Temat: „Podaj przykłady luk prawnych jakie Twoim zdaniem występują w polskim systemie prawa. Jakie mogą być przyczyny ich występowania.”
Na wstępie, wyjaśnię co to są luki prawne, które są głównym tematem pracy. Luka w prawie to sytuacja, w której brak jest odpowiedniego przepisu (normy) prawa, bądź istniejący przepis (norma) nie jest taki jak być powinien. Słowo „luka” oznacza białą plamę, czyli braki na pewnym odcinku obszaru prawnego. Nazywa się to dokładniej bark regulacji prawnej. Każdy zgodzi się ze stwierdzeniem, że system prawa powinien być zupełny i nie zawierać luk. Oznacza to, że powinien regulować wszystkie kwestie, które są bardzo istotne. „Zupełność”, będzie wtedy gdy, prawodawca przewidzi unormowanie, dla każdej sytuacji wymagającej rozstrzygnięcia na gruncie prawa. Zupełność systemu prawnego polega na tym, że na każdą okoliczność przewiduje on odpowiednią normę prawną. Dlatego właśnie , z pojęciem zupełności systemu prawa wiąże się ściśle termin luki prawnej. System zupełny powinien być systemem wolnym od luk!!. W prawie często mówi się o kilku rodzajach luk. Są to jednak zróżnicowane sytuacje, które najczęściej nie polegają na faktycznych lukach. Wyróżniamy tutaj następujące sytuacje:
luka extra legem - występuje gdy dla danego stany faktycznego, brak jest normy prawnej,
luka intra legem - występuje gdy dla danego stanu faktycznego, obowiązuje norma prawna, jest ona jednak nazbyt ogólny (niedookreślony),
luka contra legem - występuje gdy dla danego stanu faktycznego, obowiązuje norma prawna, ale nie jest ona taka jak być powinna
luka techniczna - oznacza brak norm (przepisów) prawnych regulujących procedurę, w jakiej ma dojść do podjęcia jakiejś decyzji, wydania jakiegoś aktu prawnego albo dokonania jakiejś innej jeszcze czynności
luka swoista (konstrukcyjna) - oznacza brak norm, prawnych, których ustanowienie nakazują inne normy,
luka kolizyjna (logiczna) - oznacza sprzeczności dwóch obowiązujących norm, prawnych
luka de lege ferenda (postulatywna) - oznacza lukę, extra, intra czy contra legem, czy też innego jeszcze rodzaju (techniczną, swoistą,kolizyjną), której mimo zachodzącej potrzeby jej wypełnienia, nie można usunąć w inny sposób aniżeli na drodze przyjęcia odpowiedniej ustawy (rozporządzenia, uchwały, itd.)
luka zamierzona i niezamierzona - luki celowo przewidziane przez ustawodawcę lub będące wynikiem jego pomyłki.
luka bierności- najbardziej łatwa do wychwycenia, oznacza nie wypełnienie obowiązku przez tego kto miał to prawo wykonać (kiedy luka jest wynikiem zaniedbania organu odpowiedzialnego za występowanie danej regulacji, przepisu),
luka postulatywna- chodzi o taki stan, iż prawo pozostało, a życie społeczne poszło naprzód. Brak jest prawa, które zaspokajałoby te potrzeby (stany faktyczne, które zaistniały nie znajdują regulacji w przepisach prawnych),
luka ewolucji -w sytuacji, gdy prawo jest, ale zostało uregulowane jakiś czas temu. Stan rzeczywisty nie przystaje do stanu regulowanego jakiś czas temu (cywilizacja, postęp, zmiany gospodarcze). Następuje dezaktualizacja przepisów prawnych. W prawie polskim występuje bardzo dużo luk prawnych. Postaram się zobrazować je na konkretnych sytuacjach. Pierwszym takim bardzo głośnym przykładem jest wykorzystanie przez firmę Apple, konkretnych luk prawnych. Zdołała on uciec przed fiskusami wielu krajów, dzięki czemu zaoszczędziła miliony. Co prawda firma nie uciekała się do żadnych nielegalnych praktyk, tylko wykorzystała istniejące luki prawne, które pozwoliły jej na zakładanie swoich fili w różnych krajach, nie podlegając fiskusowi. Zakładając spółki zależne, firma nie płaciła podatków od zysków swych filii.
