HANDEL

MIĘDZYNARODOWY

Definicja Handlu

Międzynarodowego

Jest to odpłatna wymiana towarów lub usług z

partnerami posiadającymi stałą siedzibę poza granicą

celną państwa. Handel zagraniczny w wąskim

znaczeniu odnosi się jedynie do dóbr materialnych

sprzedawanych za granicę lub zakupywanych za

granicą. W szerokim znaczeniu handel zagraniczny

obejmuje obroty majątkowo-kredytowe oraz obroty

bieżące, na które oprócz wymiany składają się zakup i

sprzedaż za granicę usług, dóbr niematerialnych oraz

zobowiązania wynikające z ruchu ludności poza

granicę oraz utrzymywania własnych placówek

dyplomatycznych za granicą.

Formy handlu

zagranicznego

1. Import- przywóz dóbr z zagranicy w celu

wykorzystania ich na rynku wewnętrznym.

2. Eksport- wywóz za granicę gotowych dóbr

pochodzenia krajowego lub w znacznym stopniu

przetworzonych w kraju w wyniku dokonania ich

sprzedaży.

3. Handel tranzytowy- dokonywany jest jedynie za

pośrednictwem firmy tranzytowej, znajdującej się w

kraju trzecim.

4. Reeksport- jest to eksport wyrobów pochodzących

z importu, może przybierać formę reeksportu

pośredniego lub bezpośredniego.

Rodzaje importu

Import bezpośredni stosowany jest w przypadku

surowców i półfabrykatów; daje możliwość

dysponowania przez dłuższy okres dużymi ilościami

produktów i zapewnia stały przepływ materiałów;

gwarantuje bezpośredni kontakt z dostawcą;

wymaga większego zaangażowania kapitałowego.

Import pośredni natomiast dokonywany jest

nieregularnie lub w małych ilościach; dzięki niemu

uzyskuje się korzystniejsze ceny przez masowe

zakupy przez firmy handlu międzynarodowego;

zachodzi w nim konieczność przystosowania

importowanych produktów do wymagań odbiorców.

Rodzaje eksportu

Transakcje eksportowe dokonywane są bezpośrednio

między producentami a odbiorcami lub przez

pośrednika w handlu międzynarodowym, którym są

wyspecjalizowane przedsiębiorstwa.

Lepszą sytuacje daje eksport pośredni, gdy producent

jest firmą średniej wielkości; gdy wymagana jest

znajomość sieci sprzedaży oraz transportu w krajach

importu; gdy istnieje ryzyko błędnych informacji o

popycie na produkt przedsiębiorstwa wytwórcy; gdy

eksport ma charakter dostaw niewielkich lub

nieregularnych; gdy realizowana jest strategia

kapitałooszczędna, rezygnująca z nakładów na

dystrybucję oraz składowanie.

W strukturze polskiego eksportu i importu dominują

produkty przemysłowe, maszyny i samochody.

Polska importuje:

• maszyny rolnicze,
• samochody ciężarowe i samochody osobowe,
• deficytowe surowce mineralne (przede wszystkim

kopaliny-gaz ziemny i ropa naftowa oraz surowce
metalurgiczne),

• produkty

wysoko

rozwiniętych

technologii

(komputery, telefony, lekarstwa i kosmetyki),
przede

wszystkim

produkty

przemysłu

chemicznego

oraz

produkty

przemysłu

elektromaszynowego.

Z kolei towary eksportowane z Polski to przede wszystkim:
• surowce mineralne takie jak węgiel kamienny, srebro, rudy

cynku i ołowiu,

• wyroby przemysłu chemicznego,
• wyroby metalurgiczne,
• maszyny — m.in. części do samolotów, helikoptery,
• produkty przemysłu farmaceutycznego,
• artykuły żywnościowe — owoce , warzywa, przetwory i

produkty mleczarskie, zboża. Po wstąpieniu do struktur UE
wielu

rodzimych

producentów

miało

problemy

z

dostosowaniem produkcji do zachodnich standardów, co
wiązało się z koniecznością nakładów finansowych;
samochody — produkowane na terenie Polski przez
zachodnie koncerny samochodowe,

• wyroby meblarskie,
• drewno,
• statki.

