Płaskostopie

-

problemy

medyczne

Dr n. med. Bożena Okurowska-Zawada
Klinika Rehabilitacji Dziecięcej UM w Białymstoku

Stopa



jest stabilną podporą ciała i zarazem
amortyzatorem.



jako amortyzator zapobiega wraz ze stawem
kolanowym niebezpiecznym wstrząsom podczas
chodzenia, biegania i skoków.



prawidłowo zbudowana stopa to układ
elastyczny o

trzech głównych punktach

podparcia.



elastyczność zawdzięcza łukowatemu
ustawieniu kości stopy tworzących

sklepienie

poprzeczne i podłużne



jak też dużej ruchomości konstrukcji kostnej
i elastyczności więzadeł spajających
kości stopy.

Anatomia stopy



Najogólniej można wyróżnić kości stępu,
śródstopia i palców.



Jest ich 27, są połączone stawami i więzadłami.



Więzadła zgodnie ze swą nazwą są podobne do
bardzo silnych i elastycznych linek - mocują
„głowy” kości do siebie w stawach i utrzymują
na swoim miejscu.



Więzadła stabilizują całą stopę (biernie) a
mięśnie (czynnie).

Anatomia stopy



Prawidłowo zbudowaną stopę podpierają dwa
łuki kostne - poprzeczny i podłużny.



Płaskostopie polega na

spłaszczeniu lub

obniżeniu tych łuków podbicia, w taki sposób,
że cała podeszwa dotyka podłoża.



Jeśli deformacji ulegają wszystkie kości
śródstopia, rozwija się również

płaskostopie

poprzeczne

- stopa się robi szeroka i mało

elastyczna.

Stopa

zbudowana prawidłowo wspiera się o

podłoże trzema punktami:



piętą



głową pierwszej kości śródstopia



głową piątej kości śródstopia.

Człowiek na drodze ewolucji
przyjął wyprostną postawę ciała.



Utrzymanie sylwetki spionizowanej, a więc
równowagi na małej podstawie stóp stało
się możliwe

dzięki wyspecjalizowanej

kontroli mięśniowo-więzadłowej.



Umożliwiała ona szybkie i doskonałe
przemieszczanie się człowieka.



Jednak dłuższe przebywanie w pozycji
wysokiej w znacznym stopniu

obciąża

kręgosłup,

kończyny dolne, a w nich stopy.

Stopa się rozwija



Ludzka stopa, od chwili, gdy
przychodzimy na świat, do momentu,
gdy stajemy się dorośli, niemal cały
czas zmienia swój kształt.



Przyjmuje się, że u dziewczynek stopa
kształtuje się

do 14-16 roku życia

,

u chłopców zaś

do około

18-20 roku

życia (chłopcy po prostu

później rozwijają się fizycznie).



Płaskostopie występuje najczęściej jako

wada nabyta

i może pojawić się w

każdym wieku.

U dzieci

do około 5 roku życia

gruba

tkanka tłuszczowa na podeszwowej

powierzchni stopy osłania jej sklepienie
i nadaje wygląd zbliżony do
płaskostopia.



Dzieci do

4 roku życia

nie powinny nosić

butów z profilowaną wkładką

(stopa ma

jeszcze słabe mięśnie, które muszą
same nabrać siły, by prawidłowo
wysklepić podeszwę.



Nie należy jej więc podpierać, bo
mięśnie ulegną ,,rozleniwieniu", co
może doprowadzić do płaskostopia w
późniejszym wieku).



Obserwując ślady
naszego malucha na
piasku lub w mokrej
łazience często
możemy
zaobserwować, że
jego stopy są
płaskie.



Nie jest  to jednak
powód do niepokoju.



Mięśnie dziecka nie są jeszcze dostatecznie
rozwinięte.



Jeżeli nawet wykształcił się już łuk stopy, to
przykrywa go

gruba poduszeczka tłuszczowa.



