CO TO JEST RYNEK?
1. Ogół negocjacji między sprzedającymi a kupującymi, dzięki czemu dochodzi do zawarcia transakcji sprzedaży
2. Miejsce spotkań kupujących i sprzedających w celu dokonania wymiany produktu za pieniądze
3. Mechanizm zaspakajania potrzeb zarówno konsumentów jak i producentów
4. Miejsce wymiany towarowo-pieniężnej
KLASYCZNE POJĘCIE RYNKU
Ogół stosunków wymiennych towarowo-pieniężnych, samodzielnie podejmowanych pomiędzy osobami, przedsiębiorcami, instytucjami sprzedającymi produkty i osobami nabywającymi różnorodne produkty
* sprzedający reprezentuje stronę podażową
* kupujący - reprezentuje stronę popytową
UJĘCIE SYSTEMOWE
układ elementów (przedmiotów i podmiotów rynku) połączonych ze sobą za pomocą sieci sprzężeń zwrotnych
przedmioty to towary i usługi zaoferowane do sprzedaży
podmiotami są kupcy(klienci), sprzedający, instytucje oraz firmy związane z rynkiem
Przedmiot: towary, usługi; Podmiot: konsument, producent
UCZESTNICY RYNKU
gospodarstwo domowe- kupują i sprzedają towary na rynkach
firmy- z reguły sprzedają, ale również kupują np. surowce do produkcji
rząd- oddziałuje na rynek np. poprzez system podatkowy interwencjonizm
cudzoziemcy- prowadzą handel międzynarodowy
instytucje marketingowe (pośrednicy)- odpowiedzialni są za przemieszczanie się dóbr w łańcuchu marketingowym: handlowcy, agenci, spekulatorzy, przetwórcy i producenci, instytucje pomocnicze
CECHY WOLNEGO RYNKU
Rynek wolny ma 3 podstawowe cechy:
1. Funkcjonuje w oparciu o prawa ekonomiczne (popyt podaż i równowaga rynkowa)
2. Występuje na nim konkurencja
3. Występuje efektywność gospodarcza
a)Występuje efektywność cenowa:
*funkcjonuje w obszarze wolnego rynku,
*występuje efektywność cenowa: Producenci odzyskują pełną kwotę poniesionych kosztów powiększoną o marżę sprzedaży, Konsumenci uzyskują satysfakcje z konsumpcji wartą zapłaconej ceny,
b)występuje swobodny przepływ informacji między konsumentem i producentem,
c)występuje konkurencja
CO TO ZNACZY, ŻE GOSPODARKA JEST EFEKTYWNA
funkcjonuje w obszarze wolnego rynku
występuje efektywność cenowa
*producenci odzyskują pełną kwotę poniesionych kosztów powiększoną o marżę przy sprzedaży
*konsumenci uzyskują satysfakcję z konsumpcji wartą zapłaconej ceny
występuje swobodny przepływ informacji między konsumentem a producentem.
POPYT:
1.To gotowość do zakupu różnych towarów po różnej cenie do określonego czasu
2.W normalnych warunkach wielkość popytu na dany produkt zależy od jego ceny:
*Cena rośnie- popyt maleje,
*Cena spada- popyt rośnie,
3.Ta odwrotnie proporcjonalna zależność to prawo popytu
Czynniki kształtujące popyt:
1.Dochody konsumentów,
2.Ceny produktów pochodnych:
*Wzrost ceny produktu substytucyjnego spowoduje po pewnym czasie wzrost popytu na produkt podstawowy,
*Wzrost ceny na produkt komplementarny wywoła po pewnym czasie spadek popytu na produkt podstawowy,
3.Liczba kupujących,
4.Oczekiwanie zmiany cen,
5.Preferencje konsumentów,
PODAŻ
To gotowość i zdolność producentów do sprzedaży różnych towarów o różnych cenach w ciągu określonego czasu
Prawo podaży:
Wraz ze wzrostem ceny towaru podaż tego towaru rośnie,
Spadek ceny na dany towar powoduje spadek jego podaży
Determinanty podaży:
*Wielkość nakładów,
*Technologia,
*Liczba producentów,
*Oczekiwanie, co do poziomu cen przyszłości
Równowaga rynkowa:
*Podaż jest równa popytowi (cena niska, popyt wysoki, podaż wzrasta, cena wysoka, popyt niski i podaż maleje)
Cena równowagi:
*Przy stanie równowagi dostawcy i konsumenci otrzymują całkowite korzyści z wymiany,
*w punkcie równowagi maksymalna cena kupującego pokrywa się z minimalną ceną sprzedawcy,
*cena równowagi jest więc kompromisem między kupującym i sprzedającym,
Rynek ogrodniczy - Ogół stosunków wymiennych, towarowo- pieniężnych pomiędzy gospodarstwami rolniczymi sprzedającymi produkty i odpady użytkowe oraz nabywającymi środki do produkcji rolnej i dobra inwestycyjne a osobami i przedsiębiorstwami realizującymi skup produktów rolnych, odpadów użytkowych oraz zaopatrzenie gospodarstw w różnorodne środki i dobra inwestycyjne.
