Handel zagraniczny jest to odpłatna wymiana towarów, usług i dóbr niematerialnych pomiędzy partnerami mającymi stałą siedzibę w różnych krajach.
Eksport wywóz i sprzedaż towarów za granicę.
Import zakup i przywóz towarów z zagranicy.
Reeksport sprzedaż za granicę towarów uprzednio zaimportowanych. Wyróżniamy reeksport bezpośredni i pośredni.
Reeksport bezpośredni, kiedy towar nie jest przywożony do kraju reeksportera, tylko bezpośrednio kierowany z kraju zakupu do innego kraju.
Reeksport pośredni, kiedy towar przywożony jest do kraju reeksportera i dalej wysyłany.
Handel usługami obejmuje:
· Obrót uszlachetniający polega na wysyłaniu lub otrzymaniu z zagranicy półfabrykatów, surowców lub towaru niezupełnie wykończonego, celem dokonania odpłatnie dalszych kolejnych faz procesu wytwarzania lub wykonania zewnętrznego. Wyróżniamy obrót uszlachetniający czynny, dla strony, która dokonuje uszlachetnienia i bierny dla strony, która oddaje do uszlachetnienia.
· Obrót naprawczy polega na wysyłaniu za granicę lub otrzymaniu z zagranicy uszkodzonych obiektów w celu dokonania ich naprawy. Wyróżniamy obrót naprawczy czynny i bierny.
Usługi związane z obrotem towarowym:
· Transportowe
· Spedycyjne (organizacja transportu w przestrzeni i czasie)
· Bankowe
· Ubezpieczeniowe
Patent jest to prawo do wyłącznego korzystania z wynalazku, przyznane wynalazcy lub instytucji finansującej badania.
Licencja jest to udzielenie zgody na korzystanie z wynalazku, przyznane trzeciej osobie przez właściciela wynalazku.
Know-how wiedza techniczna, technologiczna, organizacyjna nie objęta patentami. Czerpie ochronę prawną w wyniku umowy zawartej miedzy stronami.
Znak towarowy jest to kompozycja kolorystyczna, graficzna, liczba, litera, znak pozwalająca odróżnić wyroby jednej firmy od podobnych wyrobów innej firmy.
Leasing jest to forma najmu, dzierżawy, wypożyczenia pozwalająca na użytkowanie określonych dóbr bez konieczności ich nabycia.
Leasing finansuje działalność, jest alternatywnym środkiem kredytowym.
Rodzaje leasingu:
· Leasing bezpośredni, kiedy leasingodawca jest producentem danego urządzenia
· Leasing pośredni, kiedy jest firma leasingowa
· Leasing operacyjny jego przedmiotem są dobra, które mogą być używane przez kilku kolejnych leasingobiorców. Umowy są zawierane na okresy krótkie, z możliwością wypowiedzenia. Po wygaśnięciu umowy przedmiot zwracany jest do leasingodawcy.
· Leasing finansowy przedmiotem są dobra, które mogą być użytkowane przez jednego leasingobiorcę do czasu ich wyeksploatowania. Przedmiot umowy podlega całkowitej lub prawie całkowitej amortyzacji w czasie trwania umowy. Umowy zawierane są na okresy długie bez prawa wypowiedzenia. Po zakończeniu czasu trwania umowy jej przedmiot przechodzi na własność leasingobiorcy.
W przypadku franchisingu jego biorca, czyli franczyzant prowadzi działalność, na którą uzyskał licencję, samodzielnie, ale według wskazówek i pod kontrolą dawcy, czyli franczyzera.
Wytworzone towary franczyzant sprzedaje zgodnie ze strategią określoną przez franczyzera i pod jego znakiem firmowym. Sprzedaż ta może być dokonywana na ściśle określonym obszarze i może obejmować ściśle określone rodzaje towarów.
RYNEK - POJECIE I RODZAJE
Rynek w pojęciu fizycznym jest to miejsce spotkań sprzedających i kupujących.
Rynek w pojęciu ekonomicznym jest to proces kształtowania się popytu i podaży, w wyniku, czego ustalają się ceny i dochodzą do skutku transakcje.
Rodzaje rynków
1. Ze względu na przedmiot obrotu wyróżniamy:
· Towarowe
· Usługowe
· Rynek papierów wartościowych
2. Ze względu na zasięg:
· Rynki lokalne
· Rynki regionalne
· Rynki krajowe
· Rynki międzynarodowe
3. Ze względu na kształtowanie się popytu i podaży:
· Rynek sprzedającego - kiedy popyt jest większy od podaży
· Rynek nabywcy - kiedy podaż jest większa od popytu
4. Ze względu na kształtowanie się poziomu cen:
· Rynek mocny - wzrostowa tendencja cen
· Rynek słaby - tendencja spadkowa
· Ustabilizowany - małe wahania cen
· Zmienny - duże wahania cen
5. Ze względu na stopień zorganizowania (sformalizowania):
· Rynki swobodne, na których sposób zawierania i realizowania transakcji ustalony jest przez kupców
· Rynki zorganizowane instytucjonalnie sformalizowane, na których działanie kupców podporządkowane jest pewnemu regulaminowi np. giełdy, przetargi, aukcje.
GIEŁDY TOWAROWE
Giełda jest najbardziej sformalizowanym rynkiem, na którym odbywają się spotkania kupców, w ściśle określonym miejscu i czasie, i według ściśle określonego regulaminu.
Rodzaje giełd:
· Giełdy towarowe
· Giełdy usług
· Giełdy papierów wartościowych
Cechy towarów giełdowych:
· Jednorodne nadające się do standaryzacji (zaszeregowania) według określonych cech
· Wielkość popytu i podaży jest zmienna
· Istnieje masowość popytu i podaży dla tego towaru np. zboża, rośliny przemysłowe, metale, chemikalia, smary, metale, kopaliny.
Towar na giełdzie nie występuje fizycznie, a transakcje zawierane są na towary, które mogą znajdować się w odległym punkcie kuli ziemskiej i w różnych stadiach przetworzenia.
Na giełdzie operuje się jednostkami towarowymi tzw. kontraktami.
Organizacja giełdy:
Giełda ma charakter członkowski, ilość członków jest ograniczona. Giełdy mogą być powoływane przez państwo, samorządy miejskie lub zrzeszenia kupieckie.
Giełdy mają osobowość prawną i działają w oparciu o statut i regulamin.
Sesje giełdowe odbywają się zazwyczaj 5 dni w tygodniu, najczęściej dwa razy dziennie przed i po południu.
Operacje giełdowe zawierane są na tzw. parkiecie giełdy, na którym znajduje się wyznaczone do zawierania transakcji miejsca zwane ringami lub pitami. W ringu przebywać mogą wyłącznie upoważnieni do zawierania transakcji członkowie giełdy i maklerzy.
Makler jest zaprzysiężony przez daną giełdę i musi odpowiadać warunkom określonym w jej statucie, działa w cudzym imieniu i na cudzy rachunek.
Czas handlu na giełdzie rozpoczyna się i kończy donośnym sygnałem dźwiękowym.
Przepisy poszczególnych giełd wymagają, aby propozycje kupna sprzedaży wykrzykiwano czystym donośnym głosem, tak, aby wszyscy przebywający w ringu maklerzy mieli równe szanse przyjęcia oferty.
Regulaminy niektórych giełd wprowadzają technikę porozumiewania się za pomocą rąk.
Transakcje trzeba zawrzeć z pierwszą osobą, która zgłosiła chęć kupna lub sprzedaży towaru.
Nad ringiem znajduje się otoczone barierką podium, na którym obserwatorzy giełdy śledzą ceny, po jakich w danym dniu zawarto transakcje i wprowadzają je do centralnego komputera.
Po każdym dniu zbiera się komisja notowań, która ogłasza ceny, po jakich w danym dniu zawarto transakcje w tzw. cedułach giełdowych.
Gwarantem uczciwości i prawidłowego wykonania zobowiązań są istniejące przy giełdach Izby Rozrachunkowe. Każdy z maklerów zobowiązany jest do przedstawienia w Izbie dokonanych transakcji.
Na rynku transakcji terminowych istnieje możliwość wcześniejszego rozwiązania transakcji poprzez zawarcie transakcji odwrotnej do transakcji pierwotnej. Izba Rozrachunkowa kompensuje wtedy obie transakcje pozostawiając do rozliczenia stratę lub zysk.
Rodzaje transakcji giełdowych:
1. Transakcje rzeczywiste - ich celem jest rzeczywiste przeniesienie prawa własności i przekazanie towaru. Wśród transakcji rzeczywistych wyróżniamy:
· Transakcje z natychmiastowa dostawą - dostawa w ciągu 1 dnia do 14 dni
· Transakcje na przybycie lub na towary w drodze - dotyczy towarów już załadowanych i skierowanych do określonego miejsca. Po zawarciu transakcji nabywca wskazuje gdzie ostatecznie ma być dostarczony towar.
· Transakcje na załadowanie, - kiedy towar ma być załadowany w określonym terminie i na określony statek.
· Transakcje na dostarczenie, - kiedy sprzedający ma obowiązek dostarczyć towar do określonego miejsca w oznaczonym terminie.
