Zjazd 6
10/12/2011 System ochrony prawnej UE
Prawo korzystania z opieki dyplomatycznej i konsularnej jednego z państw członkowskich w państwie trzecim.
To prawo reguluje art 23 TFUE oraz akt prawa wtórnego tj Decyzja Rady nr 95/553 dot. ochrony obywateli UE przez przedstawicielstwa dyplomatyczne i konsularne (Dziennik urzędowy WE z 1995 roku L314/73.
Decyzja mówi o zapewnieniu opieki konsularnej udzielanej obywatelowi państwa członkowskiego w sytuacji:
śmierci (np. pomoc w sprowadzeniu zwłok do kraju)
wypadku
poważnej choroby
zatrzymania lub aresztowania
udzielenia pomocy ofiarom przemocy
a także wówczas gdy z innych względów obywatele UE potrzebują pomocy np. gdy zostaną okradzeni
Prawo petycji
O tym prawie mówi art. 24 akapit 2 TFUE
Na mocy jego postanowienia każdy obywatel UE ma prawo petycji do parlamentu UE. To prawo jest także szczegółowo uregulowane w regulaminie Parlamentu Europejskiego.
Przysługuje nie tylko obywatelom UE ale także każdej osobie fizycznej lub prawnej, która ma miejsce zamieszkania lub siedzibę w jednym z państw członkowskich.
Zakres przedmiotowy takiej petycji może obejmować sprawy objęte kompetencjami UE.
Problem musi bezpośrednio dotyczyć osoby, która taką petycję składa.
Petycja dotyczy najczęściej:
ochrony środowiska naturalnego
ochrony praw człowieka
ochrony praw do świadczeń socjalnych
Prawo skargi do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich
To prawo reguluje art 24 akapit 3 TFUE.
Każdy obywatel UE ma prawo skierować taką skargę, a także każda osoba fizyczna lub prawna mająca miejsce zamieszkania lub siedzibę na terenie jednego z państw członkowskich.
Szczegółowe zasady składania skargi są uregulowane w statucie Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich.
Skargi dotyczą przede wszystkim nieprawidłowości w działaniu organów i instytucji UE. Skargi nie mogą dotyczyć Trybunału Sprawiedliwości UE, a więc Trybunału Sprawiedliwości, Sądu czy Sądu ds służby publicznej UE.
Prawo zwracania się w formie pisemnej do każdej instytucji lub organu UE w dowolnym języku urzędowym UE oraz otrzymania odpowiedzi w języku, w którym było zadane pytanie.
Mówi o tym art 24 akapit 4 TFUE
Każdy obywatel może zwrócić się do każdej instytucji lub organu UE z pytaniem w jednym z języków urzędowych UE.
Prawo dostępu do dokumentów instytucji UE
To prawo reguluje art 15 ust. 3 TFUE. Obywatele mają prawo dostępu do dokumentacji np. Parlamentu, Rady UE, Komisji (oczywiście do tych udostępnionych do publicznej wiadomości).
Szczegółowe zasady dostępu do tych dokumentów uregulowane są w regulaminach poszczególnych instytucji UE.
Powyższe prawa są to prawa przypisane do obywatelstwa UE.
C-135/08 Janko Rottman Zb orzeczeń z 2010 roku tom I str 1449
Analiza wyroku z dnia 2 marca 2010r. C-135/08 w sprawie Janko Rottmann przeciwko Freistaat Bayern - pozbawienie obywatelstwa nabytego przez podstęp, w kontekście pozbawienia obywatelstwa UE
Analiza wyroku z dnia 2 marca 2010r. C-135/08 w sprawie Janko Rottmann przeciwko Freistaat Bayern - pozbawienie obywatelstwa nabytego przez podstęp, w kontekście pozbawienia obywatelstwa UE
J. Rottman urodził się w Grazu (Austria) i nabył tamtejsze obywatelstwo. Kilka lat później (po wszczęciu przeciwko niemu śledztwa przez sąd regionalny do spraw karnych w Grazu) przeprowadził się do Monachium. Rok po wydaniu nakazu aresztowania (t.j w 1998) skarżący wystąpił z wnioskiem o nadanie mu obywatelstwa niemieckiego. Zataił jednak informację o toczącym się przeciwko niemu śledztwie. W styczniu 1999 r. otrzymał obywatelstwo niemieckie i zgodnie z prawem austriackim, w postępowaniu sądowym przed sądem krajowym, utracił obywatelstwo austriackie. W sierpniu 1999 austriackie władze poinformowały odpowiednie organy w Monachium o nakazie aresztowania Rottmanna. Po wysłuchaniu skarżącego, w lipcu 2000 r. Freistaat Bayern (sąd krajowy I instancji) postanowił cofnąć z mocą wsteczną nadanie skarżącemu obywatelstwa. Uzasadniono to zatajeniem informacji o toczącym się przeciwko niemu śledztwie. Uznano również, że nabycie obywatelstwa niemieckiego nastąpiło przy użyciu podstępu. Sąd administracyjny Bawarii uznał, iż cofniecie nadania obywatelstwa jest zgodne z prawem niemieckim, nawet w przypadku, gdy zainteresowany stałby się bezpaństwowcem.