Podaż na rynku ogrodniczym:
*produkty wytwarzane produktów krajowych gospodarstwach ogrodniczych
*produkty przetworzone w zakładach przetwórczych
* produkty pochodzące z importu
Specyfikacja produktów ogrodniczych:
*nietrwałość takich towarów jak sałata, owoce jagodowe, szybko się psują i wymagają specjalnych warunków przechowywania
*duża objętość w stosunku do ceny jednostkowej (kapusta, ziemniaki), transport ich jest obciążony dużymi kosztami.
*zróżnicowanie pod względem jakości
*brak standaryzacji - przygotowanie do sprzedaży odbywa się według różnych zasad.
Specyfika produktów rolnych:
*Rozdrobnienie podaży wynikające z dużej liczby producentów,
*Sezonowość podaży np. zboża w czasie żniw, owoce jagodowe w czasie zbiorów,
*konieczność działań interwencyjnych zdejmowanie nadwyżek z rynku i uruchamianie rezerw w czasie niedoboru,
*Zmienność podaży- oddziaływanie przyrody na poziom plonów, decyzje producentów w oparciu o ceny historyczne,
Przepływ produktów ogrodniczych przez rynek:
*Jako surowiec dla przetwórstwa zboże, buraki, rzepak, mleko, owoce, warzywa,
*Bezpośrednio lub pośrednio do konsumenta bez przetworzenia (owoce, warzywa, jaja, rośliny ozdobne),
*Do innych gospodarstw, do dalszej produkcji (zboża paszowe, materiał siewny, szkółkarski)
Produkty zakładów przetwórczych:
*Produkty finalne- stanowią szeroki asortyment różnych produktów(jogurty, soki owocowe, dżemy, mrożonki)
*Surowce dla innych przedsiębiorstw (np. zagęszczone soki owocowe lub moszcze do produkcji win i napojów)
Produkty z importu:
1. Produkty spożywcze: - owoce cytrusowe, banany, soki pitne, napoje, papryka, bakłażany, pomidory, ziemniaki.
2. Surowce dla przemysłu przetwórczego: zagęszczone soki z owoców cytrusowych, mrożonki owoców i warzyw,
Funkcje importu:
*pełni pozytywna rolę dla konsumenta, bo wzbogaca rynek,
*w okresach niedoboru krajowych produktów zwłaszcza zimą i wczesną wiosną wzbogaca rynek w atrakcyjne towary,
*uzupełnia krajową ofertę owoców w owoce cytrusowe,
*stabilizuje ceny w przypadku niewystarczającej podaży produktów krajowych,
*wpływa na poprawę jakości produktów krajowych poprzez konkurowanie z nimi produktów importowanych,
*bywa zagrożeniem dla producentów zwłaszcza, gdy jest niekontrolowany i nieuzasadniony.
