System ochrony

prawnej

Artykuł 19 TUE

1.

Trybunał Sprawiedliwości Unii

Europejskiej obejmuje Trybunał
Sprawiedliwości, Sąd i sądy
wyspecjalizowane. Zapewnia on
poszanowanie prawa w wykładni i
stosowaniu Traktatów.
Państwa Członkowskie ustanawiają
środki zaskarżenia niezbędne do
zapewnienia skutecznej ochrony sądowej
w dziedzinach objętych prawem Unii.

Skład

Trybunał Sprawiedliwości - jeden
sędzia z każdego Państwa
Członkowskiego. Trybunał
Sprawiedliwości jest wspomagany przez
rzeczników generalnych.

•W skład Sądu wchodzi co najmniej
jeden sędzia z każdego Państwa
Członkowskiego.

Skład

Sędziowie i rzecznicy generalni Trybunału
Sprawiedliwości oraz sędziowie Sądu są
wybierani spośród osób o niekwestionowanej
niezależności, spełniających warunki określone
w artykułach 253 i 254 Traktatu o
funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Są oni
mianowani za wspólnym porozumieniem
przez rządy Państw Członkowskich na
okres sześciu lat. Ustępujący sędziowie i
rzecznicy generalni mogą być ponownie
mianowani.

POSTĘPOWANIE

NIESPORNE

• Pytania prejudycjalne/ wstępne

(art. 267 TFUE)

• Opinie o zgodności umów

międzynarodowych zawieranych
przez Unię z Traktatami (art. 218
TFUE)

POSTĘPOWANIE SPORNE

• Skarga na niewywiązywanie się państwa

członkowskiego ze zobowiązań (art. 258 i
259 TFUE)

• Skarga o stwierdzenie nieważności aktu

Unii (art. 263 TFUE)

• Skarga na bezczynność instytucji Unii (art.

265 TFUE)

• Skarga odszkodowawcza przeciwko Unii

(art. 268 i 340 TFUE)

• Skargi pracowników UE przeciwko Unii (art.

270 TFUE)

Pytanie prejudycjalne

art. 267 TFUE

Artykuł 267
(dawny artykuł 234 TWE)
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest właściwy do orzekania w trybie

prejudycjalnym:

a) o wykładni Traktatów;
b) o ważności i wykładni aktów przyjętych przez instytucje, organy lub

jednostki organizacyjne Unii;

W przypadku gdy pytanie z tym związane jest podniesione przed sądem jednego z

Państw Członkowskich, sąd ten może, jeśli uzna, że decyzja w tej kwestii
jest niezbędna do wydania wyroku, zwrócić się do Trybunału z wnioskiem o
rozpatrzenie tego pytania.

W przypadku gdy takie pytanie jest podniesione w sprawie zawisłej przed sądem

krajowym, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa
wewnętrznego, sąd ten jest zobowiązany wnieść sprawę do Trybunału.

Jeżeli takie pytanie jest podniesione w sprawie zawisłej przed sądem krajowym

dotyczącej osoby pozbawionej wolności, Trybunał stanowi w jak najkrótszym
terminie.

1. pojęcie sądu
2. akty podlegające kontroli
3. zakres obowiązku
4. pytania dotyczące nieważności
5. skutki orzeczenia

Cechy sądów określone przez ETS:
• organy wykonujący funkcje orzecznicze
• działające na podstawie ustawy, a nie tylko umowy stron
• rozstrzygające spory między stronami
• funkcjonujące w sposób stały, których orzecznictwo jest

obowiązkowe

• orzekające na podstawie prawa, a nie tylko zasad słuszności
• niezależne w orzekaniu

Który sąd ma obowiązek zadać pytanie?
• sąd, którego orzeczenia podlegają dalszemu

zaskarżeniu - MOŻE

• sąd, którego orzeczenia nie podlegają

zaskarżeniu - MA OBOWIĄZEK

sądy krajowe zwracają się do ETS z

pytaniami prejudycjalnymi jeśli
uznają, że rozstrzygnięcie kwestii
ważności lub wykładni prawa
wspólnotowego jest niezbędne
do wydania wyroku

• Sądowi krajowemu przysługuje swoboda

wyboru czasu, w którym zwróci się pytaniem

do ETS

C-320-322/90 Telemarsicabruzzo
„konieczność dokonania użytecznej dla sądu

krajowego wykładni prawa wspólnotowego

wymaga, by sąd zadający pytanie prejudycjalne

określił okoliczności faktyczne i prawne, do

których odnoszą się pytania, a przynajmniej

orientacyjnie naświetlił okoliczności sprawy.

Wymóg ten dotyczy zwłaszcza prawa konkurencji,

dla którego charakterystyczna jest złożoność

stosunków faktycznych i prawnych.”

Sąd krajowy decyduje o formie i

treści pytań kierowanych do ETS

• dyskrecjonalne uprawnienie sądów

krajowych do oceny, czy rozstrzygnięcie

kwestii prawa wspólnotowego jest

konieczne dla wydania wyroku w

konkretnej sprawie

• ALE
• ETS nie jest kompetentny do odpowiadania na

pytania dotyczące interpretacji, przedstawione

mu w ramach procedur zaaranżowanych

przez strony w celu uzyskania opinii w

pewnych kwestiach prawa

wspólnotowego

C-60/98 Butterfly Music Srl.

TS może odmówić odpowiedzi “tylko, gdy jest całkowicie oczywiste, że

żądana interpretacja prawa wspólnotowego nie ma żadnego związku z
faktami, na których opiera się główne postępowanie lub jego celem,
lub gdy [TS] nie ma przed sobą faktograficznego lub prawnego
materiału koniecznego dla udzielenia użytecznej odpowiedzi na
zadane pytania.”

83/78 Pigs Marketing Board

• „W przypadku pytań niewłaściwie

sformułowanych lub wykraczających poza

zakres jego kompetencji wynikającej z art.

234 TWE, Trybunał dokonuje wyboru z

całości materiałów przedstawionych mu

przez sąd krajowy, a w szczególności z

przedstawionych w odesłaniu podstaw

decyzji o skierowaniu pytania, tych

kwestii prawa wspólnotowego, które

odnosząc się do przedmiotu sporu

wymagają interpretacji lub stwierdzenia

ważności.”

doktryna acte eclairé i acte

clair

28-30/62 Da Costa - doktryna acte eclairé

“.. autorytet interpretacji na podstawie art. 177 już danej przez Trybunał

może pozbawić obowiązek (z art. 177) jego celu i w ten sposób uczynić
go bezprzedmiotowym. Tak jest szczególnie w przypadku, gdy
podniesiona kwestia jest materialnie identyczna z kwestią, która była
już przedmiotem orzeczenia prejudycjalnego w podobnej sprawie.”

• Formuła CILFIT
• „sąd, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu

według prawa wewnętrznego, jest zobowiązany –

w przypadku gdy powstaje przed nim pytanie

dotyczące prawa wspólnotowego – do spełnienia

swojego obowiązku przedłożenia pytania, chyba że

stwierdził on, że podniesione pytanie nie jest

istotne dla sprawy lub że dany przepis prawa

wspólnotowego stanowił już przedmiot

wykładni przez Trybunał, lub że prawidłowe

stosowanie prawa wspólnotowego jest tak

oczywiste, że nie pozostawia ono miejsca na

jakiekolwiek racjonalne wątpliwości;

istnienie takiej ewentualności należy

oceniać z uwzględnieniem cech
charakterystycznych prawa
wspólnotowego i szczególnych
trudności, jakie sprawia jego
wykładnia, oraz niebezpieczeństwa
rozbieżności w orzecznictwie
wewnątrz Wspólnoty” (teza
orzeczenia)

doktryna acte eclairé i acte clair

283/81 CILFIT

sądy krajowe nie muszą kierować pytań:

1. jeżeli kwestia nie jest istotna dla rozstrzygnięcia sprawy
2. “gdy poprzednie decyzje Trybunału dotyczyły już kwestii prawnych,

których dotyczy pytanie, bez względu na naturę postępowania, które
prowadziło do tych decyzji, nawet jeśli kwestie, o które chodzi nie są
zupełnie identyczne”