Skarżący wniósł odwołanie do federalnego sadu administracyjnego. Sąd odwoławczy uznał, iż w omawianym przypadku nadanie obywatelstwa było od początku niezgodne z prawem. Podkreślono również, że gdyby prawo Unii przewidywało obowiązek rezygnacji z cofnięcia nadanego obywatelstwa uzyskanego na skutek podstępu, naruszyło by to istotę uznanej w art. 17 ust. 1 WE autonomii państw członkowskich w zakresie kształtowania reguł stosowania prawa dotyczącego obywatelstwa. Sąd miał jednak wątpliwość czy status bezpaństwowca i utrata wcześniej nabytego legalnie obywatelstwa Unii związana z wycofaniem nadania obywatelstwa jest zgodna z prawem wspólnotowym. Postanowił więc zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości z dwoma pytaniami prejudycjalnymi. Pierwsze z nich dotyczyło wątpliwości czy prawo wspólnotowe stoi na przeszkodzie utraty obywatelstwa Unii i stania się bezpaństwowcem wskutek cofnięcia zgodnej z prawem krajowym decyzji o nadanie obywatelstwa w połączeniu z brakiem przywrócenia pierwotnego obywatelstwa. Drugie pytanie dotyczyło informacji czy państwo, które uchyliło decyzje o nadaniu obywatelstwa ma obowiązek trwałego lub tymczasowego odstąpienia od uchylenia tej decyzji lub czy państwo, którego obywatelstwo pierwotnie posiadała osoba ma obowiązek takiego stosowania prawa krajowego, aby wskazany skutek prawny nie nastąpił.
Trybunał stwierdził, że w chwili wydania decyzji w sprawie cofnięcia obywatelstwa Rottmanna był on obywatelem Niemiec. Tym samym mamy tu do czynienia z sytuacją nie związaną z prawem unijnym - państwo członkowskie podjęło jedynie decyzje w sprawie jednego ze swoich obywateli. Nie stanowi bowiem samo w sobie elementu trans granicznego, że skarżący skorzystał wcześniej z prawa do swobodnego przemieszczania się. Przypomina również, że zgodnie z utrwalonym już orzecznictwem (Micheletti i In C-179/98) określenie przesłanek nabycia i utraty obywatelstwa należy zgodnie z prawem międzynarodowym do kompetencji własnej państw członkowskich. Trybunał zaznaczył jednak, że fakt, iż dana dziedzina należy do zakresu właściwości państw członkowskich nie stoi na przeszkodzie, żeby w sytuacjach objętych prawem Unii rozpatrywane normy prawa krajowego były zgodne z tym prawem. W związku z tym, iż na skutek utraty obywatelstwa krajowego skarżący znajdzie się w sytuacji, która może spowodować utratę statusu przyznanego w art. 17 WE sprawa ta należy do zakresu prawa Unii. W związku z tym Trybunał uznał, iż państwa członkowskie powinny wykonywać swoje kompetencje w dziedzinie dotyczącej obywatelstwa z poszanowaniem prawa Unii. Nie narusza to zasady, zgodnie z którą państwa mają w tej materii kompetencje wyłączne. Ustanawia również zasadę, iż w przypadku obywatelstwa Unii wykonywanie tych uprawnień podlega kontroli sądowej prowadzonej w świetle prawa unijnego. W wyroku zaznaczono, że państwo ma prawo chronić szczególny stosunek solidarności i lojalności pomiędzy nim samym, a jego obywatelami. Jest to zgodne również z konwencją w sprawie ograniczenia bezpaństwowości (art. 8 ust 2). Podobnie Europejska Konwencja o obywatelstwie nie zakazuje państwu pozbawienia jednostki obywatelstwa, nawet jeśli wskutek tego stanie się ona bezpaństwowcem, w przypadku gdy obywatelstwo to zostało nabyte na skutek oszustwa. Jest to również zgodne z Powszechną Deklaracją Praw Człowieka.
Trybunał zauważył również, że w przypadku kiedy z utrata obywatelstwa wiąże się z obywatelstwem Unii, sąd krajowy powinien zbadać, czy przedmiotowa decyzja w sprawie cofnięcia przyznania obywatelstwa jest zgodna z zasadą proporcjonalności co do konsekwencji (w świetle prawa unijnego i krajowego) jakie pociąga za sobą w odniesieniu do sytuacji osoby zainteresowanej,. Należy wziąć pod uwagę konsekwencje w odniesieniu do członków rodziny, zbadać, czy utrata obywatelstwa jest uzasadniona w stosunku do powagi popełnionego przez tą osobę naruszenia, czasu, który upłynął pomiędzy wydaniem decyzji w sprawie nadania obywatelstwa a decyzją w sprawie jego wycofania oraz możliwość przywrócenia osobie zainteresowanej obywatelstwa państwa jej pochodzenia. Państwo, którego obywatelstwo zostało nabyte przy pomocy podstępu nie jest zobowiązane do odstąpienia od cofnięcia nadania obywatelstwa tylko dlatego, że osobie zainteresowanej nie zostało przywrócone obywatelstwo państwa pierwotnego. Trybunał stwierdził również (w kwestii drugiego pytania prejudycjalnego), że to władze austriackie będą musiały ewentualnie wydać decyzję w sprawie tego, czy skarżący przed sadem krajowym odzyska swoje pierwotne obywatelstwo, a w razie potrzeby sąd austriacki orzeknie w kwestii zgodności z prawem tej decyzji w świetle analizowanego wyroku.
Jak można wywnioskować z wyroku Trybunał stanął na stanowisku, że art. 17 WE nie stoi na przeszkodzie cofnięcia przez państwo członkowskie obywatelstwa jeżeli zostało uzyskane na skutek podstępu. Należy jednak podejmując taka decyzję przestrzegać zasady proporcjonalności.