2. Transakcje terminowe - spekulacyjne, futures - w transakcjach tych sprzedający nie ma zamiaru dostarczyć sprzedawanego towaru a kupujący nie ma zamiaru go odbierać. Sprzedawca i nabywca ustalają, jaka będzie cena za miesiąc, dwa czy pół roku, przypuszczają, że faktycznie będzie inna, korzystniejsza dla jednego z nich. Kupujący przewiduje, że cena będzie wyższa a sprzedający, że będzie niższa. W dniu likwidacji transakcji następuje rozliczenie różnic cenowych i ten, kto lepiej przewidział realizuje zysk.
3. Transakcje zabezpieczające - hedge zawierane są przez producentów, którzy potrzebują surowca giełdowego lub kupców zamierzających sprzedać ten towar w późniejszym terminie. Transakcje te mają na celu zabezpieczenie się przed ewentualnymi zmianami cen. Zabezpieczenie polega na tym, że równocześnie zawierane są dwie transakcje. Jedna z nich jest transakcja rzeczywistą, w wyniku, której nastąpi zakup towaru, druga jest transakcja spekulacyjna, mającą na celu spekulacyjną sprzedaż tej samej ilości towaru.
AUKCJE
Aukcje są to stale lub doraźnie organizowane publicznie licytacje towarów niejednorodnych występujących w postaci naturalnej.
Aukcje prowadzi aukcjonator, aukcje są dostępne dla wszystkich, ale często przy zawarciu transakcji korzysta się z pośrednictwa maklerów aukcyjnych, gdyż lepiej znają technikę obrotu danym towarem i zwyczaje aukcyjne.
Przystępujący do aukcji zobowiązani są do wniesienia wadium, czyli kaucji, która stanowi zabezpieczenie wywiązania się z transakcji.
Na aukcjach operuje się jednostkami towarowymi tzw. lotami.
Techniki przeprowadzania aukcji:
· Technika ustna - aukcjonator wywołuje cenę najniższą, którą biorący udział w aukcji podbijają, po trzykrotnym wywołaniu ceny najwyższej, najwięcej dający staje się właścicielem towaru, co zostaje obwieszczone przez aukcjonatora trzykrotnym uderzeniem młotkiem.
· Technika mechaniczna polega na tym, że biorący udział w aukcji zajmują miejsca przy pulpitach, na których znajdują się przyciski połączone z centralnym zegarem. Na zegarze pojawia się początkowo cena bardzo wysoka, której wiadomo, że nikt nie zapłaci. Cena jest stopniowo obniżana do momentu aż znajdzie się chętny do zakupu, co zostaje przez niego zgłoszone naciśnięciem przycisku.
PRZETARG
Przetarg jest to forma zbierania ofert na wykonawstwo robót, zakup dóbr inwestycyjnych lub innych.
Przetargi mogą być otwarte (dostępne dla wszystkich zainteresowanych) ogłaszane w środkach masowego przekazu lub zamknięte, które polegają na tym ze firma ogłaszająca przetarg zwraca się indywidualnie do określonych, potencjalnych dostawców. Warunki przetargu zamieszczane są w ogłoszeniu przetargowym lub zaproszeniu do przetargu.
Przystępujący do przetargu musza wnieść wadium zabezpieczające wykonanie ich przyszłych zobowiązań. Dopuszczalne jest wadium w postaci papierów wartościowych lub gwarancji bankowych.
Aby zapewnić równe szanse przystępującym do przetargu, koperty nie są otwierane i analizowane w miarę ich napływania, ale w określonym dniu o określonej godzinie.
Ogłaszający przetarg ma prawo nie skorzystania z żadnej oferty i powtórzenia przetargu w części lub całości.
KUPIEC - POJECIE I RODZAJE
Kupiec jest to osoba fizyczna lub prawna, która stale wykonuje czynności kupna - sprzedaży w celu osiągnięcia zysku.
Rodzaje kupców:
Ze względu na przedmiot obrotu:
· Kupcy towarowi
· Kupcy nietowarowi
Ze względu na formę prawną:
· Kupcy jednoosobowi
· Spółki
· Spółdzielnie
· Przedsiębiorstwa państwowe
Ze względu na ponoszone ryzyko:
· Kupcy działający na własny rachunek
· Kupcy działający na cudzy rachunek
KUPCY DZIAŁAJĄCY NA CUDZY RACHUNEK
Komisant działa we własnym imieniu na rachunek komitenta, który zleca mu zakup lub sprzedaż towaru. Umowa komisu określa strony umowy, wysokość prowizji komisowej, towary, limity cen, i przepisy formalne.
Komisant jest zobowiązany do przestrzegania limitów cen: przy zakupie jest to limit górny, a przy sprzedaży dolny.
Za swoją działalność otrzymuje wynagrodzenie w formie prowizji ustalonej. Wysokość prowizji zależy od rodzaju towaru i obszarów geograficznych.
Jeśli komisant weźmie na siebie odpowiedzialność za wypłacalność klientów, którym sprzedał towar na kredyt, może dodatkowo otrzymać prowizję tzw. prowizję del credere.
Konsygnatariusz działa we własnym imieniu, na rachunek swojego zleceniodawcy, konsygnatora. Stosunki miedzy stronami reguluje umowa o skład konsygnacyjny. Pod względem formalnym jest ona zbliżona do umowy komisu, z tym, że konsygnatariusz prowadzi skład, z którego dokonuje sprzedaży.
Agent działa w imieniu i na rachunek swojego zleceniodawcy tzw. pryncypała albo patrona. Stale pośredniczy w zawieraniu umów kupna - sprzedaży i współdziała przy ich realizacji.
Zakres działania agenta może być ustalony geograficznie (np. Francja) lub asortymentowo (np. obrabiarki).
Rodzaje agentów:
· Agent z prawem wyłączności pobiera prowizje od wszystkich transakcji zawartych na jego terenie lub w jego asortymencie bez względu na to czy pośredniczył w ich zawieraniu czy nie.
· Agent bez prawa wyłączności pobiera jedynie prowizję od tych transakcji, w zawieraniu, których pośredniczył.
· Agent generalny ma prawo do zatrudniania subagentów.
Współpraca z agentem wstępnym ma charakter bardzo luźny i może występować w formie porozumienia dżentelmeńskiego lub listu prowizyjnego.
List prowizyjny jest to pismo skierowane do osoby mającej wykonać czynności agencyjne, w którym podaje się zakres jego działalności, wysokość prowizji i czas, na jaki współpraca opierać się będzie na tej zasadzie.
Stała umowa agencyjna dokładnie określa prawa i obowiązki stron.
Podstawowe obowiązki agenta to:
· Wyszukiwanie nabywców
· Reprezentowanie interesów zleceniodawcy
· Systematyczne nadsyłanie informacji i sprawozdań o sytuacji na danym rynku
· Udział w reklamie i innych środkach oddziaływania na rynek
· Załatwianie reklamacji
· Nie osiąganie żadnych ukrytych korzyści od negocjonowanej transakcji
Podstawowe obowiązki zleceniodawcy to:
· Wypłacanie prowizji
· Informowanie o ilości towaru będącej do dyspozycji agenta
· Informowanie o samodzielnych działaniach handlowych na terytorium agenta
Makler (broker) działa w cudzym imieniu i na cudzy rachunek. Jego współpraca ze zleceniodawca ma charakter doraźny i dotyczy jednej konkretnej transakcji. Makler może równocześnie reprezentować obie strony i od obu pobierać prowizję. Maklerzy mogą działać w sferze obrotu towarowego, pieniężnego i w sferze usług. Do maklerów usługowych zalicza się maklera frachtującego i maklera klarującego.
Makler frachtujący pośredniczy w zawieraniu umów drogą morską.
Makler klarujący załatwia wszystkie formalności związane z wejściem, wyjściem i pobytem statku w porcie.
KUPCY DZIAŁAJĄCY NA WŁASNY RACHUNEK
Hurtownicy
W wielu krajach świata znaczna część obrotów towarowych z zagranicą jest realizowana przez przedsiębiorstwa handlowe zatrudniające stosunkowo niewielką liczbę pracowników. Są one zazwyczaj własnością indywidualnych osób lub rodzin, bądź też spółkami prawa handlowego. Jeżeli liczba zatrudnionych w takich przedsiębiorstwach nie przekracza 200 lub 250 osób, to korzystają one ze statutu tzw. małych firm.
Jeszcze w latach sześćdziesiątych w krajach zachodnich zostały podjęte badania, a w ich wyniku — decyzje mające na celu ułatwienie takim firmom działania i rozwoju przez zwiększenie ich konkurencyjności w stosunku do wielkich korporacji. Znajduje to obecnie wyraz w uprzywilejowaniu podatkowym, ułatwieniach w dziedzinie obrotu z zagranicą, tworzeniu zrzeszeń i izb, które przekazują takim przedsiębiorstwom użyteczne informacje i bronią ich interesów, zwłaszcza w sferze ustawodawstwa. Jednak liczba zatrudnionych nie może być jedynym kryterium, na podstawie, którego uznaje się firmę za małą.
