FUNKCJE

FUNKCJE

terenów

terenów

zieleni

zieleni

FUNKCJE BIOLOGICZNE

FUNKCJE BIOLOGICZNE



zadania sanitarno-higieniczne

zadania sanitarno-higieniczne

(tłumienie hałasu, osłona od dymów i

(tłumienie hałasu, osłona od dymów i

kurzu, oddziaływanie na psychikę

kurzu, oddziaływanie na psychikę

człowieka, etc.),

człowieka, etc.),



zadania klimatyczne (osłona od

zadania klimatyczne (osłona od

wiatrów, wpływ na wilgotność gleb

wiatrów, wpływ na wilgotność gleb

i powietrza, wpływ na temperaturę i

i powietrza, wpływ na temperaturę i

skład powietrza, etc.).

skład powietrza, etc.).

FUNKCJE GOSPODARCZE

FUNKCJE GOSPODARCZE



zadania produkcyjne (tereny rolnicze,

zadania produkcyjne (tereny rolnicze,

ogrodnicze, leśne),

ogrodnicze, leśne),



wpływ na zwiększenie produkcji rolniczej i

wpływ na zwiększenie produkcji rolniczej i

ogrodniczej (pasy wiatrochronne),

ogrodniczej (pasy wiatrochronne),



zadania izolacyjno- ochronne (osłony

zadania izolacyjno- ochronne (osłony

przeciwśnieżne, osłony przeciwpożarowe oraz

przeciwśnieżne, osłony przeciwpożarowe oraz

wpływ na zwiększenie bezpieczeństwa ruchu

wpływ na zwiększenie bezpieczeństwa ruchu

na trasach komunikacyjnych, zieleń

na trasach komunikacyjnych, zieleń

przeciwerozyjna),

przeciwerozyjna),



rola zieleni jako siedliska i żywiciela zwierząt.

rola zieleni jako siedliska i żywiciela zwierząt.



Tereny zieleni racjonalnie

Tereny zieleni racjonalnie

założone i pielęgnowane

założone i pielęgnowane

mogą być źródłem drewna,

mogą być źródłem drewna,

owoców, ziół i są także często

owoców, ziół i są także często

jedynym siedliskiem zwierząt,

jedynym siedliskiem zwierząt,

ptaków i owadów, których

ptaków i owadów, których

obecność jest konieczna dla

obecność jest konieczna dla

prawidłowego rozwoju

prawidłowego rozwoju

każdego biotopu.

każdego biotopu.

FUNKCJE SPOŁECZNE

FUNKCJE SPOŁECZNE



rola dydaktyczno-wychowawcza

rola dydaktyczno-wychowawcza

(ogrody zabaw dla dzieci, ogrody

(ogrody zabaw dla dzieci, ogrody

szkolne, ogrody dydaktyczne),

szkolne, ogrody dydaktyczne),



wpływ otaczającego środowiska

wpływ otaczającego środowiska

przyrodniczego na zdrowie i

przyrodniczego na zdrowie i

wypoczynek człowieka (wypoczynek,

wypoczynek człowieka (wypoczynek,

bierny i czynny w mieście, turystyka,

bierny i czynny w mieście, turystyka,

ogrody działkowe),

ogrody działkowe),

FUNKCJE ESTETYCZNE -

FUNKCJE ESTETYCZNE -

ZADANIA PLASTYCZNE

ZADANIA PLASTYCZNE



Zieleń kształtuje estetykę środowiska

Zieleń kształtuje estetykę środowiska

miejskiego i niezurbanizowanego.

miejskiego i niezurbanizowanego.

(Tworzy

(Tworzy

sylwetę miasta, stanowi osłonę maskującą

sylwetę miasta, stanowi osłonę maskującą

nieestetyczne obiekty w mieście. W krajobrazie

nieestetyczne obiekty w mieście. W krajobrazie

niezurbanizowanym zieleń spełnia zadania

niezurbanizowanym zieleń spełnia zadania

otulinowo-kompozycyjne przy obiektach

otulinowo-kompozycyjne przy obiektach

inżynierskich.

inżynierskich.



Zadania plastyczne zieleni w kształtowaniu

Zadania plastyczne zieleni w kształtowaniu

zespołów urbanistycznych należy

zespołów urbanistycznych należy

analizować

analizować

w skali całego miasta oraz jego

w skali całego miasta oraz jego

poszczególnych dzielnic i pojedynczych

poszczególnych dzielnic i pojedynczych

obiektów architektonicznych.

obiektów architektonicznych.



