Agencja celna

Agencja celna jest podmiotem gospodarczym, który w sposób profes­jonalny trudni się dokonywaniem przed organami celnymi na rzecz lub/oraz w imieniu innych osób czynności przewidzianych przepisa­mi prawa celnego. Agencja celna jest więc przedstawicielem określo­nych osób (osoby) w postępowaniu przed organami celnymi.

Działanie przedstawiciela, którym może być oprócz agencji cel­nej także inna upoważniona osoba, charakteryzuje się dwiema pod­stawowymi cechami:

• przedstawiciel podejmuje takie działanie nie w swoim, lecz w cu­dzym imieniu (w imieniu reprezentowanego),

• czynności prawne dokonane przez przedstawiciela wywołują skutki prawne na rzecz osoby reprezentowanej.

Przedstawicielstwo można przy tym podzielić na przedstawiciel­stwo ustawowe - wynikające bezpośrednio z przepisów ustawy, oraz na pełnomocnictwo - ustanowione wolą reprezentowanego (moco­dawcy) i oparte na jego oświadczeniu woli. Zakres przedstawicielstwa ustawowego wynika wprost z przepisów danej ustawy, natomiast pełnomocnictwo, oparte na oświadczeniu woli mocodawcy, uprawnia pełnomocnika do działania w imieniu mocodawcy w stosunku do osób trzecich w ściśle określonych granicach.

Przedstawicielstwo w sprawach celnych zostało uregulowane w ustawie Kodeks celny w nieco odmienny sposób. Przedstawicielstwo może być:

• bezpośrednie - jeżeli przedstawiciel działa w imieniu i na rzecz osoby reprezentowanej,

• pośrednie -jeżeli przedstawiciel działa we własnym imieniu, ale na rzecz osoby reprezentowanej.

Widoczne jest więc, iż w sprawach celnych dopuszczona została możliwość przedstawicielstwa pośredniego, które wiąże się z większą odpowiedzialnością przedstawiciela, gdyż działa on wprawdzie na rzecz mocodawcy, lecz we własnym imieniu. W sprawach celnych po­woduje to, iż przedstawiciel pośredni jest jednocześnie zgłaszającym towar. Przedstawicielowi bezpośredniemu przepisy prawa celnego nie nadają statusu zgłaszającego, ponieważ dokonuje on zgłoszenia w cudzym imieniu (reprezentowanego, mocodawcy) i na cudzą rzecz.

Formy prowadzenia agencji celnej

Agencja celna jest niewątpliwie najważniejszym przedstawicie­lem w sprawach celnych; występuje zarówno w charakterze przedstawiciela bezpośredniego, jak i pośredniego w sprawach, w których rodzaj lub ilość towarów będących przedmiotem obrotu z zagranicą wskazują na ich przeznaczenie do działalności gospodarczej, jak rów­nież w pozostałych przypadkach. Należy przy tym pamiętać, że jedy­nie agencja celna może pełnić funkcję przedstawiciela pośredniego we wszystkich rodzajach spraw celnych.

Agencja celna może być:

• osoba fizyczną,

• osobą prawną lub

• jed­nostką nie posiadającą osobowości prawnej.

Warunkiem podjęcia działania jest uzyskanie koncesji Prezesa Głównego Urzędu Ceł na dokonywanie czynności przewidzianych w przepisach prawa celnego na rzecz osób zajmujących się obrotem z zagranicą. Agencję celną może zatem prowadzić osoba fizyczna (jednoosobowo), pod warun­kiem że uzyskała ona koncesję na prowadzenie takiej działalności. Oświadczenia woli we wszelkich czynnościach związanych z prowa­dzoną działalnością składa wówczas dana osoba fizyczna.

Działalność gospodarcza w formie agencji celnej może być prowadzona także przez osoby prawne, którymi są - stosownie do postanowień art. 33 Kodeksu cywilnego - Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną (m.in. spółki akcyjne, spółki z ograniczoną odpowiedzial­nością, przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie, fundacje, związki zawodowe itd.). Osoba prawna ma zawsze zdolność prawną i zdol­ność do czynności prawnych, co oznacza że osoba ta może zaciągać zobowiązania, nabywać prawa oraz swobodnie tymi prawami dyspo­nować. Oświadczenia woli w tym przedmiocie osoba prawna może składać wyłącznie poprzez swoje organy, a więc osoby fizyczne (dy­rektor, prezes, zarząd spółki).