W sferze produkcji liczba 200 czy 250 zatrudnionych może faktycznie być uznana za niewielką w obecnej strukturze produkcji światowej, natomiast w dziedzinie handlu, a zwłaszcza handlu hurtowego, większość przedsiębiorstw nie zatrudnia tak dużej liczby pracowników. Hurtownicy zatrudniający mniej niż 100 pracowników osiągają często wielomilionowe obroty (W latach osiemdziesiątych udział takich firm w imporcie wynosił ok. 70% w RFN i Francji, ok. 50% w Szwajcarii oraz we Włoszech).
Dlatego też, w celu ograniczenia możliwości korzystania z uprawnień małych firm, w niektórych krajach jako dodatkowe kryterium przyjmuje się wielkość obrotu przedsiębiorstwa.
Firmy handlowe uczestniczące w obrocie międzynarodowym są wyspecjalizowane. Najczęściej jest to specjalizacja pod względem towarowym, dość często geograficzna, niekiedy zaś towarowo-geograficzna. Specjalizacja towarowa dotyczy ogólnie towarów masowych, w tym również takich, które są przedmiotem obrotu na rynkach formalnych. Przedmiotem obrotu firm prowadzących wymianę z określonymi krajami są najczęściej towary bardziej wyspecjalizowane. Często jest to sprzęt gospodarstwa domowego, konfekcja damska, futra i skóry zwierząt futerkowych, a także sprzęt inwestycyjny.
Dzięki wąskiej specjalizacji geograficznej firmy te mają dość wszechstronne rozeznanie sytuacji na danym rynku. W związku z tym nawet wytwórcy wyspecjalizowanego sprzętu korzystają często z ich pośrednictwa przy sprzedaży swoich wyrobów na nie znanych im rynkach.
Hurtownik działający na własny rachunek na każdą transakcję zawiera odrębną umowę kupna-sprzedaży nawet wówczas, gdy współpracuje z danym dostawcą przez dłuższy okres. Hurtownik taki nie korzysta z wyłączności geograficznej i towarowej. W związku z tym na danym terytorium można korzystać nawet z większej liczby hurtowników przy sprzedaży tego samego towaru.
W dziedzinie importu, a w pewnych przypadkach również eksportu, firmy takie działają na własny, ale także na cudzy rachunek (komis). Jeżeli ich współpraca z zagranicznym dostawcą jest oparta na wieloletniej umowie i działają na własny rachunek, nazywani są dystrybutorami.
Dystrybutorzy
Hurtownik działa na własny i cudzy rachunek, dystrybutor zaś działa wyłącznie na własny rachunek. Współpraca z dystrybutorem opiera się na długoterminowej umowie. W przypadku importu działalność dystrybutora powoduje całkowite lub częściowe zmonopolizowanie zakupu w danym kraju lub na określonym terytorium administracyjnym (w danym województwie lub prowincji). Zakres uprawnień dystrybutora może jednak być ograniczony (np. do sprzedaży do sieci detalicznej z wyłączeniem automatów sprzedażowych i sprzedaży wysyłkowej) lub do określonych grup nabywców (np. do detalu, ale z wyłączeniem gastronomii).
Dystrybutor jest upoważniony przez dostawcę do dalszego rozprowadzania importowanego towaru i ustalania wysokości cen w dalszej odsprzedaży oraz form oddziaływania na rynek. Może on również nadawać takim towarom własną markę handlową, gdy towar nie jest nią oznakowany przez eksportera, lub prowadzić sprzedaż anonimową. Jednocześnie ponosi wszystkie koszty związane ze sprzedażą importowanego towaru na danym rynku.
Znacznie bardziej ograniczona jest swoboda działania dystrybutora, gdy reprezentuje on zagraniczną firmę wytwarzającą towary o znanej i uznanej marce. Faktycznie jego możliwości działania zbliżone są wówczas do możliwości dealera działającego na własny rachunek. W dziedzinie eksportu występuje również działalność o charakterze dystrybutorskim. Z usług dystrybutorów korzystają nawet duże firmy wytwórcze nastawione głównie na sprzedaż na rynku wewnętrznym. Najczęściej jednak dystrybutorzy obsługują działalność eksportową niewielkich przedsiębiorstw produkcyjnych, których nie stać na finansowanie eksportu i podejmowanie związanego z nim ryzyka. Przedsiębiorstwa te nie mają odpowiedniej kadry specjalistów, trudniej im uzyskać informacje dotyczące przepisów eksportowych obowiązujących w ich własnym kraju, a tym bardziej przepisów obowiązujących za granicą. Sprzedają więc swoje towary określonemu odbiorcy i nie interesują się ich losami na rynkach zagranicznych.
Dealerzy
Kolejnym pośrednikiem powszechnie występującym w obrocie międzynarodowym, działającym na rzecz producenta, jest dealer. Może on reprezentować zarówno wytwórców krajowych, jak i zagranicznych. Dealer dokonuje sprzedaży na własny rachunek lub na rachunek swoich zleceniodawców, lecz we własnym imieniu. Może, więc działać również w charakterze komisanta. Istotne w jego działalności jest to, że sprzedaje towar ostatecznemu nabywcy. Może, więc być traktowany jako przedsiębiorstwo handlu detalicznego. Przedmiotem obrotu dokonywanego przez dealerów są dobra inwestycyjne oraz dobra konsumpcyjne trwałego użytku. Najbardziej znani są dealerzy w dziedzinie sprzedaży sprzętu rolniczego, samochodów osobowych i urządzeń komputerowych.
Umowa dealerska jest umową długookresową. Dealer najczęściej reprezentuje jednego dostawcę. Może za zgodą dostawców reprezentować kilku z nich. Występuje to wtedy, kiedy kilku z nich oferuje towary o charakterze komplementarnym (np. różnej klasy samochody osobowe), co pozwala mu na oferowanie większego zestawu wyrobów. Ma on prawo do udzielania nabywcom rabatów. Ogólna wartość rabatu jest uzgadniana ze zleceniodawcą, lecz rabaty mogą być udzielane poszczególnym odbiorcom w różnej wysokości, w zależności od uznania dealera. Dealer przykładowo może udzielić wyższego rabatu odbiorcy, który dokonał u niego kilku kolejnych zakupów, bądź, którego uznał za osobę opiniotwórczą w danym środowisku (grupie klientów).
Dealerzy uzyskują wyłączne prawa do sprzedaży danego towaru na określonym terenie (kraju, regionu, miasta, dzielnicy). Mogą oni również uzyskać uprawnienia dealera generalnego na danym obszarze i mieć swoich subdealerów na terenie mniejszych jednostek terytorialnych. Dealer generalny posiada zazwyczaj skład konsygnacyjny oraz zaopatruje subdealerów w wyroby gotowe i części zamienne.
Oprócz sprzedaży towarów, dealerzy zajmują się obsługą techniczną sprzedawanych wyrobów oraz odkupują zużyty sprzęt od swoich klientów. Przy zakupie nowego wyrobu odliczana jest wtedy wartość wyrobu zużytego, według stawek ustalonych ze zleceniodawcą i/lub według stawek ogólnie obowiązujących, przyjętych zwyczajowo w danej dziedzinie obrotu w określonym kraju.
W związku z odkupywaniem zużytego sprzętu dealerzy zajmują się również handlem używanymi wyrobami swoich zleceniodawców (ang. second hand).
Przedsiębiorstwa handlu zagranicznego w Polsce
Do niezależnych firm handlowych zaliczamy w Polsce przedsiębiorstwa handlu zagranicznego. Przez wiele lat po wojnie występował monopol handlu zagranicznego i firmy działały na zasadzie wyłączności towarowej. W latach osiemdziesiątych (od 1982 r.) firmy te traciły stopniowo wyłączność towarową na skutek istnienia systemu koncesji (inne podmioty gospodarcze uzyskały zezwolenia na prowadzenie handlu zagranicznego), a w latach dziewięćdziesiątych do obrotu towarowego z zagranicą włączyły się wszelkie podmioty gospodarcze, które w dokumencie rejestracyjnym wymieniły jako składnik swojej działalności handel z zagranicą. W 1999 r. w obrocie z zagranicą uczestniczyło ponad 300 tyś. podmiotów gospodarczych, w tym wielu producentów.
Należy jednak zaznaczyć, że — ze względu na specyfikę obrotu z zagranicą — jeszcze w połowie lat dziewięćdziesiątych ponad 50% eksportu i ok. 40% importu realizowały przedsiębiorstwa zawodowych kupców handlu zagranicznego.
Formy prawne tych przedsiębiorstw ulegają przekształceniu. Większość z nich z przedsiębiorstw typowo państwowych przekształca się w spółki prawa handlowego z udziałem państwa. Działają one na własny rachunek oraz na podstawie umów komisowych.
Również formy organizacyjne tych przedsiębiorstw ulegają pewnym zmianom, których celem jest przystosowanie organizacji do warunków działania na współczesnym rynku. W większości tych firm nadal występuje specjalizacja towarowa. Wynika ona przeważnie z faktu udziału kapitałowego w tych firmach określonych przedsiębiorstw wytwórczych, z którymi łączą je więzi historyczne. W związku z tym podstawową formą organizacyjną służby handlowej w dużych przedsiębiorstwach handlu zagranicznego są nadal biura branżowe.
DOKUMENTY SPEDYCYJNE I PRZEWOZOWE
Zlecenie spedycyjne jest to dokument wystawiany przez eksportera lub importera zlecający spedytorowi zorganizowanie przewozu określonego towaru.