Popyt na rynku ogrodniczym:
*w Polsce jest blisko 12 mln gospodarstw domowych,
*artykuły spożywcze cechują się niską elastycznością popytu,
*wysoki udział wydatków na żywność przeciętnego Polaka (ok. 40%),
*znaczna część produktów żywnościowych kupowana jest codziennie,
*zachowania konsumentów ciągle ulegają zmianie,
Uczestnicy rynku ogrodniczego:
1.Gospodarstwa rolne:
*Ich liczba w Polsce wynosi ponad 2 mln,
*Średnia powierzchnia gospodarstw w Polsce wynosi 7,6 ha UR (w woj. Lubuskim ponad 10 ha),
*54% gospodarstw to gospodarstwa małe do 5 ha UR i dysponują 20% powierzchni użytkowej,
*gospodarstwa powyżej 10 ha stanowią 18% ogólnej liczby i zajmują ponad 51%UR,
*600-800 tys. Gospodarstw ma szansę na rozwój,
*ponad 1 mln gospodarstw nie jest w stanie odtwarzać majątku trwałego,
2. Przedsiębiorstwa przetwórcze:
*jest wiele przetwórni małych o charakterze lokalnym
* dynamiczny rozwój zauważa się u firm, które wytwarzają produkty o dużej elastyczności popytu (piwo, koncentraty spożywcze, napoje)
3. Pośrednicy
*są potrzebni gdyż usprawniają obrót towarowy między producentami a przemysłem przetwórczym
* kompletacja dużych partii towarów o zbliżonej jakości
* zapewnienie ciągłości dostaw
* transport i magazynowanie
* sortowanie i standaryzacja
* źródło informacji rynkowej
* do 1990 roku rolę pośredników pełniły GS SCH, obecnie istnieje dużo drobnych firm prywatnych zajmujących się pośrednictwem
* rynek zmierza do rozwoju dużych wyspecjalizowanych jednostek pośredniczących w obrocie produktami rolnymi
* rynki hurtowe
* rynki producenckie (grupy producenckie)
Warto wiedzieć:
*zatrudnienie w rolnictwie stanowi ok. 25% zawodów czynnych
* eksportujemy przetwory warzywne i owocowe, mięso, mleko, śmietanę, lody, owoce, warzywa, wyroby cukiernicze, alkohole
* importujemy kawę, herbatę, kakao, tłuszcze roślinne, zboża, ryby, owoce świeże
SFORMALIZOWANE I NIESFORMALIZOWANE RYNKI TOWAROWE
barter to wymiana towar za towar
Rynek- miejsce wymiany:
1. Rynek nieformalny:
targowiska (wszyscy i wszystko mogą kupić),
jarmarki (okolicznościowe np. winobranie, jarmark dominikański),
targi zwierząt,
2. Rynek formalny:
rynki hurtowe,
aukcje,
giełdy towarowe,
Rynki nieformalne:
*nie działają w myśl specjalnej ustawy, nie posiadają również spisanych własnych wewnętrznych reguł handlu, kodeksów czy regulaminów.
*transakcje zawierane są w sposób dowolny, lecz zgodnie z literą prawa i poszanowaniem zwyczajów handlowych np. handel w pierwszy wtorek miesiąca
Targowisko:
*Miejsce gdzie dokonuje się najstarsza a jednocześnie najprostsza forma handlu- targi,
*Odbywa się tu bezpośrednio sprzedaż towarów przez producentów wprost konsumentom,
*O określonym czasie kupujący i sprzedający dokonują targu oferowanych towarów lub zwierząt,
*Targowiskiem może być hala targowa prac lub bazar, niekiedy wyposażone w proste urządzenia techniczne,
*Do targowiska każdy uczestnik rynku ma swobodny dostęp,
*Są bardzo ważnym kanałem dla dystrybucji warzyw, owoców, kwiatów, ryb, zwierząt, większych targowisk jest ok. 100.
Rozwój handlu targowiskowego:
Rozkwit handlu przypada na średniowiecze i wtedy wykształciły się:
*targi lokalne-okoliczni chłopi rzemieślnicy zdobywali raczej drobne ilości swoich towarów,
*jarmarki czyli targi międzyregionalne, międzynarodowe (większa ilość towarów)
Cechy targowisk:
*Handel nie podlega żadnym standardom (producenci wg własnego uznania przygotowuje towar do sprzedaży),
*Stanowią własność komunalną lub gminną,
*Nie posiadają infrastruktury technicznej do przechowywania i sprzedaży,
*Brak urządzeń socjalnych,
*Sprzedaż prowadzona jest z samochodu lub w przypadkowych miejscach na placu,
*Oferowany towar jest w wielkich partiach,
Jarmarki:
*targi o zasięgu regionalnym
*Organizowane regularnie, ale rzadziej niż lokalnie lub z okazji święta, uroczystości,
*W średniowieczu niektóre miasta organizowały jarmarki przez cały rok (Genua, Brugia),