Prawidłowo znika ona u dziecka w wieku 4
lat,

wtedy można już zaobserwować

wyżłobienie stópki.



Jeśli jednak u czterolatka nadal
obserwujemy płaskostopie, konieczna jest
wizyta u specjalisty.



W miarę opanowywania chodzenia dziecko

stawia stopy bliżej siebie

, następuje

doskonalenie

funkcji mięśni stabilizujących stopę.



Zaczynają się zaznaczać łuki stopy.



Powyżej 5 roku życia u dzieci w wieku szkolnym

występuje

płaskostopie, zwane

wczesnodziecięcym.



Dotyczy ono szczególnie dzieci o

słabych

mięśniach i więzadłach.



Taki rodzaj płaskostopia pogłębia się pod

wpływem wysiłku fizycznego i nadmiernych

obciążeń.

U młodzieży w okresach nadmiernego wzrostu,

na

skutek dysproporcji między obciążeniem, a

wydolnością mięśniową,

występuje

tzw. pozorne

płaskostopie.

Ocena stopy, kończyny i
sposobu chodu dziecka :



oglądamy kształt i budowę stopy, poszukujemy
deformacji



oglądamy buty dziecka - nierównomierne
niszczenie podeszwy jest sygnałem
nieprawidłowości



dziecko zgłasza dolegliwości bólowe stóp, kolan
lub całej kończyny



dziecko budzi się w nocy z powodu kurczu łydek



dziecko chodzi nieregularnie, potyka się na
prostej drodze, stopy są stawiane do środka lub
na zewnątrz

Ocena stopy, kończyny i
sposobu chodu dziecka :



wydaje się, że dziecko ma jedną z kończyn
krótszą



widoczna jest koślawość pięt i kolan



dziecko ma trudności ze staniem w jednym
miejscu



częste upadki, trudności z bieganiem, szybkie
zmęczenie,



brak chęci do spacerowania



dziecko informuje, że ma często chłodne stopy

Sygnały alarmowe



u dzieci uczących się chodzić często
obserwujemy chodzenie na paluszkach.



po około miesiącu maluch powinien
zacząć już stawiać najpierw piętę, a
potem palce.



podczas chodzenia przednia część jego
stopy zawija się do środka.
Najprawdopodobniej mamy wtedy do
czynienia z przywiedzeniem przodostopia.

Sygnały alarmowe



gdy przy bocznej kostce dziecka
skóra ,,marszczy się", a stopa ustawia
się piętą w dół, najprawdopodobniej jest
to stopa płasko-koślawa lub piętowa.

Płaskostopie



rozwija się z powodu nadmiernych
i nieprawidłowych obciążeń.



mięśnie stopy przystosowane są do krótkich,
dynamicznych wysiłków (jak podczas chodu i
biegu).



długotrwałe stanie, szczególnie u osób z
nadwagą i zaburzeniami krążenia krwi
(żylaki!) prowadzi do przeciążenia najpierw
mięśni, a następnie więzadeł i stawów.



kolejnym etapem jest powstawanie
utrwalonych zniekształceń i zmian
zwyrodnieniowych stawów stóp

Płaskostopie poprzeczne



mamy do czynienia wówczas, gdy
przeciążenia stopy spowodowane
nadwagą lub noszeniem niewygodnego
obuwia powodują spłaszczenie i
obniżenie

poprzecznego sklepienia

stopy.

Płaskostopie podłużne



polega na obniżeniu lub całkowitym
zaniku sklepienia podłużnego stopy.



łatwo je rozpoznać, gdy podczas stania
nie widać łuku po wewnętrznej stronie
stopy, a obuwie, w którym
często chodzimy ma podeszwę startą
po wewnętrznej stronie

Koślawość stopy



Pojawia się na skutek

niewydolności

mięśnia piszczelowego tylnego lub

mięśnia strzałkowego długiego



Mięsień piszczelowy tylny ustawia

prawidłowo kość łódkowatą w stosunku

do główki kości skokowej.