Podobne wątpliwości pojawiły się w kwestii, czy państwa członkowskie mogą pozbawić obywatelstwa krajowego, kiedy skutkuje to pozbawieniem obywatelstwa Unii. Wyrok Trybunału rozwiązał wszelkie wątpliwości, potwierdzając dominujący w doktrynie pogląd , że utrata obywatelstwa krajowego pociąga za sobą utratę obywatelstwa Unii oraz, że możliwe jest pozbawienie obywatelstwa krajowego z pozbawieniem obywatelstwa Unii. Trybunał ustalił również ograniczenia jakim podlega swoboda państw w decydowaniu o pozbawieniu obywatelstwa, wyraził bowiem zgodę na pozbawienie obywatelstwa państwa członkowskiego (nawet jeżeli skutkuje to utratą obywatelstwa Unii Europejskiej) jedynie przy zastosowaniu zasady proporcjonalności. Jest to kwestia istotna, gdyż nie zawsze będziemy mieli do czynienia z sytuacją kiedy ktoś ucieka się do podstępu chcąc nabyć obywatelstwo innego państwa tylko po to, aby nie móc odpowiadać za popełnione przestępstwo. Jednoznaczne stwierdzenie Trybunału, że każdy podstęp może skutkować pozbawieniem obywatelstwa byłoby zbyt ogólne i szkodliwe dla innych skarżących. Trybunał podkreślił też autonomię państw w kwestiach nie objętych kompetencjami Wspólnoty, potwierdził jednak swoje kompetencje do badania spraw z zakresu pozbawiania obywatelstwa. Uznał bowiem, że jeżeli jakieś działania w pływają bezpośrednio na sytuację obywatela w perspektywie prawa Wspólnotowego, to ETS jako organ sadowy Unii ma prawo to kontrolować. Mamy więc do czynienia (w pewnym sensie)z rozszerzeniem kompetencji Trybunału w tym zakresie. Może to skutkować stworzeniem wspólnych dla całej wspólnoty standardów w kwestii obywatelstwa.
Analizowana sprawa porusza również inny, bardzo ważny problem, mianowicie wpływu decyzji organów państwa na sytuacje jednostki w ramach WE. Trybunał wyjaśnia, że zgoda na badanie niektórych kwestii w kontekście prawa Unii Europejskiej nie narusza swobody państw. Wyrok ten może również w przyszłości pomóc ustalić kiedy w stosunkach obywatel - państwo mamy do czynienia z naruszeniem tylko prawa wewnętrznego, a kiedy już wspólnotowego (kwestia wcześniejszego skorzystania przez pana Rottmanna z prawa do swobody przemieszczania się). Istotą problemu jest bowiem, czy w danym momencie mamy do czynienia ze skutkiem skorzystania ze swobód gwarantowanych przez Wspólnotę lub czy analizowane działanie/ zaniechanie wywoła skutki w sferze prawa Unii.
Wyrok można uznać za przełomowy również z innego powodu. Dotychczasowe regulacje dotyczące obywatelstwa rzadko regulowały sytuacje związane z pozbawieniem obywatelstwa. Co prawda art. 15 pkt 2 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka stanowi, iż „Nie wolno nikogo pozbawić samowolnie obywatelstwa” należy się jednak zastanowić, czy w analizowanej sytuacji mamy do czynienia z „samowolnym pozbawieniem”. Wydaje się, iż nie, gdyż władze niemieckie działały zgodnie z krajowymi przepisami regulującymi tą kwestię. Bezpośrednio problematykę pozbawienia obywatelstwa porusza art. 7 Europejskiej konwencji o obywatelstwie, w której jednym z enumeratywnie wyliczonych warunków pozbawienia obywatelstwa ex lege jest nabycie obywatelstwa za pomocą oszustwa.
Reasumując:
Cofnięcie obywatelstwa nie narusza zasady proporcjonalności. Trybunał Sprawiedliwości potwierdził wyłącznie kompetencje państw członkowskich do określania na jakich zasadach nabywa się obywatelstwo tych państw i na jakich zasadach się je traci.
Obywatelstwo UE ma charakter wtórny, to dodatek do obywatelstwa krajowego.
Uprawnienia pracowników najemnych
Dyrektywa 2004/38 definiuje pojęcie pracownika najemnego.
To pojęcie ma wymiar UE i tylko TS ma prawo definiować to pojęcie i ta definicja jest wiążąca dla wszystkich państw członkowskich.
W świetle prawa UE do pracownika najemnego przypisane są poniższe prawa:
Prawo do swobodnego przemieszczania się i pobytu w innym państwie członkowskim
Prawo do zatrudnienia w innym państwie członkowskim
Prawo do ulg i korzyści socjalnych
Prawo do nauki
Prawo do pozostania w państwie przyjmującym po zakończeniu świadczenia pracy
Prawo zakazu dyskryminacji
Zakaz dyskryminacji jest konsekwencją swobodnego przepływu pracowników.
Dyskryminacja polega na zróżnicowanym traktowaniu podmiotów znajdujących się w takim samym położeniu, w takiej lub podobnej sytuacji wyjątkiem sytuacji gdy jest to uzasadnione obiektywnymi kryteriami. Ta zasada ma zastosowanie do państw członkowskich i ich organów, wiąże ona także jednostki osoby fizyczne i osoby prawne. Zasada niedyskryminacji jest zawarta w kilku artykułach TFUE:
art 18 TFUE, który zakazuje wszelkiej dyskryminacji ze względu na przynależność państwową (państwa członkowskie i ich władze mają obowiązek takiego samego traktowania własnych obywateli i obywateli innych państw członkowskich)
art 45 ust 2 TFUE, który odnosi się do swobodnego przepływu pracowników najemnych, mówi o zakazie dyskryminacji pracowników najemnych ze względu na przynależność państwową
Rodzaje dyskryminacji:
dyskryminację bezpośrednią
dyskryminacja pośrednia
Dyrektywa 2006/54 z 5/7/2006 Dz Urzędowy UE z 2006 nr L 204/23 (Dyrektywa dotyczy równych szans i równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy)
Państwa miały czas do 2009 roku na wprowadzenie w życie przepisów tej dyrektywy. Dzięki tej dyrektywie mamy definicję legalną dyskryminacji bezpośredniej i pośredniej.