Zleceniodawca określa w nim zakres czynności, które winien wykonać spedytor np. zgłoszenie do odprawy celnej, ubezpieczenie towaru, zorganizowanie kontroli jakościowej i ilościowej, składowanie towaru.
Zlecenie przyjęte przez spedytora jest dowodem zawarcia umowy spedycji.
Zlecenia spedycyjne sporządzane są na ujednoliconych standartowych formularzach dostosowanych do formy zgłoszenia celnego SAD. Powinny być wypełnione zgodnie z warunkami kontraktu oraz z warunkami akredytury, jeżeli taka forma płatności ma zastosowanie.
Spedytor po otrzymaniu zlecenia spedycyjnego sporządza szczegółową instrukcję wysyłkową, której kopię przesyła do przedsiębiorstwa handlu zagranicznego.
Instrukcja wysyłkowa jest to dokument wystawiany przez spedytora, w którym przekazuje on zleceniodawcy - eksporterowi informacje potrzebne do odpowiedniego przygotowania towaru do wysyłki i wysłania go we właściwy sposób i w określonym czasie.
Eksporter ma obowiązek stosowania się do wskazówek zawartych w instrukcji wysyłkowej pod rygorem ewentualnych dodatkowych kosztów wynikłych na skutek niewykonania poleceń spedytora.
Kwit sternika stwierdza przyjęcie i załadowanie towaru na pokład statku, podpisywany przez oficera nadzorującego załadunek i wydawany załadowcy. Zawiera dane dotyczące rodzaju i ilości załadowanego towaru, nazwę statku, port załadunku, i port przeznaczenia, datę zakończenia załadunku.
Może zawierać zastrzeżenia odnośnie stanu towaru lub opakowania, które przenoszone są do konosamentu, wydawanego w zamian za kwit sternika.
Kwit sternika zawierający zastrzeżenia nazywany jest brudnym, a nie zawierający zastrzeżeń - czystym kwitem sternika. Mimo uzyskania brudnego kwitu sternika można uzyskać czysty konosament pod warunkiem wystawienia przez załadowcę listu gwarancyjnego.
Kwit sternika jest dla załadowcy dowodem, że towar został załadowany na statek i od tego momentu odpowiedzialność za towar ponosi przewoźnik.
W transakcji na warunkach FOB może być wystarczającym dokumentem do uzyskania zapłaty.
W przypadku załadunku towaru z nadbrzeża na statki liniowe, gdy towar przechodzi przez składy portowe wystawiany jest kwit dokowy. Jest on dowodem przyjęcia towaru do załadunku i poza tym pełni takie same funkcje jak kwit sternika.
Konosament jest podstawowym dokumentem w transporcie morskim jest to dokument przewozowy.
Funkcje konosamentu:
· Jest potwierdzeniem przyjęcia ładunku do przewozu
· Jest papierem towarowym uprawniającym do dysponowania ładunkiem
· Stwierdza zawarcie umowy o przewóz i jej warunki
Rodzaje konosamentu:
Ze względu na rodzaj żeglugi:
Konosament liniowy wystawiany dla przewozów w warunkach zapewnianych przez żeglugi okrętowe, utrzymujące stałe połączenie w określonych relacjach. Zawierają bardzo rozbudowaną treść, gdyż armator zamieszcza (na odwrocie) szczegółowe warunki przewozu.
Konosament charterowy stosowany w żegludze trompowej (nieregularnej), wystawiane są w oparciu o oddzielną umowę o przewóz zwaną charterem. Mają stosunkowo nieskomplikowaną treść, ponieważ stosuje się do nich w całej rozciągłości warunki charteru, które dla uniknięcia nieporozumienia powinny być do takiego konosamentu dołączone.
Ze względu na sposób przyjęcia towarów do przewozu:
Konosament na towary załadowane (on board lub skipped), który jest pokwitowaniem przyjęcia towaru do przewozu na określony statek.
Konosament na towary przyjęte do załadunku (recived for shipment) stwierdzający przyjęcie towaru przez przewoźnika w celu późniejszego załadowania na statek. Uważa się, że ma być on załadowany na pierwszy odchodzący w danym kierunku statek.
Ze względu na możliwość przenoszenia tytułu własności do towaru:
Konosament imienny podaje nazwę odbiorcy - tylko on może odebrać towar w porcie przeznaczenia.
Konosament imienny może być przeniesiony na osoby trzecie w drodze cesji, chociaż w praktyce bywają odstępowane nieprawidłowo w drodze indosu.
Konosament na zlecenie przenoszony w drodze indosu.
Konosament na okaziciela przenoszony poprzez wręczenie.
Ze względu na klauzule restrykcyjne:
Czysty (clean) nie zawiera klauzul stwierdzających wadliwy stan towaru lub opakowania.
Brudny (dirty) zawiera klauzule restrykcyjne stwierdzające zły stan towaru lub opakowania.
Ze względu na organizacje przewozu:
Zwykły przewóz odbywa się jednym statkiem.
Przeładunkowy przewóz dobywa się z przeładunkiem z tym, że armator zobowiązuje się przeładować towar na swój koszt.
Bezpośredni następuje zmiana przewoźnika, także w sytuacji, gdy zmiana ta wiąże się z wykorzystaniem innej gałęzi transportu.
Inne rodzaje konosamentu:
Konosament spedytorski wydawany przez spedytora oddającego towar do przewozu ma szczególne zastosowanie przy przewozach kontenerowych, ujednoliconą formą tego dokumentu jest konosament spedytorski FIATA, dla przewozów kombinowanych.
Konosament skrócony stosowany w przypadku regularnych przewozów na określonych liniach lub przez armatorów stale współpracujących.
Konosament celny odpis konosamentu składany w urzędzie celnym dla potrzeb odprawy celnej.
Konosament opcyjny na jego podstawie odbiorca towaru ma możliwość wyboru portu wyładunku, który nie jest z góry wskazany.
Konosament zbiorowy wystawiany dla kilku przesyłek, przeznaczonych dla różnych odbiorców.
Konosament wystawiany jest w dowolnej liczbie oryginałów i dowolnej liczbie kopii (full set of BIL). Oryginały oznaczone są pieczęcią „orginal” a kopie „copy not negotiable”. Najczęściej konosament jest wystawiany w trzech oryginałach.
Do odbioru w porcie przeznaczenia wystarczy jeden egzemplarz oryginalny i w tym momencie pozostałe egzemplarze tracą moc. Zazwyczaj jednak kupujący uzależnia zapłatę za towar od przedłożenia kompletu oryginałów.
Konosamenty wystawiane są w języku angielskim, ze względu na to, że konosament jest dokumentem przenośnym i zbywalnym, umożliwia wygodne operacje w handlu zagranicznym, zwłaszcza sprawę odsprzedaży i przekazywania towaru następnym nabywcom.
W żegludze śródlądowej stosowany jest konosament żeglugi śródlądowej. Jest to dokument stwierdzający przyjęcie towaru do przewozu na wskazanych w nim warunkach.
Może być dokumentem zbywalnym jak i niezbywalnym. Wystawiany jest w jednym oryginalnym egzemplarzu i dowolnej ilości kopii.
Międzynarodowy Kolejowy List Przewozowy CIM jest dokumentem stwierdzającym zawarcie z koleją umowy o przewóz. Umowę uważa się za zawartą w chwili przyjęcia przez kolej przesyłki i umieszczenia stempla datownika stacji nadania na liście przewozowym.
CIM - Międzynarodowa Konwencja o Przewozie Towarów Kolejami.
Międzynarodowy List Przewozowy CIM stwierdza fakt zawarcia umowy o przewóz drogą kolejową. Obowiązki i prawa stron wynikają z Międzynarodowej Konwencji o Przewozie Towarów koleją.
Dokument CIM składa się z 5 egzemplarzy: oryginał przeznaczony jest dla odbiorcy przesyłki, ceduła przewozowa towarzyszy przesyłce i przeznaczona jest dla stacji przeznaczenia, poświadczenie odbioru towarzyszy przesyłce do stacji przeznaczenia i stanowi dokument rozliczeniowy miedzy zarządami kolei biorących udział w przewozie, wtórnik przeznaczony jest dla nadawcy przesyłki, poświadczenie nadania przeznaczone jest dla stacji nadania.
List CIM wystawia nadawca w języku kraju nadania z tłumaczeniem na jeden z trzech języków: włoski, francuski lub niemiecki.
Międzynarodowy Kolejowy List Przewozowy SMGS stosowany jest obecnie w komunikacji kolejowej z krajami byłego ZSRR, Mongolią i krajami socjalistycznymi Dalekiego Wschodu.
Komplet listu składa się z:
· Oryginału - dla odbiorcy przesyłki
· Ceduły - dla stacji przeznaczenia
· Grzbiet ceduły dla stacji nadania
· Wtórnik - dla nadawcy
· Dodatkowa ceduła dla celów statystycznych
List przewozowy SMGS wypełnia nadawca w języku kraju nadania oraz w niemieckim lub rosyjskim.
Kolejowe listy przewozowe są dokumentami imiennymi, niezbywalnymi i nieprzenośnymi.