3. jeżeli zastosowanie prawa wspólnotowego jest tak oczywiste, że nie ma

miejsca na żadne wątpliwości

Orzeczenia wstępne dotyczące ważności

• art. 267 uzupełnia art. 263
• przed sądem krajowym kwestionowany jest

środek prawa krajowego oparty na prawie
UE na tej podstawie, że akt UE jest
niezgodny z prawem

Orzeczenia wstępne dotyczące

ważności

1/ C-188/92 TWD - nie jeżeli strona nie wykorzystała skargi z art. 230
• tylko jeżeli jest oczywiste, że stronie przysługiwała skarga

bezpośrednia

2/ Czy doktryna acte eclairé ma zastosowanie?
66/80 International Chemical Corporation (sprawa mleka w proszku)

akt, co do którego w procedurze prejudycjalnej została orzeczona

nieważność za nieważny, co więcej, nie może on uznać takiego aktu za
ważny. Jeśli miałby wątpliwości co do ważności zobowiązany jest do

zwrócenia się do ETS z pytaniem prejudycjalnym.

C‑461/03 Gaston Schul Douane-expediteur BV
„Nie można (…) rozszerzać interpretacji

dokonanej w ww. wyroku w sprawie CILFIT

i in., dotyczącej kwestii wykładni, na

kwestie związane z ważnością aktów

wspólnotowych.

(…) nawet w przypadkach, które z pozoru wydają

się podobne, nie można wykluczyć, iż po

dokonaniu szczegółowej analizy okaże się, że

przepis, którego ważność jest kwestionowana, nie

jest porównywalny z przepisem już uznanym za

nieważny, w szczególności ze względu na ich

odmienny kontekst prawny lub faktyczny”.

Orzeczenia wstępne dotyczące ważności

3/ Czy doktryna acte clair ma zastosowanie?
314/85 Foto-Frost

“Sądy krajowe, od których orzeczenia przysługuje odwołanie, mogą

badać ważność aktu wspólnotowego i jeżeli uznają argumenty stron

dotyczące nieważności za bezzasadne, odrzucają je, ogłaszając akt za

całkowicie ważny. Natomiast sądy, których orzeczenia są

ostateczne zgodnie z prawem wewnętrznym, nie są właściwe do

orzekania o ważności aktów instytucji wspólnotowych.”

Konsekwencje niezwrócenia się przez

sąd ostatniej instancji z pytaniem

prejudycjalnym

• nie można wykluczyć, że niezwrócenie się

do Trybunału Sprawiedliwości z pytaniem
prejudycjalnym może stanowić przedmiot
skargi wniesionej przeciwko państwu
na podstawie art. 258 i 259 TFUE;

• odpowiedzialność odszkodowawcza

państwa;

• nadzwyczajne wznowienie

postępowania.

Wyrok TS z dnia 13 stycznia 2004 r.

w sprawie C-453/00 Kuhne & Heitz

prawo Unii nie wymaga, by organ

administracyjny był co do zasady
zobowiązany do uchylenia decyzji
administracyjnej, która stała się ostateczna
po upływie rozsądnych terminów odwołania
lub wskutek wyczerpania środków prawnych
(zasada pewności prawa).

Wyrok TS z dnia 13 stycznia 2004 r. w sprawie C-

453/00 Kuhne & Heitz

organ administracyjny, ktory wydał daną decyzję administracyjną ma

(wynikający z zasady solidarności) obowiązek ponownego
rozpatrzenia tej decyzji i ewentualnego jej uchylenia, jeśli zostały
spełnione cztery przesłanki:

• organ administracyjny musi być

zgodnie z prawem krajowym

uprawniony do uchylenia tej decyzji

,

• decyzja powinna być decyzją utrzymaną w

mocy wyrokiem sądu

krajowego orzekającego w ostatniej instancji

,

• musi wystąpić sytuacja, w ktorej wyrok ten – w świetle orzecznictwa

Trybunału powstałego po dacie jego wydania – opiera się na

błędnej interpretacji

prawa wspolnotowego/obecnie prawa Unii,

zastosowanej

bez występowania do Trybunału z pytaniem

prejudycjalnym

w okolicznościach przewidzianych w owczesnym

art. 234 ust. 3 TWE (obecnie art. 267 ust. 3 TFUE),

• zainteresowany powinien

wystąpić do organu

administracyjnego

niezwłocznie po zapoznaniu się z tym

orzecznictwem.

Sąd ostatniej instancji

• koncepcja abstrakcyjna – sąd danego

państwa zajmujący w najwyższe
miejsce w strukturze sądownictwa, od
orzeczeń którego nigdy nie
przysługuje odwołanie

• koncepcja konkretna – najwyższy sąd

orzekający w danej sprawie, od
orzeczenia którego nie przysługuje
odwołanie.

Sąd ostatniej instancji

Wyrok TS z dnia 12 czerwca 2008 r. w sprawie C-458/06

Skatteverketprzeciwko Gourm et Classic Ltd

• 31. Ponadto, ponieważ od orzeczeń Regeringsratten

nie

przysługuje jakikolwiek sądowy środek zaskarżenia na
podstawie prawa krajowego

, sąd ten ma obowiązek

wystąpienia do Trybunału zgodnie
z art. 234 akapit trzeci TWE.

• 32.(…)w postępowaniu takim jak przed sądem krajowym,

jedynie poprzez wystąpienie do Trybunału z wnioskiem o
wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym może zostać
osiągnięty

cel zamierzony przez ten przepis, jakim jest

zapewnienie prawidłowego funkcjonowania i jednolitej
wykładni prawa wspolnotowego we wszystkich państwach
członkowskich, a także zapobieganie ustanowieniu w
danym państwie członkowskim orzecznictwa krajowego
sprzecznego z zasadami prawa wspolnotowego

”.

Sąd ostatniej instancji

Wyrok TS z dnia 4 czerwca 2002 r. w sprawie C-99/00

postępowanie karne przeciwko Lyckerskog
„16. Orzeczenia krajowego sądu apelacyjnego, ktore
mogą być zaskarżone do sądu najwyższego nie są
decyzjami ≫sądu lub trybunału, od którego orzeczeń
prawo krajowe nie przewiduje odwołania≪ w rozumieniu
art. 234 [obecnie art. 267 TFUE]. Sam fakt, iż
rozpoznanie sprawy co do istoty jest poprzedzone
oceną dopuszczalności środka, nie pozbawia stron
postępowania środka odwoławczego […].
19. […] Wtedy, gdy od orzeczenia sądu krajowego
przysługuje odwołanie do sądu najwyższego – na
zasadach takich jak w niniejszej sprawie – wspomniany
sąd krajowy nie ma obowiązku kierowania pytania do TS,
zgodnie z treścią ustępu 3 art. 234”.

» Skutek orzeczenia prejudycjalnego

• orzeczenie wiąże sąd krajowy w sprawie, w której

odesłanie/ nieważność skutkuje inter partes

• 2/ czy inny sąd krajowy jest związany?
• 3/ konsekwencje dla instytucji - uchyla akt organ, który go

wydał - czy art. 266 TFUE?

» Skutek orzeczenia prejudycjalnego

• orzeczenie interpretujące jest stosowane do stosunku prawnego

powstałego przed wydaniem orzeczenia/ retroaktywny skutek

• możliwe ograniczenie skutku orzeczeń (np. tylko do tych, którzy

wszczęli postępowanie (Defrenne v. Sabena), przed wydaniem

wyroku przez ETS)

SKARGA O STWIERDZENIE

NIEWAŻNOŚCI AKTU

INSTYTUCJI LUB ORGANU

Artykuł 263

(dawny artykuł 230 TWE)

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej

kontroluje

legalność aktów prawodawczych

,

aktów

Rady, Komisji i Europejskiego Banku Centralnego,

innych niż zalecenia i opinie, oraz aktów

Parlamentu Europejskiego i Rady Europejskiej

zmierzających do wywarcia skutków prawnych

wobec podmiotów trzecich. Kontroluje również

legalność aktów organów lub jednostek

organizacyjnych Unii

, które zmierzają do wywarcia

skutków prawnych wobec osób trzecich.