Formy współpracy z

zagranicą

Istnieją różne rodzaje współpracy

zagranicznej: wyróżnia się obrót

towarowy, w którego skład wchodzą:

import, eksport, reeksport towarami

a także obrót "niewidzialny" jest to

dochód pochodzący głównie z

turystyki, usług transportowych,

pocztowych, telekomunikacyjnych,

bankowych.

Znaczenie handlu zagranicznego

w gospodarce

Jednym z czynników decydującym o poziomie rozwoju

gospodarczego danego państwa jest poziom rozwoju

handlu na szczeblu lokalnym i regionalnym.

Pod pojęciem handlu zagranicznego rozumie się

również wszelkiego rodzaju działalność, mająca na

celu utrzymanie korzystnych stosunków

gospodarczych z zagranicą. Rozwój i funkcjonowanie

handlu zagranicznego ma zasadniczy wpływ na

poziom życia w danym państwie, dzięki niemu i stałej

wymianie surowców, kruszców, towarów rolniczych,

przemysłowych a także dóbr kooperacyjnych państwa

posiadają odpowiedni i niezbędny zasób produktów

potrzebnych dla ich prawidłowego funkcjonowania.

Efektem handlu zagranicznego jest pobudzenie

rozwoju gospodarczego, postępu technicznego

oraz napływ i rozprzestrzenianie się nowych

technologii. Handel zagraniczny stwarza nowe

potrzeby społeczeństwa i gospodarki, tym samym

rozszerza rynek wewnętrzny.

Ważne z punktu widzenia polskiej gospodarki i

handlu zagranicznego było wprowadzenie waluty

Euro w krajach Unii Europejskiej do rozliczeń

handlowych (od 1 stycznia 1999 roku); wówczas

Polska jeszcze nie należała do Wspólnoty UE i

handel z krajami należącymi nie odgrywał

większego znaczenia.

Lata 90. to współpraca handlowa przede wszystkim z

krajami RWPG. Ten okres polskiej wymiany

zagranicznej cechował się przede wszystkim

niskimi obrotami wymiany handlowej, zazwyczaj

niską jakością towarów oferowanych do wymiany,

małą ilością oferowanych dóbr przeznaczonych do

konsumpcji, gdyż kierunki handlu zagranicznego

wyznaczały władze kraju i sprowadzano głównie

towary przemysłowe i rolnicze.

Dopiero wprowadzenie gospodarki

wolnorynkowej (popyt, podaż i cena razem
kształtują rynek towarów i usług), umożliwiło

swobodny rozwój wymiany handlowej. Zmianom

uległo także tzw. saldo bilansu handlowego.

Przyjęcie do największej organizacji

gospodarczej w Europie — struktur Unii

Europejskiej, miało ogromne znaczenie

dla rozwoju handlu zagranicznego i

zaważyło na kierunkach rozwoju polskiej

gospodarki. Oznaczało to likwidację barier

celnych wewnątrz Unii, swobodny

przepływ towarów i usług, ale także

konieczność zabiegania o rynki zbytu

poprzez konkurencyjność produkowanych

towarów.

Wymiana handlowa- to poza wymianą towarów i

usług także wymiana walutowa, a więc obroty

finansowe z innymi państwami; zaliczamy do nich

kredyty, wszystkie płatności finansowe za

udzielone towary i usługi. Przepływ kapitału

oznacza także  nowe inwestycje finansowe na

terenie danego kraju, co w przypadku Polski

oznacza napływ zagranicznych inwestorów, aby w

rezultacie przyczynić się do szybszego rozwoju

sektorów gospodarki.