Agencja celna może funkcjonować także w formie spółki cywil­nej, spółki jawnej bądź spółki komandytowej, z których najbardziej powszechną jest niewątpliwie spółka cywilna.

W połowie 2000 r. w Polsce funkcjonuje 600 podmiotów pro­wadzących działalność gospodarczą w formie agencji celnej, w tym 301 agencji jest prowadzonych przez spółki z o.o., 157 przez osoby fi­zyczne, 125 przez spółki cywilne, 12 przez spółki akcyjne, 4 przez przedsiębiorstwa państwowe oraz l przez spółkę jawną.

Warunki uzyskania koncesji

Koncesję na prowadzenie działalności usługowej w formie agen­cji celnej wydaje Prezes Głównego Urzędu Ceł. Odpowiednie wnioski należy kierować do Departamentu Składów i Agencji Celnych GUC.

O uzyskanie koncesji na prowadzenie agencji celnej mogą się starać:

• wyłącznie osoby krajowe tzn. osoby fizyczne, mające miejsce za­mieszkania w kraju, oraz osoby prawne lub jednostki orga­nizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, mające sie­dzibę główną w kraju; koncesji na prowadzenie działalności usługowej w formie agencji celnej nie mogą zatem uzyskać oddziały i przedstawicielstwa osób zagranicznych działających w Polsce

• osoby fizyczne i osobami prawnymi (np. spółka z o.o.) bądź jednostkami organizacyjnymi nie posiadającymi osobowości prawne, które nie zostały skazane prawomocnym wyrokiem za przestępstwo przeciwko dokumentom, mieniu, przestępstwo gospodarcze bądź przestępstwo skarbowe;

• osoby, które nie zalegają z cłem, podatkami stanowiącymi dochód budżetu państwa lub składkami na ubezpieczenie społeczne oraz nie jest wobec nich prowadzone postępowanie egzekucyjne, upad­łościowe, likwidacyjne bądź układowe;

• osoby, które uzyskały wcześniej koncesję na prowa­dzenie działalności gospodarczej w formie agencji celnej i któ­rym nie została ona cofnięta w okresie ostatnich pięciu lat (licząc od dnia złożenia wniosku o udzielenie koncesji) z uwagi na naru­szenie przepisów prawa;

• osoby, które złożą - w formie gwarancji ubezpieczeniowej, gwa­rancji bankowej lub depozytu w gotówce - kaucję gwarancyjną na zabezpieczenie pokrycia roszczeń organów celnych, jakie mogą ewentualnie powstać wskutek nieprawidłowego bądź nietermi­nowego wykonania lub niewykonania czynności, do których zo­stała agencja celna upoważniona;

• osoby, które nie prowadzą innej działalności gospodarczej niż dozwolona przepisami prawa celnego.

Zgodnie z Kodeksem celnym dopuszczalną działal­nością jest działalność przewozowa, spedycyjna oraz działalność polegająca na prowadzeniu składu celnego. Ponadto dodatkowe dopuszczalne przy prowadzeniu agencji celnej rodzaje działalności zostały wyszczególnione w rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie agencji celnych i agentów celnych.

Kaucja gwarancyjna

Przed wydaniem koncesji na prowadzenie agencji celnej wnio­skodawca jest zobowiązany do złożenia kaucji gwarancyjnej na zabez­pieczenie pokrycia roszczeń organów celnych, jakie mogą powstać na skutek nieprawidłowego bądź nieterminowego dokonania lub niewy­konania czynności, do których została upoważniona agencja celna. Kaucja gwarancyjna może zostać złożona w for­mie:

• depozytu gotówkowego,

• gwarancji

Osoba składająca wniosek o wydanie koncesji na prowadzenie działalności gospodarczej w formie agencji celnej składa kaucję gwa­rancyjną w wysokości nie mniejszej niż równowartość 30 000 euro według, ustalonego przez Narodowy Bank Polski, średniego kursu waluty krajowej w stosunku do walut obcych z dnia złożenia tej kaucji, jeżeli zamierza występować na obszarze właściwości miejscowej jed­nego organu celnego. Gdy wniosek dotyczy występowania na obszarze właściwości miejscowej dwóch i więcej organów celnych, wnioskoda­wca obowiązany jest do złożenia każdemu z nich kaucji w wysokości nie mniejszej niż równowartość 30 000 euro.

