacja.

Symptomy wypalenia są jednocześnie

przyczyną i skutkiem – błędne koło

Sprawność psychiczna

udzielającego pomocy

SPRAWNOŚĆ DO PRAKTYKI

ZAWODOWEJ W ZAKRESIE POMOCY
PSYCHOLOGICZNEJ OZNACZA
ODPORNOŚĆ EMOCJONALNĄ I
ZDOLNOŚĆ DO PRACY W
OBCIĄŻAJĄCYCH EMOCJONALNIE I
POZNAWCZO SYTUACJACH.

Obszary podlegające

kontroli

1. Alkohol – kontrola wpływu alkoholu

na percepcję i uczucia ( problem

dyspozycyjności terapeuty)

2. Lekarstwa – kontrola lekarska i

nadzór

3. Zdrowie fizyczne i psychiczne – nie

rodzaj choroby, ale jej wpływ na

wykonywanie konkretnych zadań

( np.. Cierpienie związane z chorobami

nowotworowymi, demencja itp.)

Obszary podlegające

kontroli

4. Sytuacje stresowe
Zmęczenie, zła koncentracja, problemy

ze snem, apetytem, uporczywe bóle
głowy, nałogowe zachowania itp..

5. Problemy osobiste
Choroba w rodzinie, coś

nieoczekiwanego np.. Rozwód , itp..

Zapobieganie wypaleniu

Równowaga w 6 obszarach życia zawodowego

( Leiter i Maslach) :

1. Właściwe obciążenie pracą
2. Poczucie kontroli i możliwość wyboru
3. Doświadczanie uznania i odpowiedniego

systemu nagród

4. Poczucie łączności z kręgiem zawodowym
5. System wartości wiążący się z miejscem

pracy( uczciwość, sprawiedliwość, szacunek)

6. Wartość i sens wykonywanej pracy

Poszerzenie umiejętności

Efektywnej komunikacji
Planowania czasu
Asertywności
relaksu

Metody zapobiegania

powstawaniu syndromu

wypalenia zawodowego

1. Systematyczne podnoszenie

kompetencji

2. Stała superwizja
3. Dobry i stały kontakt ze

środowiskiem poza zawodowym

4. Dbałość o własne funkcjonowanie

psychiczne

5. Własna terapia ?