Analizując sytuacje polskiego handlu zagranicznego

można wnioskować, że będzie nasilała się

tendencja wzrostowa, zarówno dla eksportu, jaki i

importu, co jest uzależnione od tendencji na

światowych rynkach.

Współcześnie głównymi partnerami

handlowymi dla Polski są przede wszystkim

państwa europejskie —  to blisko 90% całej

wymiany handlowej, reszta to USA, Australia,

Chiny, RPA, Japonia, Kanada, Indie, Brazylia.

Zasadą handlu jest to, iż sprowadzamy

towary deficytowe, zaś eksportujemy

krajowe nadwyżki, tak też jest w przypadku

Polski. Biorąc pod uwagę procentowy udział

partnerów handlowych naszego kraju

nasuwa się prawidłowość, iż zarówno w

eksporcie jak i imporcie dominują Niemcy

oraz inne kraje Unii Europejskiej; kolejne

miejsca zajmują Chiny i Rosja.

Na rozwój handlu zagranicznego w Polsce

wpływają różne czynniki —  przede wszystkim

prowadzona polityka władz państwowych, które

wyznaczają kierunek wymiany handlowej, popyt

na określone dobra czy usługi oferowane na

rynkach, zapotrzebowanie polskiej gospodarki na

towary wymagane do rozwoju poszczególnych

sektorów. To od władz państwa zależy w jakim

kierunku będzie zmierzać handel zagraniczny,

gdyż jeszcze do niedawna wszystkie towary

podlegające wymianie handlowej — eksportowi,

były obarczone cłem, czyli specjalną opłatą

pobieraną na granicy, co stanowiło dodatkowe

źródło wpływów do budżetu państwa.

Obroty handlu zagranicznego I 2010

W 2010 eksport w cenach bieżących wyniósł 481,1

mld zł, a import 536,2 mld zł. W porównaniu z

analogicznym okresem ubiegłego roku eksport

zwiększył się o 13,7%, a import o 15,7%. Ujemne

saldo ukształtowało się na poziomie 55,1 mld zł (w

2009 r. minus 40,1 mld zł).

Eksport wyrażony w dolarach USA wyniósł 159,8 mld

USD, a import 178,1 mld USD (wzrost odpowiednio

o 16,9% i o 19,1%). Ujemne saldo ukształtowało

się w wysokości 18,3 mld USD (w 2009 r. minus

12,9 mld USD).

Eksport wyrażony w euro wyniósł 120,4 mld EUR,

import 134,2 mld EUR, a ujemne saldo 13,8 mld

EUR, a przed rokiem 9,3 mld EUR (eksport

zwiększył się o 22,6%, a import o 24,8%).

Ujemne salda odnotowano z krajami rozwijającymi się

- minus 78,3 mld zł (minus 26,0 mld USD, minus 19,6

mld EUR), z krajami Europy Środkowo-Wschodniej –

minus 24,9 mld zł (minus 8,4 mld USD, minus 6,2 mld

EUR), dodatnie saldo osiągnięto z krajami

rozwiniętymi 48,1 mld zł (16,0 mld USD, 12,0 mld

EUR), w tym z krajami UE saldo osiągnęło poziom

61,7 mld zł (20,6 mld USD, 15,4 mld EUR). Udział

krajów rozwiniętych w eksporcie ogółem wynosił

84,9% (w tym UE 79,1%), a w imporcie 67,2% (w tym

UE 59,5%), wobec odpowiednio 85,6% (w tym UE

79,6%) i 69,1% (w tym UE 61,9%) w 2009 roku.

Obroty z pierwszą dziesiątką naszych partnerów

handlowych stanowiły 68,2% eksportu (w 2009 r.

