Polityka Ochrony

Środowiska Cele i

Instrumenty

POLITYKA OCHRONY ŚRODOWISKA

• Polityka ochrony środowiska, to forma zorganizowanego społecznie

działania, które zmierza do i osiągnięcia celów związanych z
ochroną i kształtowaniem środowiska przyrodniczego poprzez
realizację logicznie uporządkowanych przedsięwzięć, których skala
i zakres zależą od dostępnych środków i technicznych możliwości
realizacji.

Kształtowanie polityki w zakresie ochrony

środowiska

• Do późnych lat sześćdziesiątych, żadne z państw europejskich nie

miało jasno określonej polityki ochrony środowiska.

• 1972 Szczyt paryski: Uznano. że należy zwrócić szczególną

uwagę na ochronę środowiska w kontekście ekspansji

gospodarczej i poprawy jakości życia. W rezultacie powstał

pierwszy “plan działań w zakresie ochrony środowiska ”. Następnie

powstało kilka podobnych programów wieloletnich oraz cała seria

dyrektyw.

• 1987 Jednolity Akt Europejski: Punkt zwrotny polityki w

zakresie ochrony środowiska; znalazła się ona po raz pierwszy w

traktatach Wspólnoty.

• 1992 Traktat z Maastricht: Proces przebiegał dalej, kwestie

ochrony środowiska otrzymują status działań w pełnej skali.

• 1999 Traktat Amsterdamski: Wzmocnienie podstaw prawnych

na rzecz ochrony środowiska i promocji zrównoważonego rozwoju

w całej UE.

• Obecnie, polityka ochrony środowiska w Unii Europejskiej

opiera się na zasadzie, że wysokie normy środowiskowe
pobudzają innowacyjność i stwarzają nowe możliwości w
gospodarce.

• Całość polityki opiera się na zasadzie “truciciel płaci ”. Truciciel

może “płacić” inwestując w wyższe standardy lub też w formie
podatku od przedsiębiorstw czy konsumentów z tytułu
używania produktu niebezpiecznego dla środowiska. Płatność
może również wiązać się z wymogiem odbioru, przetwarzania i
utylizowanie produktów po ich wykorzystaniu. Komisja
zaproponowała także, aby nielegalne emisje niebezpiecznych
substancji zanieczyszczających powietrze, wodę lub glebę,
nielegalne wysyłanie lub wyrzucanie odpadów oraz nielegalny
handel zagrożonymi gatunkami podlegały sankcjom i karom
podobnie jak inne przestępstwa

Podstawy polityki UE w dziedzinie ochrony

środowiska

• Argument etyczny - każda żywa istota ma prawo do życia, a

gatunek ma prawo do przetrwania.

• Argument dotyczący dobra ogółu - opiera się na związku

pomiędzy degradacją środowiska (brudna woda – choroby,

zanieczyszczone powietrze – zaburzenia w oddychaniu, hałas –

stres). Artykuł 130 traktatu ustanawiającego WE wymienia

ochronę zdrowia ludzkiego jako jeden z powodów prowadzenia

polityki ochrony środowiska.

• Argument ekonomiczny - wspólne standardy w zakresie ochrony

środowiska są podstawowym warunkiem funkcjonowania rynku

Unii. Brak zharmonizowanego prawodawstwa odnośne do ochrony

środowiska spowodowałoby stan, w którym ci którzy przestrzegają

wymogów ochrony środowiska, ponosili by koszty powstałe

wskutek działalności tych, którzy tego nie robią.

Zasady polityki ochrony środowiska UE

• Wysoki poziom ochrony środowiska / Polityka ochrony środowiska

musi uwzględniać badania naukowe, warunki środowiskowe w

regionach Wspólnot, koszty o korzyści działań Wspólnoty na tym

obszarze oraz ekonomiczne i społeczne warunki Wspólnoty i

poszczególnych jej regionów.

• Podejmowanie środków ostrożności / Zasada ta oznacza, że przede

wszystkim należy unikać szkód w środowisku naturalnym o ile jest

to możliwe.

• Zasada zapobiegania / Rozumiana jako zapobieganie skutkom

zanieczyszczenia u samego źródła i niedopuszczanie do tego, by

przenikały one do środowiska.

• Zasada „zanieczyszczający płaci” / Szkody ekologiczne powinny

być ponoszone przez tych, którzy je spowodowali.

• Zasada integracji / Została ustalona w Artykule 3c Traktatu

Amsterdamskiego. Ochrona środowiska musi być zintegrowana z

wszystkimi dziedzinami polityk Wspólnotowych.

