1

3. SKLEPIENIA I ŁUKI.

3. SKLEPIENIA I ŁUKI.

1.PRZESKLEPIANIE OTWORÓW W

ŚCIANACH.
2.RODZAJE I CHARAKTERYSTYA

SKLEPIEŃ.
3.SKLEPIENIA KOLEBKOWE.
4.SKLEPIENIE KLASZTORNE.
5. SKLEPIENIE KRZYŻOWE.
6.KOPUŁY.

2

1.PRZESKLEPIENIE OTWORÓW W

SCIANACH.

Otwory w ścianach (murach) wymagają
przekrycia od góry na tyle mocnego by
przeniosło

ono

ciężar

własny

i

oddziaływanie muru nad otworem. Jeżeli
przekrycie przybiera kształt krzywy jest
wtedy sklepieniem zwanym łukiem ze
względu na niewielką grubość jaką ma
mur. (Poprawna nazwa łęk.)

h

l

r

Łuk określamy
następują-cymi
elementami:

Rozpiętość

Rozpiętość

–

odległość

mię-dzy

punktami
nasadowymi.

Opory inaczej nasady

Opory inaczej nasady

–

–

miej-sca wsparcia

łuku na murze.

Strzałka –

Strzałka –

odległość

między

prostą

łączącą dwa punkty
nasadowe

a

najwyższym punktem
łuku,

mierzona

pionowo.

Łuk

pełny-

półkole,
którego
strzałka

jest

połową
rozpiętości.
h = r
=l/2

Łuki obniżone –

Łuki obniżone –

odcinkowe,

eliptyczne, koszowe o strzałkach
mniejszych

niż

połowa

rozpiętości.

h

h

l

l

r

h <
l/2

h < l/2; r
> l/2

l

l

l

l

h

h

h

r

r

r

Łuki

podwyższone

–

Łuki

podwyższone

–

gotyckie,

owal-ne,

gotyckie,

owal-ne,

mauretańskie

itp.

o

mauretańskie

itp.

o

strzałkach większych niż

strzałkach większych niż

połowa rozpiętości.

połowa rozpiętości.

h

l

h > l/2

h > l/2; r
= l

h > l; r
< l

h > l/2;

r < l

h >

l/2

l

h

1

h

2

h

1

< l/2; h

2

> l/2

Łuki niesymetryczne –

Łuki niesymetryczne –

łabędzia

łabędzia

szyja, których punkty nasadowe

szyja, których punkty nasadowe

położone

są

na

różnych

położone

są

na

różnych

wysokościach.

wysokościach.

Zwornik

Spoina wsporcza

Grzbiet

Nóżka

Mur oporowy

Podniebie

nie

Klińce

Pachwi

na

Opór

(Nasada

wezgłowia.)

Łęk i jego
elementy.

Łęk ma tę
prze-wagę
nad belką, że
kamienie
pole-gają
tylko ściska-
niu a nie są
nara-żone na
zginanie.

8

Przykłady łęków kamiennych.

Łęki

ceglane

Łęk ceglany ze
ściągiem.

Przykład
wiązania cegieł
w lęku.

Sposób

wykonania

sza-

lunków ciesielskich
na krą-żynach, pod
łęki.

1
1

2. RODZAJE I CHARAKTERYSTYKA
SKLEPIEŃ

Sklepieniem nazywamy każde
krzywoliniowe nakrycie przestrzeni
ograniczonej murami, łękami, belkami
lub

inną

konstrukcją

wsporczą,

wykonane z kamieni naturalnych lub
sztucznych,

wykonanych

w

ten

sposób, że siły ściskające między nimi
oraz reakcje przenoszone są na
podpory.
Każdą przestrzeń zamkniętą którą
można

nakryć

stropem

płaskim

można nakryć również sklepieniem.

Rodzaje sklepień:

 kolebkowe – mające kształt polowy

walca,

 krzyżowe – zestawienie czterech

kozubków,

 klasztorne – zestawienie kolebek

(kolebkowe, kolebkowe otwarte,
nieckowe, zwierciadlane itp.)

 klasztorne na wieloboku – zwane

kopulastym,

 na

kole

–

kopuły:

pełna,

spłaszczona,

półelipsoidalna,

podwyższona spłaszczona itp.

 żaglowe – kopuła czeska,
 na pandantywach z czaszą, czasza

na bębnie.

Sklepienie klasztorne przecięte na
części:
kozubek (siodełko) i
kolebka (pacha).

1
4

Sklepienie krzyżowe składane
z czterech kozubków.

1
5

Sklepienie klasztorne złożone z
czterech kolebek.

Zamkni
ęte.

Otwarte.

Oprócz tych zasadniczych typów
istnieją

sklepienia

pochodne

jak:

siatkowe,

gwiaździste,

palmowe,

kryształowe, - charakterystyczne dla
próżnego gotyku.
Sklepienia, niegdyś szeroko stosowane
w dobie stali i żelbetu jako konstrukcji
lżejszych zniknęły z współczesnego
budownictwa. Jedynie w budownictwie
starym zabytkowym lub sakralnym
można je spotkać.
Sklepienia wykonujemy gdy budynek
jest w stanie surowym a nawet pod
dachem, gdy budowla częściowo osiadła
co chroni je od spękań. W murach
zostawiamy pachwiny i murujemy dalej.

Rusztowanie pod sklepienie klasztorne.
Górne krążyny w rozstawie 1,0÷1,5m
oparte na podwalinach.

Sposoby

murowania
sklepień:

1. Prostopadle,
2. Równolegle,
3. Z narożników.

1.

2.

3.

Sklepienie
klasztorne
wykonuje się na
ruszto-waniu

i

krążynach

(krą-

żyny przekątne i
pod-niebienne).
Punkt szczy--towy
podparty jest słu-
pem

(„mnich”

albo „król”).
Wykonanie
odbywa

się

równolegle albo w
jodełkę.

A

B

C

D

A – sklepienie klasztorne na
wieloboku.

B – kopuła pełna.

C – kopuła podwyższona.

D – kopuła spłaszczona.

A - Sklepienie żaglowe (kopuła
czeska).

B - Czasza i pandantywy
(żagielki).

C - Kopuła na pandantywach
(bizantyjska).

D - Kopuła renesansowa na
bębnie.

B

A

A

B

C

C

D

Pękanie i zniszczenie

Pękanie i zniszczenie

sklepień

sklepień

.

Przy przeciążeniu
sklepienia

naj-pierw

następuje

jego

zarysowanie a po tym
otwarcie się spoin wspor-
nych

w

charakterystycznych dla
danego

rodzaju

sklepienia

miej-scu.

Poszerzanie

się

rys

prowadzi do zawalenia
sklepienia.