67,8%) i 66,9% importu ogółem (odpowiednio 67,1%)

Obroty handlu zagranicznego I-IX 2011

W okresie styczeń – listopad 2011 r. eksport w

cenach bieżących wyniósł 508,3 mld zł, a import 560,2

mld zł. W porównaniu z analogicznym okresem 2010

roku eksport zwiększył się o 14,9%, a i import o

14,3%. Ujemne saldo ukształtowało się na poziomie

51,9 mld zł (w analogicznym okresie 2010 roku minus

55,1 mld zł).

Eksport wyrażony w dolarach USA wyniósł 175,0 mld

USD, a import 193,0 mld USD (w porównaniu z

analogicznym okresem 2010 r. eksport zwiększył się o

19,4%, a import o 18,8%). Ujemne saldo ukształtowało

się w wysokości 18,0 mld USD (w analogicznym

okresie 2010 roku minus 18,3 mld USD).

Eksport wyrażony w euro wyniósł 125,3 mld EUR, import

138,2 mld EUR, ujemne saldo wyniosło 12,9 mld EUR,

a po jedenastu miesiącach 2010 roku 12,0 mld EUR

(eksport zwiększył się o 13,3%, a import o 12,8%).

Ujemne salda odnotowano z krajami rozwijającymi

się – minus 70,4 mld zł (minus 24,2 mld USD, minus

17,4 mld EUR) i z krajami Europy Środkowo-

Wschodniej – minus 37,3 mld zł (minus 12,8 mld

USD, minus 9,2 mld EUR).

Dodatnie saldo uzyskano w obrotach z krajami

rozwiniętymi – 55,8 mld zł (19,0 mld USD, 13,7 mld

EUR), w tym z krajami UE saldo osiągnęło poziom

63,8 mld zł (21,7 mld USD, 15,6 mld EUR). Udział

krajów rozwiniętych w eksporcie ogółem wynosił

84,3% (w tym UE 78,0%), a w imporcie 66,6% (w

tym UE 59,4%), wobec odpowiednio 84,9% (w tym

UE 79,1%) i 67,2% (w tym UE 59,5%) w

analogicznym okresie 2010 roku.

Dla porównania obroty światowego handlu zagranicznego

(suma importu i eksportu) w 2001 roku osiągnęły 11,8

bln USD. W całym okresie powojennym, w związku z

rosnącym stopniem otwierania się gospodarek

państwowych, handel międzynarodowy odgrywał dużą

rolę w stymulowaniu wzrostu gospodarczego w świecie.

Dotyczyło to zwłaszcza obrotów handlowych wysoko

rozwiniętych państw Zachodu, w których decydującym

czynnikiem był rosnący eksport wyrobów

przemysłowych. W efekcie- przykładowo- niespełna

47% światowego eksportu przypadało w 2001 r. na

państwa ówczesnej Unii Europejskiej, w tym prawie

34% stanowiło eksport wewnątrzregionalny tego

obszaru.

W gospodarce światowej dają się wyodrębnić

charakterystyczne dla międzynarodowego handlu

zagranicznego grupy państw. Pierwszą z nich

stanowią wysoko rozwinięte kraje kapitalistyczne,

uzupełnione grupą dynamicznie rozwijających się

państw azjatyckich (Korea Południowa, Chiny,

Singapur, Tajwan traktowany przez Chiny jako swoje

terytorium, Tajlandia, Malezja). Państwa te stanowią

bieguny rozwoju lub wyraźnie dążą do światowych

centrów cywilizacyjnych, a w przypadku azjatyckich

„tygrysów” przyczyniają się do zmiany punktów

ciężkości tych ośrodków. Przypada na nie ponad

80% obrotów handlu światowego.