W tym celu Trybunał jest właściwy do orzekania

w zakresie skarg wniesionych przez

Państwo

Członkowskie, Parlament Europejski, Radę lub

Komisję

, podnoszących zarzut

braku kompetencji,

naruszenia istotnych wymogów proceduralnych,

naruszenia Traktatów lub jakiejkolwiek reguły

prawnej związanej z ich stosowaniem lub

nadużycia władzy

.

Trybunał jest właściwy, na tych samych warunkach, do

orzekania w zakresie skarg wniesionych przez

Trybunał

Obrachunkowy, Europejski Bank Centralny i Komitet Regionów

,

zmierzających do

zapewnienia ochrony ich prerogatyw

.

Każda

osoba fizyczna lub prawna

może wnieść, na warunkach

przewidzianych w akapitach pierwszym i drugim, skargę na

akty, których jest adresatem lub które dotyczą jej

bezpośrednio i indywidualnie oraz na

akty regulacyjne, które

dotyczą jej bezpośrednio i nie obejmują środków

wykonawczych

.

Akty tworzące organy i jednostki organizacyjne Unii mogą

przewidywać wymogi i warunki szczególne dotyczące skarg

wniesionych przez osoby fizyczne lub prawne na akty tych

organów lub jednostek organizacyjnych zmierzające do

wywarcia skutków prawnych wobec tych osób.

Skargi przewidziane w niniejszym artykule wnosi się w terminie

dwóch miesięcy, stosownie do przypadku, od daty publikacji

aktu lub jego notyfikowania skarżącemu lub, w razie ich braku,

od daty powzięcia przez niego wiadomości o tym akcie.

Akty podlegające

zaskarżeniu

• akty ustawodawcze,
• akty Rady, Komisji i Europejskiego Banku

Centralnego, inne niż zalecenia i opinie,

• akty Parlamentu Europejskiego i Rady

Europejskiej zmierzające do wywarcia
skutków prawnych wobec podmiotów trzecich

• akty organów lub jednostek organizacyjnych

Unii, które zmierzają do wywarcia skutków
prawnych wobec osób trzecich.

Sprawa C-22/70 Komisja

przeciwko Rada (tzw. sprawa

ERTA/AETR)

39. Skoro jedynymi aktami wyłączonymi z zakresu skargi o

unieważnienie (…) są „zalecenia czy opinie” (…), to art.

173 [obecnie art. 263]

uważa za akty podlegające

kontroli Trybunału wszystkie środki podjęte przez

instytucje, które w zamyśle mają mieć moc wiążącą

.

40. Celem tego badania jest zapewnienie, jak wymaga tego

art. 164, przestrzegania prawa w zakresie interpretacji i

stosowania Traktatu.
41. Sprzeczne z tym celem byłoby interpretowanie

warunków dopuszczalności skargi tak wąsko, by

ograniczyć dostępność tej procedury jedynie do

rodzajów środków prawnych wymienionych w art.

189.
42.

Skarga o unieważnienie musi być więc dostępna

w przypadku wszelkich środków przyjętych przez

instytucje, niezależnie od ich natury czy formy, o ile

tylko mają w zamiarze wywołanie skutków prawnych

.

Kontrola aktów

nieformalnych

• swoista kontrola legalności,

ograniczona do badania kwestii
kompetencji wydającej je instytucji

– C-322/02 Francja przeciwko Komisji
przy wydawaniu aktów nieformalnych

konieczne jest „odpowiednie
uwzględnienie podziału władzy oraz
równowagi instytucjonalnej ustanowionej
Traktatem w obszarze wspólnej polityki
handlowej”

Akty PE i RE zmierzające do wywarcia

skutków prawnych wobec podmiotów

trzecich

• (…) ogólny wydźwięk Traktatu jest taki, by uczynić skargę bezpośrednią

dostępną przeciwko „wszelkim środkom przyjętym przez instytucje…które w

zamiarze mają wywołać skutki prawne”. (…) Parlament Europejski nie jest

wyraźnie wymieniony pośród instytucji, których środki mogą być zaskarżone,

ponieważ, w swej pierwotnej wersji, Traktat EWG nadawał mu wyłącznie

uprawnienia doradcze i kontrolne, a nie uprawnienia do przyjmowania

środków mających w zamiarze wywoływanie skutków prawnych wobec osób

trzecich.

• 25. (…) Interpretacja art. 173 Traktatu wykluczająca środki podjęte przez

Parlament Europejski z zakresu skargi doprowadziłaby do wyniku

sprzecznego zarówno z duchem Traktatu wyrażonym w art. 164, jak i z jego

systemem. Środki podejmowane przez Parlament Europejski mogą wkraczać

w obszar zastrzeżony dla państw członkowskich lub innych instytucji albo

wykraczać poza kompetencje mu przypisane, gdyby nie można było poddać

je kontroli legalności Trybunału. Trzeba więc uznać, że możliwa jest

skarga o unieważnienie przeciwko środkom podjętym przez

Parlament Europejski mającym w zamiarze wywołanie skutków

prawnych wobec osób trzecich. (...)

• 26. (…) Środki podejmowane przez Parlament Europejski mogą

wkraczać w obszar zastrzeżony dla państw członkowskich lub innych

instytucji albo wykraczać poza kompetencje mu przypisane, gdyby

nie można było poddać je kontroli legalności Trybunału. Trzeba więc

uznać, że możliwa jest skarga o unieważnienie przeciwko środkom

podjętym przez Parlament Europejski mającym w zamiarze

wywołanie skutków prawnych wobec osób trzecich.

Akty niepodlegające kontroli

• akty wewnętrzne instytucji i organów

wspólnotowych pozbawione
jakichkolwiek skutków wobec
podmiotów znajdujących się poza
systemem danej instytucji

• akty państw członkowskich !!!

Legitymacja bierna

Skarga jest wnoszona przeciwko

instytucji lub organowi, który wydał
dany akt

Legitymacja czynna

• podmioty uprzywilejowane (państwa

członkowskie, Rada, Komisja i PE);

• podmioty częściowo (EBC, Trybunał

Obrachunkowy i Komitet Regionów),

• podmioty nieuprzywilejowane (osoby

fizyczne i prawne prawa publicznego
i prywatnego, niezależnie od ich
miejsca zamieszkania lub siedziby).

podmioty uprzywilejowane

• Państwa członkowskie

• C-180/97 Regione Toscana przeciwko Komisji

• „termin państwo członkowskie, rozumiany dla potrzeb

postanowień dotyczących instytucji, a w szczególności

odnoszących się do postępowań przed sądami, odnosi się

wyłącznie do władz rządowych państw będących

członkami Wspólnot Europejskich i nie może

obejmować także władz regionów bądź wspólnot

autonomicznych, niezależnie od posiadanych przez

nich kompetencji. W przeciwnym razie naruszona zostałaby

równowaga instytucjonalna przewidziana Traktatami, które

określają warunki, na jakich państwa członkowskie – to jest

państwa będące stronami Traktatów – uczestniczą w

funkcjonowaniu instytucji wspólnotowych. Nie jest możliwe,

aby Wspólnoty Europejskie składały się z większej liczby

państw członkowskich niż liczba państw, które je ustanowiły”.

podmioty uprzywilejowane

• C-45/86, Komisja przeciwko Rada

• „3. W odniesieniu do wątpliwości wyrażonych przez Radę

odnośnie interesu prawnego Komisji we wszczęciu

postępowania i w konsekwencji dopuszczalności skargi,

wystarczy jedynie zauważyć, że Artykuł 173 Traktatu w

sposób ostry rozdziela zakres prawa do skargi

przysługującego z jednej strony instytucjom wspólnotowym

i państwom członkowskim, z drugiej strony osobom

fizycznym i prawnym. Pierwszy akapit Artykułu 173

nadaje Komisji i każdemu państwu członkowskiemu

prawo wniesienia skargi o unieważnienie w celu

podważenia legalności każdego rozporządzenia Rady nie

uzależniając w żaden sposób wykonywania tego

prawa od dowodu interesu prawnego we wszczęciu

postępowania. W konsekwencji, skarga jest

dopuszczalna.”