W prawie polskim istnieje także bardzo poważna luka bezpieczeństwa. Dotyczy tego, iż każdy przestępca czy terroryści mogą bez trudu zdobyć domowe adresy ważnych ludzi i funkcjonariuszy prawa. Taki adres zamieszkania można uzyskać w bardzo prostu sposób. Za pośrednictwem adwokata można wystąpić do Centrum Personalizacji Dokumentów, które udostępnia dane ze spisu PESL. Robi to bez sprawdzenia kogo dotyczy wniosek. Problem ten Centrum tłumaczy właśnie jako ograniczeniami prawnymi, czyli że ustawa o ewidencji ludności nie przewiduje możliwości wpisywania do systemu informacji o funkcji, którą dana osoba spełnia. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych już kilka lat zwraca uwagę na tą lukę w systemie prawa, ale jak na razie przepisy się nie zmieniły. Luki prawne zawiera także kodeks pracy, dzięki którym pracodawcy wykorzystują pracowników. Jednym takim przykładem jest spór o bark definicji o dniu wolnym i stałego miejsca pracy. Zgodnie z kodeksem pracy tydzień pracy składa się z 5 dni roboczych, po czym przysługują pracownikowi dwa dni wolne. Niestety przez ten brak definicji dnia wolnego pracodawca może sobie go zinterpretować jak mu będzie najwygodniej. Co więcej nie musi bać się oskarżenia przez pracownika, ponieważ chroni go prawo. Bardzo podobnie jest z brakiem definicji stałego miejsca pracy. Zaczynają się tu spory o zwrot kosztów np., za podróże służbowe. Ostatnim już przykładem, który podam jest wykorzystanie luki prawnej przez urzędy skarbowe, które traktują podmioty gospodarcze według własnego widzimisię, a przy tym nękają osoby uczciwie prowadzące działalność gospodarczą. W sprawach zwrotu należnego podatku często dochodzi do naruszania m.in. podstawowych zasad postępowań sprawdzających poprzez prowadzenie tych postępowań przewlekle i poprzez nieuzasadnione wstrzymywanie zwrotu należnego podatku. Podatnicy bez swojej winy narażeni są na znaczne straty finansowe i negatywne skutki gospodarcze w sprawach, w których wobec wypełnienia wszelkich wymaganych prawem przesłanek mogli spodziewać się zgodnego ze swoim wnioskiem rezultatu. Sytuacja, kiedy nie każdy uprawniony do zwrotu podatku podatnik otrzymuje taki zwrot z powodu luk prawnych i działania urzędów skarbowych na własną korzyść, jest bez wątpienia przykładem naruszenia zasad demokratycznego państwa prawa oraz poszanowania własności i wymaga podjęcia zdecydowanych kroków. Dzięki wymienionym przeze mnie przykładom można stwierdzić, że niemal we wszystkich gałęziach prawa można napotkać luki prawne. Wypełnia się je za pomocą analogii ustawy, która polega na zastosowaniu do stanu rzeczy nieuregulowanego regulacji dotyczącej stanu rzeczy podobnego do objęcia luką prawną, i analogia prawna, która polega na sformułowaniu nowej normy, która regulowałaby stan rzeczy objęty luką. Moim zdaniem jednak nie są one do końca skuteczne. Poprzez te analogie wypełniamy luki, które kiedyś już powstały. Najlepiej byłoby zwalczać przyczyny ich powstawania. Widomo jednak, że nie jest to takie proste i jak do tej pory nie wykonalne.( Jest to takie moje luźne zdanie). Jednak obowiązujące przepisy mogą zakazywać posługiwania się analogią. Zakaz stosowania analogii dotyczy prawa karnego. Ograniczenie dopuszczalności analogii wynika zwykle z chęci zabezpieczenia pewności prawa lub szczególnej ochrony niektórych wartości. Analogia ma jednak istotne znaczenie w prawie cywilnym oraz prawie administracyjnym. Przyczyn występowania luk w prawie są rożne. Według mnie prawo nie nadąża za przemianami jakim ulegają stosunki społeczne, rozwoje techniki i obyczaje, za którymi czasami my prości ludzie nie możemy podążyć. Moim zdaniem najważniejsza przyczyną jest, niemożność przewidzenia wszystkich ewentualności przy stosowaniu norm prawnych. Jak się zawsze mów: „Nigdy nie można przewidzieć wszystkiego”! Ostatnią przyczyną, jaką udało mi się wywnioskować podczas pisania pracy, to świadome pozostawianie luk prawnych przez normo dawców na nieokreślony czas w nowych dziedzinach, w których nie ma żadnych doświadczeń ani analogii. Potem w odpowiednim czasie wydaje się stosowny akt normatywny. Przechodząc do wniosków mojej pracy stwierdzam, że w polskim systemie prawa występuję bardzo dużo luk prawnych, które przynoszą dla niektórych pozytywne skutki a zarazem da innych negatywne. Już wyjaśniam do czego zmierzam. Ludzie którzy wykorzystują luki prawne, powielają swój majątek, wcale nie naruszając prawa, ale wyrządzając tym szkody innym podmiotom, a co najważniejsze budżetowi państwa, np., poprzez bezkarne pomijanie płatności podatków. Niestety luki prawne nie znikną w pełni z polskiego systemu prawa, ponieważ twórcy ich nie są w stanie, zaprognozować, w jaki kierunku rozwijać się będzie świat i cywilizacja. Pozostaje mieć tez nadzieje, że ludzie sami będą powoli uświadamiać sobie, że wykorzystując luki prawne, nie prowadzą do niczego dobrego. Wiadomo jednak, że jest to dla nich bardzo trudne, gdyż w dzisiejszym świecie liczy się tylko dobry biznes i wysoki przychód!!!
Literatura:
- Morawski L., „ Wstęp do prawoznawstwa”, Wyd. TNOIK Toruń, 2008;
- Strona internetowa: http://wiadomosci.onet.pl/kraj/bardzo-powazna-luka-bezpieczenstwa-w-polskim-prawie/nztr6;
- „Gazeta prawna”,
- Treść kursu.