Druga grupa państw – państwa rozwijające

się, w tym także najbiedniejsze - ma

niespełna 16-procentowy udział w obrotach

handlu światowego. Na państwa środkowej

Europy i kraje d. ZSRR przypada natomiast

zaledwie 4,5% światowego eksportu i 3,9%

importu. W okresie długotrwałej konfrontacji

na linii Wschód-Zachód ta grupa państw

rozwijała się w dużym stopniu dzięki własnym

zasobom, izolowana od światowego rynku

kapitałowego i technologicznego. Głębokie

przemiany restrukturyzacyjne, spowodowały

załamanie wewnątrzregionalnej wymiany

handlowej i poważne wahania wielkości

obrotów międzynarodowych.

Obroty handlowe w pierwszej połowie lat

dziewięćdziesiątych XX w. we wszystkich tych

państwach wzrosły. Przykładami najlepiej

ilustrującymi trudności w handlu międzynarodowym

europejskich państw dawnego bloku wschodniego są

Bułgaria i Rumunia.

W rezultacie obecnie najpoważniejszą słabością

gospodarek wielu dawnych państwa socjalistycznych

jest niewielki udział w międzynarodowym podziale

pracy. Dominującą pozycję w światowym handlu

zagranicznym zajmowały w latach

dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku Stany

Zjednoczone, Kanada, państwa Unii Europejskiej,

Japonia oraz azjatyckie „tygrysy” – na te państwa

przypadało prawie ¾ obrotów handlowych.

Szczególną uwagę należy zwrócić na pozycję

Niemiec w obrotach światowego handlu.

Porównanie wolumenu eksportu i importu z

wysokim wskaźnikiem przypadającym na jednego

mieszkańca w tym licznym społeczeństwie

pozwala sformułować wniosek o wybitnie

proeksportowym charakterze gospodarki Niemiec.

Potwierdza go bardzo wysoki udział handlu

zagranicznego w tworzeniu PKB. W Niemczech

wynosi on 27%. Wykształciły się wyraźne

specjalizacje eksportowe przemysłu niemieckiego,

nie mające w swojej skali odpowiedników w innych

państwach światowej czołówki.

W małych państwach, takich jak Holandia, Belgia,

a zwłaszcza Singapur, udział handlu

zagranicznego w tworzeniu PKB wynosi 50-80%.

W latach dziewięćdziesiątych XX w. Niemcy stały się

głównym partnerem handlowym

restrukturyzujących się gospodarek państw

środkowej i wschodniej Europy. Zmieniający się

globalnie układ podziału pracy spowodował, że 1/3

wymiany handlowej państw środkowej Europy, w

tym także Polski, przypada na Niemcy.

W Stanach Zjednoczonych i Japonii obroty handlu

zagranicznego przypadające na jednego

mieszkańca oraz udział wymiany międzynarodowej

w tworzeniu PKB są wyraźnie mniejsze niż np. w

zachodniej Europie.

• Struktura geograficzna handlu

zagranicznego informuje nas o

kierunkach handlu zagranicznego

danego kraju

• Struktura towarowa informuje nas jakie

grupy towarów są przedmiotem

importu i eksportu

• W dobie wczesnego kapitalizmu przeważała

wymiana dóbr finalnych

• W połowie XIX w. zaczął się wyraźnie

wykształcać tradycyjny międzynarodowy
podział pracy

• Po II wojnie światowej nastąpił ponowny

wzrost udziału wyrobów gotowych w obrotach
międzynarodowych.

• większość wyrobów przemysłowych,
• ponad połowę produktów rolno-

spożywczych

• ok.70 % surowców mineralnych poza

paliwami, które są przede wszystkim
dostarczane przez państwa
rozwijające się

• Maszyny, urządzenia i środki transportu

stanowią 67,2% sprzedaży w eksporcie

• Przetworzone wyroby przemysłu

elektromaszynowego stanowią 29%
importu

• W ostatnich latach pojawił się radykalny,

wartościowy spadek udziału paliw
mineralnych i ropopochodnych w
japońskim imporcie.