Międzynarodowy Samochodowy List Przewozowy CMR stwierdza fakt zawarcia umowy o przewóz. Jest zobowiązaniem przewoźnika do dostarczenia przyjętej przesyłki wymienionemu w liście odbiorcy w określonym miejscu i czasie.
Obowiązki i uprawnienia stron regulowane są postanowieniami Konwekcji o Umowie Międzynarodowego Przewozu Drogowego Towarów CMR.
List CMR składa się z 4 egzemplarzy: dla nadawcy, odbiorcy, przewoźnika i dla kontroli. Trzy pierwsze egzemplarze są oryginałami a czwarty kopia. List CMR wystawia nadawca najczęściej w języku angielskim.
Karnet TIR jest to dokument wprowadzony w myśl postanowień Konwencji Celnej TIR. Według tej konwencji odprawa celna odbywa się dwukrotnie: w kraju załadunku i w kraju przeznaczenia. Na poszczególnych granicach sprawdzane są jedynie plomby celne. Konstrukcja nadwozia musi być taka, aby umożliwiała nałożenie plomb celnych. Karnet TIR składa się z manifestu, czyli spisu towarów, i z kopii, które pozostają na poszczególnych granicach celnych.
Koordynacją przewozów w oparciu o Konwencję TIR w skali międzynarodowej zajmuje się Międzynarodowa Unia Drogowa IRU, a w kraju Krajowe Zrzeszenie Przewoźników Drogowych, są one odpowiedzialne wobec władz celnych za naruszenie przepisów celnych.
Międzynarodowy Lotniczy List Przewozowy AWB stwierdza zawarcie umowy o przewóz w transporcie lotniczym. Jest zobowiązaniem przewoźnika do dostarczenia przyjętej przesyłki wymienionemu w liście odbiorcy.
Sporządzany jest na formularzu sporządzanym przez IATA (Międzynarodowe Zrzeszenie Przewoźników Lotniczych). Składa się z 3 oryginałów i 6 kopii. Oryginały przeznaczone są dla nadawcy, przewoźnika i odbiorcy, kopie dla portów lotniczych. List ten jest wystawiany przez przewoźnika w języku angielskim.
Międzynarodowy Żeglugowy List Przewozowy lub Konosament Żeglugi Śródlądowej składa się z oryginału, wtórnika i 5 kopii. Oryginał i 2 kopie przeznaczone są dla przedsiębiorstwa żeglugowego, wtórnik dla opłacającego przewóz, po jednej kopii dla nadawcy i odbiorcy przesyłki.
DOKUMENTY UBEZPIECZENIOWE
Polisa ubezpieczeniowa jest umową pomiędzy ubezpieczającym, czyli płacącym składki a ubezpieczycielem, czyli Towarzystwem Ubezpieczeniowym. W myśl tej umowy Towarzystwo Ubezpieczeniowe przejmuje ryzyko w zamian za składkę ubezpieczeniową.
Rodzaje polisy:
· Polisa jednorazowa inaczej indywidualna lub pojedyncza jest umową ubezpieczeniową na czas trwania określonej podróży.
· Polisa generalna inaczej bieżąca jest umową ramową, w której ubezpieczający zobowiązuje się do ubezpieczenia wszystkich towaru przewidzianych w polisie a ubezpieczyciel zobowiązuje się przyjmować do ubezpieczenia wszystkie przesyłki na ustalonych warunkach. W związku z tym w polisie generalnej muszą być określone rodzaje i ilości ładunków, które mają być przedmiotem ubezpieczenia, objęte ubezpieczeniem trasy przewozu i rodzaje ryzyk. Polisa generalna może występować w dwóch wariantach: jako polisa odpisowa lub jako polisa obrotowa.
Odpisowa charakteryzuje się tym, że ubezpieczający musi z góry zadeklarować przewidywaną sumę ubezpieczenia wszystkich przesyłek wysyłanych i otrzymanych w czasie trwania umowy. W ustalonych terminach ubezpieczający przedstawia wykazy przesyłek zrealizowanych w danym czasie. Sumy odpowiadające wysokości ich ubezpieczenia są stopniowo odpisywane od sumy ogólnej aż do jej wyczerpania.
Obrotowa, kiedy ubezpieczający zgłasza towary do ubezpieczenia o pewnej z góry określonej wartości ustalonej odpowiednio do przewidywanych w czasie trwania umowy obrotów. Nie ma obowiązku każdorazowo zgłaszania przesyłek.
Certyfikat asekuracyjny jest zaświadczeniem, że wymieniony w certyfikacie towar objęty jest generalną umową ubezpieczeniową i że w ramach tej umowy został ubezpieczony.
FAKTURY
Faktury handlowe (invoice) jest to rachunek wystawiony przez sprzedającego na towary wydane lub wysłane kupującemu lub za wykonane usługi.
Faktura handlowa spełnia następujące funkcje:
· Stwierdza fakt wysłania towaru.
· Jest podstawą żądania zapłaty.
· Dla kupującego jest dowodem nabycia towaru.
· Identyfikuje towar.
· Służy do załatwienia różnych formalności np. celnych.
· Jest podstawą wzajemnego rozrachunku i obustronnego księgowania.
Rodzaje faktur handlowych:
· Prowizoryczna służy do otrzymania częściowej zapłaty za towar np., kiedy ilość lub wartość zostaną ustalone przy odbiorze
· Ostateczna wystawiana jest w ślad za fakturą prowizoryczną i stanowi ostateczne rozliczenie dostawy
Elementy faktury handlowej:
· Nazwa i adres sprzedającego
· Nazwa i adres kupującego
· Słowo faktura i numer
· Dokładne określenie towaru
· Cena jednostkowa i wartość globalna
· Sposób zapłaty
· Evt. rabaty i bonifikaty
· Podpis wystawcy faktury
W przypadku towarów różnego asortymentu należy do faktury dołączyć specyfikację stanowiącą szczegółowy opis towarów.
Przepisy niektórych państw wymagają wizowania faktur. Poprzez wizowanie jednostka handlowa kraju importera stwierdza, że firma wystawiająca fakturę jest jej znana, i że podane w fakturze warunki nie odbiegają od warunków przyjętych na danym rynku.
Faktura proforma ma układ faktury handlowej z wyraźnym zaznaczeniem proforma. W przeciwieństwie do faktury handlowej nie stwierdza faktu wysłania towaru i nie jest podstawą żądania zapłaty. Może służyć jako oferta lub wysyłana łącznie z ofertą.
Może być wymagana przez importera dla uzyskania pozwolenia przywozu, zezwolenia dewizowego bądź przyznania kontyngentu. Podobnie jak faktura handlowa może wymagać wizowania.
Faktura konsularna wystawiana jest na specjalnych formularzach do nabycia w placówkach handlowych lub konsularnych kraju importującego. Jest bardziej rozbudowana od faktury handlowej, ale w żadnym wypadku jej nie zastępuje.
Faktura celna służy do ustalania wartości celnej. Musi być zgodna z fakturą handlową. Głównym jej celem jest ułatwienie stosowania ceł preferencyjnych.
DOKUMENTY ZWIAZANE Z ODPRAWĄ CELNĄ
Jednolity Dokument Administracyjny SAD jest wnioskiem o wszczęcie postępowania celnego składany jest z:
1. W przypadku zgłaszania towarów klasyfikowanych według jednego kodu Taryfy Celnej PCN, pochodzących z jednego kraju, objętych jedną stawką podatkową. Na jednym formularzu SAD zawierającym 9 kart numerowanych 1, 1A, 2-8 lub na formularzu zawierającym 4 karty 1/6, 2/7, 3/8, 4/5.
2. W przypadku towarów klasyfikowanych według więcej niż jednego kodu Taryfy Celnej lub pochodzących z więcej niż jednego kraju, objętych więcej niż jedna stawka celna lub podatkową. Na formularzu SAD oraz formularzu uzupełniającym SAD BIS zawierającym odpowiednio 9 lub 4 karty.
Do wniosku SAD należy dołączyć oryginał faktury handlowej, dokument stwierdzający pochodzenie towaru, specyfikację towarowa, jeżeli tej funkcji nie spełnia faktura, deklarację wartości celnej, dokument przewozowy, pozwolenie przywozu lub wywozu, zaświadczenie o nadaniu podmiotowi dokonującemu obrotu z zagranicą numeru ewidencyjnego REGON, zaświadczenia Urzędu Skarbowego o wydaniu banderoli podatkowych.
Karnet ATA jest to międzynarodowy dokument odprawy celnej czasowej, czyli kiedy towar będzie powtórnie przywieziony do kraju np. eksponaty na targi i wystawy międzynarodowe, instrumenty muzyczne, sprzęt filmowy.
Karnet eliminuje całą procedurę związaną z wypełnieniem wniosku SAD.
Świadectwo Pochodzenia jest dokumentem stwierdzającym, że towar został wyprodukowany w kraju, który świadectwo wydał. Dokument ten służy głównie do ustalenia przez władze celne kraju importera, czy towar pochodzi z kraju, któremu przyznano możliwość korzystania z ulgowych stawek celnych. Czasami ma on na celu uniemożliwienie reeksportu lub kontrole kontyngentów.
Wydają je uprawnione instytucje w kraju eksportera, w Polsce można je uzyskać w Krajowej Izbie Gospodarczej lub w Urzędzie Celnym.