podmioty uprzywilejowane

• Państwa członkowskie
T-236/06 Landtag Schleswig-Holstein przeciwko Komisji
„gdy skargi wnoszone są przez organy niedziałające na

całym terytorium państwa, Sąd określi, czy mają one

osobowość prawną na podstawie krajowego prawa

publicznego (…). W konsekwencji, ocena osobowości

prawnej powoda musi być dokonana w świetle

niemieckiego prawa krajowego. Prawo wspólnotowe

nie może naruszać niezależności konstytucyjnej

państw członkowskich poprzez nadanie osobowości

prawnej ich krajowym organom prawa publicznego,

gdyż mogłoby to skutkować nadaniem im takich

uprawnień na poziomie Wspólnoty, którymi nie cieszą

się na poziomie krajowym.”

Podmioty częściowo

uprzywilejowane

• Skarga wyłącznie w ochronie swoich

kompetencji (np. naruszenie prawa
do bycia wysłuchanym, prawa
udziału w procedurze stanowienia
prawa, uzyskania informacji)

Podmioty

nieuprzywilejowanie

Jednostki mogą wnieść skargę na nieważność aktu,

jeżeli:

• przedmiotem skargi jest akt skierowany do

powoda (a więc powód jest jego adresatem),

• przedmiotem skargi jest akt skierowany do

innego podmiotu (w szczególności do państwa

członkowskiego), ale dotycząca powoda w sposób

bezpośredni i indywidualny,

• DO TL: przedmiotem skargi jest rozporządzenie

będące w istocie decyzją, dotyczącą powoda w

sposób bezpośredni i indywidualny OD TL akty

regulacyjne, które dotyczą jej bezpośrednio i

nie obejmują środków wykonawczych .

Podmioty

nieuprzywilejowanie

„dotyczy indywidualnie”
C-25/62 Plaumann & Co. przeciwko Komisji
„Osoby inne niż te, do których została skierowana

decyzja mogą tylko wtedy twierdzić, że dotyczy

ich ona indywidualnie,

jeżeli ta decyzja

wpływa na nich z powodu pewnych cech

im szczególnych albo z powodu

okoliczności, które odróżniają ich od

wszystkich innych osób; oraz, gdy

powyższe czynniki wyróżniają ich

indywidualnie, tak jak osoby, do których

decyzja została skierowana

”

Podmioty

nieuprzywilejowanie

„dotyczy indywidualnie”
C-25/62 Plaumann & Co. przeciwko Komisji
„W obecnym przypadku powód jest dotknięty

przez sporną decyzję jako importer

klementynek, inaczej mówiąc, z uwagi na

działalność gospodarczą, która może być

wykonywana w każdym czasie przez

każdy podmiot, a więc nie jest

wystarczająca do potraktowania powoda

w stosunku do zaskarżonej decyzji tak,

jak jej adresata. ”

Podmioty

nieuprzywilejowanie

„dotyczy indywidualnie”
• C-11/82, S.A. Piraiki-Patraiki et alia v. Komisja
„31. W tych okolicznościach trzeba stwierdzić, że

Komisja była w stanie uzyskać wystarczająco

dokładne dane odnośnie umów mających być

wykonanymi podczas stosowania przedmiotowej

decyzji. Wynika z tego, że przedsiębiorstwa

będące stronami takich umów muszą być

uważane za dotknięte indywidualnie (…), jako

członkowie ograniczonej klasy kupców

zidentyfikowanych lub identyfikowalnych przez

Komisję, jak również z uwagi na umowy, na

które w sposób szczególny wpłynęła

przedmiotowa decyzja.”

Podmioty

nieuprzywilejowanie

„Dotyczy bezpośrednio” oznacza, że

wywiera wpływ na sytuację prawną i
interes prawny jednostki bez pośrednictwa
innego aktu wykonawczego, chyba że
władze państwa członkowskiego nie miały
żadnej swobody przy wydawaniu aktu
wykonawczego, także podczas uchwalania
decyzji; nawet jeśli państwu pozostawiona
jest swoboda działania, jest pewne, że
państwo decyzję zastosuje i wykona.

Podmioty

nieuprzywilejowanie

„Dotyczy bezpośrednio”
Sprawy połączone 106 i 107/63 Alfred Toepfer &

Getreide-Import Gesellschaft v. Komisja

„decyzja Komisji zmieniająca bądź znosząca

środki ochronne jest bezpośrednio skuteczna i

dotyczy zainteresowanych stron bezpośrednio

tak samo jak środki, które zastępuje.
Nielogiczne byłoby stwierdzenie, że decyzja

utrzymująca środki ochronne ma inny skutek,

skoro ta decyzja nie tylko popiera takie

środki, ale wręcz nadaje im moc prawną.
Tak więc wydane decyzje (…) dotyczą

Zainteresowanych stron bezpośrednio.”

Podmioty

nieuprzywilejowanie

„Dotyczy bezpośrednio”
C-11/82, S.A. Piraiki-Patraiki et alia v. Komisja
„bez środków implementacyjnych

przyjętych na poziomie krajowym decyzja

Komisji nie mogłaby wpłynąć na

powodów. Jednakże, w tym przypadku,

fakt ten sam w sobie nie wyklucza, żeby

decyzja mogła dotyczyć powodów

bezpośrednio, jeżeli inne czynniki

usprawiedliwią wniosek, że mają oni

bezpośredni interes prawny we

wniesieniu skargi.”

Podmioty

nieuprzywilejowanie

Kontrola legalności rozporządzeń

(aktów normatywnych)

Jednostka może wnieść skargę o

unieważnienie rozporządzenia:

• gdy jest ono faktycznie decyzją w

formie rozporządzenia,

• oraz dotyczy skarżącego

bezpośrednio i indywidualnie.

Kontrola legalności rozporządzeń

(aktów normatywnych)

Sprawy połączone C-789 i C-790/79 Calpak SpA & Società

Emiliana Lavorazione Frutta SpA v. Komisja

7. Drugi akapit Artykułu 173 upoważnia jednostki do

zaskarżenia, inter alia, każdej decyzji, która chociaż wydana

w formie rozporządzenia, dotyczy ich bezpośrednio i

indywidualnie. Celem tego postanowienia jest w

szczególności, aby instytucje wspólnotowe nie były w stanie

tylko poprzez nadanie środkowi formy rozporządzenia

wykluczyć skargę jednostki przeciwko decyzji dotyczącej jej

bezpośrednio i indywidualnie; zakłada ono więc, że wybór

formy nie może zmienić natury środka.

Na mocy drugiego akapitu Artykułu 189 Traktatu kryterium

odróżniającym rozporządzenie od decyzji jest to, czy

rzeczony środek ma zastosowanie ogólne, czy też

nie.

Kontrola legalności rozporządzeń

(aktów normatywnych)

test abstrakcyjnej terminologii

• rozporządzenie – cały akt (bądź jego

poszczególne postanowienia) ma zastosowanie
do „obiektywnie określonych sytuacji i tworzy
skutki prawne w odniesieniu do kategorii osób
opisanych w sposób uogólniony i abstrakcyjny”;

• decyzja – jest skierowana do ograniczonej liczby

podmiotów i dotyczy konkretnych podmiotów.

Kontrola legalności rozporządzeń

(aktów normatywnych)

Sprawy połączone C-41 do C-44/70, NV International

Fruit Company et alia v. Komisja

W konsekwencji, artykuł 1 Rozporządzenia (…)

nie jest przepisem ogólnego zastosowania

(…), ale musi być traktowany jako

wiązka

indywidualnych decyzji

podjętych przez

Komisję pod pozorem rozporządzenia (…), a

każda z tych decyzji wpływa na pozycję

prawną autora wniosku o przyznanie licencji.