Szczególnie ważną rolę plastyczną w

Szczególnie ważną rolę plastyczną w

planach całych miast i ich dzielnic

planach całych miast i ich dzielnic

pełnią duże płaszczyzny zieleni,

pełnią duże płaszczyzny zieleni,

które działają jako czynnik

które działają jako czynnik

zmiękczający i rozluźniający sztywną

zmiękczający i rozluźniający sztywną

zabudowę.

zabudowę.



Roślinność wprowadzona do wnętrza

Roślinność wprowadzona do wnętrza

miasta jako świadomy kontrast

miasta jako świadomy kontrast

plastyczny będzie właściwie

plastyczny będzie właściwie

podkreślała cechy plastyczne

podkreślała cechy plastyczne

obiektów architektonicznych swoją

obiektów architektonicznych swoją

formą, kolorem i strukturą.

formą, kolorem i strukturą.

Estetyczne oddziaływanie zieleni jest

Estetyczne oddziaływanie zieleni jest

szczególnie wyczuwalne w mniejszej

szczególnie wyczuwalne w mniejszej

skali dzielnic lub fragmentów miasta

skali dzielnic lub fragmentów miasta



. Opracowanie poszczególnych

. Opracowanie poszczególnych

wnętrz miejskich musi uwzględniać

wnętrz miejskich musi uwzględniać

wszystkie elementy plastyki, jakimi

wszystkie elementy plastyki, jakimi

są:

są:

architektura, rzeźba,

architektura, rzeźba,

malarstwo i zieleń.

malarstwo i zieleń.



Istotną rolę dla estetyki miasta pełni

Istotną rolę dla estetyki miasta pełni

zieleń stosowana jako element

zieleń stosowana jako element

osłonowy i maskujący nieestetyczne

osłonowy i maskujący nieestetyczne

obiekty znajdujące się zawsze na

obiekty znajdujące się zawsze na

jego terenie. Wielkie składowiska,

jego terenie. Wielkie składowiska,

magazyny. Drzewa, krzewy i pnącza

magazyny. Drzewa, krzewy i pnącza

właściwie zastosowane mogą

właściwie zastosowane mogą

zupełnie dobrze spełniać rolę

zupełnie dobrze spełniać rolę

maskujących osłon.

maskujących osłon.



Zieleń stosowana przy obiektach

Zieleń stosowana przy obiektach

inżynierskich w krajobrazie

inżynierskich w krajobrazie

niezurbanizowanym pełni szczególnie ważną

niezurbanizowanym pełni szczególnie ważną

funkcję, gdyż wszystkie te obiekty powinny

funkcję, gdyż wszystkie te obiekty powinny

być harmonijnie wkomponowywane w

być harmonijnie wkomponowywane w

krajobraz, co jest możliwe jedynie przy

krajobraz, co jest możliwe jedynie przy

dużym współudziale zieleni, która powinna

dużym współudziale zieleni, która powinna

zawsze występować jako zielony zespół

zawsze występować jako zielony zespół

nawiązujący do krajobrazu otaczającego

nawiązujący do krajobrazu otaczającego

założenie inżynierskie.

założenie inżynierskie.



Wszystkie ww. tereny zieleni pełnią w

Wszystkie ww. tereny zieleni pełnią w

mieście funkcję przyrodniczą (głównie

mieście funkcję przyrodniczą (głównie

klimatyczną, hydrologiczną i

klimatyczną, hydrologiczną i

biologiczną), o znaczeniu lokalnym

biologiczną), o znaczeniu lokalnym

oraz ponadlokalnym.

oraz ponadlokalnym.





Tereny te to mniejsza lub większą

Tereny te to mniejsza lub większą

całość przyrodnicza, charakteryzująca

całość przyrodnicza, charakteryzująca

się względnie jednolitą strukturą i

się względnie jednolitą strukturą i

podobnym stylem funkcjonowania

podobnym stylem funkcjonowania

zwana ogólnie

zwana ogólnie

GEOKOMPLEKSEM

GEOKOMPLEKSEM

.

.



Powiązania te realizują się poprzez

Powiązania te realizują się poprzez

różnorodne procesy przyrodnicze, wśród

różnorodne procesy przyrodnicze, wśród

których dominują: powierzchniowy i

których dominują: powierzchniowy i

podziemny spływ wody, ruch mas

podziemny spływ wody, ruch mas

powietrza oraz migracje organizmów,

powietrza oraz migracje organizmów,

pozostające w warunkach miejskich pod

pozostające w warunkach miejskich pod

przemożnym wpływem człowieka.

przemożnym wpływem człowieka.