• Zasada subsydiarności / Oznacza, że UE zaczyna działać dopiero

wówczas, gdy jest w stanie zrobić więcej niż jej kraje członkowskie.

Cele polityki ochrony środowiska

• zachowanie środowiska i poprawa jego stanu
• ochrona zdrowia ludzkiego
• rozważne i racjonalne wykorzystywanie zasobów

naturalnych

• popieranie międzynarodowych przedsięwzięć na rzecz

rozwiązywania regionalnych i globalnych problemów

ochrony środowiska

Instrumenty realizacji polityki ochrony

środowiska

•

prawo wtórne:

–

rozporządzenia

–

dyrektywy

–

decyzje

•

instrumenty rynkowe:

–

zachęty

–

bodźce ekonomiczne i fiskalne

–

opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska

–

karty ekologiczne

–

odpowiedzialność cywilna

•

mechanizmy wspomagania finansowania ochrony środowiska

przez państwo:

–

bezpośrednie lub pośrednie subwencje

–

finansowanie z budżetu UE

–

finansowanie z projektów realizowanych w ramach funduszy strukturalnych

–

pomoc kredytowa Europejskiego Banku Inwestycyjnego

•

opłaty, kary oraz opłaty produktowe będące źródłem funduszy

za usunięcie szkód.

Instytucje UE do spraw ochrony środowiska

• Europejska Agencja Ochrony Środowiska - czerwiec 1990 –

siedziba w Kopenhadze.
Cele: zapewnienie szerokiego rozpowszechnienia wiarygodnych

informacji, stymuluje planowanie i zastosowanie technik,

programowanie stanu środowiska

• Komisja Ochrony Środowiska – funkcjonuje z ramienia Rady

Europejskiej. 1970. Współpracuje z Dyrekcją Federalną

Środowiska.
Cele: osiągnięcie wysokiego poziomu środowiska, poprawa jakości

życia, wzrost wydajności środowiska.

• Europejska Agencja ds. Środowiska Naturalnego - Istnieje od

1993 roku. Ma siedzibę w Kopenhadze. Jest głównym centrum

informacji o stanie środowiska i jego zanieczyszczeniu.

"Środowisko 2010: Nasza przyszłość zależy

od naszego wyboru"

To tytuł szóstego programu działań w dziedzinie środowiska
naturalnego na lata 2001-2010.

Komisja Europejska uznała za priorytetowe cztery dziedziny:

• przeciwdziałanie zmianom klimatycznym (efektowi cieplarnianemu);
• ochronę przyrody i bioróżnorodności (zwiększenie obszarów chronionych

m.in. mórz);

• dbałość o wpływ środowiska na zdrowie (surowsze normy);
• oszczędne wykorzystanie zasobów naturalnych i gospodarka odpadami

(recykling).

Dla uzyskania poprawy sytuacji w tych dziedzinach, proponuje się

pięć głównych metod działania:

• zapewnienie wdrożenia istniejącego prawa ekologicznego;

• uwzględnianie potrzeb ochrony środowiska we wszystkich sferach

wspólnotowej polityki;

• bliską współpracę z biznesem i konsumentami w celu znalezienia

optymalnych rozwiązań;

• zapewnienie lepszej i łatwiej dostępnej informacji o stanie środowiska

wszystkim obywatelom Unii;

• rozwinięcie bardziej świadomego - z punktu widzenia dbałości o środowisko

naturalne - podejścia do problemu wykorzystania gruntów.

Program Ochrony Środowiska

• Program Ochrony Środowiska określa politykę

środowiskową, ustala cele i zadania środowiskowe oraz
szczegółowe programy zarządzania środowiskowego,
odnoszące się do aspektów środowiskowych,
usystematyzowanych według priorytetów. Zasadniczą misją
Programu jest potrzeba poprawy jakości życia człowieka.

Realizacja tej misji polega na:

• działaniach zmierzających do poprawy stanu środowiska

stanowiącego otoczenie człowieka,

• poprawie zdrowia obywateli,
• zmianie zachowań mieszkańców,
• usprawnieniu zarządzania środowiskiem,
• zmniejszeniu bezrobocia poprzez np. „zielone” miejsca pracy.

Wymienione działania winny być zgodne z regulacjami prawnymi

Unii Europejskiej oraz założeniami krajowej polityki ekologicznej.
Programy ochrony środowiska przedstawiają konkretny plan
działań krótkookresowy oraz długookresowy.