O konieczności złożenia kaucji powiadamia wnioskodawcę Pre­zes GUC wskazując jednocześnie właściwego dyrektora urzędu cel­nego, któremu kaucja ma zostać dostarczona. Kaucję należy złożyć w ciągu 30 dni od dnia doręczenia postanowienia. W szczególnych wy­padkach można uzyskać prolongatę tego terminu na dalsze 30 dni, po złożeniu odpowiednio umotywowanego wniosku do Prezesa GUC za pośrednictwem właściwego miejscowo dyrektora urzędu celnego.

Kaucja gwarancyjna może przy­brać formę depozytu gotówkowego bądź gwarancji. Kaucja składana w formie depozytu gotówkowego należy do rzadkości w naszych rea­liach gospodarczych z uwagi na nieopłacalność takiego rozwiązania (zamrożenie gotówki na dłuższy czas na rachunku urzędu celnego) Za równo­ważne ze złożeniem depozytu w gotówce uważa się złożenie czeku po­twierdzonego przez krajowy bank wystawcy czeku bądź złożenie innego dokumentu mającego wartość płatniczą.

Najbardziej popularna formą składania kaucji gwarancyjnej jest niewątpliwie gwarancja.

Dopusz­czalne są dwie formy gwarancji:

• gwarancja ubezpieczeniowa,

• gwarancja bankowa.

Wykaz gwarantów objętych cytowanym powyżej rozporządzeniem zawiera obecnie 75 banków i 20 instytucji ubezpieczeniowych.

Najpopularniejszą formą kaucji gwarancyjnej jest gwarancja ubezpieczeniowa. W gwarancji udzielanej przez towarzystwo ubez­pieczeniowe powinno zostać zawarte oznaczenie zakładu ubezpiecze­niowego oraz jego siedziby. Ponadto gwarancja powinna zawierać szczegółowe dane agencji celnej (te które zostały oznaczone w konce­sji), jak również powinien zostać w niej określony organ celny, który zostanie uprawniony do korzystania z gwarancji, czyli beneficjent gwarancji.

Gwarancja bankowa powinna charakteryzować się takimi samymi elementami, jak wymienione powyżej. Z uwagi na fakt, iż tę formę gwarancji trudniej otrzymać, nie należy ona do specjalnie popular­nych.

Zakres działania agencji celnej

Agencja celna może także dokonywać wszystkich czynności określonych przepisami Kodeksu celnego oraz przepisami wykonawczymi wydanymi na podstawie delegacji zawartych w Kode­ksie, w szczególności zaś może:

• badać towary i pobierać ich próbki przed dokonaniem zgłoszenia

• celnego,

• przygotowywać niezbędne dokumenty i dokonywać zgłoszenia celnego,

• uiszczać należności celne przywozowe lub wywozowe oraz inne opłaty należne w sprawach celnych,

• podejmować towary po ich zwolnieniu,

• składać zabezpieczenie kwoty wynikającej z długu celnego,

• wnosić odwołania oraz inne wnioski podlegające rozpatrzeniu przez organy celne.

Katalog czynności określonych w Kodeksie celnym jest katalogiem otwartym, co oznacza, że agencja celna dzia­łając jako przedstawiciel osoby reprezentowanej może wykonywać także inne czynności dozwolone przepisami prawa celnego.

Upoważnienia

Niezależnie od tego, czy agencja celna działa jako przedstawiciel bezpośredni czy jako przedstawiciel pośredni, może działać tylko w granicach upoważnienia udzielonego jej przez osobę, którą repre­zentuje. Zakres czynności dozwolony przepisami prawa celnego oraz wyszczególnienie organów celnych, przed którymi agencja może wy­stępować, oznacza jedynie, jakie czynności może podejmować agen­cja. Natomiast czynności, mieszczące się w granicach czynności dozwolonych przepisami Kodeksu celnego oraz aktów wykonaw­czych, do których agencja celna zostaje realnie uprawniona, zostają określone w udzielonym jej upoważnieniu.