Zgodnie z art 2 ust 1 pkt a: dyskryminacja bezpośrednia to sytuacja, w której dana osoba traktowana jest mniej korzystnie ze względu na płeć niż jest, była lub byłaby traktowana inna osoba w podobnej sytuacji (kryterium płci).
Dyskryminacja bezpośrednia następuje wówczas gdy uregulowania prawne dopuszczają do zróżnicowania traktowania podmiotów opierając się na niedozwolonym kryterium - płci lub obywatelstwa.
Dyskryminacja pośrednia to sytuacja w której z pozoru neutralny przepis, kryterium lub praktyka stawiałaby osoby danej płci w szczególnie niekorzystnym położeniu w porównaniu do osób innej płci.
Dyskryminacja pośrednia wiąże się ze zróżnicowaniem położenia uprawnionych podmiotów w oparciu o kryteria które nie są zakazane ale wywołują w efekcie dyskryminacje.
175/78 R v Sanders Zb orzeczeń z 1979 str 1129
W tej sprawie TS stwierdził, że zakaz dyskryminacji nie dotyczy sytuacji całkowicie wewnętrznych czyli takich sytuacji w których pracownik nie opuszcza swojego państwa ojczystego w celu poszukiwania pracy w innym państwie członkowskim. A więc ten zakaz dyskryminacji wynikający z prawa UE ma zastosowanie do sytuacji gdzie jest element transgraniczny. Nie ma zastosowania do sytuacji gdzie obywatel danego państwa jest dyskryminowany w swoim kraju ojczystym.
Przykładem dyskryminacji bezpośredniej jest sprawa:
167/73 Komisja przeciwko Francji
Komisja skierowała skargę do TS przeciwko Francji ponieważ ta nie uchyliła niezgodnego wówczas z prawem wspólnotowym postawienia morskiego kodeksu pracy. Zgodnie z tym kodeksem określony procent obywateli francuskich musiał być zatrudniony na francuskich statkach handlowych. Ograniczono zatrudnienie obywateli innych państw członkowskich przez proporcje 3:2 (na 3 obywateli francuskich można było zatrudnić 2 obywateli innych państw członkowskich). Mamy tu do czynienia z dyskryminacją bezpośrednią bo oparta na kryterium obywatelstwa. Nie mogą akty prawa krajowego zawierać tego typu ograniczeń.
Dyskryminacja pośrednia
15/69 Ugliola zbiór orzeczeń 1970 roku str 363
Włoski pracownik zatrudniony w Niemczech podważył postanowienia prawa niemieckiego dotyczące ochrony zatrudnienia. Otóż na podstawie prawa niemieckiego większą ochroną cieszyli się ci obywatele, którzy odbyli służbę w Bundeswerze. Kryterium dyskryminacji nie dotyczyło tu obywatelstwa ponieważ służbę w bundeswerze mogli odbyć obywatele innych państw ale TS stwierdził, że mamy tu do czynienia z dyskryminacją pośrednią ponieważ zdecydowana większość tych którzy odbywają służbę wojskową w bundeswerze to obywatele niemieccy.
152/73 Sotgiu zbiór orzeczeń z 1974 str 153
Sotgiu obywatel Włoski zatrudniony przez pocztę Federalną Republiki Federalnej Niemiec. Niemiecka poczta podwyższyła dodatek rozłąkowy pracownikom, którzy pracowali z dala od miejsca zamieszkania ale na terytorium Republiki Federalnej Niemiec. Nie ma tu kryterium niedozwolonego opartego na obywatelstwie ponieważ brak tej podwyżki mógł dotknąć także obywateli niemieckich zatrudnionych przez pocztę niemiecką na terytorium innego państwa członkowskiego, a mogli z tego dodatku skorzystać obywatele innych państw członkowskich, którzy mieszkali na terenie Republiki Federalnej Niemiec i pracowali dla poczty niemieckiej ale z dala od miejsca zamieszkania.
TS uznał to za dyskryminacje pośrednią. Przyjęcie jako kryterium dla przyznawania zasiłków rozłąkowych faktu, że pracownik ma stałe miejsce zamieszkania w innym państwie członkowskim zgodnie z okolicznościami stanowi zakazaną dyskryminację.
379/87 Groener zbiór orzeczeń z 1989 roku str 3967
Dyskryminację pośrednią może stanowić także wymóg znajomości języka.
Pani Groener była obywatelką holenderską. Przyjechała do Irlandii gdzie znalazła zatrudnienie na pół etatu w collegu. Wykłady prowadziła w języku angielskim. Zaproponowano jej przejście na cały etat. Aby mogła być zatrudniona na cały etat musiała zdać egzamin ze znajomości języka irlandzkiego. Nadal wykładałaby w języku angielskim ale musiała zdać egzamin z podstawowej znajomości języka irlandzkiego. Pani Groener przystąpiła do tego egzaminu ale nie zdała go. Nie mogła w związku z tym być zatrudniona na pełny etat. Sprawa została skierowana do sądu, a sąd skierował pytanie prejudycjalne do TS.