Niewydolność w/w mięśnia powoduje,

że nie ustabilizowana w fazie podparcia

kość łódkowata zsuwa się ku stronie

zewnętrznej główki dając obraz stopy

płasko-koślawej odwiedzionej

Mięsień strzałkowy długi



Okrążając zewnętrzny brzeg stopy,
przyczepia się do

I kości śródstopia

,

dociskając główkę tej kości do podłoża,
co tworzy czynny punkt podparcia



Przeciążenie

w/w

mięśnia (długotrwała pozycja

stojąca, nadwaga) powodują zmniejszenie przyparcia głowy
I kości śródstopia do podłoża.



Odtworzenie trzeciego punktu podparcia
uzyskuje się przez zwiększenie koślawości
stopy (stopa płaska statyczna)

3 stopnie deformacji stopy
płaskiej

I st

.-w pozycji stojącej na jednej nodze,

badany może czynnie skorygować
deformacje.

II st.-

w pozycji obciążania stopy nie może

czynnie skorygować deformacji, natomiast
w odciążeniu możliwa jest korekcja czynna
lub bierna (supinacja stopy i zgięcie
podeszwowe I kości śródstopia)

III st.-

w pozycji odciążenia nie jest możliwa

korekcja bierna (stopa płaska usztywniona)

Oto kilka praktycznych rad
dla rodziców:



1. Nie krępuj niemowlęcia ciasnymi śpiochami,

rajstopami –

zapewnij mu swobodę ruchów.



2.

Już małe dziecko pobudzaj do ćwiczeń

,

łaskocząc je w podeszwy stóp – odruchowo

przykurczy wtedy paluszki.



3. Postaw dłoń pod stópki dziecka – stawiając

opór ich naciskowi.



4.

Nie przyspieszaj nauki chodzenia

wkładając

dziecko

do chodzika

, skraca się wówczas okres

raczkowania.
Maluch sam stanie na nogi, kiedy jego układ

kostny

będzie do tego gotowy.

Oto kilka praktycznych rad
dla rodziców:



5.

Nie pozwalaj dziecku siadać na

podłodze z nogami podwiniętymi pod
pupę

. Pozycja taka

sprzyja wykoślawieniu kolan.



6. Zachęcaj dziecko w lecie

do zabawy

na

bosaka

na trawie, kamykach, piasku.

To nie tylko świetna zabawa, ale

również gimnastyka wzmacniająca
mięśnie stóp.

Oto kilka praktycznych rad
dla rodziców:



7. Nie pozwalaj dziecku, aby skakało w
„gumę” i przez skakankę

na asfalcie,

zeskakiwało z trzepaka na betonowe
podłoże.



8.

Zapobiegajmy otyłości

u dzieci. Im

większy

ciężar

, tym większą pracę

muszą wykonać

mięśnie stóp.

Oto kilka praktycznych rad
dla rodziców:



9. Nie narażaj dziecka

na długie stanie w

bezruchu, zwłaszcza

w rozkroku

, to pozycja

pogłębiająca koślawość kolan i płaskostopie

,

bowiem w pozycji tej sklepienia stóp są bardzo
obciążone, a to sprzyja powstawaniu wady.



10. Dzieciom, które umieją jeździć na rowerze,
można ustawić siodełko odrobinę za wysoko.

Konieczność sięgania do pedałów czubkami

palców

zmusza mięśnie stóp do treningu.

Oto kilka praktycznych rad
dla rodziców:



11. Zapewnij dziecku odpowiednie

obuwie.

-cholewka powinna sięgać ponad kostkę,
-noski butów powinny być szerokie,

obcas stabilny, sztywny zapiętek,



sznurowane, z miękkiej skóry (lub

tworzyw naturalnych),



podeszwa grubsza i uginająca się, która

amortyzuje wstrząsy podczas chodzenia,



lekko wyprofilowane .



Dziękuję za uwagę