Zwykłe Świadectwo Pochodzenia ma zastosowanie w obrocie z krajami i regionami, do których Polska nie stosuje preferencji celnych. Powinno być sporządzane w języku angielskim, francuskim lub w języku kraju pochodzenia.
Świadectwo Pochodzenia FORM A wymagane jest przy stosowaniu preferencyjnych stawek celnych w ramach systemu Preferencji na Rzecz Krajów Słabo Rozwiniętych.
Celem tego systemu jest pomoc krajom słabo rozwiniętym, poprzez stosowanie obniżonych stawek celnych lub cła zerowego.
Dokument musi być wypełniony pismem maszynowym i nie może zawierać poprawek.
Świadectwo Przewozowe EUR-1 wymagane jest przy dokonaniu wymiany handlowej towarów, których łączna wartość przekracza 6 000 euro z krajami Wspólnoty Europejskiej.
Deklaracja na fakturze może być sporządzona w dwóch sytuacjach:
· Kiedy władze celne wydadzą specjalne upoważnienie eksporterowi dokonującemu częstych odpraw celnych.
· W każdym przypadku, jeśli łączna wartość towarów nie przekracza 6 000 euro.
ZWYCZAJE I UZANSE W HANDLU ZAGRANICZNYM
Zwyczaj handlowy jest to jednolity sposób postępowania kupców przy zawieraniu kontraktów, ich realizacji oraz w zakresie jednolitej interpretacji terminów handlowych.
Zwyczaje są rejestrowane i zalecane do stosowania przez Izby Handlowe, Zrzeszenia Importerów i Organizacje Kupieckie.
Uzansem handlowym nazywamy zwyczaj handlowy, który został zarejestrowany oraz opublikowany jako obowiązujący lub zalecany przez miarodajną instytucję handlową.
Cechy zwyczajów handlowych:
· Nie mogą być sprzeczne z normami praw bezwzględnie obowiązującymi
· Mają charakter fakultatywny a zatem strony mogą wprowadzać do ich treści zmiany i uzupełnienia
· Muszą być jasne, tak, aby były jednakowo interpretowane przez wszystkich kupców
· Muszą być znane w środowisku kupieckim
Formuły handlowe są to skróty jeno lub kilku wyrazowe terminów handlowych. Określają najczęściej warunki dostawy i związane z tym obowiązki stron.
Najbardziej znanym zbiorem formuł handlowych jest Incoterms
Gestia transportowa
Przez gestię transportową rozumie się zastrzeżone w kontrakcje prawo wyboru drogi, środka transportu, przewoźnika i sposobu przewozu towaru. Prawo to wynika z obowiązku zapłacenia kosztów transportu.
Gestia transportowa, w zależności od formuły handlowej, może pozostawać w rękach eksportera, importera lub być podzielona pomiędzy nich. Posiadanie gestii transportowej oznacza w eksporcie sprzedanie towaru z opłaceniem kosztów transportu na głównym (dłuższym) odcinku trasy przewozu, a w imporcie kupowanie go jak najbliżej miejsca produkcji lub wysyłki. O własnej gestii transportowej mówimy wówczas, gdy do nas (tj., eksportera lub importera polskiego) należy obowiązek zorganizowania transportu i pokrycia jego kosztów na głównym odcinku trasy dostawy.
INCOTERMS
International Commercial Terms - międzynarodowe Formuły Handlowe. Jest to zbiór formuł handlowych opracowanych przez Międzynarodową Izbę Handlową z siedzibą w Paryżu.
Pierwsza wersja Incoterms pochodzi z 1953r, kolejne z lat: 1967, 1976, 1980, 1990 i 2000.
Formuły Incoterms maja charakter fakultatywny i ich stosowanie zależy od woli stron, co powinno być zaznaczone w kontrakcie.
Strony mogą wprowadzać do formuł zmiany i uzupełnienia.
Postanowienia kontraktu mają pierwszeństwo przed postanowieniami formuł.
Układ formuł jest taki, że każda następna formuła zawiera większą liczbę obowiązków sprzedającego.
Incoterms dotyczy wyłącznie sprzedającego i kupującego (nie dotyczy innych stron kontraktu np. spedytora lub przewoźnika).
Formuły są umieszczone w czterech grupach: E,F,C,D.
Każda z formuł ma swoje oznaczenie kodowe składające się z trzech liter, a pierwsza z nich wskazuje, do której grupy należy dana formuła.
Incoterms regulują następujące sprawy:
· Podstawowe obowiązki stron wynikające z kontraktu, a więc dostawa towaru i zapłata za towar
· Załatwienie licencji, upoważnień, formalności celnych
· Zawieranie umów o przewóz
· Ubezpieczenie towaru
· Przejście ryzyka
· Podział kosztów
· Kontrola, opakowanie, oznakowanie
We wszystkich formułach Incoterms powtarzają się następujące obowiązki sprzedającego:
· Dostarczyć towar zgodnie z umową
· Dostarczyć zwyczajowe opakowanie
· Ponieść koszty czynności kontrolnych
We wszystkich formułach Incoterms powtarzają się następujące obowiązki kupującego:
· Odebrać towar
· Zapłacić umówioną cenę
EXW EX WORKS - z zakładu ... oznaczone miejsce
FCA FREE CARRIER - franco przewoźnik … oznaczone miejsce
FAS FREE ALONGSIDE SHIP - franco wzdłuż burty statku … oznaczony port załadunku
FOB FREE ON BOARD - franco statek … oznaczony port załadunku
CFR COST AND FREICHT - koszt I fracht … oznaczony port załadunku
CIF COST, INSURANCE AND FREICHT -koszt, ubezpieczenie i fracht … oznaczony port przeznaczenia
CPT CARRIAGE PAID TO - przewoźne zapłacone do … oznaczone miejsce przeznaczenia
CIP CARRIAGE AND INSURANCE PAID TO - przewoźne I ubezpieczenie zapłacone do … miejsce przeznaczenia
DAF DELIVERED AT FRONTIER - dostarczone na granicę ... oznaczone miejsce
DES DELIVERED EX SHIP - dostarczone na statek … oznaczony port przeznaczenia
DEQ DELIVERED EX QUAY - dostarczone na nadbrzeże … oznaczony port przeznaczenia
DDU DELIVERED DUTY UNPAID - dostarczone, cło nieopłacone … oznaczone miejsce przeznaczenia
DDP DELIVERED DUTY PAID - dostarczone, cło opłacone ... oznaczone miejsce przeznaczenia
Około 75% obrotów w handlu zagranicznym odbywa się transportem morskim.
Spośród 13 formuł Incoterms, 6 formuł dotyczy wyłącznie transportu morskiego, są to formuły: FAS,FOB,CFR,CIF,DES,DEQ.
FAS - FREE ALONGSIDE SHIP - franco wzdłuż burty statku … oznaczone miejsce port załadunku.
Obowiązki sprzedającego:
· Dostarczyć towar do burty oznaczonego statku, w czasie i miejscu wskazanym przez kupującego
· Dostarczyć zwyczajowy dokument stwierdzający dostawę towaru
· Załatwić formalności związane z eksportem
Obowiązki kupującego:
· Zawiadomić sprzedającego o nazwie statku, miejscu ładowania i wymaganym terminie dostawy
· Ponieść koszty związane z importem i ewentualnym tranzytem
Moment przejścia ryzyka:
Postawienie towaru do dyspozycji kupującego w oznaczonym porcie załadunku wzdłuż burty statku.
FOB - FREE ON BOARD - franco statek … oznaczony port załadunku.
Obowiązki sprzedającego:
· Dostarczyć towar na pokład statku wskazanego przez kupującego
· Załatwić wszelkie formalności związane z eksportem i ponieść ich koszty
· Zawiadomić kupującego o załadowaniu towaru na statek
· Dostarczyć dokument stwierdzający załadunek (kwit sternika)
Obowiązki kupującego:
· Zawiadomić sprzedającego o nazwie statku, miejscu i terminie ładowania
· Załatwić na swój koszt umowę przewozu
· Ponieść wszelkie koszty importu towaru i ewentualnego tranzytu
Moment przejścia ryzyka:
Faktyczne przejście towaru nad burtą statku w porcie załadunku.
CFR - COST AND FREICHT - Koszt i fracht … oznaczony port przeznaczenia.
Obowiązki sprzedającego:
· Dostarczyć towar do oznaczonego miejsca przeznaczenia
· Opłacić fracht (opłata za przewóz)
· Załatwić formalności związane z eksportem
· Zawiadomić kupującego o załadowaniu towaru na statek
· Dostarczyć kupującemu czysty konosament na towar wymieniony w umowie i noszący datę mieszczącą się w terminach ustalonych w kontrakcie
· Ponieść koszty wyładunku towarów pobierane przez linie regularne
Obowiązki kupującego:
· Ponieść koszty formalności związanych z importem towaru
· Opłacić wyładunek (o ile nie był pobrany z frachtem)
Moment przejścia ryzyka:
Taki jak FOB. Faktyczne przejście towaru nad burtą statku w porcie załadunku.
CIF - COST, INSURANCE AND FREICHT - Koszty, ubezpieczenie i fracht … oznaczony port przeznaczenia.