W tej konkretnej sprawie TS przychylił się do argumentów władz Irlandii.
Władze Irlandii mówiły, że Irlandczycy mają swój język ale jest wypierany przez język angielski. Aby promować swój język władze Irlandii wymagają od każdego także od swoich obywateli aby ci zdali egzamin z podstawowej znajomości języka irlandzkiego by mogli pracować w szkolnictwie, urzędach czy jakichkolwiek instytucjach powiązanych z państwem.
TS powiedział, że nie była to dyskryminacja tylko dlatego, że taki wymóg dotyczył wszystkich i egzamin dotyczył tylko podstawowej znajomości języka Irlandzkiego. Gdyby te wymagania zostały zaostrzone i władze Irlandii żądałyby zaawansowanej znajomości języka Irlandzkiego można by było wtedy mówić o dyskryminacji. Władze Irlandii ponieważ nie mają wygórowanych wymagań mogły postąpić w ten sposób. A więc wymóg języka jeśli byłby zbyt zaostrzony (np. dotyczyłby tylko cudzoziemców a nie dotyczyłby własnych obywateli) mógłby stanowić dyskryminacje pośrednią.
Inne jeszcze postanowienia Traktatowe, które zakazują dyskryminacji. Takimi postanowieniami są te zawarte w art 153 i art 157 TFUE
Art 153 ust 1 stwierdza, że mając na uwadze urzeczywistnienie celów Unia wspiera i uzupełnia działania państw członkowskich w następujących dziedzinach:
w punkcie „i” jest napisane o równości kobiet i mężczyzn w odniesieniu do ich szans na rynku pracy i traktowania w pracy
Art 157 stwierdza, że każde państwo członkowskie zapewnia stosowanie równości wynagrodzeń pracowników płci męskiej i żeńskiej za taką samą pracę lub prace takiej samej wartości.
(Sprawa Defren - powołanie się na ten art.)
Co może być przejawem dyskryminacji:
osobna rekrutacja kobiet i mężczyzn
molestowanie seksualne,
zróżnicowanie wieku emerytalnego ( chodzi tylko o ubezpieczenie dodatkowe o tzw III filar)
zakaz pracy nocnej kobiet.
Równość kobiet i mężczyzn została szczegółowo uregulowana w prawie wtórnym.
Dyrektywa Parlamentu i Rady 2006/54 ws wprowadzania w życie zasady równości szans oraz równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy
Ta dyrektywa miała 3 letni okres, aby państwa członkowskie wdrożyły jej postanowienia w życie. Polska miała poważne opóźnienie aby wdrożyć tę dyrektywę. Dyrektywa ta została wdrożona poprzez ustawę z 30/12/2010 roku o wdrożeniu niektórych przepisów UE w zakresie równego traktowania (DzU z 2010 r. nr 254 poz 1700)
Ta dyrektywa zawiera także definicje pojęcia molestowanie i molestowanie seksualne.
Molestowanie jest to sytuacja, w której ma miejsce niepożądane zachowanie związane z płcią osoby, którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności osoby i stworzenie atmosfery zastraszenia, wrogości, poniżenia, upokorzenia lub obrazy.
Molestowanie seksualne to sytuacja, w której ma miejsce jakakolwiek forma niepożądanego zachowania werbalnego, niewerbalnego lub fizycznego o charakterze seksualnym, którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności osoby, w szczególności przy stwarzaniu atmosfery zastraszenia, wrogości, poniżenia, upokorzenia lub obrazy.
Nie stanowi dyskryminacji zróżnicowany wiek emerytalny kobiet i mężczyzn w I filarze (ZUS)
Celem tej dyrektywy jest wprowadzenie równości szans i równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie pracy. W związku z tym zawiera ona przepisy dotyczące wprowadzenia w życie zasady równego traktowania w odniesieniu do:
dostępu do zatrudnienia w tym do awansu zawodowego i szkolenia zawodowego
warunków pracy w tym wynagrodzenia
systemów zabezpieczenia społecznego pracowników
Ta dyrektywa nakazuj państwom członkowskim zapewnienie aby wszystkie osoby które uważają się za pokrzywdzone mogły dochodzić swych roszczeń wynikających z postanowień tej dyrektywy przed sądem po ewentualnym zwróceniu się do innych właściwych organów, a także po wykorzystaniu procedury pojednawczej. Nawet wówczas, gdy zakończeniu uległ stosunek w ramach którego dyskryminacja miała miejsce.
Państwa członkowskie miały obowiązek wprowadzić do swoich systemów takie środki, które miały zapewnić rzeczywistą i skuteczną rekompensatę lub odszkodowanie poniesione przez osoby pokrzywdzone w wyniku dyskryminacji. Takie środki miały mieć charakter zniechęcający do podobnego działania a jednocześnie proporcjonalne do wielkości wyrządzonej szkody.
Zgodnie z dyrektywą zakazane jest ustalenie górnego limitu odszkodowania, z wyjątkiem przypadku kiedy pracodawca może udowodnić, że jedyną szkodą jaką ubiegający się poniósł w wyniku dyskryminacji jest odmowa rozpatrzenia podania o pracę.
Na państwa członkowskie został nałożony przez dyrektywę obowiązek zapewnienia aby do pozwanego należało udowodnienie, że nie doszło do naruszenia zasady równego traktowania.
Jeśli osoby, które uznają się za poszkodowane uprawdopodobnia przed sądem okoliczności pozwalające domniemywać istnienie bezpośredniej lub pośredniej dyskryminacji.