Import paliw

mineralnych i

ropopochodny

ch (%)

1985 rok

2001 rok

Japonia

43,1%

20,1 %

Maszyny, urządzenia i środki transportu w eksporcie:

Niemiec

52%

Stanów Zjednoczonych

50,4%

Maszyny, urządzenia i środki transportu w imporcie:

Niemiec

37,5 %

Stanów Zjednoczonych

43,5%

•

W Japonii znana firma NEC inwestuje w

wytwarzanie układów pamięci

• W Izraelu firma INTEL- wytwarzanie układów

pamięci

•

W Irlandii firma INTEL-wytwarzanie

mikroprocesorów do komputerów

•

W Stanach Zjednoczonych firma Samsung-

wytwarzanie układów logicznych

•

W Japonii Toshiba, Mitsubishi-układy logiczne

•

W Wielkiej Brytanii Siemens-układy pamięci

• surowce mineralne z paliwami mineralnymi (np.

węgiel kamienny, rudę żelaza) stanowią 39,3%
eksportu

• Towary rolno-spożywcze (np. pszenicę, mięso,

bawełnę, cukier, masło)stanowią19,6%
eksportu

• Maszyny, urządzenia, środki transportu oraz

pozostałe produkty przetwórstwa
przemysłowego stanowią 86,5% importu

Australia

• W eksporcie wyraźnie dominują

przetworzone wyroby
przemysłowe(74,0%)

• W imporcie natomiast udział ten jest

jeszcze większy(87,0% ).

Kanada

Azjatyckie „Tygrysy”

Stanowią odrębną grupę państw

szybko rozwijających się

przemysłowo.

Korea Południowa, Hong-Kong, Singapur,

Tajwan, a także od niedawna Malezja,

Tajlandia i Chiny osiągnęły duże sukcesy w

rozwoju przemysłu elektromaszynowego,

spożywczego i lekkiego.

• Państwa środkowej Europy należą w

większości do zaawansowanych

rozwojowo krajów przemysłowo-

rolniczych.

• Przykładem może być eksport ropy

naftowej, gazu ziemnego, rudy żelaza

z Rosji lub wywóz węgla kamiennego

i miedzi z Polski.

Udział surowców mineralnych i paliw w eksporcie

Polski

W 1985 roku

23,1%

W 2002 roku

7,5%

Udział maszyn, urządzeń i środków transportu w

eksporcie Polski

W 1985 roku

39,4%

W 2002 roku

37,6%

Udział produktów przetwórstwa przemysłowego

w eksporcie Polski

W 1985 roku

29,3%

W 2002 roku

47,7%

• Głównym eksporterem ropy naftowej w tej

grupie państw jest Arabia Saudyjska, która

uzyskuje z tego tytułu roczne wpływy rzędu
45 mld USD

• Innymi wielkimi eksporterami ropy naftowej

są:

o Iran
o Zjednoczone Emiraty Arabskie
o Meksyk
o Nigeria
o Kuwejt
o Libia
o Irak

Duże znaczenie na rynkach

surowcowych mają również:

• Brazylia-eksport Rudy Żelaza, dostawca

boksytu, manganu, złota

• Meksyk- eksport Rudy metali nieżelaznych,

siarki i srebra

• RPA- dostawca węgla kamiennego, złota,

chromu, platyny, rudy żelaza, diamentów

• Indie- eksport Rudy żelaza, manganu
• Chiny- coraz poważniejszy eksporter węgla

kamiennego, wolframu, metali niezależnych

Kolejną grupą towarową, która ma poważny

udział w handlu państw rozwijających się są

artykuły rolno-spożywcze. Dużymi

eksporterami płodów rolnych i artykułów

hodowlanych stały się zwłaszcza państwa

Ameryki Południowej:

• Brazylia-kawa, kakao, cukier, mięso, owoce
• Argentyna- pszenica, skóry, mięso, owoce

cytrusowe

• Urugwaj- mięsko, skóry
• Kolumbia- kawa, banany

Dziękujemy za uwagę ;)