*Współcześnie jarmarki nabierają charakteru lokalnego,
*Największe jarmarki przekształciły się w targi międzynarodowe lub krajowe o charakterze wystaw,
*Dla upamiętnienia wydarzeń historycznych, potrzymanie tradycji i dawnych zwyczajów,
Targi zwierząt:
*Odbywają się na targowiskach i stanowią pierwotny obrót zwierzętami przeznaczonymi do chowu,
*W regionach o dużym rozdrobnieniu rolnictwa stanowią głównie źródło zaopatrywania się rolników w materiał hodowlany, skupujący do 80% podaży,
*W rejonach o dużej koncentracji produkcji taka forma ma znaczenie marginalne,
Rynki formalne:
*Uczestnicy kontaktują się w ściśle określonym miejscu i czasie w celu zawarcia transakcji,
*Uczestników obowiązuje zarówno prawodawstwo danego kraju oraz regulaminów i reguł wypracowanych na danym rynku,
*Obrót towarowy na takich rynkach jest bezpieczny i wiarygodny,
Rynki hurtowe:
*Nadrzędnym zadaniem rynków hurtowych jest „ucywilizować” handel targowiskowy,
*Są wyposażone w infrastrukturę techniczną i zaplecze socjalne, dzięki czemu stwarzają znacznie lepsze warunki handlu niż targowiska,
Istota rynków hurtowych:
*Posiadają osobowość prawną,
*Wyposażone w infrastrukturę techniczną niezbędną do działu oraz przechowywania, sortowania i pakowania towarów,
*Działają w sposób ciągły,
*Posiadają własny regulamin oraz system ustalania cen rynkowych,
*Prowadzą działalność niezarobkową (non profit),
*Odbywa się na nich głównie hurtowy handel produktami rolno- ogrodniczymi,
Podobieństwa i różnice między rynkiem hurtowym a targowiskiem:
Cecha |
Targowiska |
Rynek hurtowy |
Rodzaj własności |
Własność komunalna lub prywatna |
Własność spółek prawa handlowego |
Infrastruktura techniczna |
Plac targowy, rzadko stragany |
Hale targowe, chłodnie, magazyny, urządzenia do sortowania, pakowania, zaplecze socjalne |
Prezentacja oferty przez sprzedającego |
Na placu, w samochodzie, na straganie |
W boksach umieszczonych na hali targowej |
Sposób zawierania transakcji |
Bezpośrednio między kupującym a sprzedającym |
Bezpośrednie negocjacje między kupującym a sprzedającym |
Uczestnicy popytu |
Konsumenci, detaliści |
Detaliści, gastronomia, zbiorowe żywienie, konsumenci |
Uczestnicy podaży |
Okoliczni rolnicy, rzemieślnicy, drobni kupcy |
Producenci rolni o dużej skali produkcji, grupy producentów, pośrednicy |
Rozmiar jednoraz. transakcji |
Mały |
Duży |
Cele rynku hurtowego:
*Koncentracja dużych partii towaru w określonym miejscu i czasie,
*Określenie ceny równowagi rynkowej danego dnia na określone produkty,
*Sprzedaż towarów szybko i sprawnie wielu detalistom jednocześnie,
*Oferowanie produktów o odpowiedniej jakości z zachowaniem wymaganych warunków sanitarno- higienicznych,
*generowanie i rozpowszechnianie informacji rynkowej o cenach i wymaganiach klientów co do jakości towarów ,
Funkcje handlu hurtowego:
1.Ekonomiczno- organizacyjne:
*znalezienie nabywcy dla produktu, bądź produktu dla nabywcy,
*dostosowanie popytu do podaży poprzez stosowanie takich instrumentów jak ceny, marża handlowa, informacja rynkowa, promocje,
2.Techniczno- technologiczne:
*magazynowanie towaru w optymalnych warunkach,
*podnoszenie wartości użytkowej i estetycznej towaru (sortowanie, pakowanie) pod potrzeby konsumenta,
*organizowanie transportu od sprzedawcy do nabywcy,
Regulamin na rynkach hurtowych:
1.Określa zasady korzystania z infrastruktury technicznej, nie regulują sposób zawierania transakcji,
2.Regulamin rynku hurtowego w Hamburgu zawiera:
*obszar handlu, godziny otwarcia, krąg kupujących, rodzaj sprzedawanych towarów,
* sposób udzielania koncesji na sprzedaż w ramach rynku hurtowego,
* sposób podziału stoisk w halach, zasady użytkowania pomieszczeń, urządzeń oraz utrzymania czystości,
* sposób rozliczania zużytej energii i wody,
* odpowiedzialność i obowiązek rynku hurtowego wobec uczestników obrotu,
Czym różni się rynek hurtowy od targowiska:
1.Rynek hurtowy jest formalny,
2.Osobowość prawna (spółki prawa handlowego),
3.Bogata infrastruktura techniczna: każdy ma swój boks, sanitariaty, magazyny, transport, chłodnie, urządzenia do sortowania pakowania,
Podział rynków hurtowych:
1.Ze względu na stopień interwencji:
*nie podlegają regulacjom państwa,
*uregulowane przez państwo np. rynek hurtowy w Tokio,
2.Ze względu na usytuowanie przestrzenne
*rynki pierwotne, pośrednie,
*rynki dystrybuujące (wtórne, dochodowe),
Metody zawierania transakcji handlowych:
*Indywidualne negocjowanie drogą targu- najczęściej występują formy sprzedaży,
*Sprzedaż komisowa- producent powierza towar komisantowi, który w jego imieniu zawiera transakcję, komisant pobiera prowizję,
Uczestnicy rynku hurtowego:
1. Po stronie podażowej:
*producenci rolni,
* organizacje producenckie (spółdzielnie, grupy marketingowe)
* hurtownicy hurtu pierwotnego
* pośrednicy handlowi
Rynki hurtowe w Polsce:
1.Giełdy Rolno Towarowe: Gdańsk, Warszawa, Poznań, Katowice
2.Ponadregionalne rynki hurtowe: Szczecin, Wrocław, Gdańsk, Lublin
3.Przygraniczne rynki hurtowe: Zgorzelec, Elbląg
4.Regionalne rynki hurtowe: Zielona Góra…
Rynki hurtowe na świecie:
*w Tokio- jeden z największych rynków na świecie, działa jako przedsiębiorstwo sektora publicznego,
*we Francji- działają w ramach organizacji „Marched' Innteret National”, są to główne przedsiębiorstwa państwowe,
Co może zaoferować rynek hurtowy:
* odpowiednie środki techniczne i organizacyjne (przemieszczanie i przechowywanie towaru)
* dobrze rozwinięty system parkingów
* aktualną informację rynkową i cenową
* dostępność służb fitosanitarnych i weterynaryjnych
* dostępność służb celnych ułatwiających handel międzynarodowy
* przedstawicielstwo banków
* usługi firm marketingowych i pośrednictwa w obrocie towarami
* usługi firm spedycyjnych i transportowych
* promocję i reklamę
* stałe kontakty handlowe
Aukcje zegarowe (rynek formalny):
*Rozwinęły się w Holandii ponad 100 lat temu, obecnie jest ich tam ponad 20,
*Odbywa się na nich publiczna licytacja towarów trudnych do standaryzacji (warzywa, owoce, kwiaty),
*Podstawowe zadania: dystrybucja produktów ogrodniczych (w Holandii 90 % tych produktów sprzedawanych jest przez aukcje),
*stanowią wyższy stopień rozwoju rynku hurtowego,
Na zegarze widnieją następujące informacje:
* dostawca
* nazwę produktu
* walutę
* numer kupującego
* ilość opakowań do sprzedaży
* ilość roślin w opakowaniu
* minimalny zakup
* jakość
* cena (1-100 na zewnątrz zegara)
Zasady sprzedaży na aukcji:
*towary dostarczane przez producentów są przygotowywane do sprzedaży na następny dzień (są myte, sortowane, klasyfikowane wg jakości, przechowywane w chłodni),
*sprzedaż odbywa się na sali zegarowej poprzez publiczną licytację ceny,
*towar podlegający licytacji jest prezentowany na wagonach przejeżdżających pod zegarem cenowym,
*chęć zakupu należy wyrazić poprzez zatrzymanie zegara cenowego w momencie wskazywania najodpowiedniejszej ceny,
*towar niesprzedany jest wycofywany z aukcji (przeznaczane są np. na cele charytatywne),
*sprzedaż takich samych produktów na wszystkich aukcjach odbywa się o tej samej porze,
Kupujący na aukcji:
*kupować może każdy hurtownik, który posiada gwarancję bankowe,
*płatność dokonuje za pośrednictwem administracji aukcji na konto producenta,
*opłaca kilku procentową prowizję od każdego zakupu na fundusz zabezpieczeniowy przeznaczony na pokrycie ceny minimalnej towaru w przypadku, gdy nie zostanie sprzedany,
Zarządzanie aukcją:
*Ogólne Zgromadzenie - najwyższy organ władzy,
*Komitet Wykonawczy - wybiera zgromadzenie spośród członków aukcji,
*Zespół Dyrektorów - mianowany przez KW odpowiada za działalność aukcji, realizuje politykę OZ,
Centralne Biuro Aukcji Owocowo-Warzywnych (CBT) - nadrzędna organizacja nad wszystkimi aukcjami, jej członkami są spółdzielnie skupiające producentów.