TEST ZAMKNIĘTEJ KATEGORII

Kontrola legalności rozporządzeń

(aktów normatywnych)

C-309/89, Codorniu SA v. Rada

Chociaż prawdą jest, że (…) zaskarżone

postanowienie jest ze swojej natury i
z uwagi na sferę swojego stosowania
środkiem prawodawczym w tym
sensie, że ma ogólne zastosowanie do
kupców,

nie wyklucza to jednak

stwierdzenia, że niektórych z nich
może dotyczyć indywidualnie

akty regulacyjne

T-177/01 Jégo-Quéré et Cie SA przeciwko Komisji

powód „nie może być uznany za mającego interes

indywidualny (…) na podstawie kryteriów dotąd

uznanych w orzecznictwie wspólnotowym”
W tym względzie, należy mieć na uwadze, że sam

Europejski Trybunał Sprawiedliwości potwierdził, że

dostęp do sądów jest jednym z podstawowych

elementów wspólnoty opartej na rządach prawa i

został zagwarantowany w porządku prawnym

opartym na Traktacie, który stworzył zamknięty

system środków prawnych i procedur

zaprojektowanych w celu umożliwienia Trybunałowi

Sprawiedliwości zbadanie aktów instytucji (…)

Trybunał Sprawiedliwości wywodzi prawo do

efektywnego środka ochronnego przed właściwym

sądem z tradycji konstytucyjnych wspólnych

państwom członkowskim oraz z art. 6 i 13 EKPCz

(…).”

akty regulacyjne

C-263/02 P Komisja przeciwko Jégo-Quéré,

„Aczkolwiek wymóg, aby osoba fizyczna i prawna

mogła wnieść skargę przeciwko

rozporządzeniu tylko wtedy, gdy dotyczy go

ono w sposób bezpośredni i indywidualny,

należy interpretować w świetle zasady

efektywnej ochrony sądowej (…) taka

wykładnia nie może skutkować usunięciem

rzeczonego wymogu, w sposób wyraźny

ustanowionego w Traktacie.

Sądy wspólnotowe

w przeciwnym wypadku wykroczyłyby poza

jurysdykcję nadaną Traktatem

(…).„

ZMIANA NASTĄPIŁA W TRAKTATCIE

LIZBOŃSKIM!!!!!!

Przesłanki nieważnoci

• brak kompetencji,
• naruszenia istotnych wymogów

proceduralnych,

• naruszenia Traktatów lub

jakiejkolwiek reguły prawnej
związanej z ich stosowaniem

• nadużycie władzy

SKUTKI ORZECZENIA

NIEWAŻNOŚCI

Artykuł 264

(dawny artykuł 231 TWE)

Jeżeli skarga jest zasadna, Trybunał

Sprawiedliwości Unii Europejskiej

orzeka o nieważności danego aktu.

Jednakże Trybunał wskazuje, jeśli uzna

to za niezbędne, które skutki aktu, o

którego nieważności orzekł, powinny

być uważane za ostateczne.

SKUTKI ORZECZENIA

NIEWAŻNOŚCI

Artykuł 266

(dawny artykuł 233 TWE)

W przypadku orzeczenia o nieważności aktu

przyjętego przez instytucję, organ lub

jednostkę organizacyjną lub stwierdzenia, iż

zaniechanie przez nią działania jest sprzeczne

z Traktatami, jest ona zobowiązana do

podjęcia środków, które zapewnią

wykonanie wyroku Trybunału

Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Zobowiązanie to nie narusza zobowiązania, jakie

może wyniknąć z zastosowania artykułu 340

akapit drugi.

Skarga na bezczynność

Art. 265 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
 
Jeśli Parlament Europejski, Rada Europejska, Rada, Komisja lub

Europejski Bank Centralny, z naruszeniem Traktatów, zaniechają
działania, Państwa Członkowskie i inne instytucje Unii mogą
wnieść skargę do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w celu
stwierdzenia tego naruszenia.

Niniejszy artykuł ma zastosowanie, na tych samych warunkach, do organów i

jednostek organizacyjnych Unii, które zaniechają działania.

 
Skarga ta jest dopuszczalna tylko wtedy, gdy dana instytucja, organ

lub jednostka organizacyjna została uprzednio wezwana do
działania. Jeśli w terminie dwóch miesięcy od tego wezwania instytucja,
organ lub jednostka organizacyjna nie zajęła stanowiska, skarga może być
wniesiona w ciągu następnych dwóch miesięcy.

 
Każda osoba fizyczna lub prawna może wnieść sprawę do Trybunału, na

warunkach określonych w poprzednich akapitach, stawiając zarzut jednej z
instytucji lub jednemu z organów lub jednej z jednostek organizacyjnych
Unii, iż zaniechała wydania aktu skierowanego do niej, innego niż zalecenie
lub opinia.

• Cel- zwalczanie bezprawnej

bezczynności instytucji, organów i

jednostek organizacyjnych Unii Europejskiej;

• Ma charakter komplementarny

w stosunku do skargi o stwierdzenie

nieważności – inny przedmiot ; nie może

także służyć jako środek kontroli

legalności aktu w przypadku, w którym

akt ten nie mógł zostać zaskarżony

w trybie art. 263 TFUE

• legitymacja bierna:

– instytucje Unii: Parlament Europejski,

Rada Europejska, Rada, Komisja lub
Europejski Bank Centralny,

– organy i jednostki organizacyjne

Unii

legitymacja czynna:
• państwa członkowskie i inne

instytucje Unii;

• jednostki

Skarga jednostki jest dopuszczalna

„na warunkach określonych

w poprzednich akapitach, stawiając

zarzut jednej z instytucji lub jednemu

z organów lub jednej z jednostek

organizacyjnych Unii, iż zaniechała

wydania aktu skierowanego do

niej, innego niż zalecenie lub

opinia”.

Czy jednostka może skarżyć niewydanie akty

normatywnego (natury ogólnej)

134/73 Holtz & Willemsen GmbH przeciwko

Radzie

:

„Wydaje się, że skarga wytoczona przez powoda ma

na celu uzyskanie przepisu o charakterze ogólnym

i regulacyjnym […], a nie zaś aktu dotyczącego

powoda w sposób bezpośredni i indywidualny.

Takie rozporządzenie nie może być uznane,

zarówno ze względu na formę jak i swoją naturę

prawną, za akt skierowany do powoda” (pkt 4–5).

Trybunał dopuszcza skargę jednostki na

bezczynność instytucji, jeżeli dopuściłby

skargę tej samej jednostki o stwierdzenie

nieważności spornego aktu

skarga powinna dotyczyć aktu, który

dotyczyłby powoda

bezpośrednio i

indywidualnie

?

T-32/93 Landbroke Racing Ltd przeciwko Komisji
„powód nie może twierdzić, że środek, którego

wydania rzekomo zaniechała Komisja, dotyczy go

w sposób

bezpośredni

i indywidualny.

Należy

zauważyć, że osoby trzecie, które nie są

adresatami decyzji, mogą być indywidualnie

dotknięte tą decyzją tylko wówczas, gdy ma

ona wpływ na ich sytuację ze względu na

pewne

cechy,

które

są

dla

nich

charakterystyczne,

lub

ze

względu

na

okoliczności, odróżniające te podmioty od

wszelkich

innych

osób,

i z powodu

tych

czynników wyróżnia ich indywidualnie, tak jak

osoby, do których decyzja została skierowana”

Bezprawność zaniechania –

prawne zobowiązanie do

działania

247/87 Star Fruit Company SA

• „Ze struktury art. 169 Traktatu w sposób jasny

wynika, że Komisja nie jest zobowiązana do

wszczęcia postępowania przewidzianego w tym

przepisie,

ale ma w tym względzie szerokie

uznanie, wykluczające uprawnienie jednostki

do żądania zajęcia stanowiska

[…]. Trzeba także

zauważyć, że żądając od Komisji wszczęcia

postępowania w trybie art. 169, powód

w rzeczywistości żąda wydania aktów, które nie

dotyczą go w sposób bezpośredni i indywidualny

[…], a więc których nie mógłby w żaden sposób

zaskarżyć w drodze skargi o stwierdzenie

nieważności […] W konsekwencji skarga jest

niedopuszczalna w całości”

13/83 Parlament przeciwko Radzie
„roszczenie Parlamentu, nawet jeżeli okaże się

zasadne, może zostać uwzględnione tylko

w takim stopniu, w jakim brak wspólnej

polityki transportowej obciążający w ocenie

powoda Radę

wynika z zaniechania

podjęcia środków prawnych, których

zakres może być określony

wystarczająco dla zidentyfikowania ich

i przyjęcia zgodnie z wyrokiem

Trybunału

w trybie art. 176.”.