Cele programu ochrony środowiska

• rozpoznanie stanu istniejącego i przedstawienie propozycji zadań

niezbędnych do kompleksowego rozwiązania problemów ochrony
środowiska,

• wyznaczenie hierarchii ważności poszczególnych inwestycji

(ustalenie priorytetów),

• przedstawienie rozwiązań technicznych, analiz ekonomicznych,

formalno - prawnych dla proponowanych działań
proekologicznych,

• wyznaczenie optymalnych harmonogramów realizacji całości

zamierzeń inwestycyjnych ze wskazaniem źródeł finansowania. 

Program ochrony środowiska

Programy ochrony środowiska są również wyrazem wspólnej woli

administracji rządowej, samorządowej i mieszkańców. Winni oni
współpracować zarówno w zakresie tworzenia jak i sukcesywnego
wdrażania Programu. Stąd pojawia się niezwykle istotna rola
uspołeczniania całego procesu powstawania programu jak i jego
realizacji. Program oprócz wykonania zawartych w nim zadań musi
odgrywać poważną rolę edukacyjną. Realizacja programu prowadzi
do poprawy stanu środowiska naturalnego, do efektywnego
zarządzania środowiskiem oraz zapewni skuteczne mechanizmy
chroniące środowisko przed degradacją, a także stworzy warunki
dla wdrożenia wymagań obowiązującego, w tym zakresie prawa
Unii Europejskiej.

Polityka ekologiczna w Polsce

W Polsce przyjęto Politykę Ekologiczną Państwa, zawartej

w uchwale sejmu RP z dnia 8 maja 2003 r. (M.P. z 2003 r. Nr
33, poz. 433). Polska polityka ekologiczna państwa jest
realizowana zgodnie z zasadami: praworządności, likwidacji
zanieczyszczeń u źródła, uspołecznienia, wykorzystanie
mechanizmu rynkowego, zasadą „zanieczyszczający płaci” i
regionalizacją.

Kierunki niezbędnych działań

• racjonalizacja gospodarki energetycznej

• restrukturyzacja przemysłu

• zmniejszenie uciążliwości transportu

• racjonalizacja wykorzystania i zagospodarowania zasobów

wodnych

• racjonalizacja wydobycia i użytkowania kopalni

• użytkowanie, ochrona, kształtowanie żywych zasobów przyrody

CERTYFIKAT ISO 14000

Certyfikat ISO 14000 zakłada dobrowolny udział podmiotów

gospodarczych w działaniach na rzecz ochrony środowiska.
W niedalekiej przyszłości ze względu na konkurencję na rynkach
oraz stan środowiska przyrodniczego przyjęcie norm certyfikacji
będzie warunkiem istnienia przedsiębiorstwa.

Firma posiadająca ten „zielony” certyfikat jest pewniejszym
partnerem dla firm ubezpieczeniowych na zachodzie i dobrym
sąsiadem dla lokalnego społeczeństwa. W Polsce certyfikat ISO
serii 14000 posiada niespełna 200 przedsiębiorstw.

Współpraca Polski z krajami należącymi do

UE

1.Dania
Przy pomocy Danii zrealizowano w Polsce m.in. następujące inwestycje ekol.
• Ciepłownie i zakłady Energetyczne w Bielsku – Białej oraz Elektrownie

Podhalańską.

• Rehabilitacje terenów popowodziowych

2.Finlandia
• Umowa miedzy Polską a Finlandią o współpracy w dziedzinie ochrony

środowiska podpisana 7 maja 1990 roku.

• Porozumienie między Polską a Finlandią o współpracy w dziedzinie

oszczędności energii i ochrony środowiska podpisane 8 maja 1990 roku.

3.Francja
• W roku 1996 podpisano „ Deklaracje współpracy w dziedzinie ochrony

środowiska między Polską i Francją na lata 1997-1998”

Współpraca Polski z krajami należącymi do

UE

4.Niemcy
• Międzyrządowa umowa o współpracy w dziedzinie ochrony środowiska

między PRL a RFN z roku 1989.

• Umowa między Polską a Niemcami o współpracy w dziedzinie gospodarki

wodnej na wodach granicznych z 19 maja 1992 roku.

5.Szwecja
We współpracy ze Szwecją realizowane są programy dotyczące:
• Ochrony wód przed zanieczyszczeniem
• Informacji i edukacji w zakresie wiedzy o środowisku
• Ochrony lasów
• Monitoringu środowiska
• Gospodarki odpadami stałymi
• Efektywnego wykorzystania energii i nowoczesnych czystszych technologii.