Czym charakteryzują się aukcje zegarowe:
*Są własnością prywatną producentów zrzeszonych w spółdzielniach,
*Członkostwo jest dobrowolne jednak zobowiązuje producenta do sprzedaży całości produkcji przez aukcje,
*Zarządzane są przez komitet producentów oraz dyrektorów, managerów,
*Utrzymują się z prowizji od producentów oraz opłat za wynajem miejsc do prowadzenia działalności przez hurtowników,
Cele aukcji:
*Koncentracja podaży i popytu oraz kształtowanie ceny równowagi na produkty rolno-ogrodnicze,
*Prowadzenie polityki w zakresie poprawy jakości produktów,
*Dbałość o wygląd estetyczny produktów poprzez stosowanie rozmaitych opakowań,
*Działania promocyjne,
*Zapewnienie dostępu do profesjonalnych urządzeń
*prowadzenie specjalistycznych usług dla producentów i hurtowników,
Giełda kwiatów w Aalsmeer:
*To największa giełda kwiatów na świecie, na której odbywają się aukcje,
*Powstała w 1968r, sukcesywnie rozbudowywana obecnie zajmuje 755tys. m2,
*Jest własnością spółdzielni producentów, której członkiem jest ponad 5tys. ogrodników,
*80% sprzedawanych tu roślin jest eksportowanych,
*17mln. kwiatów, 2mln. roślin doniczkowych sprzedawanych jest w ciągu 1 dnia,
*posiada 5 sal aukcyjnych, na których znajduje się 13 zegarów,
*sale aukcyjne mogą pomieścić 2tys. kupujących,
*giełda ma 45% udział w rynku Holenderskim,
Co daje producentom giełda Aalsmeer:
1. Korzyści:
*pewność sprzedaży,
*bezpośrednią płatność za sprzedane produkty,
*różnorodność asortymentu sprzedanego na giełdzie stwarza możliwość specjalizacji,
2. Obowiązki:
*opłacanie składek,
*sprzedaż całości produkcji na giełdzie,
Aukcje elektroniczne bydła:
*sprzedaż zwierząt na podstawie opisu
*katalog ofertowy na 2 godziny przed aukcją
*sprzedaż odbywa się poprzez system elektronicznych łączy
*uczestnicy śledzą przebieg aukcji na monitorach swoich komputerów
Giełda towarowa:
Miejsce, na którym odbywa się handel:
*w ściśle określonym czasie,
*towarami standaryzowanymi (przy czym towar nie występuje fizycznie w miejscu handlowania lub prawami do tych towarów),
*według określonych zasad i metod
*poprzez podmioty dopuszczone do handlu
*poprzez publiczne ogłoszenie ustalonych cen w sposób gwarantujący wszystkim uczestnikom różny dostęp do tej informacji,
*gdzie uczestnicy są obecni fizycznie lub kontaktują się ze sobą za pomocą komputerów,
Uczestnicy giełdy towarowej:
(I. Członkowie giełdy:)
1.Członkowie pełnoprawni -maja prawo do zawierania transakcji na własny rachunek lub pośredniczenia na zasadach maklerskich, uczestniczenia w zebraniach giełdy, posiadają pełne prawa wyborcze,
2.Członkowie niepełnoprawni (stowarzyszeni) -mogą dokonywać wszelkich operacji na giełdzie, lecz nie korzystają ze zniżek, nie posiadają też czynnego i biernego prawa wyborczego,
3.Dzierżawcy członkostwa-(GP) uzyskuje się w drodze wydzierżawienia pakietu akcji od akcjonariusza, dzierżawca nie posiada prawa wyborczego,
4.Maklerzy -na większości giełd powoływani są jako zaprzysiężeni znawcy, pośredniczący w zawierani transakcji, -działają na zlecenie osób 3-cich pobierając prowizję , -aby zostać maklerem trzeba zdać egzamin i spełnić warunki określone w statucie giełdy, -na niektórych giełdach mogą posiadać członkostwo i działać na własny rachunek lub w imieniu firm, które im członkostwa udostępniły (giełda poznańska), -działalność maklerska na świecie zorganizowana jest w domach maklerskich, które posiadają akredytację, -maklerzy nie są pracownikami giełdy, ale domy maklerskie są klientami giełdy