To właśnie te obszary są podstawowym

To właśnie te obszary są podstawowym

tworzywem

tworzywem

SYSTEMU

SYSTEMU

PRZYRODNICZEGO MIASTA (SPM).

PRZYRODNICZEGO MIASTA (SPM).



System Przyrodniczy Miasta

System Przyrodniczy Miasta

to celowo

to celowo

wyodrębniona część miasta (składająca się z

wyodrębniona część miasta (składająca się z

odpowiednio dobranych geokompleksów),

odpowiednio dobranych geokompleksów),

pełniąca nadrzędne funkcje przyrodnicze

pełniąca nadrzędne funkcje przyrodnicze

(głównie klimatyczną, hydrologiczną i

(głównie klimatyczną, hydrologiczną i

biologiczną) oraz podporządkowane im

biologiczną) oraz podporządkowane im

funkcje pozaprzyrodnicze (na przykład

funkcje pozaprzyrodnicze (na przykład

mieszkaniową, wypoczynkową i estetyczną),

mieszkaniową, wypoczynkową i estetyczną),

składająca się z obszarów węzłowych i

składająca się z obszarów węzłowych i

węzłów, (czyli źródeł zasilania) oraz

węzłów, (czyli źródeł zasilania) oraz

korytarzy i sięgaczy, (czyli dróg zasilania),

korytarzy i sięgaczy, (czyli dróg zasilania),

powiązanych ze sobą oraz z regionalnym

powiązanych ze sobą oraz z regionalnym

systemem przyrodniczym procesami

systemem przyrodniczym procesami

wymiany materialno-energetycznej.

wymiany materialno-energetycznej.

Przekształcenia środowiska

Przekształcenia środowiska

przyrodniczego w mieście.

przyrodniczego w mieście.



Sposób przekształcenia warunków

Sposób przekształcenia warunków

środowiska przyrodniczego w

środowiska przyrodniczego w

mieście powoduje, że mówi się o

mieście powoduje, że mówi się o

specyficznym środowisku

specyficznym środowisku

miejskim.

miejskim.

Warunki klimatyczne

Warunki klimatyczne



są inne zarówno w różnych miastach, jak i w

są inne zarówno w różnych miastach, jak i w

poszczególnych częściach jednego miasta, generalnie:

poszczególnych częściach jednego miasta, generalnie:



klimat miejski jest cieplejszy i suchszy,

klimat miejski jest cieplejszy i suchszy,



nasłonecznienie

nasłonecznienie

mniejsze niż poza miastem.

mniejsze niż poza miastem.



Budynki i pokryta asfaltem powierzchnia maja

Budynki i pokryta asfaltem powierzchnia maja

znacznie większa pojemność cieplna niż powierzchnie

znacznie większa pojemność cieplna niż powierzchnie

pokryte roślinnością i dlatego akumuluja - a następnie

pokryte roślinnością i dlatego akumuluja - a następnie

emitują - większe ilości ciepła.

emitują - większe ilości ciepła.



Wychładzanie powierzchni zabudowanej przebiega

Wychładzanie powierzchni zabudowanej przebiega

wolniej niż oziębianie terenów niezabudowanych.

wolniej niż oziębianie terenów niezabudowanych.



W mieście istnieje wiele sztucznych źródeł ciepła,

W mieście istnieje wiele sztucznych źródeł ciepła,

które także przyczyniają się do tego, że klimat w

które także przyczyniają się do tego, że klimat w

mieście jest cieplejszy niż poza nim.

mieście jest cieplejszy niż poza nim.



wilgotność

wilgotność

powietrza w miastach

powietrza w miastach

jest mniejsza niż w ich otoczeniu,

jest mniejsza niż w ich otoczeniu,

ponieważ ewapotranspiracja -

ponieważ ewapotranspiracja -

parowanie z powierzchni roślin i

parowanie z powierzchni roślin i

gleby jest w nich znacznie mniejsze

gleby jest w nich znacznie mniejsze

niż na terenach pozamiejskich.

niż na terenach pozamiejskich.



zachmurzenie

zachmurzenie

jest większe z

jest większe z

powodu obecności znacznej liczby

powodu obecności znacznej liczby

jąder kondensacji, tworzonych przez

jąder kondensacji, tworzonych przez

zawieszone zanieczyszczenie

zawieszone zanieczyszczenie

powietrza.

powietrza.

W wyniku działania wielu

W wyniku działania wielu

czynników nad miastem

czynników nad miastem

utrzymuje się tzw. „wyspa

utrzymuje się tzw. „wyspa

ciepła",

ciepła",

Gospodarka wodna.