Dyrektywa ta nakazała też państwom członkowskim tworzenie organów ds promowania, analizowania, nadzorowania i wspierania równego traktowania wszystkich osób bez dyskryminacji bez względu na płeć.
W Polsce - Pełnomocnik Rządu ds równego traktowania.
Swoboda przemieszczania się pracowników najemnych
Na podstawie dyrektywy 2004/38
Prawo do zatrudnienia w państwie przyjmującym reguluje art 45 ust 3 TFUE.
Przez prawo do zatrudnienia rozumie się prawo podjęcia i wykonywania pracy na terytorium państwa przyjmującego.
Zgodnie z art 45 ust 3 TFUE na prawo do zatrudnienia składają się następujące przywileje:
prawo do ubiegania się o rzeczywiście oferowane miejsce pracy
prawo przebywania w jednym z państw członkowskich w celu podjęcia tam pracy
pozostanie na terytorium państwa członkowskiego po ustaniu zatrudnienia na warunkach ustalonych przez Komisję w aktach wykonawczych
Prawo do zatrudnienia zostało sprecyzowane w Rozporządzeniu Rady nr 1612/68 o swobodnym przepływie pracowników najemnych. To rozporządzenie częściowo zostało uchylone przez Dyrektywę 2004/38 natomiast ta część pierwsza poświęcona warunkom zatrudnienia pozostała za wyjątkiem art 10 i 11.
Ad 1)
Zgodnie z art 3 ust 2 rozporządzenia pomoc miejscowych urzędów pracy obejmuje:
Pomoc dotyczy w szczególności przepisów lub praktyk obejmujących szczególny tryb rekrutacji pracowników cudzoziemskich. Ograniczenie ofert pracy w prasie lub w innych środkach przekazu lub ich uzależnionych od innych warunków niż te, które są stosowane wobec własnych obywateli, obejmuje uzależnienie dostępu do zatrudnienia dla osób niezamieszkałych na terenie danego państwa, od rejestracji w urzędzie pracy lub wprowadzenie utrudnień w tej rejestracji.
Zgodnie z tym rozporządzeniem jeżeli przepisy danego państwa członkowskiego ograniczają liczbowo lub procentowo zatrudnienie cudzoziemców na szczeblu zakładowym, lokalnym branżowym czy krajowym to nie mogą one mieć zastosowania do obywateli państw członkowskich.
W oparciu o art. 6 rozporządzenia przyjęcie do pracy własnych obywateli i obywateli innych państw członkowskich nie mogą być uzależnione od zróżnicowanych kryterium zawodowych, zdrowotnych.
Kluczowym artykułem jest art 7 ust 1
nakazuje stosowanie takich samych warunków pracy i płacy ze szczególnym uwzględnieniem zasad wynagradzania w stosunku do wszystkich pracowników zatrudnionych zatrudnionych w państwie członkowskich a więc obywateli tego państwa i obywateli innych państw członkowskich.
Zgodnie z tym rozporządzeniem wszelkie postanowienia umów zbiorowych lub innych zbiorowych regulacji dotyczących przydatności do pracy, wynagrodzenia i innych warunków pracy lub zwolnienia są nieważne w zakresie w jakim stanowią lub sankcjonują warunki dyskryminacyjne w stosunku do pracowników, którzy są obywatelami innych państw członkowskich.
Ale, tak naprawdę największym osiągnięciem pracowniczym jest art 7 ust 2 rozporządzenia 1612/68, który przyznaje pracownikom będącym obywatelami państw członkowskim takie same korzyści socjalne i ulgi podatkowe jakie otrzymują obywatele tego państwa.
To rozporządzenie nie definiuje pojęcia korzyści socjalne w związku z tym zdefiniowaniem tego pojęcia musiał zająć się TS.
TS zdefiniował pojęcie korzyści socjalne w orzeczeniu w sprawie 39/86 Larr zbiór orzeczeń z 1998 roku str 3161
Wg TS do przywilejów korzyści socjalnych zalicza się wszystkie przywilej które bez względu na czy są związane z umową o pracę czy też nie przyznawane są pracownikom krajowym głównie z powodu ich obiektywnego statusu pracownika lub po prostu ze względu na ich miejsce zamieszkania w danym państwie i których rozciągnięcie na pracowników pochodzących z innego państwa członkowskiego wydaje się odpowiednie dla ułatwienia im mobilności w obrębie Wspólnoty.
Samo rozporządzenie skierowane jest do pracowników najemnych, a więc początkowo TS stał na stanowisku, że z tych przywilejów i korzyści mogą korzystać tylko pracownicy najemni. Powstało pytanie czy mogą też korzystać także osoby związane z pracownikiem najemnym czyli członkowie jego rodziny.
Na początku w sprawie 76/72 Michael zbiór orzeczeń z 1973 str. 457
Niepełnosprawny syn włoskiego robotnika, który mieszkał w Belgii nie otrzymał świadczenia dostępnego na podstawie prawa belgijskiego niepełnosprawnym obywatelom belgijskim powracającym do zdrowia, którzy w związku z tym mieli w przyszłości możliwość powrócenia do pracy.