5.Goście -osoby, które mogą zawierać transakcje za pośrednictwem członków i maklerów,
Organizacja obrotu na giełdach - zadania giełdy:
1. Określenie zasad obrotu towarowego,
2. Koncentracja ofert kupna i sprzedaży oraz informacji o cenach,
3. Zapewnienie szerokiego i powszechnego dostępu na rynku towarów giełdowych
4. Zapewnienie warunków technicznych, organizacyjnych do porozumienia się kupujących ze sprzedającymi,
5. Zapewnienie właściwych warunków do zawarcia transakcji,
6. Zapewnienie swobodnego dostępu do informacji rynkowej,
7. Zapewnienie bezpieczeństwa zawieranie transakcji,
8. Stworzenie gwarancji realizacji umów,
9. Dostosowanie infrastruktury technicznej do specyfiki zawieranych transakcji i zwyczajów handlowych: w Chicago stoły do negocjacji, w Mineapolis próbki zboża
Podział giełd ze względu na przedmiot obrotu:
*Giełdy towarowe prowadzą handel towarami masowymi, wystandaryzowanymi ilościowo i jakościowo(zboża, surowce kopalniane, ryby)
*Giełdy pieniężne: pierwotne wymiany dokonywano na kruszce szlachetna, obecnie monety, dewizy, papiery wartościowe
*Giełdy usług: zawierane są na nich kontrakty przewozowe, ubezpieczeniowe. Są w zaniku, ich funkcje przejmują instytucje ubezpieczeniowe i inne
Podział giełd towarowych ze względu na znaczenie:
*giełdy o znaczeniu międzynarodowym: są to duże giełdy prowadzące transakcje futures i wyposażenie w system satelitarno-komputerowy GLOBEX, przeprowadzające po 2-3 sesji w ciągu doby, dostosowując się do różnych stref czasowych
*Giełdy o znaczeniu krajowym: często prowadzą handel jednym towarem np. giełda serowa, giełda zbożowa, giełda cukrowa. W Polsce do takich zaliczyć można giełdy prowadzące hurtowy handel towarami rodzimymi
Podział ze względu na rodzaj przeprowadzanych transakcji:
*Giełdy przeprowadzające transakcje gotówkowe: handlują fizycznym towarem. Ich rolę przejmują rynki hurtowe przykładem jest giełda serowa w Green Bay oraz giełdy w Polsce
*Giełdy przeprowadzające transakcje terminowe: można tu sprzedać lub kupić towar, którego fizycznie jeszcze nie ma, największą taka giełda jest Chicago Board of Trade (ponad 200mln. transakcji rocznie)
Co wydarzyło się w Chicago?:
*w 1848 roku 82 Kupców założyło stowarzyszenie Chicago Board of Trade (CBOT), celem stowarzyszenia było wyodrębnienie w mieście miejsca do dokonywania wymiany handlowej, w tym czasie zawierano wyłącznie transakcje gotówkowe (dostawa towaru i rozliczenie następowało zaraz po zawarciu transakcji
*1851r. wprowadzono po raz pierwszy kontrakty terminowe na „przybycie” zboża do magazynów w mieście, w określonym czasie i cenie (transakcje forward)
*Kupcy rzeczni mogli dostarczać zboże dopiero wiosną
*Takie kontrakty zapewniały kupcą zbyt i cenę
*Pierwszy taki kontrakt został zawarty na kukurydzę 13 marca 1851r. Na dostawę 300 w czerwcu
Kontrakty terminowe Forward i Futures:
Kontrakty Forward nie były standaryzowane odnośnie jakości i czasu dostawy, a kupcy nie zawsze dotrzymywali warunków umowy
W 1865r. Wprowadzono kontrakty Futures, które były już standaryzowane co do jakości, terminu i miejsca dostawy, nie zawierały cen
Kontraktami Futures zaczęto handlować, pojawili się spekulanci, którzy wywołali wzrost liczby transakcji, co zwiększył płynność rynku i zmniejszyło ruchy cen
dla zabezpieczenia kontraktów wprowadzono system wpłaty wadiów dla kupujących i sprzedających (złożenie funduszów depozytowych na giełdzie)