Upoważnienie to oświadczenie osoby reprezentowanej, na mocy którego agencja celna zostaje uprawniona do dokonywania określo­nych czynności, które wywołują skutki prawne w postępowaniu w sprawach celnych. Upoważnienie udzielane jest zawsze w formie pi­semnej i oprócz czynności, które jest zobowiązana podjąć agencja celna, określa także rodzaj reprezentacji, tzn., czy agencja działa na rzecz osoby reprezentowanej jako przedstawiciel bezpośredni, czy też jako przedstawiciel pośredni.

Upoważnienia składane w sprawach związanych z obrotem to­warowym z zagranicą można podzielić na:

• upoważnienia ogólne - do przeprowadzenia wszelkich czynności związanych z danym towarem, jak np. badanie towaru wraz z pobieraniem próbek, dokonanie zgłoszenia celnego, uiszcze­nie należności celnych przywozowych oraz innych opłat przewi­dzianych w przepisach prawa celnego, złożenie zabezpieczenia należności celnych, podjęcie towaru po zwolnieniu, złożenie wniosku o wydanie decyzji, wniesienie odwołania od rozstrzyg­nięcia organu celnego, składanie wniosków przed Prezesem GUC itd,

• upoważnienia szczególne - do przeprowadzenia ściśle określo­nych czynności, np. przygotowania niezbędnych dokumentów i dokonania zgłoszenia celnego; taki rodzaj upoważnienia wy­klucza podjęcie przez agencję celną innych niż wymienione w nim czynności; jeżeli agencja podejmie inne czynności, wów­czas będzie działała we własnym imieniu i na własny rachunek, zatem skutki tych działań będą odnosiły się do agencji jako sa­modzielnego podmiotu.

Powyższy podział rozróżnia upoważnienia z uwagi na możliwość dokonywania określonych czynności z zakresu prawa celnego (wszy­stkich bądź ściśle określonych). Ponadto, każde z upoważnień - ogól­ne lub szczególne - może być upoważnieniem o charakterze:

• stałym - uprawniającym do dokonywania określonych czynności w odniesieniu do wszelkich towarów przeznaczonych dla osoby reprezentowanej, bądź

• jednorazowym - uprawniającym do dokonania określonych czyn­ności jedynie dla danego towaru bądź partii towarów.

Osoba agenta celnego

Czynności przed organa­mi celnymi w imieniu agencji celnej może dokonywać wyłącznie upo­ważniony jej pracownik, wpisany na listę agentów celnych. Pomiędzy osobą posiadającą koncesję na prowadzenie działalności usługowej w formie agencji celnej a agentem celnym musi zostać zawarta umo­wa o pracę, na podstawie obowiązujących przepisów z zakresu prawa pracy. Agent celny nie może reprezentować agencji celnej, jeżeli łączy go z agencją celną jedynie umowa zlecenia. Nie jest oczywiście wyklu­czone aby agencja celna zatrudniała także osoby nie będące agentami celnymi (nie wpisane na listę agentów celnych), jednakże czynności z zakresu prawa celnego, dokonywane przed organami celnymi w imie­niu agencji, może wykonywać jedynie agent celny.

Osoba ta musi spełniać następujące wymogi:

1) posiadać obywatelstwo polskie,

2) posiadać pełną zdolność do czynności prawnych,

3) korzystać z pełni praw publicznych,

4) posiadać co najmniej średnie wykształcenie,

5) nie być skazanym prawomocnym wyrokiem za przestępstwo prze­ciwko dokumentom, mieniu, za przestępstwo gospodarcze lub przestępstwo skarbowe,

6) dawać swoim postępowaniem rękojmię prawidłowego wykony­wania czynności agenta celnego,

7) złożyć z pozytywnym wynikiem egzamin na agenta celnego przed komisją egzaminacyjną, powołaną przez prezesa GUC,

8) wystąpić z wnioskiem o wpis na listę agentów celnych, nie później niż w okresie 2 lat od dnia złożenia egzaminu na agenta celnego.

---