Obowiązki sprzedającego:
· Dostarczyć towar na pokład statku wskazanego przez kupującego
· Załatwić wszelkie formalności związane z eksportem i ponieść ich koszty
· Zawiadomić kupującego o załadowaniu towaru na statek
· Dostarczyć dokument stwierdzający załadunek (kwit sternika)
· Ubezpieczyć towar
Towar powinien być ubezpieczony w Towarzystwie Ubezpieczeniowym cieszącym się dobrą opinią. Ubezpieczenie powinno być zawarte w walucie kontraktu, powinno opiewać na wartość CIF z doliczeniem 10% tej wartości.
Sprzedający musi dostarczyć kupującemu przenaszalną polisę ubezpieczeniową.
Obowiązki kupującego:
· Zawiadomić sprzedającego o nazwie statku, miejscu i terminie ładowania
· Załatwić na swój koszt umowę przewozu
· Ponieść wszelkie koszty importu towaru i ewentualnego tranzytu
Moment przejścia ryzyka:
Taki jak w FOB i CFR. Faktyczne przejście towaru nad burtą statku w porcie załadunku.
DES - DELIVERED EX SHIP - Dostarczone na statek ... oznaczony port przeznaczenia.
Obowiązki sprzedającego:
· Dostarczyć towar do portu przeznaczenia i postawić go do dyspozycji kupującego w zasięgu urządzeń wyładunkowych
· Do tego momentu ponieść wszelkie koszty i ryzyka związane z towarem
Obowiązki kupującego:
· Opłacić wyładunek
· Załatwić formalności importowe
Moment przejścia ryzyka:
Postawienie towaru do dyspozycji kupującego na pokładzie statku w porcie przeznaczenia w zasięgu urządzeń wyładunkowych.
DEQ - DELIVERED EX QUAY - Dostarczone na nadbrzeże … oznaczony port przeznaczenia.
Obowiązki sprzedającego:
· Sprzedający na swój koszt dostarcza towar na nadbrzeże oznaczonego portu przeznaczenia
· Ma obowiązek zawiadomić kupującego o spodziewanym terminie przybycia statku do portu przeznaczenia
Obowiązki kupującego:
· Ponosi koszty opłat związanych z importem towaru
Moment przejścia ryzyka:
Postawienie towaru na nadbrzeżu w porcie przeznaczenia.
EXW - EX WORKS - Z zakładu … oznaczone miejsce.
Obowiązki sprzedającego:
· Postawić towar do dyspozycji kupującego w oznaczonym miejscu i czasie w kraju wysyłki
· Zawiadomić kupującego, kiedy i w jakim miejscu towar będzie do jego dyspozycji
Obowiązki kupującego:
· Ponieść wszelkie koszty związane z towarem od momentu postawienia go do jego dyspozycji
· Wystarać się o licencję eksportową, importową, zapłacić wszelkie cła i inne opłaty pobierane z tytułu exportu i importu i ewentualnego tranzytu
Moment przejścia ryzyka:
Postawienie towaru do dyspozycji kupującego w oznaczonym miejscu w kraju wysyłki
FCA - FREE CARRIER - Franco przewoźnik … oznaczone miejsce.
Obowiązki sprzedającego:
· Sprzedający ma obowiązek dostarczyć towar przewoźnikowi w kraju dostawy
· Załatwić wszystkie formalności związane z eksportem i ponieść ich koszty
· Dostarczyć kupującemu zwyczajowy dokument stwierdzający dostawę towaru (np. list przewozowy)
Obowiązki kupującego:
· Zawrzeć umowę o przewóz z oznaczonego miejsca
· Załatwić formalności związane z importem i ewentualnym tranzytem oraz ponieść ich koszty
Moment przejścia ryzyka:
Przekazanie towaru przewoźnikowi w kraju wysyłki.
CPT - CARRIAGE PAID TO - Przewoźne zapłacone do … oznaczone miejsce przeznaczenia.
Obowiązki sprzedającego:
· Na swój koszt dostarczyć towar do oznaczonego miejsca przeznaczenia
· Zawrzeć umowę o przewóz i przewoźne (fracht)
· Załatwić formalności eksportowe i ponieść ich koszty
· Zawiadomić kupującego o dostarczeniu towaru pierwszemu przewoźnikowi
· Dostarczyć zwyczajowy dokument przewozowy
Obowiązki kupującego:
· Ponieść koszty związane z importem
Moment przejścia ryzyka:
Przekazanie towaru pierwszemu przewoźnikowi.
CIP - CARRIAGE AND INSURANCE PAID TO - Przewoźne i ubezpieczenie zapłacone do … oznaczone miejsce.
Obowiązki sprzedającego:
· Na swój koszt dostarczyć towar do oznaczonego miejsca przeznaczenia
· Zawrzeć umowę o przewóz i przewoźne (fracht)
· Załatwić formalności eksportowe i ponieść ich koszty
· Zawiadomić kupującego o dostarczeniu towaru pierwszemu przewoźnikowi
· Dostarczyć zwyczajowy dokument przewozowy
Obowiązki kupującego:
· Ponieść koszty związane z importem
Moment przejścia ryzyka:
Tak jak w CPT: Przekazanie towaru pierwszemu przewoźnikowi dodatkowo sprzedający ubezpiecza towar. Ubezpieczenie odbywa się na takich samych warunkach jak CIF.
DAF - DELIVERED AT FRONTIER - Dostarczone na granicę ... oznaczone miejsce.
Obowiązki sprzedającego:
· Dostarczenie towaru do określonego miejsca na granicy
· Ponieść koszty formalności związanych z eksportem
· Ponieść koszty tranzytu, jeżeli miał on miejsce przed określoną granicą
· Zawiadomić kupującego o dokonanej wysyłce towaru
· Dostarczyć zwyczajowy dokument stwierdzający dostawę towaru do oznaczonego miejsca na granicy
Obowiązki kupującego:
· Ponieść wszelkie koszty związane z towarem od momentu postawienia jego do dyspozycji
· Ponieść koszty formalności celnych związanych z importem i ewentualnym tranzytem, jeżeli to konieczne
Moment przejścia ryzyka:
Postawienie towaru do dyspozycji kupującego w oznaczonym miejscu na granicy.
DDU - DELIVERED DUTY UNPAID - Dostarczone, cło nieopłacone ... oznaczone miejsce przeznaczenia.
Obowiązki sprzedającego:
· Dostarczyć towar do oznaczonego punktu kraju przeznaczenia
· Zawiadomić kupującego o dokonaniu wysyłki towaru
Obowiązki kupującego:
· Załatwić wszelkie formalności importowe i ponieść ich koszty
Moment przejścia ryzyka:
Postawienie towaru do dyspozycji kupującego w oznaczonym miejscu w kraju przeznaczenia.
DDP - DELIVERED DUTY PAID - Dostarczone cło opłacone … oznaczone miejsce
Obowiązki sprzedającego:
· Dostarczyć towar do oznaczonego punktu kraju przeznaczenia
· Zawiadomić kupującego o dokonaniu wysyłki towaru
· Załatwić wszelkie formalności importowe i ponieść ich koszty
Moment przejścia ryzyka:
Taki jak DDU: Postawienie towaru do dyspozycji kupującego w oznaczonym miejscu w kraju przeznaczenia.
INNE ZBIORY FORMUŁ I ZWYCZAJÓW HANDLOWYCH
Znowelizowane Amerykańskie Definicje w Handlu Zagranicznym 1941
Są zbiorem formuł stosowanych przez amerykańskie przedsiębiorstwa handlu zagranicznego. Przed zawarciem kontraktu z firmą amerykańską należy wyraźnie ustalić, jaki wariant określonej formuły zamierza się przyjąć, ze względu na wynikające z tego skutki. Najistotniejsze jest to, ze formuły, których brzmienie jest identyczne są faktycznie odmienne od analogicznie brzmiących formuł Incoterms
Combiterms
Formuły Combiterms są uzupełnieniem Incoterms. Maja zastosowanie, gdy towary przewożone są w kontenerach różnymi środkami transportu zwłaszcza w przypadku, gdy spedytor międzynarodowy konsoliduje przesyłki. W formułach Combiterms przyjmuje się, że moment przejęcia ryzyka przez kupującego jest to moment dostarczenia towarów do bazy spedytora.
Jednolite zwyczaje i praktyka dotyczące akredytyw dokumentowych
Zostały opracowane przez Międzynarodową Izbę Handlową w Paryżu (MIH). Maja zastosowanie w praktyce bankowej. Dotyczą odpowiedzialności stron akredytywy, określają jej rodzaje, ustalają dokumenty niezbędne do realizacji płatności, a także podają interpretacje używanych terminów handlowych. Ostatnia wersja pochodzi z 1993 r. (publikacja 500 MIH).
Jednolite zwyczaje inkasa
Zostały opracowane również przez MIH. Maja zastosowanie w praktyce bankowej w płatnościach droga inkasa dokumentowego. Ostatnia wersja pochodzi z 1996 r. (publikacja 522 MIH).
Reguły Yorku i Antwerpii
Określają zasady ustalania awarii wspólnej i zasady jej rozliczania między statek, ładunek i fracht.