Odmowa uwzględnienia żądania strony a bezprawna

bezczynność

8/71 Deutcher Komponistenverband przeciwko

Komisji

„z kontekstu wynika […], że artykuł ten [173 TWE]

odnosi się do zaniechania w rozumieniu

zaniechania podjęcia decyzji bądź zaniechania

zajęcia stanowiska, a nie do przyjęcia środka

innego niż ten, którego pragną zainteresowane

osoby […]. W liście z dnia 17 listopada 1970 r. powód

uzyskał odpowiedź, że […] Komisja daje mu

sposobność złożenia pisemnych uwag w terminie

jednego miesiąca; termin ten został jeszcze

dwukrotnie przedłużony […]. Wynika z powyższego, że

w niniejszym przypadku Komisja nie powstrzymała się

od działania, gdy została wezwana do działania przez

powoda. W konsekwencji warunki ustanowione w art.

175 nie zostały w niniejszym przypadku spełnione”.

Bezprawność zaniechania

• Traktaty bądź reguły prawne służąca ich

stosowaniu nakładają na pozwanego prawny,

bezwzględny i wystarczająco szczegółowy

obowiązek działania,

• przy wydawaniu spornego aktu pozwany nie

dysponuje szerokim zakresem uznania,

• zaniechanie ze strony pozwanego nie

wynikało z okoliczności, za które

odpowiedzialność ponosi powód,

• ewentualny wyrok stwierdzający bezczynność

będzie się nadawał do prawidłowego wykonania

– możliwe jest wydanie środków, których

niewydanie zostało uznane za bezprawne.

Wezwanie do działania

i termin wniesienia skargi

• Wezwanie musi mieć charakter wyraźny;
• Musi być kierowane do podmiotu

zobowiązanego do działania;

• Powinno nastąpić w rozsądnym terminie.
Termin wniesienia skargi:
w ciągu dwóch miesięcy od

bezskutecznego upływu
dwumiesięcznego okresu na podjęcie
działania (formuła „2 + 2”).

Zajęcie stanowiska – koniec bezczynności
• Zajęciem stanowiska jest takie

zachowanie pozwanego, które

w sposób wyraźny i rzeczywisty

ujawnia jej intencje;

• bezczynność kończy się nie tyle

z dniem faktycznego zajęcia stanowiska

przez pozwanego, ile z dniem

prawidłowego poinformowania o tym

stanowisku wzywającego;

Skutek orzeczenia

• Artykuł 266 Traktatu o

funkcjonowaniu Unii Europejskiej

• W przypadku orzeczenia o nieważności

aktu przyjętego przez instytucję, organ lub

jednostkę organizacyjną lub stwierdzenia,

że zaniechanie przez nią działania jest

sprzeczne z Traktatami, jest ona

zobowiązana do podjęcia środków, które

zapewnią wykonanie wyroku Trybunału

Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Skargi przeciwko państwu

członkowskiemu

Skargi przeciwko państwu

członkowskiemu

• skarga wnoszona przez Komisję

(art. 258 TFUE dawny art.226 TWE);

• skarga wnoszona przez państwo

członkowskie (art. 259 TFUE dawny
art.227 TWE);

• skarga Komisji o niewykonanie

wyroku ETS (art. 260 TFUE dawny
art.228 TWE);

Skarga Komisji

Artykuł 258

(dawny artykuł 226 TWE)

Jeśli Komisja uzna, że Państwo Członkowskie uchybiło

jednemu z zobowiązań, które na nim ciążą na mocy

Traktatów, wydaje ona uzasadnioną opinię

w tym przedmiocie, po uprzednim umożliwieniu

temu Państwu przedstawienia swych uwag.

Jeśli Państwo to nie zastosuje się do opinii w terminie

określonym przez Komisję, może ona wnieść

sprawę do Trybunału Sprawiedliwości Unii

Europejskiej.

Skarga Komisji

ETAPY POSTĘPOWANIA

•

Procedura wstępna (nieformalna) – polega na poinformowaniu

państwa przez Komisję o tym, że zdaniem Komisji państwo dopuszcza

się naruszenia prawa wspólnotowego oraz na poszukiwaniu rozwiązania

tej sytuacji przez Komisję i zainteresowane państwo (możliwość ugody).

•

Procedura zasadnicza (formalna) –Komisja przesyła państwu pismo

ostrzegawcze (formalne ostrzeżenie), informujące o zarzucanym

państwu naruszeniu prawa UE i wyznaczające termin dla jego usunięcia.

Po bezskutecznym upływie tego terminu, Komisja przekazuje państwu

członkowskiemu umotywowaną (uzasadnioną) opinię, w sposób

szczegółowy opisującą naruszenie, jakiego zdaniem Komisji dopuściło się

państwo członkowskie oraz wskazującą termin na usunięcie naruszenia.

•

Procedura sądowa – postępowanie przed ETS wszczynane na skutek

skargi Komisji, którą ta może złożyć po bezskutecznym upływie terminu

wskazanego w umotywowanej opinii. Kończy się wydaniem orzeczenia,

w którym Trybunał odrzuci skargę jako niedopuszczalną

(postanowieniem) bądź oddali ją (jako niezasadną) albo uwzględni, czyli

stwierdzi naruszenie zobowiązania wspólnotowego przez

państwo członkowskie.

Etap przedsądowy

Sprawa 1/00 Komisja v. Republika Francuska (brytyjska wołowina)

53. (...) Należy zauważyć, że funkcją etapu przedsądowego

postępowania określonego w art. 226 TWE jest umożliwienie

zainteresowanemu państwu członkowskiemu wykonania

swojego zobowiązania wynikającego z prawa wspólnotowego

względnie wykonania jego prawa do obrony przed skargą

Komisji. Właściwy przebieg tego [etapu] postępowania stanowi

istotną gwarancję traktatową nie tylko ochrony uprawnień

zainteresowanego państwa, ale również tego, że w dalszym

toku postępowania jego zakres przedmiotowy będzie

obejmował jasno zdefiniowany spór (...)

• 54. Z powyższej funkcji wynika, że celem formalnego ostrzeżenia

jest, po pierwsze, wyznaczenie zakresu przedmiotowego sporu i

wskazanie państwu członkowskiemu, do którego zwrócono się o

ustosunkowanie się, czynników umożliwiających mu

przygotowanie swej linii obronnej, a po drugie, umożliwienie

państwu członkowskiemu dostosowanie [do prawa

wspólnotowego] zanim skarga zostanie skierowana do

Trybunału (...).

Umotywowana opinia

• Sprawa 301/81 Komisja v. Królestwo

Belgii

8. (...) Umotywowana opinia musi zawierać

spójne wskazanie przyczyn, które
doprowadziły Komisję do uznania, że
dane państwo nie wykonało zobowiązania
traktatowego. Komisja nie musi więc odnosić
się do jakichkolwiek trudności wynikających z
zastosowania dyrektywy.

Umotywowana opinia

• 39/72 Komisja v. Republika Włoska

• 9. Przedmiot skargi z art.art. 169 Traktatu jest

określony w umotywowanej opinii Komisji. Nawet, jeśli

naruszenie zostało wyeliminowane po upływie terminu

wynikającego z paragrafu 2 tego artykułu, prowadzenie

postępowania nie jest bezprzedmiotowe (...).