Gospodarka wodna.



Mała retencja wody w mieście ze

Mała retencja wody w mieście ze

względu na zabudowę i pokrycie

względu na zabudowę i pokrycie

pokrycie terenu miasta

pokrycie terenu miasta

nieprzepuszczalnymi warstwami

nieprzepuszczalnymi warstwami

asfaltu

asfaltu

i betonu.

i betonu.



(retencja przypowierzchniowa i

(retencja przypowierzchniowa i

przenikanie wody do warstw

przenikanie wody do warstw

wodonośnych)

wodonośnych)



Mała przepuszczalność gruntu wzmaga

Mała przepuszczalność gruntu wzmaga

spływ powierzchniowy, który w centrum

spływ powierzchniowy, który w centrum

miasta może obejmować do 90% opadu,

miasta może obejmować do 90% opadu,

przez co większa część wody opadowej

przez co większa część wody opadowej

trafia do kanalizacji.

trafia do kanalizacji.



Duży pobór wody na potrzeby

Duży pobór wody na potrzeby

komunalne i przemysłowe, a także prace

komunalne i przemysłowe, a także prace

budowlane (odwodnienia), przy

budowlane (odwodnienia), przy

zmniejszonej infiltracji

zmniejszonej infiltracji

na obszarach zabudowanych, wpływają

na obszarach zabudowanych, wpływają

na obniżenie poziomu wód gruntowych –

na obniżenie poziomu wód gruntowych –

lej depresyjny

lej depresyjny

.

.



Zbiorniki wodne w miastach są zwykle

Zbiorniki wodne w miastach są zwykle

silnie narażone na wysychanie, a

silnie narażone na wysychanie, a

dodatkowo mogą być zanieczyszczone i

dodatkowo mogą być zanieczyszczone i

zakwaszone, zarówno z powodu

zakwaszone, zarówno z powodu

zanieczyszczeń, dostających się do

zanieczyszczeń, dostających się do

zbiorników z opadami atmosferycznymi,

zbiorników z opadami atmosferycznymi,

jak i dopływu zanieczyszczonych wód, a

jak i dopływu zanieczyszczonych wód, a

nawet ścieków spływających z

nawet ścieków spływających z

powierzchni terenu.

powierzchni terenu.



Wnioski:

Wnioski:

Przekształcenia gleb

Przekształcenia gleb



Zanieczyszczenia powietrza, sól

Zanieczyszczenia powietrza, sól

używana do usuwania śniegu, duże

używana do usuwania śniegu, duże

ilości metali ciężkich, a także

ilości metali ciężkich, a także

specyficzne stosunki wodne

specyficzne stosunki wodne

powodują bardzo poważne zmiany w

powodują bardzo poważne zmiany w

jakości gleb na terenach miejskich.

jakości gleb na terenach miejskich.



Zmiany chemiczne w glebach polegają

Zmiany chemiczne w glebach polegają

m.in. na silnym zasoleniu, spowodowanym

m.in. na silnym zasoleniu, spowodowanym

powszechnym stosowaniem chlorku sodu i

powszechnym stosowaniem chlorku sodu i

chlorku wapnia do odśnieżania jezdni, a

chlorku wapnia do odśnieżania jezdni, a

także na zwiększeniu zasadowości z

także na zwiększeniu zasadowości z

powodu obecności dużej ilości wapnia oraz

powodu obecności dużej ilości wapnia oraz

opadu popiołów alkalicznych,

opadu popiołów alkalicznych,

emitowanych przez elektrociepłownie.

emitowanych przez elektrociepłownie.



Inną cechą gleb miejskich jest zawartość

Inną cechą gleb miejskich jest zawartość

znacznych ilości metali ciężkich (ołów,

znacznych ilości metali ciężkich (ołów,

nikiel, kadm).

nikiel, kadm).



Wszystko to prowadzi do zmniejszenia

Wszystko to prowadzi do zmniejszenia

aktywności biologicznej gleby:

aktywności biologicznej gleby:

zmniejszenie liczby organizmów

zmniejszenie liczby organizmów

glebowych niekorzystnie odbija się na

glebowych niekorzystnie odbija się na

jej strukturze i w konsekwencji źle

jej strukturze i w konsekwencji źle

wpływa na rozwój roślinności.

wpływa na rozwój roślinności.



Pobudowlane przekształcenia profili

Pobudowlane przekształcenia profili

glebowych, a w konsekwencji

glebowych, a w konsekwencji

zakłócenia stosunków wodnych, etc.

zakłócenia stosunków wodnych, etc.