TS stwierdził, że na podstawie rozporządzenia ulgi i korzyści socjalne powinny przysługiwać pracownikom najemnym. Aby pomóc niepełnosprawnemu synowi robotnika skorzystał ze wstępu. TS podkreślił, że we wstępie do rozporządzenia mowa jest o wolności, godności pracowników, o równym traktowaniu w zakresie wszelkich spraw związanych z zatrudnieniem. Następnie odwołał się do art 12, który który to artykuł przyznaje prawa dzieciom pracowników między innymi prawo do edukacji, dostępu do praktyk, kursów zawodowych i stwierdził, że art. 12 nie zawiera zamkniętego katalogu praw dzieci pracowników. A więc równie dobrze obok prawa do nauki może pojawić się w dalszej kolejności prawo do korzyści socjalnych czy jakiś przywilejów. A więc na około TS wyinterpretował z rozporządzenia prawo do korzyści socjalnych także dla dzieci pracowników najemnych.
32/75 Fiorini (Christini) zbiór orzeczeń z 1975 str 1085
Christini była to wdowa po pracowniku włoskim, który mieszkał wraz z rodziną przed śmiercią we Francji. Wdowa ta nie otrzymała legitymacji uprawniającej do zniżek na przejazdy koleją, która to legitymacja przysługiwała rodzinom wielodzietnym francuskim. Włoska rodzina była wielodzietna.
TS w tej sprawie stwierdził, że przywileje socjalne przysługują nie tylko pracownikom, ale również członkom rodziny pracownika, którzy za jego życia pozostawali z nim we wspólnocie domowej.
316/85 Lebon zbiór orzeczeń 1987 str 2811
TS stwierdził ostatecznie, że korzyści socjalne i ulgi podatkowe przysługują pracownikom i wszystkim osobom do których ma zastosowanie rozporządzenie Rady 1612/68 czyli tym wymienionym w art. 10. Ponieważ art 10 został uchylony przez Dyrektywę 2004/38 to teraz chodzi o zakres osób czyli tych członków rodziny wymienionych w dyrektywie. Ale przede wszystkim są to współmałżonkowie, dzieci do 21 roku życia lub osoby starsze pozostające na utrzymaniu pracownika, rodzice pracownika lub współmałżonka pozostające na utrzymaniu pracownika.
TS odszedł od swojej początkowej restrykcyjnej wykładni. Natomiast cały czas nie ma spójnego jednolitego orzecznictwa dotyczącego kwestii czy pod pewnymi warunkami, w pewnych sytuacjach usprawiedliwione jest przyznanie przez państwa członkowskie pewnych korzyści socjalnych tylko własnym obywatelom z pominięciem obywateli innych państw członkowskich.
Jako przykład dwa orzeczenia, które dają dwa zupełnie różne rozwiązania:
207/78 Even zbiór orzeczeń z 1979 str 2019
Powód był obywatelem francuskim zatrudnionym w Belgii. Postanowił przejść na wcześniejsza emeryturę. Zgodnie z prawem belgijskim w takiej sytuacji przysługiwało mu świadczenie pieniężne w zmniejszonym wymiarze. To ograniczenie nie dotyczyło obywateli belgijskich, którzy w czasie II wojny światowej walczyli w armiach sprzymierzonych i byli uprawnieni do świadczeń kombatanckich. Powód twierdził i miał na to dowody, ze także jest uprawniony do podobnych świadczeń na podstawie prawa francuskiego. W związku z tym zażądał równego traktowania i prawa do wypłaty emerytury w pełnym wymiarze.
TS przychylił się do argumentacji Belgii uznając, że Belgia miała prawo traktować to jako przywilej o charakterze narodowym, który został przyznany za szczególne zasługi poniesione dla tego konkretnego państwa, poniesione w obronie tego konkretnego państwa. Belgia podkreślała, ze powód ma zasługi ale dla Francji nie dla Belgii.
A więc TS nie uznał tego uprawnienia przyznawanego kombatantom belgijskim za korzyść socjalną w rozumieniu artykułu 7 ust 2. Uznał to jako szczególny przywilej o charakterze narodowym.
68/81 Reina zbiór orzeczeń z 1982 roku str 33
Władze niemieckie ze względu na to, ze w Niemczech rodziło się mało dzieci postanowiły wesprzeć politykę prorodzinną i w wyniku tego banki niemieckie przyznawały rodzinom niemieckim w związku z narodzinami dziecka nie oprocentowaną pożyczkę. Reina to włoska rodzina mieszkająca w Niemczech. Ojciec wystąpił o taką samą pożyczkę ale jej nie dostał. Powiedziano mu, że ta pożyczka jest dla obywateli niemieckich by więcej było obywateli niemieckich.
TS nie dał się przekonać, że ta pożyczka jest częścią polityki demograficznej państwa, że ma służyć zwiększeniu przyrostu naturalnego danego narodu i przyznał prawo do tej pożyczki innym osobom, które posiadały obywatelstwo państw członkowskich i mieszkały na terenie Niemiec i urodziło im się dziecko.
Inne uregulowania rozporządzenia 1612/68
Zgodnie z art 8 rozporządzenia pracownicy najemni mają prawo dostępu do związków zawodowych (w tym prawo do głosowania, prawo dostępu do administracyjnych lub kierowniczych stanowisk związkowych, prawo pełnienia funkcji w organach reprezentacji pracowniczych)
Na mocy art 9 tego rozporządzenia pracownicy mają praw do korzystania z wszelkich praw i świadczeń przyznawanych pracownikom krajowym w sprawach mieszkaniowych w tym również w zakresie możliwości nabycia prawa własności do lokalu.
Prawo do nauki nie wynika z postanowień Traktatowych, nie wynika także wprost z aktów prawa wtórnego.
Rozporządzenie 1612/68 w art 7 ust. 3 mówi o tym, że pracownicy będący obywatelami państw członkowskich mają dostęp do praktyk zawodowych w szkołach zawodowych oraz w centrach dokształcających na równi z obywatelami państwa przyjmującego.