• 11. Co więcej, wobec zarówno opóźnienia w wykonaniu, jak

i ostatecznego niewykonania, orzeczenie Trybunału

wydane w oparciu o art 169 i art. 171 Traktatu może

mieć kluczowe znaczenie dla określenia

odpowiedzialności państwa członkowskiego za jego

naruszenie, wobec innych państw członkowskich,

Wspólnoty lub podmiotów prywatnych.

Umotywowana opinia

• Sprawa 7/69 Komisja v. Włochy

Z uwagi na wagę, jaką Traktat przywiązuje do skargi przysługującej

Wspólnocie przeciwko państwom członkowskim za naruszenie

zobowiązań wspólnotowych, postępowanie oparte o art. 169 jest

uwarunkowane gwarancjami, które nie mogą być

nieprzestrzegane, w szczególności wobec zobowiązania

wynikającego dla państw członkowskich z art. 171, do podjęcia w

rezultacie powyższej skargi środków koniecznych do zastosowania się

do orzeczenia Trybunału. W związku z tym, Trybunał nie może

wydać w niniejszej sprawie orzeczenia o niewywiązaniu się

państwa członkowskiego ze zobowiązania, które to

niewywiązanie się miało nastąpić po zmianie przepisów w toku

przedmiotowego postępowania, nie naruszając tym samym

uprawnień państwa członkowskiego do przedstawienia

argumentów na swoją obronę, opartych na zarzutach

sformułowanych zgodnie z procedurą wskazaną w art. 169.
W tych okolicznościach Komisja powinna wszcząć nowe

postępowanie zgodnie z art. 169 TWE, odnośnie skutków Dekretu Nr

319 (...).

Skutki orzeczenia

Artykuł 260

(dawny artykuł 228 TWE)

1.

Jeśli Trybunał Sprawiedliwości Unii

Europejskiej stwierdza, że Państwo

Członkowskie uchybiło jednemu

ze zobowiązań, które na nim ciążą na

mocy Traktatów, Państwo to jest

zobowiązane podjąć środki, które

zapewnią wykonanie wyroku

Trybunału.

Okoliczności egzoneracjne

• Siła wyższa –

nieprzewidziane i niemożliwe do

przewidzenia i niemożliwe do odparcia zdarzenie

(nie obejmuje okoliczności natury czysto

wewnętrznej); może usprawiedliwiać jedynie

adekwatne i konieczne naruszenie

• Bezprawność środka UE – środkiem

służącym kontroli legalności aktu

wspólnotowego jest procedura z art. 263

TFUE; jeśli zatem państwo nie skorzystało

z przysługującej mu skargi bezpośredniej,

nie może powoływać zarzutu bezprawności

Okoliczności egzoneracjne

• Zasada wzajemności –

zasada

wzajemności i ustanowiony Traktatem
system kontroli sądowej

• Brak inercji lub celowego

niewykonania zobowiązania –

dopuszczalność wniesienia skargi jest
uzależniona wyłącznie od stwierdzenia
obiektywnego naruszenia

Skutki orzeczenia

• 39/72 Komisja przeciwko Włochy

„orzeczenie wydane na podstawie art. 169 i 171

Traktatu może mieć kluczowe znaczenie dla
określenia odpowiedzialności państwa
członkowskiego za jego naruszenie wobec
innych państw członkowskich, Wspólnoty lub
podmiotów prywatnych”

- Odpowiedzialność odszkodowawcza państw

wobec jednostek

- Art. 417 k.c. wymóg prejudykatu

Skarga państwa

członkowskiego

Artykuł 259

(dawny artykuł 227 TWE)

Każde Państwo Członkowskie może wnieść sprawę do

Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, jeśli uznaje, że

inne Państwo Członkowskie uchybiło jednemu

ze zobowiązań, które na nim ciążą na mocy Traktatów.

Zanim Państwo Członkowskie wniesie przeciwko innemu

Państwu Członkowskiemu skargę opartą na zarzucanym

naruszeniu zobowiązania, które na nim ciąży na podstawie

Traktatów, powinno wnieść sprawę do Komisji.

Komisja wydaje uzasadnioną opinię, po umożliwieniu

zainteresowanym Państwom przedstawienia, na zasadzie

spornej, uwag pisemnych i ustnych.

Jeśli Komisja nie wyda opinii w terminie trzech miesięcy od

wniesienia sprawy, brak opinii nie stanowi przeszkody we

wniesieniu sprawy do Trybunału.

•

Postępowanie inicjuje państwo członkowskie

•

Komisja wysłuchuje obydwu państw i podejmuje

próbę polubownego rozwiązania sporu

•

W ciągu trzech miesięcy Komisja może wszcząć

postępowanie i wydać umotywowaną opinię

•

W przypadku braku w w.w. terminie

umotywowanej opinii, państwo członkowskie

może samodzielnie wnieść sprawę do Trybunału

•

W praktyce rzadko wykorzystywana skarga (trzy

sprawy przed ETS)

Skarga Komisji o niewykonanie

wyroku ETS

Artykuł 260

(dawny artykuł 228 TWE)

2. Jeżeli Komisja uzna, że dane Państwo Członkowskie nie

podjęło środków zapewniających wykonanie wyroku

Trybunału, może ona wnieść sprawę do Trybunału

Sprawiedliwości Unii Europejskiej, po umożliwieniu

temu Państwu przedstawienia uwag. Wskazuje ona

wysokość ryczałtu lub okresowej kary pieniężnej do

zapłacenia przez dane Państwo Członkowskie, jaką

uzna za odpowiednią do okoliczności.

Jeżeli Trybunał stwierdza, że dane Państwo Członkowskie

nie zastosowało się do jego wyroku, może na nie

nałożyć ryczałt lub okresową karę pieniężną.

Procedura ta nie narusza artykułu 259.

• C-387/97 Komisja przeciwko Grecji

• „W braku odmiennych postanowień Traktatu, Komisja może

przyjąć wskazówki odnośnie określania sposobu obliczania

ryczałtu pieniężnego bądź kary pieniężnej, których zastosowania

się domaga, w szczególności celem zapewnienia równego

traktowania państw członkowskich. (…) Komisja uważa, że

wysokość kary powinna być obliczana w oparciu o podstawowe

kryteria: powagi naruszenia, czasu jego trwania oraz potrzeby

zapewnienia, by kara zniechęcała do utrzymywania naruszenia i

dopuszczania się kolejnych naruszeń. (…) Sugestia Komisji, by

brać pod uwagę produkt krajowy brutto państwa członkowskiego

oraz liczbę głosów w Radzie wydaje się stosowna, gdyż

uwzględnia zdolności płatnicze państw członkowskich,

utrzymując różnice pomiędzy państwami w tym względzie w

rozsądnym rozmiarze. Należy podkreślić, że te sugestie

Komisji nie wiążą Trybunału. (...) Są one jednak dlań

użytecznym punktem odniesienia”

Kryteria kalkulacji kary lub ryczałtu:

• powaga naruszenia prawa UE,

• czas trwania naruszenia,

• potrzeba zapewnienia, aby kara zniechęcała do

utrzymywania naruszenia (prewencja indywidualna) i

dopuszczania się kolejnych naruszeń (prewencja

generalna),

• możliwości płatnicze państwa (wysokość produktu

krajowego brutto),

• leżąca po stronie państwa członkowskiego możliwość

przestrzegania prawa,

• postęp państwa członkowskiego w usuwaniu naruszenia.