Awaria wspólna jest to każda nadzwyczajna strata spowodowana świadomie decyzją kapitana statku w celu ratowania zagrożonych we wspólnym przedsięwzięciu statku, ładunku i frachtu (opłata za przewóz).
Reguły haskie
Określają odpowiedzialność stron z tytułu konosamentu.
KONTRAKT W HANDLU ZAGRANICZNYM
Kontrakt jest to zgodne wyrażenie woli kupującego i sprzedającego w myśl, którego sprzedający zobowiązuje się dostarczyć towar zgodnie z umowa a kupujący zobowiązuje się odebrać go i zapłacić ustalona cenę.
Rodzaje kontraktu:
· Jednodokumentowy jest umowa sporządzoną w formie jednego aktu prawnego zawierającego wszystkie warunki wzajemnych świadczeń. Sporządza się go w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, z których każdy podpisują obydwaj kontrahenci.
· Wielodokumentowy składa się przynajmniej z dwóch dokumentów, z których jeden podpisuje sprzedający, drugi kupujący np. oferta i bezwarunkowa akceptacja oferty, zamówienie i potwierdzenie zamówienia.
ELEMENTY KONTRAKTU
Elementy kontraktu dzielimy na trzy grupy:
· Formalno - porządkowe
· Podstawowe
· Uzupełniające
Elementy formalno - porządkowe:
· Data i miejsce zawarcia kontraktu
· Nazwa i adresy stron
· Numer kontraktu
· Podpisy upoważnionych stron
Elementy podstawowe:
· Przedmiot kontraktu
· Opakowanie i oznakowanie
· Ilość towaru
· Cena towaru
· Termin dostawy
· Warunki płatności
Przedmiot kontraktu - praktyka handlowa wykształciła kilka sposobów opisywania towaru umożliwiających jego identyfikacje w zależności od techniki obrotu danym towarem. Mogą to być: nazwa lub marka handlowa, standard towarowy (np. wg norm towarowych, giełdowych, międzynarodowych), opis uzupełniony dokumentacją rysunkami technicznymi, fotografiami, katalogami.
Opakowanie i oznakowanie w przypadku braku opisania opakowania w kontrakcie obowiązuje opakowanie zwyczajowe kraju eksportera.
Podstawowe elementy oznakowania to:
· Numer kontraktu,
· Miejsce i kraj przeznaczenia,
· Numer kolejny opakowania i łączna liczba opakowań,
· Waga netto i brutto,
· Wymiary przesyłki,
· Kraj pochodzenia,
· Znaki ostrzegawcze (np. góra, dół, ewentualnie „uwaga opakowanie zwrotne”). Przy opakowaniu zwrotnym trzeba wypełnić dodatkowy SAD.
Ilość towaru określa się w jednostkach miary i wagi zwyczajowo przyjętych do obrotu danym towarem np. tony, sztuki, baryłki.
W przypadku towarów masowych stosowana może być klauzula „circa” określająca granice tolerancji ilościowej, czyli różnice między wagą a ilością ustaloną w kontrakcie a rzeczywiście dostarczoną.
Zgodnie z wykładnią zawartą w Jednolitych Zwyczajach i Praktyce Dotyczących Akredytyw Dokumentowych oznacza tolerancję +, - 10%.
Cena towaru jest jednym z najważniejszych dokumentów kontraktu. Powiązana jest zawsze z bazą dostawy (formułą handlową), czyli miejscem, do którego sprzedawca ma dostarczyć towar na swój koszt.
Rodzaje cen
1. Cena stała stosowana przy produktach gotowych i surowcach
2. Cena zmienna występuje w trzech wariantach:
· Cena dnia dostawy - stosowana przy towarach giełdowych
· Cena teoretyczna ustalona na podstawie ustalonego w kontrakcie wzoru arytmetycznego np. jako średnia arytmetyczna z wybranego okresu lub kilku rynków
· Cena ruchoma stosowana jest w obrocie kompletnymi obiektami, maszynami, urządzeniami takimi, kiedy cykl produkcyjny jest długi. Zawiera ona klauzule rewizji cen, która pozwala na jej zmianę, jeżeli zmienią się koszty robocizny, surowców ewentualnie transportu. Zastosowanie tej klauzuli wymaga ustalenia procentowego udziału poszczególnych kosztów.
Kontrakt może przewidywać różnego rodzaju odliczenia od cen, czyli upusty. Mogą to być rabaty, skonta, bonifikaty i refakcje.
Rabat jest to procentowy upust od ceny przy zakupie większej ilości towaru.
Skonto jest to procentowy upust od ceny udzielany kupującemu ze względu na zapłatę przed terminem umownym np. przy płatności gotówkowej, kiedy kontrakt przewidywał płatność w kredycie.
Bonifikaty przyznawane są dla pokrycia strat powstających w sieci hurtowej i detalicznej.
Refakcje przyznawane są dla zrekompensowania strat powstających z tytułu ubytków naturalnych np. wyparowania, wyschnięcia, wycieku.
Terminy dostawy mogą być ustalone w kontrakcie w sposób ścisły lub przybliżony. Ustalane mogą być kalendarzowo lub zwyczajowo.
Strony mogą wprowadzić do kontraktu termin „nieprzekraczalny” oznacza on, że w przypadku nie dotrzymania tego terminu powoduje, że kupujący może odstąpić od kontraktu bez płacenia kar umownych - niedotrzymanie terminów dostaw wiąże się zawsze z płatnościami dodatkowymi tzw. płatność za zwłokę
Uwarunkowany termin dostawy dotrzymanie tego terminu wiąże się ze spełnieniem określonego warunku przez odbiorcę np. 20 dni po otrzymaniu zaliczki.
Warunki płatności ustalają termin, miejsce i sposób zapłaty.
Uzupełniające elementy kontraktu:
Klauzula licencyjna, która uzależnia wejście w życie kontraktu od uzyskania pozwolenia przywozu lub wywozu.
Klauzula siły wyższej mówi nam o tym, co się stanie w przypadku wystąpienia zjawiska mającego charakter ze nadzwyczajnym, którego nie można przewidzieć a gdy wystąpi nie można mu skutecznie przeciwdziałać.
Klauzula nakłada obowiązek zawiadomienia drugiej strony o zaistniałych okolicznościach siły wyższej, musza one być potwierdzone przez kompetentny organ danego kraju.
Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie przyjął, że pod pojęciem siły wyższej należy rozumieć zdarzenia:
· Zewnętrzne - a więc mające swa przyczynę poza urządzeniem, z którego funkcjonowaniem jest związana
· Niemożliwe
· Nadzwyczajne tzn. mające bardzo niski stopień prawdopodobieństwa do przewidzenia
· Niemożliwe do zapobieżenia nie tyle samemu zjawisku, co jego następstwom.
Strony w umowie mogą inaczej szerzej lub węziej określić pojecie siły wyższej i będzie to skuteczne dla danego zobowiązania.
Klauzula kar umownych (konwekcyjnych) określa powody płacenia kar, ich wysokość, sposób naliczania oraz górną granicę.
Kary dotyczą głównie opóźnień w dostawach, ale mogą także dotyczyć zobowiązań importera.
Klauzula postępowania reklamacyjnego ustala powody zgłaszania reklamacji, zakres odpowiedzialności eksportera, terminy wnoszenia udokumentowanych roszczeń oraz sposoby ich załatwiania.
Klauzula arbitrażowa stanowi zapis na sad polubowny. Jest to umowa zainteresowanych stron o przekazaniu ewentualnych spraw do rozstrzygnięcia w postępowaniu arbitrażowym z pominięciem sadownictwa powszechnego.
W klauzuli tej ustala się miejsce arbitrażu oraz sposób powoływania arbitrów.
Klauzula reeksportowa postanawia, ze importer nie ma prawa dalszej odsprzedaży towaru do innego kraju bez zgody eksportera.
Klauzula o prawie właściwym dla danego kontraktu. Polega na postanowieniu,że wszystkie sprawy nie uregulowane warunkami kontraktu a mogące wyniknąć ze stosunków umownych są poddawane temu systemowi prawnemu, któremu podlega kontrakt.
WARUNKI PŁATNOSCI
Waluta to znaki pieniężne, czyli banknoty i monety będące środkiem płatniczym w danym kraju.
Dewizy są to zagraniczne, krótkookresowe należności, które ze względu na swoja formę i płynność mogą być zrealizowane natychmiast lub w krótkim okresie czasu np. czeki, weksel, obligacje.
Głównym źródłem powstawania dewiz są płatności z tytułu wymiany międzynarodowej i związany z tym sposób regulowania należności. Przebiega on przede wszystkim w formie zamiany stanów zasobów, avoirów na kontach banków uczestników lub za pomocą weksli wystawionych przez jednego z kontrahentów.
Wartość dewizowa wg ustawy Prawo Dewizowe to waluty i dewizy (wystawione w walutach obcych środki płatnicze, papiery procentowe i dowodu oszczędnościowe oraz papiery dywidendowe, wszelkie dokumentu bankowe i finansowe - czeki, weksle - podlegające wymianie na waluty obce), złoto i platyna w stanie nieprzerobionym oraz w postaci sztab, monety bite po 1850r, półfabrykaty i wyroby zazwyczaj nie wytwarzane z tych kruszców (złoto dewizowe i platyna dewizowa)