Świat flory i fauny.

Świat flory i fauny.



Mimo na ogół niekorzystnych warunków

Mimo na ogół niekorzystnych warunków

siedliskowych w miastach notuje się często

siedliskowych w miastach notuje się często

znaczną liczbę gatunków roślin i zwierząt.

znaczną liczbę gatunków roślin i zwierząt.

Znaczna liczba gatunków nie jest

Znaczna liczba gatunków nie jest

równoznaczna z bogatą strukturą biocenoz i

równoznaczna z bogatą strukturą biocenoz i

ich zrównoważeniem. Charakterystyczne jest,

ich zrównoważeniem. Charakterystyczne jest,

że w mieście występuje znaczna ilości

że w mieście występuje znaczna ilości

gatunków obcych, która zwykle maleje w

gatunków obcych, która zwykle maleje w

kierunku od centrum miasta do jego

kierunku od centrum miasta do jego

przedmieść, wzrasta natomiast w tym

przedmieść, wzrasta natomiast w tym

kierunku udział gatunków rzadkich.

kierunku udział gatunków rzadkich.



Zbiorowiska roślinne w miastach w

Zbiorowiska roślinne w miastach w

dużej części nie są zespołami

dużej części nie są zespołami

naturalnymi, które osiągnęły stan

naturalnymi, które osiągnęły stan

równowagi w toku sukcesji. Stanowią

równowagi w toku sukcesji. Stanowią

one raczej mieszankę gatunków

one raczej mieszankę gatunków

lokalnych z sąsiednich biocenoz, a

lokalnych z sąsiednich biocenoz, a

także przywleczonych świadomie lub

także przywleczonych świadomie lub

przypadkowo przez człowieka z

przypadkowo przez człowieka z

różnych stref klimatycznych.

różnych stref klimatycznych.



Stała ingerencja w biocenozy powoduje,

Stała ingerencja w biocenozy powoduje,

że wyspecjalizowane gatunki rodzime są

że wyspecjalizowane gatunki rodzime są

często eliminowane, a właśnie te gatunki

często eliminowane, a właśnie te gatunki

decydują o stabilności i trwałości

decydują o stabilności i trwałości

układów ekologicznych. Preferowane są

układów ekologicznych. Preferowane są

natomiast gatunki pionierskie,

natomiast gatunki pionierskie,

niewyspecjalizowane, łatwo kolonizujące

niewyspecjalizowane, łatwo kolonizujące

nowe siedliska i szybko się rozmnażające.

nowe siedliska i szybko się rozmnażające.

Właśnie spośród tego typu gatunków

Właśnie spośród tego typu gatunków

wywodzą się tzw. „szkodniki" (np. mysz

wywodzą się tzw. „szkodniki" (np. mysz

domowa, szczur wędrowny).

domowa, szczur wędrowny).



Silnie przekształcone warunki w

Silnie przekształcone warunki w

mieście powodują także zmiany w

mieście powodują także zmiany w

biologii żyjących tam roślin i zwierząt.

biologii żyjących tam roślin i zwierząt.

Zmienia się okres kwitnienia,

Zmienia się okres kwitnienia,

zwierzęta rozmnażają się więcej razy

zwierzęta rozmnażają się więcej razy

w ciągu roku (również zimą).

w ciągu roku (również zimą).

Niektóre ptaki przestają odlatywać na

Niektóre ptaki przestają odlatywać na

zimę, znajdując w mieście

zimę, znajdując w mieście

odpowiednie warunki do zimowania.

odpowiednie warunki do zimowania.



Równocześnie zbiorniki wodne, stare

Równocześnie zbiorniki wodne, stare

ogrody, starorzecza i inne fragmenty

ogrody, starorzecza i inne fragmenty

przestrzeni miejskiej o mało

przestrzeni miejskiej o mało

przekształconych warunkach środowiska

przekształconych warunkach środowiska

stanowią ostoję dla wielu rodzimych

stanowią ostoję dla wielu rodzimych

gatunków roślin i zwierząt, które w

gatunków roślin i zwierząt, które w

intensywnie uprawianych agrocenozach

intensywnie uprawianych agrocenozach

poza miastem straciły swoje siedliska lub

poza miastem straciły swoje siedliska lub

zostały wyeliminowane przez uprawę i

zostały wyeliminowane przez uprawę i

ochronę roślin uprawnych.

ochronę roślin uprawnych.

Wnioski

Wnioski