SANKCJA MUSI BYĆ ZGODNA Z ZASADĄ PROPORCJONALNOŚCI

C-304/02 Komisja przeciwko

„Procedura ustanowiona w art. 228 ust. 2 WE ma za zadanie

skłonienie państwa członkowskiego winnego uchybienia do

wykonania wyroku stwierdzającego uchybienie i co za tym idzie

zapewnienie skuteczności prawa wspólnotowego. Obie sankcje

przewidziane w tym postanowieniu, to jest ryczałt i okresowa

kara pieniężna, mają ten sam cel. Zastosowanie jednej lub

drugiej sankcji uzależnione jest od tego, czy w szczególnych

okolicznościach konkretnej sprawy sankcja ta spełni swoje

zadanie. O ile nałożenie okresowej

kary pieniężnej

wydaje się

szczególnie właściwe, by

skłonić państwo członkowskie do

usunięcia w jak najkrótszym czasie uchybienia,

które

w braku tego rodzaju środka nacisku miałoby tendencję do

utrwalania się, o tyle nałożenie

ryczałtu opiera się

w większym stopniu na ocenie skutków niewykonania

zobowiązań państwa członkowskiego dla interesów

prywatnych i interesu publicznego,

w szczególności gdy

uchybienie trwało przez dłuższy czas od chwili wydania

stwierdzającego je wyroku. W związku z tym zastosowanie

łącznie obu rodzajów sankcji ustanowionych w art. 228 ust. 2 WE

nie jest wykluczone, szczególnie w sytuacji, gdy uchybienie

trwało przez dłuższy czas i ma tendencję do utrwalania się”

Skarga na brak implementacji

dyrektywy

Artykuł 260

(dawny artykuł 228 TWE)

• 3.

Jeżeli Komisja wniesie skargę do Trybunału zgodnie z

artykułem 258, uznając, że dane Państwo Członkowskie

uchybiło obowiązkowi poinformowania o środkach

podjętych w celu transpozycji dyrektywy przyjętej

zgodnie z procedurą prawodawczą, Komisja może, o ile

uzna to za właściwe, wskazać kwotę ryczałtu lub okresowej

kary pieniężnej do zapłacenia przez dane Państwo, jaką uzna

za odpowiednią do okoliczności.

• Jeżeli Trybunał stwierdzi, że nastąpiło naruszenie prawa,

może nałożyć na dane Państwo Członkowskie ryczałt lub

okresową karę pieniężną w wysokości nie przekraczającej

kwoty wskazanej przez Komisję. Zobowiązanie do zapłaty

staje się skuteczne w terminie określonym w wyroku

Trybunału.

Odpowiedzialność

odszkodowawcza UE

Art. 268 TFUE

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest właściwy

do orzekania w sporach dotyczących odszkodowań

określonych w artykule 340 akapity drugi i trzeci.

Art. 340 TFUE
(…)

W dziedzinie odpowiedzialności pozaumownej Unia

powinna naprawić, zgodnie z zasadami ogólnymi,

wspólnymi dla praw Państw Członkowskich,

szkody wyrządzone przez jej instytucje lub jej

pracowników przy wykonywaniu ich funkcji.

Na zasadzie odstępstwa od akapitu drugiego, Europejski

Bank Centralny jest zobowiązany do naprawienia,

zgodnie z ogólnymi zasadami wspólnymi dla praw

Państw Członkowskich, szkód wyrządzonych przez Bank

lub jego pracowników przy wykonywaniu ich funkcji.

Odpowiedzialność osobistą pracowników wobec Unii

określają przepisy ich regulaminu pracowniczego lub

mających zastosowanie warunków zatrudnienia.

„Ogólne zasady wspólne dla

systemów prawnych państw
członkowskich”

• przypisanie działania lub zaniechania

UE

• bezprawność
• szkoda
• związek przyczynowy

trzy kategorie bezprawnych działań lub

zaniechań:

1. uchybienia administracyjne, np. zła informacja
2. niedbalstwo funkcjonariusza przy

wykonywaniu obowiązków

3. przyjęcie bezprawnego aktu wywołującego

skutki prawne lub zaniechanie wydania aktu,

gdy instytucja jest zobowiązana do jego

wydania

Odpowiedzialność za działania i zaniechania

„administracyjne”: bezprawność, szkoda,

związek przyczynowy

9/69 Sayag v Leduc

Wykonywanie obowiązków przez
funkcjonariuszy Wspólnoty, w rozumieniu art.
188 Traktatu Euratom, co do zasady nie
obejmuje korzystania z prywatnych
samochodów podczas służby, z wyjątkiem
przypadków siły wyższej lub wyjątkowych
okoliczności o tak wielkiej wadze, że bez użycia
przez funkcjonariusza prywatnych środków
transportu Wspólnota nie mogłaby wykonać
powierzonych jej zadań.

19,20,25,30/69 Denise Richez-Praise i inni
przeciwko Komisji

Oświadczenie złożone jedynie w formie informacji, nawet
przez kompetentne departamenty odpowiednich władz, nie
stanowią środków tworzących prawa dla ich adresatów.
Przyjęcie nieprawidłowej interpretacji postanowienia
dotyczącego funkcjonariuszy nie stanowi samo w sobie
bezprawnego działania. Nawet jeśli władze wymagają od
zainteresowanych zwrócenia się o informację do
kompetentnych departamentów, nie są one koniecznie
zobligowane do gwarantowania poprawności dostarczonej
informacji.
Zwłoka ze strony odpowiednich władz w skorygowaniu
niepoprawnej informacji do czasu, gdy zainteresowane osoby
pojęły już decyzję w swojej sprawie, stanowi bezprawne
działanie lub zaniechanie, które czyni Wspólnotę
odpowiedzialną za konsekwencje złej informacji

5/71 Aktien –Zuckerfabrik

Schoppenstedt

• 1. Skarga odszkodowawcza określona w art. 178 i 215 ust. 2

Traktatu została wprowadzona jako skarga samodzielna,

mająca do spełnienia w ramach systemu skarg specjalny cel, a

jej stosowanie podlega warunkom wynikającym ze specyficznej

natury tej skargi. Różni się ona od skargi o unieważnienie

tym, że celem jej nie jest zniesienie konkretnego środka,

lecz naprawienie szkody spowodowanej przez instytucję.

• 2. Roszczenie nie określające formy szkody nie jest

wystarczająco konkretne i musi być zatem uznane za

niedopuszczalne.

• 3. Jeśli chodzi o działania legislacyjne związane z

dokonywaniem wyborów dotyczących polityki

gospodarczej, Wspólnota nie ponosi odpowiedzialności

deliktowej za szkodę wyrządzoną jednostce w

konsekwencji takiego działania na mocy postanowień

art. 215 ust. 2

, o ile nie miało miejsca wystarczająco

poważne naruszenie nadrzędnej normy prawa

dotyczącej ochrony jednostki

.

94/76, 4, 15, 40/7783/76

Bayerische HNL

• od jednostek można wymagać akceptacji w rozsądnych

granicach szkodzących skutków środków legislacyjnych

w odniesieniu do ich działalności gospodarczej, bez

możliwości otrzymania odszkodowania, nawet gdy

dany akt był uznany za nieważny. W kontekście

legislacyjnym, takim, jaki ma tutaj miejsce, kiedy

jedną z głównych cech jest wykonywanie szerokich

uprawnień dyskrecjonalnych koniecznych dla

wdrożenia Wspólnej Polityki Rolnej, Wspólnota nie

ponosi odpowiedzialności, jeśli dana instytucja nie

naruszyła

w sposób oczywisty i poważny granic

wykonywania swoich kompetencji.

• 116 i 124/77 Amylum v. Rada i Komisja  - zachowanie

instytucji musi

„graniczyć z arbitralnością”

Termin przedawnienia

• „Roszczenia wynikające z pozaumownej

odpowiedzialności Wspólnot ulegają
przedawnieniu po pięciu latach od zdarzenia
stanowiącego podstawę tej odpowiedzialności.
Okres przedawnienia przerywa wniesienie skargi
do Trybunału lub uprzednie wniesienie przez
poszkodowanego wniosku do właściwej instytucji
Wspólnoty. W ostatnim przypadku wniosek musi
być wniesiony w ciągu dwóch miesięcy, zgodnie z
art. 263 .... ; postanowienia drugiego akapitu art.
235 ... stosuje się.”