Orzeczenie w sprawie 39/86 Leer TS twierdził, ze tylko te instytucje mogą być uznane za szkoły zawodowe, które w rzeczywistości przygotowują do wykonywania zawodu. Nie są nimi uniwersytety.
Za szkoły zawodowe uznano te szkoły, które w rzeczywistości przygotowują do wykonywania zawodu ( a więc szkoły zawodowe, technika)
TS podkreślał, że pracownicy najemni mają bardzo ograniczony dostęp do nauki. Pracownicy najemni mają przede wszystkim dostęp do praktyk zawodowych w centrach dokształcających. Pracownicy mają pracować a nie dopiero się kształcić w państwie przyjmującym.
Prawo pozostania na terytorium państwa przyjmującego po zakończeniu świadczenia pracy
Prawa członków rodziny pracowników najemnych
Katalog uprawnień przysługujących członkom rodziny:
prawo przemieszczania i pobytu w państwie przyjmującym
prawo do zatrudnienia
prawo do nauki
prawo do korzyści socjalnych i ulg podatkowych
prawo do pozostania na terenie państwa przyjmującego po ustaniu zatrudnienia
Prawa członków rodziny mają charakter wtórny wobec praw pracownika. Jeśli traci je pracownik, tracą je członkowie rodziny.
Ad 2) Prawo do zatrudnienia uregulowane 23 dyrektywy 2004/38
Członkowie rodziny obywatela UE (który jest pracownikiem najemnym, samodzielnym), który posiada prawo pobytu lub prawo stałego pobytu w danym państwie członkowskim niezależnie od swojego obywatelstwa ma prawo podjąć pracę lub prowadzić działalność gospodarczą w tym państwie.
Ad 4) zgodnie z art 7 ust 2 rozporządzenia i na podstawie orzecznictwa TS te korzyści zostały rozciągnięte na członków rodziny pracownika najemnego.
Ad 3) Prawo do nauki przysługuje przede wszystkim dzieciom pracowników najemnych. Zgodnie z art 12 rozporządzenia 1612/68 dzieci obywateli państw członkowskich zatrudnionych na terytorium innego państwa członkowskiego mają prawo do wszelkich form kształcenia łącznie ze szkoleniami zawodowymi i praktykami zawodowymi na takich samych warunkach co obywatele państwa przyjmującego. To prawo jest bardzo szeroko interpretowane przez TS.
389/87 i 390/87 Echtermach i Moritz zbiór orzeczeń 1989 str 1723
TS stwierdził, ze dzieci pracowników mogą kształcić się w państwie przyjmującym nawet po opuszczeniu przez rodziców jeśli kurs w którym uczestniczą nie jest kompatybilny z kursami oferowanymi w państwie ojczystym.
C-308/89 Di Leo z 1990 str 4185 tom I
TS w tej sprawie stwierdził, że jeżeli w danym państwie członkowskim (państwie przyjmującym) przyznawane są stypendia zagraniczne, to do tego stypendium mają prawo wszystkie dzieci (krajowe jaki i te z innych państw członkowskich) nawet jeśli te stypendia będą realizowane w państwie członkowskim dziecka.
Rozporządzenie 1612/38 nie wspomina o prawie innych członków rodziny pracowników aczkolwiek można przypuszczać, ze oni także mogą uczyć się.
Prawo do pozostania na terytorium państwa przyjmującego
Dyrektywa 2004/38 reguluje to prawo - omawiane wcześniej.
Pracownicy samodzielni - pod tym pojęciem kryją się pracownicy , którzy świadczą usługi lub prowadzą działalność gospodarczą. A więc uprawnionymi są obywatele państw członkowskich którzy już założyli przedsiębiorstwo lub świadczą usługi albo chcą to uczynić w innym państwie członkowskim.
Kryterium rozgraniczenia wolności przedsiębiorczości i wolności świadczenia usług. Tym kryterium jest czas. Prowadzić działalność można przez czas nieograniczony, Świadczyć usługi można przez określony czas.
TS starał się wyjaśnić pojęcie pracownika samodzielnego. Pokazać co wyróżnia pracownika samodzielnego od pracownika najemnego.
C-268/99 Jane i inne zbiór orzeczeń z 2001 str 8615 tom I
Na podstawie tego orzeczenia pracownik samodzielny posiada następujące cechy charakterystyczne. Otóż jest to osoba prowadząca działalność, którą samodzielnie wybrała zarówno co do jej rodzaju jak i sposobu jej wykonywania. Działalność taką cechuje brak stosunku zależności czyli musi odbywać się na wyłączną odpowiedzialność prowadzącej ją osoby, następnie wynagrodzenie należne z tytułu prowadzonej działalności musi w pełnej wysokości otrzymywać ta właśnie osoba.
Zgodnie z zasadą swobodnego świadczenia usług prawo do przemieszczania przysługuje nie tylko pracownikom samodzielnym (świadczeniodawcy) ale także tym którzy są ich odbiorcami (świadczeniobiorcy).
Potwierdza to TS w sprawach 286/82 i 26/83 Luise i Carbone zbiór orzeczeń z 1984 roku str 377.
TS powiedział tak:
Swoboda świadczenia usług oznacza swobodę odbiorców usług do korzystania z tych usług na terytorium innego państwa cznkowskiego bez jakichkolwiek ograniczeń. A więc wymienił tych, którzy z tej swobody korzystają tj: turyści, osoby korzystające z opieki lekarskiej, osoby przebywające w podróży służbowej lub studyjnej. Oni wszyscy powinni być traktowani jak odbiorcy usług.
13